OSTRE
ZATRUCIA
METODY ICH
LECZENIA
OSTRE
ZATRUCIA
METODY ICH
LECZENIA
Trucizna to każda
substancja stała, płynna
lub gazowa, która po
wprowadzeniu do
organizmu zakłóca jego
funkcje życiowe. Według
Światowej Organizacji
Zdrowia zatrucia są
czwartą co do częstości -
po chorobach układu
krążenia, nowotworach i
urazach - przyczyną
zgonów
Śmiertelność w ostrych
zatruciach wynosi ok. 1%;
znaczną część
poszkodowanych udaje się
uratować przy użyciu
klasycznych metod
terapeutycznych, bez
konieczności wdrażania
leczenia wysoko
specjalistycznego.
Działania ratunkowe w ostrych
zatruciach mają na celu
zabezpieczenie zagrożonych
funkcji życiowych, ograniczenie
skutków ekspozycji i eliminację
trucizny.
Jeżeli od początku nie zapewni
się prawidłowej drożności dróg
oddechowych pacjenta,
odpowiedniej wentylacji i
krążenia krwi, to wszelkie
czynności terapeutyczne
związane z zatruciem, nawet
najbardziej specjalistyczne, są
bez znaczenia.
Zasady postępowania
ratunkowego w ostrych
zatruciach
1. Rozpoznanie
2. Utrzymanie podstawowych
funkcji życiowych
3. Identyfikacja trucizny
4. Leczenie przyczynowe:
• dekontaminacja
• eliminacja trucizn,
• odtrutki
5. Leczenie objawowe -
podtrzymujące
Najczęstszą drogą, którą
substancje trujące, stałe i
płynne dostają się do
organizmu, jest przewód
pokarmowy. Spożycie
trucizny to droga skażenia
obserwowana głównie u ofiar
prób samobójczych (leki), u
alkoholików (metanol,
alkohole przemysłowe) i u
małych dzieci (chemia
gospodarcza).
Trucizny wstrzyknięte to
najczęściej narkotyki (głównie
opioidy) przyjmowane dożylnie
przez osoby uzależnione.
U cukrzyków samodzielnie
pobierających insulinę objawy
toksyczne może wywołać jej
nieodpowiednie dawkowanie.
Innym typem wstrzyknięć
wywołujących objawy toksyczne
są użądlenia przez owady lub
ukąszenia przez jadowite węże.
Wdychane mogą być gazy, pary
lub aerozole. Najczęściej
wdychaną trucizną jest tlenek
węgla.
W wyniku wypadków
przemysłowych i rolniczych
oraz pożarów może dojść do
ekspozycji na takie gazy, jak
tlenki azotu, fosgen, cyjanki.
Odrębną kategorię trujących
inhalacji stanowi wąchanie
kleju lub rozpuszczalników
organicznych w celu
wywołania odurzenia.
Podczas ratowania ofiar
zatruć gazami
ratownicy powinni
pamiętać o
szczególnych środkach
bezpieczeństwa, które
należy stosować w celu
uniknięcia ekspozycji
na związki toksyczne.
Wywiad
• Czy pacjent miał kontakt
(jakąkolwiek drogą) z jakąś
niebezpieczną substancją?
• Jaka to była substancja i kiedy
nastąpiła ekspozycja?
• Jak długo trwała ekspozycja?
• Ile trucizny zostało wprowadzone
do organizmu?
• Czy zachowały się opakowania po
substancji, która spowodowała
zatrucie?
• Co jeszcze mogła spożyć osoba
poszkodowana? Czy piła alkohol? Czy
podawano jej jakieś „odtrutki"?
• Czy wystąpiły wymioty? Jeżeli tak,
to po jakim czasie od kontaktu z
trucizną? Ile ich było?
•
Dlaczego doszło do zatrucia?
Czy pacjent w przeszłości cierpiał
na zaburzenia psychiczne?
• Czy jest możliwe, aby próbował
popełnić samobójstwo ( czy np.
pozostawił list pożegnalny) ?
• Czy osoba poszkodowana była
przewlekle chora, cierpiała na
alergię lub przyjmowała stale
jakieś leki? Czy była od czegoś
uzależniona?
• Ile pacjent waży?
Badanie
fizykalne
Postępując według przyjętego
dla ostrych stanów zagrożenia
życia schematu ABC, należy
ocenić ewentualne patologie z
zakresu układu oddechowego i
układu krążenia stan narządów
jamy brzusznej, ubytki
neurologiczne.
Niezbędne jest zbadanie
stanu przytomności, wielkości i
reakcji źrenic, ruchomości gałek
ocznych, reakcji na bodźce
bólowe i ruchomości kończyn.
