BADANIE PODMIOTOWE

I PRZEDMIOTOWE

PRZEWODU

POKARMOWEGO

BADANIE PODMIOTOWE

Dolegliwości ogólne



Uczucie osłabienia



Stany gorączkowe i dreszcze



Utrata masy ciała



Brak łaknienia

Objawy te mogą sygnalizować obecność

choroby rozrostowej, swoistych i

nieswoistych chorób zapalnych, pierwotnych

i wtórnych zaburzeń wchłaniania, chorób

metabolicznych, zaburzeń hormonalnych

Zaburzenia łaknienia

łaknienie wzmożone

(hyperorexia)



czynnościowe zaburzenia OUN



zaburzenia psychiczne (bulimia)



organiczne choroby OUN



nadczynność tarczycy



hiperinsulinemia



nadczynność tarczycy



steroidoterapia



tasiemczyca



ciąża

Zaburzenia łaknienia

łaknienie osłabione

(anorexia)



zaburzenia emocjonalne i

psychiczne



(jadłowstręt psychiczny, depresja)



niewydolność wątroby i trzustki



choroba nowotworowa



niedoczynność tarczycy



mocznica



alkoholizm



niedobór witamin, Fe++

Zaburzenia łaknienia

łaknienie spaczone

(parorexia)



ciąża



zaburzenia psychiczne



choroby organiczne OUN



(brak uczucia sytości - acoria)

Niesmak w ustach



zapalenie jamy nosowo-

gardłowej



próchnica



protezy zębowe



choroby oskrzeli



choroby układu pokarmowego



mocznica, kwasica



leki



zaburzenia psychiczne

(depresja, histeria)

Cuchnienie z ust

(

fetor ex ore

)



zapalenie jamy ustnej

(lub zła pielęgnacja)



rozstrzenia oskrzeli



uchyłki przełyku



niedrożność przewodu pokarmowego



choroby wątroby i dróg żółciowych



zaburzenia trawienia



zaburzenia metaboliczne

(cukrzyca, mocznica)



zaburzenia metaboliczne kwasów

tłuszczowych

Suchość w jamie ustnej



zapalenie ślinianek

(np. zespół Sj

grena)



niedoczynność (nadczynność

tarczycy)



niedobór Fe++



niedobór witamin (A, E, B2, B6)



leki



zaburzenia neurowegetatywne

Wzmożone wydzielanie śliny

(salivatio)



zapalenie jamy ustnej i gardła



choroba refluksowa przełyku



powikłana choroba wrzodowa



robaczyca



parkinsonizm

Pieczenie języka



zapalenie języka



niedobór Fe++ , Vit B12



neuralgia



zaburzenia psychogenne

Zapalenie kącików ust



niedobór vit B2 , Fe++



kolagenozy



choroby skóry i błon

śluzowych

Zgaga

Piekący, palący ból za mostkiem, promieniujący

do gardła, często z towarzyszącym kwaśnym

lub gorzkim smakiem w ustach.

Przyczyna – upośledzenie funkcji dolnego

zwieracza przełyku.



Choroba refluksowa



Zgaga czynnościowa



Przepuklina rozworu przełykowego przepony

Zgaga – najważniejsze

pytania:



Czynniki wywołujące

- dieta (słodycze, alkohol)

- palenie papierosów

- pozycja ciała (pochylona, leżąca)

- ciąża



Objawy towarzyszące

- nudności

- wymioty

- ból za mostkiem

Dysfagia



Organiczna

Istnienie mechanicznej przeszkody,

zwężającej światło przełyku



Czynnościowa

Zaburzenie perystaltyki przełyku

Dysfagia

Najczęstsze przyczyny

dysfagii:



Rak przełyku



Achalazja wpustu



Owrzodzenie przełyku



Twardzina układowa



Choroby neurologiczne



Ucisk z zewnątrz (wole, guz)

Dysfagia – najważniejsze

pytania:



Dynamika pojawiania się dolegliwości

- nagle

- stopniowy rozwój (tygodnie, miesiące)



