Prawne uwarunkowania pracy diagnostycznej
psychologa
Prawne uwarunkowania pracy diagnostycznej
psychologa
ORZECZNICTWO
PSYCHOLOGICZNE
Orzeczenie jest pojęciem prawnym, dotyczy
sytuacji, w których psycholog przeprowadza
diagnozę i wydaje opinię w oparciu o
konkretne przepisy prawne: ustawy, dekrety i
rozporządzenia.
Orzeczenie – wydawane wyłącznie na
piśmie – musi odpowiadać wymaganiom
opisanym w konkretnym akcie prawnym.
STATUS ORZECZEŃ
PSYCHOLOGICZNYCH
1. Obligatoryjne verus nieobligatoryjne:
- obligatoryjne – nie ma możliwości podjęcia
decyzji urzędowej bez opinii psychologa
- nieobligatoryjne – odwołanie się do opinii
psychologa leży w gestii osoby lub organu
podejmującego decyzję
Samodzielne versus niesamodzielne:
- samodzielne - opinia psychologa jest
oddzielnym dokumentem stanowiącym
podstawę do podejmowania decyzji
- niesamodzielne – wyniki badań
psychologicznych (interpretacje a nie liczby)
stanowią podstawę do formułowania orzeczeń
przez innych specjalistów
Rozstrzygające versus nierozstrzygające:
- rozstrzygające – przesądzające o kształcie
określonej decyzji
- nierozstrzygające – są brane pod uwagę
choć nie musza przesądzać o kształcie
podejmowanej dezycji
PRZYKŁADY
Obligatoryjne samodzielne rozstrzygające:
- pozwolenie na broń, zdolność do kierowania
pojazdami, badania sędziów i kuratorów
Obligatoryjne samodzielne nierozstrzygające:
- licencja detektywistyczna
Obligatoryjne niesamodzielne rozstrzygające:
- badanie kandydatów do BOR, skierowanie
do szkolnictwa specjalnego
Obligatoryjne niesamodzielne nierozstrzygające:
- praca na statku handlowym, kandydaci do ABW
Nieobligatoryjne samodzielne nierozstrzygające:
- biegli sądowi, sprawy penitencjarne
Nieobligatoryjne niesamodzielne nierozstrzygające:
- sprawy dotyczące nieletnich na wniosek sądu,
przymusowe leczenie psychiatryczne, kandydaci do
służb dyplomatycznych, niezdolność do pracy
(renta)
Rozstrzygające mogą być
jedynie orzeczenia
obligatoryjne
ZAKRES ORZECZNICTWA
Oświata:
-
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna
Wymiar sprawiedliwości:
- KPC i KPK, prawo o sądach powszechnych, biegli
sądowi, RODK, placówki resocjalizacyjne, zakłady
poprawcze i schroniska dla nieletnich, więziennictwo
Zdrowie i opieka społeczna:
- Uzależnienie od alkoholu, przymusowe leczenie
chorych psychicznie, domy pomocy społecznej,
służby medycyny pracy (transport kolejowy, statki
handlowe, kierowcy, instruktorzy i egzaminatorzy,
straż pożarna, BOR, ABW)
ZAKRES REGULACJI
PRAWNEJ
1. Kto wydaje orzeczenie – np. indywidualne czy
zespół oraz kto musi podpisać
2. Jaki jest status psychologa – samodzielny
ekspert, członek zespołu
3. Kto może wnioskować o wydanie orzeczenia –
sąd, rodzic, sam psycholog
4. Status dokumentu – opinia czy orzeczenie
5. Dodatkowe wymagania wobec psychologa –
certyfikaty, szkolenia
6. Problem wymagający wydania orzeczenia
7. Zakres diagnozy
8. Narzędzia i warunki badania
9. Wzór orzeczenia bądź opinii
10. System odwoławczy
11. Dokumentacja, w tym okres
obowiązkowego przechowywania
12. Opłaty
Orzeczenia i opinie przechowuje się
bezterminowo
PRZYKŁAD – BIEGŁY
SĄDOWY
1. Wydający orzeczenie – dowolny psycholog
2. Status psychologa – samodzielny ekspert
3. Wnioskodawca – organ procesowy
4. Status dokumentu – opinia – dowód w sprawie
5. Wymagania specjalne wobec psychologa –
wiedza specjalistyczna
6. Problem praktyczny – zależy od przedmiotu
sprawy (np. wiarygodność świadka)
7. Zakres diagnozy – wskazany przez
wnioskodawcę – konieczne konkretne pytania
!