Stan skóry powinien być
oceniony pod względem śladów
oparzeń, rumieni, pęcherzy i
krwiaków
.
Monitorowa
nie
Podstawowe parametry życiowe
ofiary zatrucia, które należy objąć
ścisłym nadzorem, to:
- częstość i głębokość oddechów,
- akcja serca (zapis ciągły EKG),
ciśnienie tętnicze krwi, temperatura
ciała, diureza godzinowa
Wartości wszystkich parametrów
życiowych pacjenta i ich zmiany
powinny być dokładnie
odnotowywane w dokumentacji,
gdyż mogą okazać się niezbędne do
postawienia właściwej diagnozy i
prowadzenia prawidłowego leczenia.
TRUCIZNY
SPOŻYTE
Głównymi przyczynami
zatruć są:
• przedawkowanie leków;
• łączenie leków i alkoholu;
• przechowywanie substancji
trujących w opakowaniach
spożywczych;
• przechowywanie leków,
detergentów i chemii
gospodarczej w miejscach
dostępnych dla dzieci;
• występowanie trujących
roślin w miejscach dostępnych
dla dzieci;
• nieznajomość grzybów
Ocena wstępna
Na miejscu zdarzenia
należy zwracać uwagę na
takie ślady, jak puste
opakowania po lekach,
rozsypane tabletki bądź
kapsułki, rozlane
substancje chemiczne lub
opakowania po nich,
fragmenty roślin, resztki
pożywienia oraz napojów,
ślady wymiotów.
Objawy
Objawy zatrucia drogą
pokarmową różnią się w
zależności od czynnika
wywołującego.
Nawet ciężkie zatrucie
może dawać początkowo
tylko nikłe objawy, a przez
to znacznie utrudniać
wstępną ocenę stanu
pacjenta.
Najczęstsze objawy
występujące przy zatruciach
drogą pokarmową:
• obrzęk błony śluzowej jamy
ustnej;
• nudności i wymioty;
• biegunka;
• zmieniony stan psychiczny;
• ból, tkliwość, rozdęcie lub
kurcze w jamie brzusznej;
• oparzenia lub przebarwienia w
obrębie jamy ustnej;
• bolesność gardła lub ból w
trakcie przełykania
•
charakterystyczny zapach
wyczuwalny z ust lub z
powierzchni ciała, w zależności od
spożytej substancji;
• niewydolność oddechowa;
• zaburzenia rytmu serca
(tachykardia, bradykardia);
• zmiany ciśnienia tętniczego
krwi;
• zwężenie lub rozszerzenie
źrenic;
• skóra sucha i ciepła lub zimna
i wilgotna.
Wstępne
działania
ratunkowe
Zabezpieczenie drożności dróg
oddechowych:
Należy usunąć; wszelkie ciała obce
z jamy ustnej (tabletki, wymiociny)
. Gdy pacjent jest nieprzytomny,
trzeba użyć rurki ustno-gardłowej
lub nosowo-gardłowej. Niektóre
trucizny powodują powstanie dużej
ilości wydzieliny, mogącej zalegać
w ustach i gardle, dlatego
urządzenie ssące powinno być
stale dostępne. Jeżeli nie ma
przeciwwskazań, należy ułożyć
pacjenta w pozycji bezpiecznej.
Tlenoterapia bierna lub
wspomaganie oddechu
Należy podawać tlen za
pomocą maski o przepływie
ok. 15 l/min. W razie
niewydolności oddechowej
rozpocząć wspomaganie
oddechu.
Zapobieganie dalszym i
wtórnym obrażeniom
Dotyczy to takich przypadków,
jak zatrucia lub skażenia
substancjami żrącymi. Należy,
pamiętając o własnym
bezpieczeństwie, usunąć
pozostające resztki substancji
toksycznej z powierzchni ciała i
z jamy ustnej. Ze względu na
niebezpieczeństwo aspiracji nie
należy dokonywać płukania
jamy ustnej u pacjentów
nieprzytomnych.
Jak najszybsza konsultacja z
ośrodkiem specjalistycznym.
Kluczowe jest jak najszybsze
podanie węgla
aktywowanego, może to
nastąpić po konsultacji z
lekarzem z ośrodka
specjalistycznego.
Zabezpieczenie pozostałych
resztek substancji toksycznej
oraz opakowania po niej
Bardzo istotne jest dostarczenie
do ośrodka specjalistycznego
wszystkich pozostałych resztek
lub próbek spożytej substancji
toksycznej oraz pojemników po
niej. Jeżeli zatrucie nastąpiło w
wyniku spożycia roślin, należy
zabezpieczyć ich liście, kwiaty,
owoce itp. Wiele informacji może
także dostarczyć analiza próbki
wymiotów.
