Przywry wątroby

Przywry wątroby

Klinika Chorób Zakaźnych i

Klinika Chorób Zakaźnych i

Neuroinfekcji

Neuroinfekcji

Akademii Medycznej w Białymstoku

Akademii Medycznej w Białymstoku

Kierownik Kliniki:

Kierownik Kliniki:

Dr hab. med. Sławomir Pancewicz

Dr hab. med. Sławomir Pancewicz

Lek. Anna Moniuszko

Lek. Anna Moniuszko

Płazińce

Płazińce

Platyhelminthes

Platyhelminthes

Typ płazińców obejmuje trzy gromady:

Typ płazińców obejmuje trzy gromady:

Wirki Turbellaria

Wirki Turbellaria

Przywry Trematoda

Przywry Trematoda

Tasiemce Cestoda

Tasiemce Cestoda

Przywry i tasiemce są pasożytami

Przywry i tasiemce są pasożytami

człowieka

człowieka

Przywry

Przywry



Dojrzałe

postacie

są

zwykle

kształtu

Dojrzałe

postacie

są

zwykle

kształtu

listkowatego, niektóre

listkowatego, niektóre

gatunki mogą być wydłużone i owalne w zarysie.

gatunki mogą być wydłużone i owalne w zarysie.



Długość ciała waha się w dużych granicach,

Długość ciała waha się w dużych granicach,

przeważnie są widoczne gołym okiem.

przeważnie są widoczne gołym okiem.



Są hermafrodytami. U jednego osobnika

Są hermafrodytami. U jednego osobnika

występują narządy rozrodcze męskie i żeńskie.

występują narządy rozrodcze męskie i żeńskie.

Wyjątek

stanowią

gatunki

z

rodzaju

Wyjątek

stanowią

gatunki

z

rodzaju

Schistosoma, które są rozdzielnopłciowe.

Schistosoma, które są rozdzielnopłciowe.



Wszystkie przywry wytwarzają jaja uwalniane

Wszystkie przywry wytwarzają jaja uwalniane

do środowiska

do środowiska

Cykl życiowy przywr

Cykl życiowy przywr



Mają jednego lub dwóch żywicieli.

Mają jednego lub dwóch żywicieli.



Pierwszym są wodne mięczaki lub lądowe

Pierwszym są wodne mięczaki lub lądowe

ślimaki

ślimaki



Drugim żywicielem mogą być ryby, kraby,

Drugim żywicielem mogą być ryby, kraby,

raki lub drugi

raki lub drugi

gatunek ślimaków.

gatunek ślimaków.



Żywiciel ostateczny – kręgowiec, zakaża się

Żywiciel ostateczny – kręgowiec, zakaża się

przez zjedzenie postaci inwazyjnej, która

przez zjedzenie postaci inwazyjnej, która

występuje w organizmie drugiego żywiciela

występuje w organizmie drugiego żywiciela

pośredniego lub na roślinach.

pośredniego lub na roślinach.

Cykl życiowy przywr

Cykl życiowy przywr



W cyklu życiowym przywr występują następujące

W cyklu życiowym przywr występują następujące

postacie:

postacie:

jajo, miracidium, sporocysta, redie, cerkarie,

jajo, miracidium, sporocysta, redie, cerkarie,

metacerkarie i

metacerkarie i

postać dojrzała.

postać dojrzała.



Jaja

Jaja

– składane przez osobniki dojrzałe dostają się do

– składane przez osobniki dojrzałe dostają się do

środowiska zewnętrznego :

środowiska zewnętrznego :



z kałem: Fasciola, fasciolopsis, Clonorchis,

z kałem: Fasciola, fasciolopsis, Clonorchis,

Schistosoma

Schistosoma

japonicum, S. mansoni

japonicum, S. mansoni



z moczem S. haemotobium

z moczem S. haemotobium



z plwociną: Paragonismus

z plwociną: Paragonismus

Z nich w środowisku wodnym bezpośrednio lub w

Z nich w środowisku wodnym bezpośrednio lub w

krótkim

krótkim

czasie uwalniają się formy larwalne.

czasie uwalniają się formy larwalne.

