Leki układu
oddechowego
Leki układu
oddechowego
Kaszel
Kaszel ostry < 3 tygodnie
Kaszel przewlekły > 3-8 tygodni
odruch kaszlowy jest odruchem fizjologicznym i
ma na
celu udrażnienie dróg oddechowych
- odruch obronny: ciało obce, wydzielina zapalna
- miejsca wrażliwe na drażnienie: brzeg
nagłośni, rozwidlenie tchawicy, opłucna, tylna
ściana przewodu pokarmowego
Kaszel
W chorobach płuc, oskrzeli, opłucnej oraz w
chorobach
krtani na skutek stanów zapalnych dochodzi do
drażnienia zakończeń nerwowych wywołujących
kaszel.
Długotrwale utrzymujący się kaszel prowadzi do
hiperwentylacji płuc, nadmiernej utraty CO
2
i
do
alkalozy
oddechowej
Kaszel szkodliwy w przypadku
• operacji jamy brzusznej
• operacji klatki piersiowej
• ciężkiej niewydolności krążenia
• uszkodzenia opłucnej
• nowotworów płuc
Czynniki odpowiedzialne za
nieskuteczność
kaszlu:
• zaburzenia mechaniki kaszlu (osłabienie mięśni
oddechowych, zaburzenia ruchomości klatki
piersiowej)
• zmiany właściwości reologicznych śluzu
(lepkość, spoistość)
Gdy zawartość wody w śluzie maleje to
rośnie
jego lepkość i sprężystość co prowadzi do
upośledzenia usuwania śluzu
Najczęściej zgłaszane powikłania:
- niezadowolenie ze stanu zdrowia
(98%)
- wyczerpanie (57%)
- skupienie uwagi na sobie (55%)
- bezsenność (45%)
- zmiana stylu życia (45%)
- bóle mięśniowo-szkieletowe (45%)
- chrypka (43%)
- nadmierne pocenie się (42%)
- nietrzymanie moczu (39%)
Leki przeciwkaszlowe
hamowanie odruchu
kaszlu
Leki wyksztuśne
usunięcie wydzieliny z dróg
oddechowych
Leki sekretolityczne
upłynnienie, ułatwienie
usunięcia wydzieliny z dróg
oddechowych
Inhalacje nawilżające
zmniejszenie odczynu
zapalnego
Zabiegi pielęgnacyjne
ułatwienie usunięcia
wydzieliny z dróg
oddechowych
Leki przeciwkaszlowe
działające ośrodkowo
hamują odruch kaszlowy w wyniku depresyjnego
działania na ośrodek kaszlu w rdzeniu
przedłużonym
oraz na inne struktury mózgu(działania
niepożądane)
1. Opioidowe leki przeciwkaszlowe
2. Nieopioidowe leki przeciwkaszlowe
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
KODEINA
- naturalna pochodna fenantrenowa alkaloidów opium o
budowie zbliżonej do morfiny (eter metylowy morfiny)
- czysty agonista receptorów opioidowych
- działa przeciwkaszlowo (około 2 godziny)
- działa przeciwbólowo, uspokajająco (słabo)
- wskazania (leczenie krótkotrwałe): suchy, uporczywy
kaszel zwłaszcza gdy jest związany z z bólem; napady
kaszlu w krztuścu; kaszel u palaczy
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
KODEINA
- kinetyka: łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego,
metabolizowana w wątrobie do norkodeiny i morfiny,
nie wiąże się z białkami krwi i łatwo przenika do tkanek,
wydalana przez nerki
- działania niepożądane: przy długotrwałym stosowaniu
zwiększa się lepkość wydzieliny oddechowej (tolerancja),
senność, bóle i zawroty głowy, zwężenie źrenic, suchość
w jamie ustnej, zaparcia, wymioty, obrzęk płuc, objawy
alergiczne
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
KODEINA
- produkty lecznicze:
Sirupus Pini compositum,
Thiocodin,
Antidol,
Solpadeine,
Ascodan
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
DEKSTROMETORFAN
- pochodna morfiny
- działa depresyjnie na ośrodek kaszlu
- działa przeciwkaszlowo ( = < od kodeiny)
- nie ma działania przeciwbólowego, wykrztuśnego
- nie wywołuje zależności
- nie hamuje ośrodka oddechowego w dawkach
terapeutycznych
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
DEKSTROMETORFAN
- kinetyka: szybko wchłania się z przewodu
pokarmowego, wydalany z moczem w postaci
częściowo niezmienionej, może uwalniać histaminę (!!)
