Badanie układu

nerwowego

Podstawy prowadzenia badania

neurologicznego

• Badanie neurologiczne składa się z

badania podmiotowego czyli
wywiadu, oraz badania
przedmiotowego.

Zasady prowadzenia

badania

1. Z uwagi na szeroki zakres prowadzących

ocen, należy zapoznać pacjenta z planem

badania, określić sposób zachowania się

pacjenta.

2. Podczas badania nie wolno okazywać

badanemu zniecierpliwienia, nie należy

lekceważyć jego wypowiedzi.

3. Badanie prowadzi się u pacjenta w pozycji

leżącej na plecach oraz ( jako

uzupełnienie) w pozycji siedzącej, stojącej

oraz w czasie wykonywania ruchu.

4. Badanie fizykalne rozpoczynamy od głowy,

stopniowo posuwając się niżej.

5. Z uwagi na indywidualną zmienność

badanych cech i symetryczny
przebieg dróg nerwowych, stale
dokonujemy porównania wyników
badania w symetrycznych miejscach
obydwu stron ciała.

6. Stwierdzone badaniem zmiany i

objawy odnosi się w opisie
szczegółowo do punktów i obszarów
topograficznych reprezentatywnych
dla ośrodków i dróg nerwowych.

Badanie podmiotowe -

WYWIAD

• Wywiad zbieramy od chorego i/lub osób

najbliższych, rodziny.

• Rozpoczynamy od ustalenia danych

osobowych ( imię, nazwisko, wiek),

następnie pytamy o główne, te same

(utrzymujące się lub powtarzające się)

dolegliwości: bóle głowy, zawroty głowy,

zaburzenia snu, zaburzenia świadomości

i/lub utrata przytomności, drgawki,

zaburzenia widzenia (widzenie podwójne,

niedowidzenie), bóle i parestezje kończyn,

niedowład kończyn, zaburzenia chodu,

zaburzenia w oddawaniu moczu i stolca; ich

charakter: początek ostry, stopniowe

narastanie objawów lub okresy poprawy i

pogorszenia stanu, oraz natężenie.

• Pytamy o lokalizację dolegliwości oraz

czynniki, które nasilają lub zmniejszają ich

natężenie.

• Ustalamy, czy zaobserwowano zmiany w

zachowaniu pacjenta, takie jak: spowolnienie

lub nadmierne pobudzenie psychoruchowe,

zmiany w wygładzie fizycznym ( nadmierny

lub zbyt mały przyrost masy ciała), zmianę

obwodu głowy ( u dzieci) oraz upośledzenie

wydolności samoobsługowej.

• Pytamy o środowisko życia, rodzaj

wykonywanej pracy, czynniki szkodliwe

wynikające z warunków i charakteru pracy

( hałas, mikrourazy, kontakt z substancjami

chemicznymi), warunki życiowe ( sytuacja

rodzinna, finansowa)

Ocena stanu świadomości

i sprawności umysłowej

• W trakcie prowadzenia wywiadu

dokonujemy również oceny stanu

świadomości i sprawności umysłowej

pacjenta:

 Ocenę prostych zaburzeń świadomości,

czyli ocenę przytomności pacjenta,

 Ocenę orientacji autopsychicznej ( dot.

Chorego) oraz allopsychicznej (dot.

Otoczenia, czasu i miejsca)

 Ocenę pamięci, czyli zdolność

zapamiętywania i pamiętania,

 Ocenę mowy.

Ocena stanu świadomości

• W badaniu neurologicznym

koncentrujemy się n ocenie prostych

zaburzeń świadomości, czyli zaburzeń

przytomności, wytwórcze zaburzenie

świadomości, np.. Stan majaczeniowy,

są domeną oceny psychiatrycznej.

• Stan przytomności (czuwania) to

adekwatna reakcja na bodźce ze

środowiska zewnętrznego.

• Badanie stanu przytomności polega

na obserwowaniu i ocenie reakcji
pacjenta na bodźce, z
uwzględnieniem trzech wskaźników:
otwierania oczu, mowy, ruchu.

• Badanie prowadzi się w pozycji

leżącej.

Ocena reakcji otwierania

oczu

• Obserwuje się u pacjenta spontaniczna reakcje

otwierania i zamykania oczu.

• U osób leżących z zamkniętymi oczami należy

sprawdzić reakcję na bodziec dźwiękowy, np..

Czy pacjent otwiera oczy na dźwięk

otwierających się drzwi, odgłos kroków. Brak

reakcji spontanicznej upoważnia do dokonania

oceny reakcji na polecenie słowne np.. „proszę

otworzyć oczy”, „proszę zacisnąć powieki”.

Oceniamy poprawność reakcji oraz czas

wykonania polecenia- reakcja szybka, leniwa,

brak reakcji. Przy braku reakcji sprawdzamy

ruch gałek ocznych.

Ocena mowy

• W ocenie mowy analizuje się następujące

elementy: spontaniczność wypowiedzi,
poprawność używanych słów co do formy i
treści, orientację autopsychiczną i
allopsychiczna.

• Brak możliwości nawiązania kontaktu

słownego skłania do dokonania próby
stymulowania chorego, np.. Powtarzania
pytań, następnie drażnienia przykrym
bodźcem, przez uciśnięcie w okolicy mostka
lub delikatne uszczypnięcie.

Ocena reakcji ruchowej

• Należy uwzględnić położenie

pacjenta, np.. Pacjent leży
nieruchomo, porusza się, a także
napięcie mięśni wszystkich kończyn
(uwagę koncentruje się na symetrii
zmian), spełnianie poleceń słownych
lub reakcję na przykry bodziec
bólowy.

Kolejno należy wykonać próby i ocenić

reakcję pacjenta:

• Podać rękę jak do powitania ( często

podaje się obydwie dłonie), poleć, by

pacjent poruszał kończynami w górę i w

dół, by poruszał palcami.

• Poprosić, by chory uniósł kończynę dolną

do góry, by poruszał paluchem raz prawej,

raz lewej kończyny.