Cykl życiowy przywr

Cykl życiowy przywr



Miracidium

Miracidium

Jest najczęściej formą wolno żyjąca, ale

Jest najczęściej formą wolno żyjąca, ale

niezdolną do pobierania pokarmu. W okresie

niezdolną do pobierania pokarmu. W okresie

24 godzin po wylęgu musi spotkać żywiciela

24 godzin po wylęgu musi spotkać żywiciela



Sporocysta

Sporocysta

W obrębie ciała ślimaka z miracidium

W obrębie ciała ślimaka z miracidium

wykształca się sporocysta.

wykształca się sporocysta.

Z niej partenogenetycznie rozwijają się

Z niej partenogenetycznie rozwijają się

drugie pokolenie sporocyst lub redie

drugie pokolenie sporocyst lub redie



Cerkarie

Cerkarie

Tworzą się partenogenetycznie z drugiego

Tworzą się partenogenetycznie z drugiego

pokolenia sporocyst lub z redii.

pokolenia sporocyst lub z redii.

Cykl życiowy przywr

Cykl życiowy przywr



Miracidium

Miracidium

Cerkarie

Cerkarie

opuszczają żywiciela. Czynnie

opuszczają żywiciela. Czynnie

wnikają do drugiego żywiciela pośredniego

wnikają do drugiego żywiciela pośredniego

(ryb, skorupiaków słodkowodnych) lub

(ryb, skorupiaków słodkowodnych) lub

żywiciela ostatecznego.

żywiciela ostatecznego.



Metacerkarie

Metacerkarie

Cerkarie niektórych przywr przytwierdzają się

Cerkarie niektórych przywr przytwierdzają się

do roślin i tworzą

do roślin i tworzą

metacerkarie

metacerkarie

.

.

Fascjoloza

Fascjoloza

Choroba wywołana przez

Choroba wywołana przez

motylicę wątrobową –

motylicę wątrobową –

Fasciola hepatica

Fasciola hepatica

.

.

Rozpowszechniona na całym świecie, przede

Rozpowszechniona na całym świecie, przede

wszystkim u zwierząt domowych:

wszystkim u zwierząt domowych:

bydła, koni,

bydła, koni,

owiec, świń, osłów, królików i dzikich: jeleni,

owiec, świń, osłów, królików i dzikich: jeleni,

saren, żubrów, słoni, małp, wielbłądów.

saren, żubrów, słoni, małp, wielbłądów.

U

U

człowieka

człowieka

pasożyt lokalizuje się

pasożyt lokalizuje się

w wątrobie i

w wątrobie i

drogach żółciowych.

drogach żółciowych.

Fascjoloza

Fascjoloza

Motylica wątrobową – Fasciola hepatica kształt

Motylica wątrobową – Fasciola hepatica kształt

listkowaty, długość do 30 mm i szerokość do

listkowaty, długość do 30 mm i szerokość do

13 mm

13 mm

.

.

W przewodach żółciowych składa dziennie

W przewodach żółciowych składa dziennie

około 6000 jaj, które są wydalane z kałem.

około 6000 jaj, które są wydalane z kałem.

W wodzie wylęgają się miracidia, które

W wodzie wylęgają się miracidia, które

wnikają do ciała ślimaków. W Polsce

wnikają do ciała ślimaków. W Polsce

żywicielem pośrednim są ślimaki ziemno-

żywicielem pośrednim są ślimaki ziemno-

wodne: m. in. błotniarka moczarowa

wodne: m. in. błotniarka moczarowa

Fascjoloza

Fascjoloza

Cerkarie

Cerkarie

opuszczają ciało ślimaka i pływają w wodzie

opuszczają ciało ślimaka i pływają w wodzie

poczym przyczepiają się do roślin wodnych tworząc

poczym przyczepiają się do roślin wodnych tworząc

metacerkarie.

metacerkarie.

Ssaki

Ssaki

zjadając takie rośliny zarażają się motylicą

zjadając takie rośliny zarażają się motylicą

wątrobową.

wątrobową.

Metacerkarie

Metacerkarie

uwalniają się z otoczki

uwalniają się z otoczki

w dwunastnicy

w dwunastnicy

,

,

migrują do jamy otrzewnowej, a stąd po przebiciu

migrują do jamy otrzewnowej, a stąd po przebiciu

torebki wątrobowej dostają się przez miąższ

torebki wątrobowej dostają się przez miąższ

do

do

przewodów żółciowych

przewodów żółciowych

.

.

W przewodach żółciowych rozwijają się

W przewodach żółciowych rozwijają się

dojrzałe

dojrzałe

osobniki

osobniki

.