- działania niepożądane: senność, zawroty głowy,
nudności,
biegunka, zaparcia, w dużych dawkach upośledza
oddychanie
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
DEKSTROMETORFAN
- produkty lecznicze:
Argotussin,
Acodin,
Dexatussin,
Gripex
Nieopioidowe leki
przeciwkaszlowe
BUTAMIRAT
- cytrynian butamiratu
- wskazania: suchy, męczący kaszel różnego
pochodzenia, hamowanie odruchu
kaszlowego przed zabiegami
chirurgicznymi i po nich, przed
bronchoskopią i po niej
- produkt leczniczy: Sinecod
Nieopioidowe leki
przeciwkaszlowe
PENTOKSYWERYNA
- lek syntetyczny, który hamuje odruch kaszlowy
przez wpływ na OUN
- działa przeciwkaszlowo
- działa cholinolitycznie, miejscowo znieczulająco
- nie wywołuje zależności
- po przekroczeniu zalecanych dawek powoduje
wyraźne zahamowanie ośrodka oddechowego
Leki przeciwkaszlowe
działające obwodowo
przez porażenie zakończeń czuciowych w oskrzelach, płucach
lub osłaniając błonę śluzową gardła
ŚLUZY ROŚLINNE
-
korzeń prawoślazu, liście podbiału, kwiat dziewanny,
kwiat malwy
-
skuteczność w granicach placebo
-
stosowane w mieszankach z lekami wykrztuśnymi
-
bezpieczne
Uwaga – odczyny alergiczne !!!
Płyn pokrywający nabłonek w stanie fizjologicznym jest
ciągle przemieszczany (dzięki ruchom rzęsek nabłonka
migawkowego i drobnymi ruchami perystaltycznymi
oskrzeli) w kierunku krtani a następnie odkrztuszany.
W stanie patologicznym zalegająca w oskrzelach wydzielina
może ulec ropieniu i hamować przepływ powietrza przez
drogi oddechowe.
Usunięcie zalegającego płynu surowiczo-śluzowego z oskrzeli
możliwe jest przez zmniejszenie jego lepkości i umożliwienie
komórkom rzęskowym przesunięcia go w kierunku krtani.
Leki wykrztuśne
Mechanizm działania: odruchowy
-
drażnią błonę śluzową i zakończenia nerwu błędnego
żołądka
wzmagając na drodze odruchowej wydzielanie wodnistego
śluzu oskrzelowego; odruchowo pobudzają również
włókna
nerwu błędnego w obrębie płuc, zwiększają wydzielanie
gruczołów śluzowych w jamie ustnej.
GWAJAFENZYNA (Guajazyl) – przeciwwskazania: ciąża,
laktacja
SULFOGWAJAKOL POTASU (Apipulmol)
Leki wykrztuśne
-
KORZEŃ WYMIOTNICY
(emetyna, cefelina)
* po wchłonięciu do krwi działa kardiotoksycznie
- SAPONINY (wielkocząsteczkowe glikozydy)
* preparaty złożone zawierające korzeń pierwiosnka,
lukrecji, senegi
* przy większych dawkach działają wymiotnie,
mogą powodować krwotoczne zapalenie błony śluzowej
żołądka
Leki wykrztuśne
- BALSAMY
(kwas benzoesowy, cynamonowy oraz estry tych
kwasów)
* balsam peruwiański
-
BENZOESAN SODOWY
* przy przekroczeniu dawek – nudności, wymioty
*
ostrożnie w chorobie wrzodowej
* dodatkowe działanie antyseptyczne
Leki wykrztuśne
Mechanizm działania
:
działanie bezpośrednio na gruczoły
oskrzelowe;
substancje, które wydzielają się przez gruczoły śluzowe oskrzeli
zwiększają ilość wydzieliny i powodują jej upłynnienie
JODEK POTASU
– obecnie rzadko stosowany
* działa silnie wykrztuśnie (rozwadnia wydzielinę)
* częste działania niepożądane – po wchłonięciu w p.p. jod
gromadzi się w gruczole tarczowym, śliniankach, gruczołach
śluzowych żołądka i układu oddechowego powiększenie tarczycy,
wysięk z nosa
Leki wykrztuśne
OLEJKI ETERYCZNE
* po podaniu doustnym drażnią błonę śluzową p.p.