• Poprosić, by pacjent zlokalizował działający

bodziec, np.. Dotyk, delikatne ukłucie lub

uszczypniecie. Próbę wykonujemy przy

zamkniętych oczach.

• Brak reakcji na dyspozycje słowne skłania

do dokonania oceny na przykry bodziec. W
tym celu uciskamy kciukiem okolicę
mostka pacjenta lub uszczypnąć skórę na
kończynie. Obserwuje się i ocenia, czy
pacjent wykonuje ruch w kierunku
działania bodźca, czy tylko zgina kończynę
bez celowej reakcji obronnej, czy tylko
prostuje kończynę, czy nie wykonuje
żandego ruchu.

• Zebrane informacje przedstawiamy w

formie opisowej, bądź w saki punktowej
Glasgow

Uwzględnia się najlepszą uzyskaną odpowiedź

w każdej kategorii. Łącznie można uzyskać od
3 do 15 punktów, ale należy zaznaczyć z
jakich składowych powstał wynik (np. GCS 12:
3/4 + 4/5 + 5/6).

Na podstawie skali Glasgow zaburzenia

przytomności najczęściej dzieli się na:

• GCS 13–15 – łagodne
• GCS 9–12 – umiarkowane
• GCS 6–8 – brak przytomności
• GCS 5 – odkorowanie
• GCS 4 – odmóżdżenie
• GCS 3 – śmierć mózgowa

• Objaw odkorowania: kończynu górne

zgięte w stawie łokciowym i
nadgarstku, a dolne wyprostowane w
stawach kolanowym y skokowym.

• Objaw odmóżdżenia: kończyny górne

wyprostowane w stawie łokciowym,
nawrócone i zgięte w nadgarstkach,
kończyny dolne wyprostowane w
stawach kolanowym i skokowym.

Ocena pamięci

• Pamięć to zdolność przechowywania i

odtwarzania przebytych doświadczeń oraz
kierowania się nimi w dalszym postępowaniu.
Pamięć jest procesem złożonym, w którym
wyróżnia się następujące etapy: odebranie
informacji i powstanie śladu pamięciowego,
tzw. Engramy – zapamiętywanie,
przechowywanie śladu pamięciowego –
pamiętanie, odtwarzanie zakodowanego
śladu – przypominanie.

Przeprowadzenie badania

• Ocena zapamiętywania – poprosić pacjenta o

zapamiętanie podanego przez nas adresu i

natychmiast po podaniu poprosić o powtórzenie go.

Zapisujemy ilość błędów oraz ile razy należy

powtórzyć adres aby chory zapamiętał go.

• Ocena pamięci krótkoterminowej- po 5 min od

testu „nazwisko” poprosić o ponowne podanego

wcześniej nazwiska i adresu, określić liczbę

popełnionych błędów.

• Ocena pamięci długoterminowej – poprosić

pacjenta o padanie takich faktów, które chory znać

powinien np.. Data wybuchu II wojny światowej,

swoją datę urodzin, rok ukończenia szkoły.

Interpretacja wyników

1. Stan prawidłowy – pacjent pamięta

podane polecenia i powtarza je po

upływie ok.. 5 min, pamięta ważne fakty i

daty, nie stwierdza się luk pamięciowych.

2. Zaburzenia:

 Amnezja, czyli niepamięć – w wypowiedzi

pacjenta pojawiają się luki pamięciowe i

nie może on sobie przypomnieć faktów z

jakiegoś krótkiego lub dłuższego okresu,

luki dotyczą przede wszystkim zdarzeń

aktualnych, przy względnie dobrze

zachowanej pamięci zdarzeń odległych.

Przemijająca amnezja (przemijająca

niepamięć ogólna) – to nagłe

wystąpienie całkowitej niepamięci

obejmującej kilka lub kilkanaście minut,

godzin, dni lub miesięcy, tzw. Niepamięć

wsteczna dotyczy zdarzeń z okresu

poprzedzającego wystąpienie danego

zdarzenia, np.. Urazu głowy, udaru

mózgu, zatrucia CO. Czas trwania

niepamięci, tj. okoliczności urazu,

zdarzeń przed i po urazie u pacjentów po

urazach czaszkowo-mózgowych, jest

pierwszym wykładnikiem oceny ciężkości

urazu.

Ocena mowy

• Mowa, nawiązanie kontaktu werbalnego, jest

niezbędnym zachowaniem w celu wyrażenia

własnych opinii, problemów, uczuć , emocji.

• Zaburzenia mowy mogą być objawem

uszkodzenia procesu słyszenia, rozumienia,

myślenia i doboru właściwych słów,

wytwarzania głosu i artykulacji dźwięków.

• W celu przeprowadzenia dokładnego

określenia neurogennych zaburzeń mowy

przeprowadzamy badanie, które obejmuje:

ustalenie języka ojczystego pacjenta, czy

pacjent jest praworęczny, czy leworęczny,

ocenę mowy.

Przeprowadzenie badania

• Ocena zdolności rozumienia mowy:

zawsze rozpoczynamy od postawienia
prostych pytań, a następnie
przechodzimy do pytań trudniejszych,
np.. Jak się Pani nazywa, Gdzie Pani
mieszka? Na czym polega Pani praca?-
jeśli pytatny nie rozumie pytania,
pytamy głośniej, aby wykluczyć
trudności spowodowane niedosłuchem.

• Ocena rozumienia prostych poleceń,

np..chory pokazuje nazwany przez nas

przedmiot, lub poleceń złożonych, np.. Proszę

zamknąć oczy, otworzyć usta, prawą ręką

chwycić lewe ucho.

• Ocena mowy spontanicznej: oceniamy

zdolność nawiązania spontanicznej rozmowy,

udzielania odpowiedzi, poprawność

używanych słów pod względem treści i formy.

• Ocena zdolności powtarzania zgłosek, słów,

prostych zdań i złożonych.