Charakterystyka pojawiania się dolegliwości

- stale

- okresowo



Objawy towarzyszące

- utrata masy ciała

- ból

- zgaga

- kaszel

Dysfagia



dotyczy tylko pokarmów stałych -

charakterystyczne dla mechanicznej

przeszkody



dotyczy od początku zarówno

pokarmów stałych jak i płynnych -

charakterystyczne dla achalazji

Dysfagia górna

(ustno-gardłowa)



zapalenie /nowotwór gardła i krtani



choroby przełyku



uchyłek Zenkera



choroby OUN (porażenie

opuszkowe)



miastenia



choroby tarczycy

Dysfagia/odynofagia dolna

(przełykowa)



achalazja



zapalenie/nowotwór przełyku



uszkodzenie chemiczne/termiczne



kolagenozy (sklerodermia)



czynnościowy skurcz przełyku



niedobór Fe++, B2, B6, B12, PP



choroby neurologiczne



zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa

Objawy dyspeptyczne

(dyskomfort i uczucie pełności w

nadbrzuszu)



dyspepsja czynnościowa



przewlekły stres



dystymia/depresja



przewlekłe zapalenie żołądka



inne organiczne choroby układu

pokarmowego



nieprawidłowe odżywianie



leki, toksyny bakteryjne

Wymioty – najważniejsze

pytania:



czas trwania wymiotów



częstość wymiotów



związek z porą dnia



związek z jedzeniem



związek z przyjmowaniem leków, alkoholem



związek z podróżami



objawy towarzyszące

Wymioty – najważniejsze

pytania:



wygląd wymiotów

- obecność niestrawionych resztek pokarmu,

treść zastoinowa

- domieszka żółci

- obecność świeżej krwi lub wymioty fusowate



przyjmowane leki

- NLPZ



choroby towarzyszące



ciąża

Najczęstsze przyczyny nudności

i wymiotów:



Choroby przewodu pokarmowego:

- choroby przełyku

- choroby żołądka i dwunastnicy



zwężenie odźwiernika



zapalenie żołądka i/lub dwunastnicy



wrzód żołądka



wrzód dwunastnicy



rak żołądka



upośledzenie opróżniania żołądka

(np. w cukrzycy)

Najczęstsze przyczyny nudności

i wymiotów:

choroby jelita cienkiego i grubego



niedrożność



stany zapalne (np. wyrostka robaczkowego)



guzy

- choroby dróg żółciowych



zapalenie dróg żółciowych



kolka żółciowa

- choroby trzustki



ostre zapalenie trzustki



rak trzustki

- zapalenie otrzewnej

Najczęstsze przyczyny nudności

i wymiotów:



Choroby układu moczowego

- ostra i przewlekła niewydolność nerek

- kolka nerkowa



Zaburzenia hormonalne (ciąża!)



Choroby układu nerwowego (w tym migreny)



Choroby układu krążenia

- zawał serca



Choroby psychiczne



Czynniki toksyczne

- alkohol!

- leki (digoksyna, morfina, leki cytostatyczne,

hormonalne)

- infekcje wirusowe, bakteryjne

Wymioty z domieszką krwi

Są objawem krwawienia z górnego

odcinka przewodu pokarmowego.



domieszka świeżej krwi



treść brunatna („fusowate

wymioty”)

Wymioty z domieszką krwi -

najczęstsze przyczyny:



Wrzód żołądka



Wrzód dwunastnicy



Zapalenie nadżerkowe błony śluzowej żołądka,

dwunastnicy (kwas acetylosalicylowy!)



Żylaki przełyku



Zespół Mallory'ego – Weissa



Guzy (raki, polipy)



Skazy krwotoczne

Zwracanie/ulewanie

(regurgitatio)



achalazja



przepuklina przeponowa



żołądek kaskadowy



dyspepsja czynnościowa



niedrożność odźwiernika



psychonerwica

Wzdęcie brzucha



nadmierne połykanie powietrza



nieprawidłowa dieta



nietolerancja pokarmowa



zaburzenia trawienne



przewlekłe choroby wątroby,

trzustki, jelit



dysbakterioza, grzybica



zaburzenia czynnościowa jelit



alergia

Bóle brzucha

- ból trzewny (dolor

viscelaris)

Powstaje przez podrażnienie receptorów dośrodkowych

włókien układu autonomicznego w następstwie

zwiększonego ciśnienia wewnątrz narządu i/lub

nadmiernego rozciągnięcia ściany narządu.

Cechy :



rozlany, tępy lub kolkowy



niedokładnie umiejscowiony



bez bolesności uciskowej



pojawia się we wczesnym okresie choroby (ból pierwotny)



towarzyszą mu objawy neurowegetatywne (poty, nudności,

wymioty)

Bóle brzucha

- ból somatyczny (dolor

somaticus)

Powstaje przez podrażnienie receptorów

czuciowych nerwów somatycznych,

zlokalizowanych na otrzewnej ściennej,

kreskowej

i w sieni mniejszej.