Węgiel
aktywowan
y
Wskazania
Węgiel aktywowany to lek bardzo
bezpieczny, zalecany dla pacjentów,
którzy połknęli substancje
toksyczne. W celu zachowania
pełnej siły adsorpcyjnej węgiel
aktywowany powinien być
stosowany bez innych
farmaceutyków. U pacjentów
nieprzytomnych lub nie będących
w stanie samodzielnie połykać
zawiesinę węgla aktywowanego
można podawać przez sondę
żołądkową, ale dopiero po intubacji
dróg oddechowych chorego
Przeciwwskazania
Nie należy podawać węgla
aktywowanego pacjentom
którzy:
• mają zmieniony stan
świadomości (nie są w pełni
przytomni), gdyż może dojść do
jego aspiracji do dróg
oddechowych;
• połknęli substancje o
charakterze kwaśnym lub
zasadowym (np. amoniak,
wybielacze, kwas solny);
• mają mieć wykonywane
badanie endoskopowe przewodu
pokarmowego
Dawkowanie
Węgiel aktywny z reguły podaje
się w formie wodnej zawiesiny
lub papki per os albo przez
sondę żołądkową w dawce
jednorazowej l g/kg m.c. u
dorosłych i u dzieci. Jeżeli
pacjent wymiotuje, należy
rozważyć powtórzenie dawki
Objawy uboczne
Najczęstszym objawem
niepożądanym są czarne,
smoliste stolce. U chorych
cierpiących na nudności
podanie dużej ilości zawiesiny
może wywołać wymioty. Inne
skutki uboczne węgla
aktywowanego są niezwykle
rzadkie
TRUCIZNY
WZIEWNE
Do zatruć drogą wziewną
dochodzi w wyniku
wdychania toksycznych
gazów, oparów i aerozoli.
Większość przypadków
ekspozycji na szkodliwe
substancje lotne jest
związana z ogniem,
pożarem bądź
przemysłem i często
przebiega początkowo w
sposób utajony
Związki często wywołujące
zatrucia to:
• tlenek węgla;
• dwutlenek węgla
(przemysł, ścieki);
• chlor w postaci gazowej
(baseny);
• amoniak;
• dwutlenek siarki;
• pary rozpuszczalników
organicznych;
• gazy przemysłowe;
• siarkowodór
Ocena wstępna
W przypadkach zatruć
inhalacyjnych wyjątkowej wagi
nabiera troska o stan dróg
oddechowych i wentylację.
Substancje wziewne, działając
miejscowo i ogólnie, mogą
doprowadzić do ostrej
niewydolności oddechowej.
Pacjent powinien mieć
zapewnioną dodatkową bierną
terapię tlenem o przepływie
15 l/min. Należy zebrać jak
najwięcej informacji. o
okolicznościach zdarzenia
Objawy zatrucia substancjami
lotnymi mogą być następujące:
• utrudnione oddychanie lub
duszność;
• ból lub pieczenie w klatce
piersiowej;
• kaszel, sapanie, chrypka;
• nudności lub wymioty;
• ból głowy;
• splątanie, zaburzenia
świadomości, zmieniony stan
psychiczny;
• drgawki;
• zawroty głowy;
• sinica;
Początkowe postępowanie
ratunkowe:
• Jak najszybciej umieścić
pacjenta poza szkodliwym
środowiskiem.
• Ułożyć poszkodowanego w
pozycji leżącej z lekko uniesioną
głową i tułowiem. •
Rozpocząć podawanie tlenu
przez maskę oddechową.
• Jeżeli pacjent jest niewydolny
oddechowo, rozpocząć
wentylację wspomaganą.
• Zabezpieczyć wszystkie
opakowania mogące dostarczyć
informacji dotyczących
substancji, która wywołała
zatrucie
Tlenek
węgla
Tlenek węgla (czad, CO) jest
najczęstszą przyczyną
śmiertelnych zatruć wziewnych
Tlenek węgla jest bezbarwnym,
bezwonnym i niedrażniącym
gazem –
z tego właśnie powodu jest
niezwykle niebezpieczny.
Zwykle ofiara zatrucia nie jest
świadoma ekspozycji na CO,
dopóki stan jej zdrowia nie
ulegnie załamaniu
Toksyczność tlenku węgla
wynika z jego niezwykle dużego
powinowactwa do hemoglobiny
w erytrocytach (jest ono 200
razy większe niż w przypadku
tlenu). Z tą właśnie
hemoglobiną tworzy trwałe
połączenie -
karboksyhemoglobinę, nie
mającą zdolności
transportowania tlenu w
organizmie. Śmierć w zatruciu
tlenkiem węgla jest
spowodowana przez uduszenie
na poziomie komórkowym.