• Ocena liczenia – należy zapytać pacjenta, czy

potrafi liczyć i wyjaśnić, że będzie poproszony

o wykonanie kilku prostych działań.

Zanotować ile błędów popełnił oraz ile czasu

zajmuje mu to zadanie.

• Ocena czytania – poprościć o przeczytanie

tekstu, sprawdzić liczbę popełnionych błędów.

• Ocena pisania – poprosić pacjenta o napisanie

podyktowanego zdania.

• Ocena w kierunku dysfonii – w tym celu należy

poprosić pacjenta, aby zakaszlał – oceniamy
siłę kaszlu, następnie, aby mówił „EEE” –
oceniamy czas w którym może chory
wypowiadać tę głoskę.

• Ocena w kierunku dyzartii – poprosić pacjenta,

by powtarzał trudne do wymówienia zdania,
np.. „ łzy królowej Karoliny”

Interpretacja wyników

1. Prawidłowość – pacjent nawiązuje

spontanicznie kontakt werbalny, spełnia

wszystkie polecenia, używa słów poprawnie,

mówi wyraźnie, czyta, liczy.

2. Zaburzenia mowy:
 Afazja – pacjent nieprawidłowo używa słów,

np.. „bal” zamiast „ból”, nieprawidłowo

rozumie znany sobie język, występują

trudności w mówieniu ( posługuje się krótkimi

zdaniami lub nie mówi, uśmiecha się, stwarza

wrażenie, że rozumie polecenie, ale nie

mówi)

 Dysfonia - stan, w którym chory nie

może wydobyć dźwięku o prawidłowej
sile, mówi poprawnie, ale szeptem:
normalny kaszel i dysfonia –
miejscowa choroba układu
oddechowego bez porażenia strun
głosowych, porażenie strun głosowych
– kaszel nie zaczyna się wybuchowo,
zmniejszona siła na początku ataku
kaszlowego, pokasływanie; pacjent nie
mówi „eee” i męczy się- objaw
miastenii

 Dyzartia – zaburzenie mowy o charakterze

artykulacji, chory rozumie mowę i nie brakuje

mu słów, samo wymawianie słów jest

zaburzone: mowa niewyraźna, pacjent z

trudnością otwiera usta – choroba

ośrodkowego neuronu ruchowego; mowa

monotonna, bez rytmu, zdania nagle

rozpoczynają się i kończą- uszkodzenie

pozapiramidowe, mowa skandowana,

niewyraźna, nieregularny rytm- stwardnienie

rozsiane, zatrucia; mowa nosowa,

zniekształcone dźwięki, trudności z głoskami –

choroba neuronu ruchowego, uszkodzenia

pozapiramidowe, módżkowe, uszkodzenia

obwodowego neuronu ruchowego nerwu

czaszkowego VII, X, XII.

Badanie nerwów

czaszkowych

• Objawy ze strony nerwów czaszkowych

są źródłem informacji o umiejscowieniu
zmian chorobowych w obrębie
ośrodkowego układu nerwowego.

• W badaniu należy ustalić odchylenia od

stanu prawidłowego, określić charakter
dysfunkcji oraz zagrożenia wynikające z
wykrytych nieprawidłowości.

Ocena I nerwu czaszkowego

węchowego

• Nerw ten przewodzi bodźce

zapachowe.

• Przeprowadzenie badania:
Ocena zdolności określenia przez

pacjenta, przy zamkniętych oczach,

zapachów, np.. Owocu pomarańczy,

wonnych substancji (mięty, olejku

różanego, kamforowego). Badanie

prowadzimy w obrębie powonienia w

prawej i lewej jamie nosowej.

Interpretacja wyników

1. Prawidłowość – pacjent rozpoznaje zapachy.
2. Zaburzenia:
 Brak powonienia –obustronna utrata

powonienia to najczęściej wynik urazu

mózgowo-czaszkowego, jednostronna utrata

węchu może być objawem guza mózgu

podstawy płata czołowego. Utrata powonienia

jest często powodem braku smaku, chory

skarży się na brak powonienia i smaku,

niechętnie spożywa posiłki, w większym

stopniu narażony jest na zatrucia pokarmowe,

gdyż nie identyfikuje niebezpiecznych

zapachów.

Ocena II nerwu wzrokowego

• Nerw ten prowadzi wrażenia

wzrokowe z określonego pola
widzenia.

• W badaniu oceniamy: ostrość wzroku,

określamy pole widzenia oraz
dokonujemy badania dna oka.

Orientacyjna ocena ostrości

wzroku

• Badania dokonuje się, polecając

choremu, aby przeczytał tekst z gazety.

Jeżeli nie jest w stanie przeczytać

największych liter. Prosimy go, aby liczył

palce raz jednym, raz drugim okiem z

odległości kilku metrów. Sprawdzamy z

jakiej odległości chory jest w stanie

policzyć palce. Dokładną ocenę

prowadzimy za pomocą tablic Snellena, z

której chory czyta litery z odległości 5 m

lub 30 cm.

Interpretacja wyników

Prawidłowość- pacjent poprawnie

wykonuje próby, czyta podany tekst,

czyta znaki z tablicy Snellena bez lub z

korektą szkieł.

Zaburzenia:

 Zmniejszenie ostrości wzroku, krórego nie

można zlokalizować za pomocą szkieł

korekcyjnych przemawia za chorobą

nerwu wzrokowego (zapalenie,

niedokrwienie, ucisk na nerw wzrokowy),

 Ślepota korowa – obustronne uszkodzenie

kory potylicznej, pacjent nie widzi.

Orientacyjne określenie pola

widzenia

• Pacjent patrzy wprost w oczy badającego,

badany unosi ręce do góry ponad poziom

oczu w odległości ok. 5,0-1 m do boków od

pacjenta, prostuje jeden z palców lub porusza

palcami, pacjent powinien zobaczyć palec

badającego w górnej skroniowej części

kwadratu, następnie przesuwając palcami od

obwodu ku środkowi pyta, czy chory widzi

ruch palców na obwodzie. W ten sposób

określamy, czy chory ma zachowane pole

widzenia w zakresie spójnym z polem

widzenia badającego.