Cechy :



ostrzejszy niż ból trzewny, stały



dokładniej umiejscowiony



bolesność uciskowa



powstaje w późniejszym okresie choroby (ból wtórny)

Bóle brzucha



Mieszane (somatyczno-trzewne)

- zwykle ból somatyczny poprzedza bóle trzewne



Rzutowane

- ból wywołany pobudzeniem korzenia

nerwowego tego samego desmosomu

co chory

narząd

Cechy : pojawia się gdy ból trzewny jest bardzo

silny,

w oddaleniu od zajętego narządu.

Ból brzucha – najważniejsze

pytania:



Umiejscowienie bólu



Promieniowanie bólu



Charakter bólu



Nasilenie bólu



Czas trwania bólu

Ból brzucha – najważniejsze

pytania:



Czynniki wywołujące ból

- posiłek (w jakim czasie po posiłku)

- głód

- dieta

- stres

- pozycja ciała

- ruch

- leki

Ból brzucha – najważniejsze

pytania:



Czynniki łagodzące ból

- posiłek (w jakim czasie po posiłku)

- głód

- dieta

- oddanie gazów, stolca

- odbijanie

- wymioty

- oddanie moczu

- leki (jakie?)

Ból brzucha – najważniejsze

pytania:



Rytmiczność bólu

- związek z porą dnia

- związek z porą roku

- związek z rutynowymi czynnościami

•

Bóle nawracające

Bóle brzucha

w przebiegu chorób

gastrologicznych



wrzód trawienny



nowotwory



ostre/przewlekłe zapalenie

trzustki



kamica żółciowa



zapalenie żołądka i jelit



zawał krezki



niedrożność

Bóle brzucha

w przebiegu chorób układu

krążenia



choroba wieńcowa/zawał serca



tętniak rozwarstwiający aorty



zapalenie mięśnia sercowego



zapalenia osierdzia

Bóle brzucha

w przebiegu chorób układu

oddechowego



zapalenie płuc



zapalenie opłucnej



odma opłucnowa



zawał płuca

Bóle brzucha

w przebiegu chorób układu moczowo-

płciowego



zapalenie przydatków



endometrioza



jajeczkowanie



bóle przedmiesiączkowe



ciąża pozamaciczna



miesiączki macicy



odmiedniczkowe zapalenie nerek



zapalenie i niedrożność dróg

moczowych

Bóle brzucha

z przebiegu chorób układu kostno-

stawowego i nerwowego



zwyrodnienie/zapalenie kręgosłupa



przepuklina jądra miażdżystego



kręgozmyk



zespół Tietze’a (zapalenie chrząstki

żebrowej)



półpasiec



padaczka „trzewna”

Bóle brzucha

w przebiegu chorób układu endokrynowo-

metabolicznego



kwasica ketonowa



mocznica



przełom nadnerczowy



ostra przerywana porfiria



hiperkalcemia



hiperlipidemia I, IV, V

i inne bóle brzucha

Biegunka



Oddawanie nieuformowanego stolca

częściej niż

trzy razy w ciągu doby

Biegunki ostre

przyczyny

Infekcyjne (wirusowe, bakteryjne,

grzybicze, pasożytnicze)

Nieinfekcyjne



toksyczne (grzyby, metale ciężkie)



polekowe (biguanidy, antybiotyki

laxantia)



alergiczne



psychogenne

Biegunki przewlekłe

- przyczyny

Infekcyjne

(wirusowe, bakteryjne, grzybicze,

pierwotniakowe, pasożytnicze)

Niezakaźne



zespoły złego wchłaniania



choroby immunologiczno-zapalne



nowotwory



popromienne



niedokrwienne



czynnościowe (psychogenne)



polekowe



endokrynne/metaboliczne

Zmiany „domieszki”

stolca



domieszka świeżej

krwi



stolce smoliste



stolce gnilne



stolce śluzowe



stolce acholiczne

Biegunka –

najważniejsze

pytania:



czas trwanie biegunki



częstość oddawania stolca



związek z porą dnia



związek z jedzeniem



związek z dietą (mleko!)



konsystencja stolca



barwa stolca

- czarne, smoliste stolce

- stolce odbarwione

Biegunka –

najważniejsze

pytania:



obecność domieszek śluzu, krwi



objawy towarzyszące

- ból brzucha

- wzdęcia brzucha

- gorączka, dreszcze

- bolesne parcie na stolec



przyjmowane leki



choroby współistniejące

Zaparcie



Rzadsze niż normalne oddawanie

stolca (

dwa lub

mniej wypróżnienia na tydzień

zwykle z dużym

wysiłkiem, w niewielkich ilościach.