.

Fascjoloza

Fascjoloza

Epidemiologia

Epidemiologia

W świecie motylicą zarażonych jest około 50

W świecie motylicą zarażonych jest około 50

milionów ludzi w Europie, Ameryce Środkowej i

milionów ludzi w Europie, Ameryce Środkowej i

Południowej, Afryce i Azji.

Południowej, Afryce i Azji.

Do zakażenie dochodzi w wyniku zjedzenia

Do zakażenie dochodzi w wyniku zjedzenia

metacerkarii przyczepionej do roślin lub

metacerkarii przyczepionej do roślin lub

wypiciu wody w której znajdują się

wypiciu wody w której znajdują się

metacerkarie.

metacerkarie.

Możliwe jest zarażenie człowieka dojrzałą

Możliwe jest zarażenie człowieka dojrzałą

postacią w przypadku spożycia surowej lub

postacią w przypadku spożycia surowej lub

niedogotowanej wątroby zwierząt chorych na

niedogotowanej wątroby zwierząt chorych na

fascjolozę.

fascjolozę.

Fascjoloza

Fascjoloza

Epidemiologia

Epidemiologia

W takich przypadkach przywry przysysają się do błony

W takich przypadkach przywry przysysają się do błony

śluzowej gardła lub dalszych odcinków przewodu

śluzowej gardła lub dalszych odcinków przewodu

pokarmowego powodując stany zapalne i obrzęki.

pokarmowego powodując stany zapalne i obrzęki.

Odruchy wymiotne przy takiej lokalizacji powodują

Odruchy wymiotne przy takiej lokalizacji powodują

wydostanie się pasożytów na zewnątrz wraz z

wydostanie się pasożytów na zewnątrz wraz z

wymiotami

wymiotami

W rozprzestrzenieniu choroby wśród ludzi duże

W rozprzestrzenieniu choroby wśród ludzi duże

znaczenie mają żywiciele rezerwuarowi, głównie

znaczenie mają żywiciele rezerwuarowi, głównie

owce.

owce.

Fascjoloza

Fascjoloza

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

W okresie wnikania i wędrówki w jamie

W okresie wnikania i wędrówki w jamie

brzusznej nie ma objawów.

brzusznej nie ma objawów.

Zmiany nekrotyczne tworzą się w czasie

Zmiany nekrotyczne tworzą się w czasie

migracji przywr przez miąższ wątroby.

migracji przywr przez miąższ wątroby.

Fascjoloza

Fascjoloza

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

W ostrej inwazji występuje triada

W ostrej inwazji występuje triada

objawów:

objawów:



Hepatomegalia

Hepatomegalia



Nieregularna gorączka

Nieregularna gorączka



Eozynofilia.

Eozynofilia.

Mogą pojawić się również:

Mogą pojawić się również:



pokrzywka

pokrzywka



mdłości i wymioty

mdłości i wymioty



żółtaczka

żółtaczka



bóle mięśni i stawów

bóle mięśni i stawów



anoreksja.

anoreksja.

Fascjoloza

Fascjoloza

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

W ostrej postaci stwierdza się zapalenie

W ostrej postaci stwierdza się zapalenie

wątroby.

wątroby.

Fascjoloza

Fascjoloza

Obraz kliniczny przewlekłej fascjolozy

Obraz kliniczny przewlekłej fascjolozy

W przewlekłej chorobie nie występują objawy

W przewlekłej chorobie nie występują objawy

kliniczne do momentu

kliniczne do momentu

uszkodzenia przewodów

uszkodzenia przewodów

żółciowych i rozwoju stanów zapalnych

żółciowych i rozwoju stanów zapalnych

.

.

Przy masywnych inwazjach może dojść do

Przy masywnych inwazjach może dojść do

zaczopowania dróg żółciowych.

zaczopowania dróg żółciowych.

Niedrożność może spowodować nawet jedna

Niedrożność może spowodować nawet jedna

przywra.

przywra.

Podczas

procesu

regeneracyjnego

komórki

Podczas

procesu

regeneracyjnego

komórki

nabłonka pęcherzyka żółciowego i przewodów

nabłonka pęcherzyka żółciowego i przewodów

żółciowych rozrastają się do światła dróg

żółciowych rozrastają się do światła dróg

żółciowych.

żółciowych.