Interpretacja wyników

Prawidłowość – zachowane pole widzenia

spójne z polem badającego.

Zaburzenia:



ubytek w polu widzenia, niedowidzenie

skroniowe obuoczne, niedowidzenie

kwadrantowe – ubytek pola widzenia w obu

oczach w obrębie tego samego kwadratu;

niedowidzenie połowiczne jednoimienne

występuje przy uszkodzeniu płata

skroniowego lub ciemieniowego; mroczek

środkowy, ubytek pola widzenia, „dziura” w

polu widzenia- charakterystyczne objawy w

stwardnieniu rozsianym.

Badanie dna oka

• Badanie wykonuje się za pomocą wziernika

okulistycznego (oftalmoskopu)

• Regulatorem ostrości dostosowuje się

przyrząd do oka badającego i badanego.

• Badanie należy prowadzić w ciemności,

ustawić regulator ostrości wziernika w

pozycji 0 i poprosić pacjenta, by patrzył w

określony punkt. Badanie rozpoczyna się z

odległości około 30 cm od oka, stopniowo

przybliżając wziernik do oka na odległość

1-2 cm.

Interpretacja wyników

1. Prawidłowe dno oka- jest bladoróżowe,

można na nim zauważyć tarczę nerwu

wzrokowego, z której wychodzą naczynia.

Granice tarczy są wyraźne, tarcza jest

płaska z wyraźnym zagłębieniem w środku.

2. Zaburzenia:

 Obrzęk tarczy nerwu wzrokowego ( tarcza

zastoinowa)- obrzęk nerwu, uniesienie,

zatarcie granic, rozszerzenie naczyń

żylnych, wybroczyny;

 Zanik nerwu wzrokowego – tarcza jest

blada- jest spowodowanym stwardnieniem

rozsianym, uciskiem na nerw wzrokowy.

Ocena grupy nerwów

okoruchowych

Nerw okoruchowy II

• Odpowiada za większość czynności

ruchowych gałek ocznych, za zdolność

unoszenie powieki, prowadzi przywspółczulne

włókna do zwieracza źrenicy;

Nerw bloczkowy IV

• zaopatruje mięsień skośny górny, jego

uszkodzenie powoduje niemożność

spojrzenia ku dołowi i dośrodkowo;

Nerw odwodzący VI

• Przy jego uszkodzeniu niemożliwe jest

spojrzenie do boku

Przeprowadzenie badania

• Oględziny oczu. Oceniamy, czy szpary

powiekowe są równe ( szerokość szpar
powiekowych), asymetrię, opadnięcie
powieki. sprawdzamy, czy nie ma
przymusowego ustawienia gałek
ocznych, czy gałki oczne poruszają się
we wszystkich kierunkach. W Tym celu
polecamy choremu śledzenie ruchu
naszego palca w odległości ok. 50 cm.

• Sprawdzenie obecności oczopląsu.

Prosimy pacjenta, by śledził wzrokiem obu

oczu poruszający się przedmiot lub palec

badającego, np.. Przesuwamy palec

kolejno w gorę i w dół i do każdego boku,

w każdym położeniu palec na chwilę

zatrzymujemy. Oceniamy ruch gałki

ocznej, sprawdzamy obecność dwojenia

obrazu.

• Badanie źrenicy. W tym celu zasłaniamy

oczy chorego dłońmi i nagle odsłaniamy

je lub oświetlamy latarką, wiązkę światła

kierujemy na jedno następnie na drugie

oko w odstępstwie ok. 1 s.

Interpretacja wyników

1. Prawidłowość: brak objawów patologicznych:

źrenice równe, okrągłe i reagujące na światło,

szpary powiekowe równe, brak ograniczeń w

ruchomości gałek ocznych.

2. Zaburzenia:

 Nierówność źrenic

 Jednostronne zwężenie źrenicy- objaw samoistny

lub Hornera: zwężenie szpary powiekowej z

lekkim opadnięciem powieki, zwężenie źrenicy,

nieznaczne zapadnięcie gałki ocznej

 Opadnięcie powieki

 Oczopląs- rytmiczne, mimowolne ruchy gałek

ocznych w których wyróżniamy fazę szybką i

wolną oraz dwojenie obrazu.

Ocena nerwu trójdzielnego

• Nerw trójdzielny posiada część

czuciową i ruchową, które kontrolują
czucie na twarzy- unerwia czuciowo
skórę czoła i twarzy, rogówkę,
spojówkę, błonę śluzową nosa, jamy
ustnej i nosowo-gardłowej, zęby,
zatoki, ślinianki oraz zawiaduje
ruchami żuchwy

Badanie polega na:
• Ocenie czucia w obrębie twarzy – badamy

przy zamkniętych oczach, dotykając

delikatnie różnych części twarzy kawałkiem

waty lub probówką z ciepłą lub zimną wodą;

• Ocenie odruchu rogówkowego- lekko

dotykamy rogówkę kawałkiem waty,

następuje przymknięcie powieki oka

badanego;

• Ocena gałazki ruchowej- polecamy choremu

by otworzył usta i poruszał żuchwą do

przodu i na boki. Zwracamy uwagę na to

czy podczas badania żuchwa nie zbacza do

boku.

Interpretacja badania

Prawidłowość: brak zaburzeń czucia twarzy,

prawidłowe ruchy żuchwy, żywy odruch

rogówkowy

Zaburzenia:

 Jednostronne uszkodzenie albo osłabienie reakcji

czucia powierzchniowego w obrębie nerwu

trójdzielnego

 Przy porażeniu żuchwa zbacza w stronę

porażoną, chory nie może wykonać ruchu w

stronę zdrową.

 Nerwoból nerwu V:- napadowe występowanie

bólu, który jest bardzo silny, palący, piekący.