Zaparcie -

najczęstsze

przyczyny:



dieta ubogoresztkowa



brak ruchu



zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego



leki (opiaty, preparaty neutralizujące, antagoniści

kanału wapniowego)



niedoczynność tarczycy



ciąża



zaburzenia neurologiczne



choroby psychiczne



rak jelita grubego (odbytnica, lewa połowa

okrężnicy)



zaburzenia elektrolitowe

Domieszka świeżej krwi

w stolcu

krwawienie z

dolnego

odcinka przewodu pokarmowego



guzy krwawnicze odbytu



rak jelita grubego



polipy jelita



nieswoiste zapalenia jelit



uchyłki jelit

Smoliste stolce

– krwawienie z

górnego

odcinka przewodu

pokarmowego



krwawienie z przełyku, żołądka,

dwunastnicy



leki (preparaty żelaza!, sole bizmutu)

Rak jelita grubego:



odbytnica, lewa połowa

okrężnicy

–

zaparcia

–

ołówkowate stolce



prawa połowa okrężnicy

–

niedokrwistość

Żółtaczka



Żółte zabarwienie skóry i błon

śluzowych,

spowodowane nagromadzeniem

bilirubiny

we krwi i w tkankach

Żółtaczka



Przedwątrobowa

- niedokrwistości hemolityczne

- zespół Gilberta

- zespół Criglera - Najjara



Wewnątrzwątrobowa

- choroby wrodzone (zespół Dubina – Johnsona)

- wirusowe zapalenia wątroby

- alkoholowe zapalenia wątroby

- autoimmunologiczne zapalenia wątroby

- polekowe zapalenia wątroby (paracetamol)

- pierwotna marskość żółciowa

- żółtaczka cholestatyczna ciężarnych



Zewnątrzwątrobowa

- kamica przewodowa i pęcherzyka żółciowego

- stwardniające zapalenie dróg żółciowych

- nowotwory dróg żółciowych

- rak trzustki

Żółtaczka –

najważniejsze

pytania:



Czas trwania żółtaczki



Oddawanie ciemnego moczu



Odbarwienie stolca



Objawy towarzyszące

- świąd skóry

- ból, wzdęcia brzucha

- chudnięcie

Żółtaczka –

najważniejsze

pytania:



Zabiegi operacyjne, stomatologiczne,

iniekcje, transfuzje w wywiadzie



Kontakt z chorymi na WZW



Nałogi (narkotyki, alkoholizm)



Kontakt ze związkami hepatotoksycznymi

(herbicydy, rozpuszczalniki, lakiery)



Przyjmowane leki

Wodobrzusze



Patologiczne gromadzenie się płynu

w jamie

otrzewnej

Wodobrzusze -

najczęstsze

przyczyny:



Choroby wątroby

- nadciśnienie wrotne

- marskość wątroby

- zakrzepica żył

wątrobowych

- rak wątroby



Choroby nowotworowe



Niewydolność serca



Niewydolność nerek



Ostre zapalenie trzustki



Choroby zakaźne (AIDS)

Wodobrzusze –

najważniejsze

pytania:



Czas trwania

wodobrzusza



Szybkość narastania



Objawy towarzyszące

- bóle brzucha

- żółtaczka

- duszność

- chudnięcie

BADANIE PRZEDMIOTOWE

Oglądanie



Kształt brzucha



Wysklepienie brzucha



Symetryczność



Udział w oddychaniu



Stan pępka



Tętnienia



Ruchy robaczkowe



Guzy



Blizny



Obecność krążenia obocznego w powłokach



Rozstępy skórne



Przebarwienia



Wysypki



Znamiona barwnikowe

Wysklepienie brzucha

Powiększenie obwodu



Otyłość



Płyn w jamie otrzewnej



Wzdęcie brzucha



Przepukliny



ciąża

Wysklepienie brzucha

Zmniejszenie obwodu



Choroby

wyniszczające



niedożywienie

Obecność blizn



Przebyte operacje prawidłowość i

przebieg gojenia



Rozstępy skórne ( choroba Cushinga )