Konsekwencją są zmiany zapalne powodujące bóle

Konsekwencją są zmiany zapalne powodujące bóle

w nadbrzuszu i żółtaczka.

w nadbrzuszu i żółtaczka.

Fascjoloza

Fascjoloza

Diagnostyka

Diagnostyka

Potwierdzenie uzyskuje się po wykryciu w kale

Potwierdzenie uzyskuje się po wykryciu w kale

lub w treści dwunastniczej

lub w treści dwunastniczej

żółtych owalnych

żółtych owalnych

jaj

jaj

z wieczkiem na biegunie.

z wieczkiem na biegunie.

W ostrej fazie przydatne są badania

W ostrej fazie przydatne są badania

serologiczne: hemaglutynacja pośrednia,

serologiczne: hemaglutynacja pośrednia,

odczyn wiązania dopełniacza, ELISA.

odczyn wiązania dopełniacza, ELISA.

Fascjoloza

Fascjoloza

Leczenie:

Leczenie:

Bitionol

Bitionol

w dawce 30-50 mg dziennie w dniach

w dawce 30-50 mg dziennie w dniach

naprzemiennych przez 10 – 15 dni.

naprzemiennych przez 10 – 15 dni.

Opistorchoza

Opistorchoza



Opisthorchis felineus

Opisthorchis felineus

(przywra kocia) -

(przywra kocia) -

długość 7-12 mm.

długość 7-12 mm.



Pasożytuje w formie ostatecznej w kanalikach

Pasożytuje w formie ostatecznej w kanalikach

żółciowych ssaków mięsożernych, człowieka i

żółciowych ssaków mięsożernych, człowieka i

świni.

świni.



Pierwszym żywicielem pośrednim jest ślimak

Pierwszym żywicielem pośrednim jest ślimak

Bithynia leachi

Bithynia leachi

.

.



W jego żołądku ze zjedzonych jaj przywry

W jego żołądku ze zjedzonych jaj przywry

wylęgają się larwy - miracidia- które wędrują do

wylęgają się larwy - miracidia- które wędrują do

jamy ciała.

jamy ciała.



Tu powstają kolejno sporocysty i redie.

Tu powstają kolejno sporocysty i redie.



Te ostatnie wnikają do wątrobotrzustki ślimaka,

Te ostatnie wnikają do wątrobotrzustki ślimaka,

gdzie dają początek pokoleniu cerkarii.

gdzie dają początek pokoleniu cerkarii.

Opistorchoza

Opistorchoza

Opistorchoza

Opistorchoza



Te następnie opuszczają ciało ślimaka i przez

Te następnie opuszczają ciało ślimaka i przez

pewien czas pływają w wodzie, a potem

pewien czas pływają w wodzie, a potem

przyczepiają się do ciała ryb, które są żywicielem

przyczepiają się do ciała ryb, które są żywicielem

pośrednim.

pośrednim.



Są to przede wszystkim ryby karpiowate oraz

Są to przede wszystkim ryby karpiowate oraz

miętus.

miętus.



Cerkarie przenikają przez skórę ryby, dostają się

Cerkarie przenikają przez skórę ryby, dostają się

do tkanki podskórnej i tu encystują.

do tkanki podskórnej i tu encystują.



Powstaje stadium metacerkarii.

Powstaje stadium metacerkarii.



Człowiek zaraża się przez zjedzenie tej ostatniej

Człowiek zaraża się przez zjedzenie tej ostatniej

formy larwalnej w czasie spożywania zarażonej

formy larwalnej w czasie spożywania zarażonej

ryby.

ryby.



Silna inwazja powoduje u człowieka bolesność i

Silna inwazja powoduje u człowieka bolesność i

powiększenie wątroby, a także żółtaczkę.

powiększenie wątroby, a także żółtaczkę.

Opistorchoza

Opistorchoza

Objawy kliniczne są spowodowane stanem

Objawy kliniczne są spowodowane stanem

zapalnym

zapalnym

w drogach żółciowych.

w drogach żółciowych.

Zapobieganie: spożywanie tylko dobrze

Zapobieganie: spożywanie tylko dobrze

gotowanych

gotowanych

i uwędzonych ryb.

i uwędzonych ryb.