Czasem stwierdza się łzawienie oka po stronie

bólu. Ruch twarzy, mówienie, jedzenie wywołuje

ból. Przyczyny to nowotwór podstawy i pnia

mózgu, stwardnienie rozsiane, półpasiec.

Ocena nerwu czaszkowego VII

twarzowego

• Jest to nerw mieszany, głównie ruchowy,

prowadzi również włókna czuciowe, smakowe i
wydzielnicze, odpowiada za ruchowe
unerwienie mięśni mimicznych twarzy,
odbieranie wrażeń smakowych z poprzednich
2/3 powierzchni języka, przywspółczulne
unerwienie gruczołów łzowych.

• W czasie badania oceniamy spoczynkowy

wygląd i symetryczność twarzy, a także
zdolność chorego do wykonywania ruchów
mimicznych.

Interpretacja wyników

1. Prawidłowość: brak porażeń, symetria twarzy.
2. Zaburzenia:

•

Obwodowe porażenie nerwu VII- porażone lub

niedowładne są mięśnie twarzy w całości, ruchy

mimiczne połowy twarzy zniesione lub

upośledzone, chory nie zamyka oczu, nie marszczy

brwi, kąt ust ma opadnięty, przy dmuchaniu

policzek wydyma się, szpara powiekowa jest

szersza, odruch rogówkowy osłabiony, występują

współruchy w czasie zamykania oczu- objaw Bella:

uniesienie gałki ocznej do góry i nieco na zewnątrz.

•

Porażenie ośrodkowe nerwu VII- asymetria twarzy

podczas pokazywania zębów, brak asymetrii

podczas uśmiechu, ruchy dowolne twarzy nie są

zaburzone

Ocena nerwu VIII

słuchowego

• Nerw statyczno-słuchowy kontroluje słuch i

równowagę

Badanie obejmuje:
W celu przybliżonego badania słuchu, każdego ucha z

osobna, osoba badająca przybliża tykający zegarek

do małżowiny usznej chorego, pociera palcem o

palec lub mówi szeptem z odległości ok. 6-7 m.

Badanie narządu równowagi: obejmuje ocenę chodu.

Sprawdzamy, jak zachowuje się badany podczas

stania i chodu czy chwieje się i zatacza podczas

chodzenia i stania. Prosimy pacjenta by stanął prosto

ze złączonymi stopami, zamknął oczy ( sprawdzamy

czy nie upada na boki) następnie polecamy by zrobił

kilka kroków, stawiając stopę za stopą, przeszedł się

na palcach i pietach, a także z rękami

wyprostowanymi i zwróconymi ku badającego

Interpretacja wyników

1. Prawidłowość: brak zaburzeń

równowagi, słuch poprawny.

2. Zaburzenia:
• Uszkodzenie nerwu VII: zaburzenie

równowagi ( niepewny chód),
pacjent pochyla się w stronę
uszkodzenie lub upada,
stwierdzamy głuchotę.

Ocena nerwów IX językowo-

gardłowego, X błędnego oraz

XII podjęzykowego

• Nerwy te kontrolują połykanie,

odruch wymiotny, artykulację i
fonacje, smak w 1/3 tylnej języka
oraz wydzielanie przez śliniankę
przyuszną

Przeprowadzenie badania:
• Ocena jamy istnej i języka. Oceniamy czy nie

ma przerostu dziąseł; język- rozmiar, ruchy

faliste, barwę, czy język nie zbacza na jedną

ze stron, siła mięsni języka

• Ocena gardła- położenie języczka, czy

znajduje się pośrodku, czy nie zbacza na jedną

stronę, sprawdzenie aktu połykania

• Ocena odruchu gardłowego- dotykając ściany

gardła za łukiem podniebiennym ( języczek

wówczas się unosi), pacjent porównuje

wrażenia przy dotyku po obu stronach

języczka, reakcja obronna- występuje odruch

wymiotny, chrypka trudności w mówieniu

• Ocena smaku

Interpretacja badania

1. Prawidłowość- brak dysfunkcji nerwów
2. Zaburzenia:
•

Uszkodzenie obwodowe neuronu ruchowego

powoduje zmniejszenie rozmiarów języka i drgania

pęczkowe.

•

Uszkodzenie ośrodkowego neuronu ruchowego

powoduje zmniejszenie rozmiarów języka ze

zmniejszeniem zakresu ruchów języka

•

Uszkodzenie nerwu IX brak języczka podczas

badania odruchu gardłowego, zaburzenie smaku w

1/3 tylnej języka

•

Uszkodzenie nerwu IX, X- kaszel po połknięciu płynu

świadczy o aspiracji płynu do dróg oddechowych

• Uszkodzenie nerwu błędnego X-

afonia lub dysfonia, zmiany w
ułożeniu strun głosowych, dysfagia,
kurcze przełyku, serca lub
odźwiernika, porażenie podniebienia
miękkiego i zniesienie odruchu
gardłowego

Ocena nerwu XI

dodatkowego

Nerw ten prowadzi włókna

dodatkowe, dwoma gałęziami

wychodzącymi z otworu żyły szyjnej,

jedna z nich łączy się z nerwem X i

zaopatruje mięśnie wewnętrzne

krtani, druga unerwia mięsień

mostkowo-obojczykowo-sutkowy

i czworoboczny

Przeprowadzenie badania

• Polecenie choremu, aby wykonał

zwrot głowy w jedna stronę, a
następnie w drugą stronę,
przeciwstawiamy temu ruchowi opór
jednej ręki położonej na policzku
chorego a druga oceniamy mięsień.
Obserwujemy napinanie mięśnia, spr.
czy nie ma zaników mięśni, oceniamy
ruch unoszenia barków.

Interpretacja badania

• 1. Prawidłowość-brak zaników mięśni,

prawidłowy ruch unoszenia ramion.

• 2.Zaburzenia
porażenie nerwu XI-niedowład mięśnia

mostkowo-obojczykowo-sutkowego.

Badanie funkcji ruchu

• Ruch to jedna z podstawowych

funkcji człowieka. Czynności ruchowe
powstają w następstwie działania
różnych bodźców, które poprzez
harmonijna współpracę wielu
odcinków układu nerwowego
odpowiadają za pracę ruchu.