8. Narzędzia i warunki badania – do decyzji
eksperta
9. Wzór orzeczenia – nie ma (są pewne
wytyczne w KPK i KPC)
10. Odwołania – do sądu, który decyduje o
powołaniu innego biegłego
11. Dokumentacja – przechowuje biegły, brak
określenia czasu przechowywania
12. Opłaty – określa rozporządzenie Ministra
Sprawiedliwości
DOKUMENTACJA
Co konieczne trzeba sprawdzić:
- wzór orzeczenia – opinii
- czas obowiązkowego przechowywania
dokumentacji (np. zezwolenia na broń – 20 lat,
kandydaci na funkcję sędziego – 10 lat)
- zakres obowiązkowej dokumentacji
OPINIA
Podsumowanie informacji diagnostycznych – NA
PIŚMIE – zawierające informacje o:
- zleceniodawcy
- celu diagnozy
- zakresie diagnozy
- celu wydawania opinii
- sposobie jej wykorzystania
Opinie także przechowuje się bezterminowo
OGÓLNE STANDARDY
PISANIA OPINII I ORZECZEŃ
Dokument musi ZAWSZE zawierać:
- cel opiniowania
- pytania diagnostyczne
- wnioskodawcę
- dokładną charakterystykę użytych narzędzi
diagnostycznych
- formalną charakterystykę badanej osoby
- formalna charakterystykę warunków badania
diagnostycznego
Niezależnie od tego kto jest
ZLECENIODAWCĄ
KLIENTEM
jest zawsze konkretny człowiek
(to z nim należy zawrzeć kontrakt).
Respektowanie praw klienta wymaga:
- ograniczenie zakresu opinii wyłącznie do celu
jej sporządzania;
- selekcji informacji w procesie diagnozy;
- interpretacji wyłącznie materiału
diagnostycznego;
- sformułowanie opinii (orzeczenia) w sposób
unikający stygmatyzowania
WYKRACZANIE POZA ZAKRES
DIAGNOZY
Mężczyzna 24 lata, stara się o pozwolenie na
posiadanie broni.
„Opiniowany pochodzi z rodziny pełnej, oboje rodzice
żyją, ma sześcioro rodzeństwa (on jest trzeci). Matka
jest jest emerytką (pracowała jako tkaczka), ojciec
pracuje w zakładach energetycznych.
Ojciec nadużywa alkoholu, bywa, że się awanturuje.
Pamięta, jak w dzieciństwie matka zabierała dzieci do
jednego pokoju i zamykała się z nimi.
Jedna siostra jest mężatką i usamodzielniła się,
pozostałe dzieci mieszkają z rodzicami.
CIEKAWOSTKI
PSYCHOLOGICZNE
Analiza 144 opinii psychologicznych (Toeplitz-
Winiewska, 2004)
Większość zawiera informacje nie mające nic
wspólnego z celem diagnozy.
Sprawa nieletniej:
„Matka i babcia należą do Świadków Jehowy”
STYGMATYZOWANIE
BADANEGO
O ojcu starającym się o opiekę nad dzieckiem:
- „niedojrzały emocjonalnie”
O matce (inny przypadek):
„bezrefleksyjna, dąży do zaspokojenia swoich
zachcianek, daje pierwszeństwo zachowaniom
instynktownym”
NIEUZASADNIONE
WNIOSKOWANIE
Uzasadnienie odmowy w orzeczeniu
(pozwolenie na broń)
„Obniżony wynik w teście Burdona (skreślanie
liter) oraz w teście Wechslera świadczą o
obniżonym tempie pracy i koncentracji uwagi,
co może być bezpośrednim lub pośrednim
skutkiem nadużywania substancji
uzależniających.
DIAGNOZOWANIE BLISKICH
KLIENTA
O mężu klientki psychoterapeutki (nie był
klientem):
„Kiedy starała się rozmawiać, żeby ustalić
inne niż dotychczas zasady funkcjonowania
ich małżeństwa, bardziej partnerskie, zaczął
się otwarty konflikt,
mąż nie zamierzał stracić
dotychczasowych przywilejów. Dopuszczał się
przemocy fizycznej (ślady na ciele widziałam),
a psychiczna była na porządku dziennym.”
WPŁYW OPINII
PSYCHOLOGICZNYCH
Opinia zmienia psychologiczną sytuację
badanego i może spowodować:
- zmiany w tożsamości
- nacisk społeczny
- efekt samosprawdzającej się przepowiedni.
Opinia lub orzeczenie może także zmienić
formalną sytuację badanego
I psycholog musi być świadomy
odpowiedzialności