i mogą uszkadzać narządy miąższowe; część lotnych
substancji wydala się z krwi do powietrza
wydychanego
uszkodzenie surfaktantu pęcherzyków
płucnych
* działają obkurczająco
* inhalacje - olejek sosnowy, terpentynowy, miętowy,
tymiankowy
* mieszanki (napary) – tymianek, koper włoski
Leki wykrztuśne
Mechanizm działania
:
zmiana pH wydzieliny oskrzeli
WODOROWĘGLAN SODOWY – Sal Ems factitium, Sal Vichy
- alkalizuje wydzielinę gruczołów śluzowych dróg oddechowych,
zwiększa jej wydzielanie, ułatwia odkrztuszanie
CHLOREK AMONOWY (Apipulmol)
- także na drodze odruchowej wzmaga odruch kaszlu
- zwiększa wydzielanie gruczołów śluzowych
- działa słabo moczopędnie
- p.o. drażni błonę śluzową żołądka (przeciwwskazany w chorobie
wrzodowej)
Mukolityki
Mechanizm działania: upłynnienie wydzieliny
zapalnej w drogach oddechowych
Większa skuteczność przy miejscowym podawaniu
do oskrzeli i przy nawilżaniu dróg oddechowych
NIE STOSUJE SIĘ NA NOC
Produkty lecznicze: pochodne cysteiny; mesna: podawana
tylko miejscowo; bromheksyna,
ambroksol: w postaciach podawanych
także pozajelitowo (iv, im, sc)
Mukolityki
Pochodne cysteiny: ACETYLOCYSTEINA,
KARBOCYSTEINA
- pochodna naturalnego aminokwasu l-cysteiny o bardzo
silnym i szybkim działaniu mukolitycznym
- dzięki wolnym grupom sulfhydrylowym ma zdolność
rozszczepiania wiązań disiarczkowych w
mukoproteinach
śluzu z jednoczesnym tworzeniem kompleksów
hydrofilnych co powoduje upłynnienie i zmniejszenie
lepkości wydzieliny w drogach oddechowych
Mukolityki
- w małych stężeniach pobudza czynność rzęsek komórek
nabłonka oddechowego, podczas gdy w większych
stężeniach ją hamuje
- wskazania: ostre i przewlekłe zapalenia oskrzeli,
oskrzelików, zatok; astma oskrzelowa, mukowiscydoza;
- stosowana w zatruciu lub przedawkowaniu paracetamolu,
gdyż inaktywuje jego toksyczne metabolity oraz pozwala
na utrzymanie prawidłowego stężenia glutationu, dzięki
czemu chroni wątrobę przed uszkodzeniem
Mukolityki
- działania niepożądane: nudności, wymioty,
zgaga, biegunka, reakcje alergiczne, w trakcie
podawania może nastąpić atak silnego kaszlu
lub odruchowy skurcz oskrzeli
- przeciwwskazania: ciąża, laktacja, noworodki
- produkty lecznicze: ACC, Tussicom
Mukolityki
MESNA
- lek syntetyczny o działaniu mukolitycznym podobnym do
acetylocysteiny, działa miejscowo mukolitycznie (około
5 min. po podaniu i działanie trwa przez około 4
godziny)
- antidotum przeciw akroleinie powstającej w wyniku
biotransformacji cyklofosfamidu i ifosfamidu
(zapobieganie krwotocznemu zapaleniu pęcherza
moczowego)
Mukolityki
MESNA
- 20 % roztwory – do odsysania wydzieliny przed
zabiegami operacyjnymi
- działania niepożądane: po podaniu wziewnym:
uczucie
pieczenia za mostkiem, kaszel, skurcz oskrzeli; po i.v.:
zaburzenia czynności p.p., bóle głowy, zmiany skórne
- produkty lecznicze: Mistabron, Mucofluid
Mukolityki
BROMHEKSYNA
- syntetyczna pochodna alkaloidu wazocyny
- działa mukolitycznie, wykrztuśnie, zwiększa ilość
wydzieliny, tłumi męczący kaszel
- działania niepożądane: nudności, wymioty, biegunka, bóle
w nadbrzuszu, odczyny skórne
- przeciwwskazania: laktacja
- produkty lecznicze: Bisolvon, Bromhexin, Bromhexin B,
Flegamina
Mukolityki
AMBROKSOL
- metabolit bromheksyny
- działa mukolitycznie, sekretolitycznie, pobudza
wydzielanie surfaktantu, zwiększa częstość ruchów
rzęsek i przyspiesza transport śluzowo-rzęskowy co
ułatwia odkrztuszanie i oczyszczanie dróg
oddechowych
Mukolityki
AMBROKSOL
- wskazania: ostre i przewlekłe choroby dróg
oddechowych
przebiegające z utrudnionym odkrztuszaniem;
pozajelitowo
* w celu zapobiegania powikłaniom płucnym po
operacjach i w czasie sztucznej wentylacji a także jako
lek uzupełniający w leczeniu zespołu zaburzeń
oddychania
noworodków (RDS)
Mukolityki
AMBROKSOL
- działania niepożądane: nudności, wymioty,
biegunka,
reakcje alergiczne, obrzęk twarzy
- produkty lecznicze: Ambroxol, Bronchopront,
Deflegmin,
Flavamed, Mucosolvan,
Mucobron
Detergenty
SURFAKTANT - Alveofact
- naturalna substancja wytwarzana w pęcherzykach płucnych
stosowana profilaktycznie u noworodków, u których
stwierdza się możliwość wystąpienia zaburzeń oddychania;
u noworodków wymagających wentylacji i tlenoterapii
- podawany bezpośrednio do dróg oddechowych przez rurkę
intubacyjną w powolnym wlewie kroplowym (dawka 25-200
mg/kg m.c.), można powtórzyć po 8-12 godzinach, fiolki
przechowywane w temp. 2-8
0
C;
Nie wolno wstrząsać !!
- leczenie prowadzone tylko w specjalistycznych oddziałach
DORNAZA ALFA (Pulmozyme)
- glikoproteina (otrzymywana przy pomocy
rekombinacji DNA), która ma zdolność
hydrolizowania DNA zawartego w plwocinie
(pochodzącego z rozkładających się neutrofili),
zmniejsza lepkość i ułatwia odkrztuszanie
- wskazania: mukowiscydoza
- działanie niepożądane: zapalenie gardła, ból w
klatce piersiowej, zmiana głosu; u 5 %
leczonych pomimo wytworzenia się przeciwciał
(ale nie IgE) odnotowuje się poprawę