Badanie ukł. Ruchowego składa

się z następujących elementów

• Oglądanie i ocena symetrii

spontanicznych ruchów kończyn,
postawy.

• Ruchów biernych i napięcia mięśni.
• Ruchów czynnych siły i zborności

ruchów.

• Badanie odruchów.
• Badanie chodu.

Ocena symetrii postawy

• Chory leży płasko na plecach na

równym podłożu.W ocenie uwzględnia

się ustawienie kończyn, drżenie

kończyn, symetrię kończyn-

obserwujemy zanik mięśni i drżenie

pęczkowe, tj. szybkie, krótkotrwałe,

nieregularne skurcze całych pęczków

włókien mięśniowych, zmiany troficzne

skóry i jej przydatków tj. zasinienia,

nadmierne zrogowacenia, obrzęki.

Ocena napięcia mięśni

•

Napięciem mięśni nazywa się zdolność do

przeciwdziałania skurczom biernemu rozciąganiu

mięśnia. Ocena napięcia mięśni i ruchów biernych

wymaga pełnego rozluźnienia pacjenta lub

odwrócenia jego uwagi. W celu zbadania napięcia

mięśni, wykonujemy bierne ruchy zginania i

prostowania stawów kończyn górnych i dolnych,

oceniając istniejący opór. Badając napięcie mięśni

kończyny górnej, należy podać choremu dłoń jak

do przywitania, przytrzymać przedramię, wykonać

ruch w pełnym zakresie w stawie łokciowym.

Następnie pacjent zamyka oczy, wyciąga ręce

przed siebie, ustawiając wnętrze dłoni do góry-

obserwujemy wtedy położenie kończyn górnych.

• Badanie kończyny dolnej-w pozycji

leżącej, na plecach, przy
wyprostowanych kończynach
rotujemy kolano z boku na bok-
oceniamy kolejno okolicę stawu
biodrowego, zginanie i prostowanie
kończyn w stawie kolanowym przy
unieruchomionych stawach
skokowym i kolanowym, zginanie
stopy ku grzbietowi i podeszwie.

Interpretacja badania

• 1.Prawidłowe napięcie- niewielki opór w

całym zakresie ruchu, pięta minimalnie

unosi się.

• 2.Zaburzenia-obniżanie napięcia, jedna

ręka nawraca i opada, niedowład po tej

stronie, obie ręce opadają-niedowład

obustronny, brak oporu podczas

poruszania kończyną, pięta nie unosi się

przy szybkim uniesieniu kolana pacjenta,

zwiotczenie mięśni-choroba obwodowego

neuronu ruchowego, miopatia.

• Wzmożenie napięcia mięśni tzn.

spastyczność, opór wzrasta gwałtownie

przy nagłym uniesieniu kolana

pacjenta, pięta również podnosi się,

napięcie zwiększa się w całym zakresie

ruchu tzw. ,,objaw koła zębatego’’.

• ,,Sztywność ołowiana’’ i ,,objaw koła

zębatego’’ pojawiają się po uszkodzeniu

ośrodkowego neuronu ruchowego w

zespole pozapiramidowym

Ocena zborności ruchów

• Warunkiem wykonania płynnego i

dokładnego ruchu jest skoordynowane
połączenie wielu czynności ruchowych.
Integracja ruchu i czucia, zapewniająca
precyzję ruchów odbywa się w móżdżku.
Upośledzenie zborności ruchów takie jak,
bezład, ataksja wiąże się z
upośledzeniem funkcji móżdżku lub
uszkodzeniem sznurów tylnych rdzenia
kręgowego.

W badaniu bierze się pod uwagę następujące elementy:
• Obserwację podstawowych czynności np.. Rozbieranie

się, chodzenie.

• Wykonanie próby palec-nos-polecamy pacjentowi aby

trafił palcem wskazującym w nasz palec który znajduje się

w odległości wyciągniętej ręki i następnie dotknął

swojego nosa.

• Obserwację ruchów naprzemiennych np. chory kładzie

jedna dłoń na grzbiecie drugiej lub kładzie lewą dłoń na

przemian wnętrzem i grzbietem na grzbiecie prawej dłoni.

• Obserwując czy pacjent wykonuje następujące polecenie:

leżąc płasko na plecach, czy dotknie czubkiem pięty

kolana drugiej nogi, czy usiądzie bez pomocy.

• Wykonanie próby Romberga- polecamy pacjentowi

stanąć ze złączonymi stopami i wyciągniętymi

kończynami górnymi. Próbe przeprowadza się przy

zamkniętych i otwartych oczach. Określamy czy chory

stoi prosto, czy pada, kierunek padania.

Interpretacja badania

• 1.Prawidłowa zborność-pacjent wykonuje

ruchy szybko i dokładnie kończyny górne

szybko przyjmują właściwe położenie, porusza

się sprawnie, symetria ruchów.

• 2.Zaburzenia zborności ruchu:
-drżenie zamiarowe-ręka zbliżając się do celu,

zaczyna drżeć.

-niezborność, bezład-objawia się dezorientacją

ruchów rak, wykonywaniem większych

zamachów, ruchy są niezgrabne, nierytmiczne.

-dysmetria-palec nie trafia w cel
-dysdiadochokineza-zaburzenia ruchu

nawracania dłoni

ocenę odruchu z kości promieniowej-pacjent

kładzie rękę na brzuchu zgiętą w łokciu,

natomiast badający kładzie palec na

guzowatości promieniowej i uderza młotkiem w

palec, obserwując mięsień ramienno-

promieniowy lub badający chwyta za dłoń

pacjenta, kończyna rozluźniona i uderza

młotkiem w guzowatość kości promieniowej.

Badanie odruchów

• W ocenie odruchów należy stwierdzić, czy są one obecne,

symetryczne, zniesione lub wzmożone. Odruchy badamy przy

użyciu młotka neurologicznego.