Opistorchoza

Opistorchoza

Występuje w południowej, środkowej i

Występuje w południowej, środkowej i

wschodniej Europie (Hiszpania, Włochy,

wschodniej Europie (Hiszpania, Włochy,

Albania, Grecja, Macedonia, Francja,

Albania, Grecja, Macedonia, Francja,

Holandia, Niemcy, europejska część Rosji).

Holandia, Niemcy, europejska część Rosji).

Ponadto w Azji: Turcja, Kaukaz, Korea,

Ponadto w Azji: Turcja, Kaukaz, Korea,

Japonia.

Japonia.

W Polsce opisano kilka przypadków.

W Polsce opisano kilka przypadków.

Klonorchoza

Klonorchoza

Choroba dróg żółciowych wywołana przez

Choroba dróg żółciowych wywołana przez

przywrę chińska

przywrę chińska

Clonorchis sinensis

Clonorchis sinensis

.

.

Występuje endemicznie w Chinach, na Tajwanie,

Występuje endemicznie w Chinach, na Tajwanie,

w Hong-Kongu, Japonii, Korei i Wietnamie.

w Hong-Kongu, Japonii, Korei i Wietnamie.

Zwyczaj jedzenia surowych potraw z ryb jest

Zwyczaj jedzenia surowych potraw z ryb jest

rozpowszechniony w krajach Dalekiego

rozpowszechniony w krajach Dalekiego

Wschodu; tam też klonorchoza zdarza się

Wschodu; tam też klonorchoza zdarza się

najczęściej.

najczęściej.

Może rozprzestrzeniać się wraz z

Może rozprzestrzeniać się wraz z

importowanym mięsem ryb.

importowanym mięsem ryb.

Klonorchoza

Klonorchoza



Opistorchis sinensis

Opistorchis sinensis

(lub Clonorchis sinensis) tzw.

(lub Clonorchis sinensis) tzw.

chińska przywra wątrobowa - długość 10-25 mm.

chińska przywra wątrobowa - długość 10-25 mm.



Ostatecznym żywicielem jest człowiek, pies, kot,

Ostatecznym żywicielem jest człowiek, pies, kot,

królik i niektóre inne ssaki, u których pasożytuje w

królik i niektóre inne ssaki, u których pasożytuje w

przewodach żółciowych wątroby.

przewodach żółciowych wątroby.



Żywicielami pośrednimi są ślimaki

Żywicielami pośrednimi są ślimaki

Parafossalurus

Parafossalurus

stratus

stratus

,

,

Bulinus fuchsianus

Bulinus fuchsianus

i

i

Alocinma longicornis

Alocinma longicornis

.

.



W ich ciele wylęgają sie

W ich ciele wylęgają sie

miracidia

miracidia

i odbywają dalszy

i odbywają dalszy

rozwój do stadium

rozwój do stadium

cerkarii

cerkarii

, które po opuszczeniu

, które po opuszczeniu

ciała ślimaka - poszukują w wodzie następnego

ciała ślimaka - poszukują w wodzie następnego

żywiciela tj. ryb z rodzin

żywiciela tj. ryb z rodzin

Cyprinidae

Cyprinidae

,

,

Gobiidae

Gobiidae

,

,

Anabantidae

Anabantidae

i

i

Salmonidae.

Salmonidae.



W mięśniach ryb tworzą się otorbione

W mięśniach ryb tworzą się otorbione

meta

meta

cerkarie

cerkarie

.

.

Klonorchoza

Klonorchoza

Przebiega zazwyczaj w postaci przewlekłej.

Przebiega zazwyczaj w postaci przewlekłej.

Objawy kliniczne pojawiają się na skutek

Objawy kliniczne pojawiają się na skutek

mechanicznego drażnienia przewodów

mechanicznego drażnienia przewodów

żółciowych.

żółciowych.

Najpoważniejszą konsekwencją klonorchozy są

Najpoważniejszą konsekwencją klonorchozy są

nowotwory (cholangiocarcinoma), które

nowotwory (cholangiocarcinoma), które

występują u osób zamieszkujących obszary

występują u osób zamieszkujących obszary

endemiczne.

endemiczne.

Klonorchoza

Klonorchoza

Zapobieganie:

Zapobieganie:

Zapobiega się przez nie spożywanie surowych,

Zapobiega się przez nie spożywanie surowych,

suszonych lub niedogotowanych mięs ryb lub

suszonych lub niedogotowanych mięs ryb lub

raków.

raków.