Objawy zatrucia CO są bardzo
różnorodne i mało swoiste,
co w wielu wypadkach opóźnia
rozpoznanie. Mogą występować
bóle głowy, nudności, wymioty,
splątanie, drgawki, zaburzenia
świadomości, a w ciężkich
przypadkach śpiączka.
Zatrucie CO należy podejrzewać
również wtedy, gdy grupa ludzi
przebywająca w jednym
pomieszczeniu w zbliżonym
czasie prezentuje szereg nie
specyficznych, grypopodobnych
objawów
Leczenie zatrucia CO ma na
celu dostarczenie do organizmu
jak największej ilości tlenu i
wyparcie cząstek CO z
połączenia z hemoglobiną. Czas
półtrwania
karboksyhemoglobiny w
organizmie chorego
oddychającego powie trzem
atmosferycznym wynosi
520 min, natomiast przy od
dychaniu 100% tlenem - 80 min
TRUCIZNY
WSTRZYKNIĘT
E
Najczęściej zatrucia tego
typu wiążą się z takimi
związkami chemicznymi, jak
leki i narkotyki.
Do tej kategorii zatruć
zalicza się również użądlenia
owadów i ukąszenia
jadowitych zwierząt.
Ukąszenia i użądlenia przez
owady (pszczoły, osy,
szerszenie, meszki, mrówki,
kleszcze) są
najpowszechniejszym typem
ekspozycji na trucizny
wstrzyknięte
Postępowanie
Należy przeprowadzić wstępne
badanie fizykalne i uzyskać jak
najwięcej informacji dotyczących
zdarzenia. W wywiadzie należy
położyć szczególny nacisk na dane
dotyczące reakcji alergicznych w
przeszłości, przyjmowanych leków i
czasu, jaki upłynął pomiędzy
ekspozycją a wystąpieniem
objawów. Konieczne jest zbadanie i
zanotowanie parametrów
życiowych- ciśnienia, akcji serca,
temperatury i stanu świadomości
Objawy patologiczne
związane z wstrzyknięciem
(zarówno celowym, jak i
przypadkowym) substancji
toksycznych mogą być
następujące:
• osłabienie;
• zawroty głowy;
• dreszcze;
• gorączka;
• nudności i wymioty;
• skrajne zmiany ciśnienia
tętniczego;
• zmiana wielkości źrenic;
• ślady wkłucia igły na
powierzchni skóry
(najczęściej w dole
łokciowym, na grzbiecie
stopy i dłoni, na grzbiecie
prącia i na szyi);
• miejscowe reakcje
zapalne (ból, obrzęk,
zaczerwienie nie) w miejscu
ukłucia lub ukąszenia
• zaburzenia oddychania;
• zmiana wyglądu skóry
(koloru, ocieplenia,
napięcia);
• zaburzenia czucia,
porażenia.
Początkowe postępowanie
ratownika:
• zabezpieczenie dróg
oddechowych;
• dostarczenie tlenu o
przepływie
15 l/min lub, gdy jest to
konieczne, podjęcie sztucznej
wentylacji;
• zapobieganie
zachłyśnięciu treścią
wymiotów (należy być
przygotowanym na możliwość
wystąpienia wymiotów);
• w wypadkach użądleń i
ukąszeń należy pamiętać o
własnym bezpieczeństwie i
chronić pacjenta przed
powtórną ekspozycją;
• w wypadkach iniekcji
celowych (narkotyki) należy
zabezpieczyć wszelkie ślady
mogące ułatwić identyfikację
trucizny (strzykawki,
opakowania, butelki);
• monitorowanie funkcji
życiowych pacjenta;
• gotowość do szybkiego
działania w razie wystąpienia
reakcji alergicznej
TRUCIZNY
ABSORBOWA
NE PRZEZ
SKÓRĘ
Z reguły substancje
toksyczne absorbowane
przez powierzchnię skóry
wywołują reakcje miejscowe,
takie jak oparzenia,
podrażnienia i odczyny
zapalne. W wypadku skażeń
dużej powierzchni ciała lub
przy ekspozycji na związki
silnie toksyczne może
wystąpić działanie
ogólnoustrojowe.
Ocena i czynności wstępne:
Przybywając na miejsce
zdarzenia, należy zwrócić
uwagę na wszelkie ślady
substancji chemicznych lub
opakowania po nich.