• Badanie obejmuje:
-ocenę odruchu z mięśnia dwugłowego ramienia. Pacjent kładzie

ręce na brzuchu, badający przykłada palec wskazujący do

ścięgna mięśnia dwugłowego i uderza młotkiem w palec,

obserwując mięsień dwugłowy. Inny sposób-badający układa

przedramię pacjenta na swojej kończynie i uderza młotkiem w

ścięgno mięśnia dwugłowego.

•

ocenę mięśnia trójgłowego ramienia. Badający chwyta

rękę pacjenta. Ręka zgięta w stawie łokciowym, pod

kontem prostym spoczywa w poprzek klatki piersiowej

pacjenta, wówczas badający uderza młotkiem

bezpośrednio w ścięgno mięśnia trójgłowego i obserwuje

reakcję mięśnia. Inny sposób- badający chwyta ramię

pacjenta, przedramię oparte jest na przedramieniu

badającego, badający uderza w ścięgno mięśnia

trójgłowego ramienia, obserwując reakcje mięśnia.

• ocenę odruchów kolanowych-badający podkłada dłoń pod

kolano pacjenta, kończyna powinna być zgięta w stawie

kolanowym, następnie uderza w punkt pod rzepką,

obserwując mięsień czworogłowy. Inny sposób- chory siedzi

na krześle z stopami opartymi o podłogę, kończyny zgięte w

stawie kolanowym pod katem 100 stopni, badający kładzie

rękę na udzie badanego i uderza młotkiem tuz poniżej rzepki

w ścięgno mięśnia w odpowiedzi otrzymuje wyczuwalny i

widoczny skurcz mięśnia czworogłowego oraz ruch wyprostny

w stawie kolanowym.

• ocenę odruchów ze ścięgna Achillesa-pacjent klęka na

łóżku lub krześle, tak by stopa luźno zwisała poza brzeg.

Rękami opiera się o brzeg łóżka lub krzesła, badający

uderza bezpośrednio w ścięgno piętowe. Inny sposób-

badający unieruchamia stopę pacjenta zgięta pod katem

prostym, kończyna zgięta pod kontem prostym w kolanie,

leży na bocznej powierzchni, badający uderza w ścięgno

piętowe Achillesa, obserwując mięsień łydki, w odpowiedzi

następuje skurcz mięśnia łydki i zgięcie podeszwowe stopy.

• ocenę odruchów brzusznych-wyróżniamy odruchy brzuszne

górne, środkowe i dolne, badamy je w pozycji leżącej.

Drażnimy symetrycznie skórę brzucha wzdłuż łuku

żebrowego, na wysokości pępka oraz wzdłuż więzadła

pachwinowego, tępym lub ostrym przedmiotem, np. tępą

igłą w kierunku od zewnątrz ku wewnątrz-powinien wystąpić

skurcz mięśni po tej samej str. Podczas badania polecamy

choremu głębokie oddychanie.

Zniesienie odruchu przemawia za uszkodzeniem drogi

komorowo-rdzeniowej, rdzenia ponad poziomem odruchu lub

uszkodzeniem nerwu obwodowego.

Badanie odruchów

patologicznych

Do n ajważniejszych odr uchów patolog icznych zaliczamy od ru ch Babińskie go i Rossolimo.
Pr zep rowad zen ie odr uchu p od eszwowego (Ba bińskie go ) :b ad ający ost rym pr zed miot em n p.szp ilką, p rzesuwa po boczn ej kr awęd zi p od eszwy wzd łu ż l in ii b rzegowej-od pięty do okolicy n asad y p alców i w p op rzek podu szki stopy, ob serwu jąc paluch i stop ę.

Interpretacja badania

• 1.Wynik prawidłowy-zgięcie podeszwowe palucha i wszystkich palców,

objaw Babińskiego ujemny.

• 2.Zaburzenia:
-dodatni objaw Babińskiego-paluch odchyla się ku grzbietowi stopy,

pozostałe palce rozpościerają się wachlarzowato tzw. zgięcie grzbietowe.

Obecność odruchu świadczy o uszkodzeniu ośrodkowego neuronu

ruchowego.

-brak ruchu-zniesienie odruchu występuje w znacznym niedowładzie z

uszkodzenia ośrodkowego neuronu ruchowego oraz w zaburzeniach czucia.

• Odruch Rossolimo-

wywołujemy

uderzając szybko i

dość silnie opuszkami

palców lub młotkiem

neurologicznym w

opuszki placów,

obserwujemy zgięcie

palców stopy. Odruch

ten powstaje w

następstwie

patologicznego

wygórowania

napięcia

(spastyczności)

palców stopy.

Odruch Oppenheima- badający przesuwa

kciuk i palec wskazujący wzdłuż
przyśrodkowej powierzchni kości
piszczelowej, dodatni odruch to odgięcie
palucha.

Obecność odruchów patologicznych Babińskiego, Rossolimo lub

Oppenheima świadczy o ograniczonym uszkodzeniu neuronu

ruchowego ośrodkowego.

Badanie chodu

Badając chód zwracamy uwagę na ustawienie kończyn dolnych, postawę

chorego, współruchy kończyn górnych.

Zaburzenia chodu:
-chód hemiparetyczny- zwany koszącym wyst. w niedowładzie

spastycznym połowicznym pochodzenia mózgowego np. po udarze

mózgu-kończyna górna zgięta w stawie łokciowym, przywiedziona w

ramiennym, kończyna dolna wyprostowana, co jest powodowane, ze chory

podczas chodzenia nie odrywając niedowładnej stopy zakreśla nią półkole,

wykonując ruch koszący, chodzenie umożliwiają głównie ruchy w stawie

biodrowym.

• chód brodzący przy porażeniu nerwu

strzałkowego-chory wysoko unosi kończyny
dolne i stara się nie zaczepiać o
przeszkody, stopa opada. To zaburzenie
chodu najczęściej obserwowane jest w
zapaleniach wielonerwowych oraz w
dyspatii.

chód małymi kroczkami tzw.

parkinonowski- postawa
pochylona do przodu, brak
fizjologicznych
współruchów kończyn,
chory stawia drobne
kroczki, czasami przed
rozpoczęciem chodu musi
wykonać ruch do tyłu, jest
to chód typowy dla
choroby Parkinsona i
zespołów
parkinsonowskich

• chód móżdżkowy- przypomina chód marynarski, jest

podobny do chodu człowieka pijanego. Uszkodzenie

móżdżku powoduje chwianie się i zataczanie się. W celu

utrzymania równowagi chory szeroko rozstawia kończyny

tzw. chód na szerokiej podstawce. Obserwujemy również

asynergię tułowia, czyli brak prawidłowej koordynacji

ruchów kończyn dolnych i tułowia co jest powodem, że

chory chodzi jakby tułów zostawiał w tyle, ten Rodzaj

chodu stwierdza się w chorobach przebiegających z uszk.

Móżdżku pochodzenia uciskowego (guzy), naczyniowego,

demirelinizacyjnego (w stwardnieniu rozsianym)

Badanie czucia

Badanie obejmuje następujące elementy składowe:

• Badanie czucia powierzchniowego- bada się rozkład

poszczególnych dermatomów? Na twarzy, kończynach, tułowiu.

Badanie prowadzimy w ogrzanym pomieszczeniu. Badania nie

możemy przeprowadzić u chorych zamroczonych oraz

zmęczonych ponieważ wynik może być nieprecyzyjny. Prosimy

chorego o zamknięcie oczu. Rozpoczynamy od badania czucia

dotyku oraz bólu- w tym celu dotykamy różnych symetrycznych

okolic, palcem ,szpilka lub patyczkiem. Prosimy pacjenta o

określenie czy odczuwa bodziec oraz jaki jest jego charakter-tępy,

ostry lub ból-jeśli stosujemy ukłucie. Możemy tez prosić o liczenie

dotknięć lub ukłuć. Następnie prowadzimy ocenę różnicowania

bodźca poprzez naprzemienny dotyk palcami i szpilką.

• Oceniamy czucie temperatury, w tym

celu dotykamy w różnych miejscach
skórę pacjenta ciepłą i zimną probówką,
prosimy o określenie bodźca. Następnie
oceniamy dermoleksję, czyli umiejętność
odczytywania przez pacjenta cyfr lub
innych znaków napisanych palcem na
skórze. Określamy obszar i charakter
zaburzeń czucia.

Interpretacja wyników

• 1. Prawidłowy wynik-brak zaburzeń

czucia, poprawne różnicowanie
bodźców.

• 2.Upośledzenia czucia w obszarze

unerwienia świadczy o uszkodzeniu
dróg czuciowych.

Badanie czucia głębokiego-bada się przy

zamkniętych oczach, spr., czy chory odróżnia

bierne ułożenie swoich placów, np.badajacy

porusza paluchem stopy w górę i w dół stopniowo

zmniejszając zakres ruchu lub wykonując ruchy

dosiebne lub odsiebne w stawie

międzypaliczkowym, międzypalcowym. Jeżeli

badany określa prawidłowo ruchy i ułożenie

kciuka, wówczas nie badamy czucia w innych

stawach. Jeżeli pacjent nie potrafi określić ułożenia

kciuka i ruchów i określamy stawy bardziej

ksobne? I określamy zakres zaburzeń. Możemy

również polecić choremu aby naśladował druga

kończynę, ruchy bierne które wykonuje badający

np. badający wykonuje ruch bierny prawym

kciukiem, poleca choremu aby naśladował ten

ruch kciukiem lewym.

Zaburzenia czucia głębokiego najczęściej

spotykamy w zapaleniach wielonerwowych,

zwyrodnieniu tylnosznurowym i w wiądzie rdzenia.

• Ocenę bolesności uciskowej pni

nerwowych oraz obecności tzw.
Objawów rozciągowych (objaw
Lasegue’a)- pacjent leży płasko,
polecamy aby uniósł wyprostowaną
kończynę dolną do góry lub unosimy
kończynę pacjenta, podtrzymując
piętę. Oceniamy na ile badany może
unieść kończynę dolna nie odczuwając
bólu, pod jakim kątem unosi kończynę
oraz czy nie ma różnic między jedna a
druga kończyną.

Interpretacja wyników

• 1.Wynik prawidłowy- kąt uniesienia

kończyny dolnej powyżej 90 stopni
nie sprawia bólu.

• 2.Ucisk na korzeń nerwu-dodatni

objaw Lasengure’a ograniczenie
ruchu bardzo silny ból.

Badanie objawów

oponowych

• Wyrazem porażenia opon są objawy oponowe, ból

głowy któremu towarzyszą nudności i wymioty,

sztywność karku, objaw Kerniga, objaw

Brudzińskiego, przeczulica skóry, światłowstręt,

nadwrażliwość na bodźce słuchowe. Przyczyna

podrażnienia opon są najczęściej stany zapalne

opon oraz krwotok podpajeczynówkowy. Badanie

polega na oglądaniu ułożenia pacjenta oraz

ocenie napięcia mięśni karku i kończyn. Podczas

badania pacjent powinien leżeć płasko na

plecach. Badający kładzie dłonie na głowie

pacjenta i wykonuje delikatne ruchy na boki-

określa, czy nie stwierdza się oporu. Następnie

unosi głowę chorego i określa napięcie mięśni

karku, obserwując również czy nie występuje

zgięcie nóg w stawie biodrowym i kolanowym.

• Objaw Brodzińskiego- polega na zgięciu

kończyn dolnych w stawach biodrowym i
kolanowym podczas silnego zgięcia głowy
ku przodowi.

• Objaw Kerniga- pacjent leży płasko

zgiętą w stawie kolanowym kończynę dolną
badający zgina w stawie kolanowym.
Objaw Kerniga jest dodatni jeżeli, podczas
prostowania kończyny występuje opór oraz
ból.