Bezwzględnie trzeba
przestrzegać środków
ostrożności w celu zapewnienia
bezpieczeństwa zespołu
ratującego. W niektórych
przypadkach niezbędna jest
pomoc służb
wyspecjalizowanych w
neutralizacji związków
toksycznych.
Należy jak najszybciej przerwać
ekspozycję pacjenta na czynnik
szkodliwy, umieszczając go poza
obszarem skażonym i
przeprowadzając
dekontaminację. W wypadku
związków ciekłych
dekontaminacja miejscowa
polega na przepłukiwaniu skóry
wodą lub jakimkolwiek
roztworem płynu obojętnego.
Płukanie powinno trwać co
najmniej kilkanaście minut.
Objawy sugerujące
absorpcję związków
toksycznych to:
• ślady ciekłych lub
sproszkowanych substancji
chemicznych na powierzchni
skóry pacjenta,
• oparzenia skóry,
• swędzenie lub podrażnienie
skóry,
• zaczerwienienie,
• obrzęk,
• wypełnione płynem
pęcherze,
• miejscowa bolesność,
• wysypka.
Wstępne postępowanie
ratunkowe
• Pamiętając o własnym
bezpieczeństwie (używając
rękawiczek i innych środków
ochronnych), należy odizolować
pacjenta od źródła kontaminacji,
usunąć skażoną odzież.
• Monitorować funkcje życiowe
poszkodowanego, w razie potrzeby
zastosować ratunkowe ABC
• Przeprowadzić miejscową
dekontaminację skażonego
obszaru ciała.
• Przekazać pacjenta na oddział
ratunkowy
ALKOHOL
I
NARKOTYK
I
Biorąc udział w ratowaniu ofiar
nadużycia alkoholu lub narkotyków,
należy bezwzględnie zadbać o
własne bezpieczeństwo. Trzeba
zwrócić szczególną uwagę na
obecność przedmiotów potencjalnie
niebezpiecznych, takich jak brudne
igły osób przyjmujących narkotyki
dożylnie (przypadkowe zakłucie
może mieć bardzo poważne
konsekwencje - alkoholicy i
narkomani często są nosicielami
wirusów HIV, w.z.w. B i w.z.w. C). W
niektórych sytuacjach niezbędna
staje się pomoc policji
Należy zawsze pamiętać, że
osoba ze zmienionym stanem
świadomości lub innymi
patologicznymi objawami
(np. bełkotliwa mowa,
zaburzenia równowagi), od
której wyczuwa się zapach
alkoholu, może wcale nie być
„po prostu pijana". Objawy
sugerujące wpływ alkoholu
mogą być wynikiem udaru,
urazu głowy, szoku, zaburzeń
stężenia cukru u diabetyków
Ocena
wstępna i
czynności
ratunkowe
Należy:
• Zabezpieczyć drożność dróg
oddechowych. Jeśli zaistniało
ryzyko urazu - konieczna jest
stabilizacja stanu pacjenta.
• Podać tlen. Alkohol może
powodować depresję ośrodka
oddechowego, która wymaga
natychmiastowej podaży tlenu
przez maskę lub nawet
intubacji i sztucznej wentylacji.
• Jeżeli prawdopodobieństwo
doznania urazu nie zaistniało -
ułożyć pacjenta w pozycji
bocznej bezpiecznej. Istnieje
duże ryzyko zachłyśnięcia,
dlatego urządzenie ssące ma
być gotowe do użycia.
• Zmierzyć temperaturę ciała
pacjenta. Narkotyki
upośledzają działanie ośrodka
termoregulacji, a zatem
niezbędne może być ogrzanie
lub chłodzenie ciała pacjenta.
Dalsze czynności
• Szybki transport do
szpitala.
• Bieżąca ocena stanu
pacjenta. Działanie
narkotyków i alkoholu bywa
bardzo gwałtowne. W ciągu
krótkiego czasu może
rozwinąć się niewydolność
oddechowa lub krążeniowa.
Nie rzadziej niż co 5 min
należy przeprowadzać ocenę
stanu pacjenta.
Jeżeli u pacjenta występuje
którykolwiek z wymienionych
poniżej sześciu objawów,
wskazujących na ostry stan
zagrożenia życia, bez
względu na czynnik
wywołujący, trzeba jak
najszybciej
przetransportować chorego
na oddział ratunkowy ze
wskazaniem najwyższego
priorytetu
Wspomniane objawy to:
• utrata świadomości,
• zaburzenia oddychania,
• zaburzenia rytmu serca
(tachykardia, bradykardia,
arytmia),
• wymioty przy zmienionym
stanie świadomości,
• drgawki,
• temperatura ciała powyżej
38°C.
KONIEC
DOMINO