Ciąże



urazy

Obecność cech nadciśnienia

wrotnego

Caput Medusae – najczęściej

obserwowane w marskości wątroby

Obmacywanie

Badanie przeprowadza się siedząc po prawej

stronie chorego

Badamy całą powierzchnią ręki

Prosimy chorego, żeby nie napinał mięśni

brzucha

Musimy upewnić chorego, że badanie

zostanie przeprowadzone w sposób możliwie

bezbolesny

Dłonie powinny być możliwie ciepłe

Kończyny dolne zgięte w stawach kolanowych

Obmacywanie

Orientacyjne



Napięcie mięśni brzucha wzmożone lub

osłabione - ograniczone lub uogólnione



Bolesność przy palpacji



Przeczulica skórna



Topografia powiększonych narządów lub

guzów



Objaw chełbotanie prawdziwe lub rzekome



Objaw Blumberga

Opukiwanie

Ogólne

- orientacyjne

►

Przeprowadza się je w liniach:

►

Środkowoobojczykowych

►

Pośrodkowej

►

Można także opukiwać wz\dłuż przebiegu okrężnicy

Prawidłowo stwierdzamy odgłos opukowy

bębenkowy

►

Większość stanów patologicznych takich jak płyn, guzy,

nacieki zapalne doprowadza do stłumienia odgłosu

bębenkowego

Opukiwanie

Szczegółowe



Wątroby



Śledziony



Żołądka



Jelita grubego

Osłuchiwanie

Osłuchuje się w tych samych miejscach w

których wykonujemy opukiwanie



Ruchów robaczkowych

odgłosy metaliczne

lub „martwa cisza”



Szmer w zwężeniu dużej tętnicy jamy

brzusznej lub tętnicy nerkowej



Tarcie otrzewnej

Obmacywanie

Szczegółowe

obmacywanie jelit badanie

przeprowadza się wzdłuż przebiegu okrężnicy

w badaniu stosuje się mocniejsze, głębsze

obmacywanie niż w badaniu orientacyjnym

Badamy

(objaw Rowsinga

, punkt Mc Burneya, Lanza)

Objaw Jaworskiego - Pacjent w pozycji leżącej

podnosi kończynę dolną prawą do góry. Następnie

badający naciska palcami dłoni okolicę wyrostka

robaczkowego, a pacjent jednocześnie opuszcza

wyprostowaną w stawie kolanowym kończynę do

poziomu. Objaw uznaje się za dodatni, gdy w trakcie

opuszczania kończyny pojawia się narastający ból (w

przypadku zakątniczego położenia wyrostka

robaczkowego).

Obmacywanie

Szczegółowe

obmacywanie badanie oburącz

wątroby

•

wielkość wątroby

wątroba niepowiększona nie jest

wyczuwalna

•

rozmiar jej powiększenia

•

cechy jej brzegu

•

spoistość

•

Stan pęcherzyka żółciowego

•

Ruchomość oddechową wątroby

•

objaw Chełmońskiego

•

Bolesność uciskową

•

Przeczulica skórna

Obmacywanie



Pęcherzyka żółciowego

- bolesność uciskowa

- obrona mięśniowa

- ew. wielkość, cechy

narządu

Opukiwanie wątroby

Celem badania jest określenie

górnego i dolnego brzegu wątroby –

Badanie tą metodą wykonuje się

głównie wówczas gdy zawodzi

metoda obmacywania

Wysokość stłumienia:



W linii środkwoobojczykowej 6-12cm



W pośrodkowej 4-8cm

Osłuchiwanie wątroby

Metoda ta ma niewielkie znaczenie



Można wysłuchać tarcie otrzewnej



Może być metodą wspomagającą

ustalenie granicy narządu

Badanie śledziony



Oglądaniem można niekiedy zauważyć znaczne

powiększenie śledziony wyłącznie u osób

szczuplych



Prawidłowa śledziona nie jest badalna

obmacywaniem i opukiwaniem



Śledziona powiększa się w kierunku pępka i

kolca biodrowego prawego górnego



Ustalenie granicy narządu wspomaga się

opukiwaniem



Badamy od kolca biodrowego przedniego

górnego w kierunku łuku żebrowego lewego

Badanie trzustki

W trakcie badania łączy się metody oglądania,

obmacywania i osłuchiwania

Trzustka nie jest dostępna badaniu oglądaniem

ani obmacywaniem.

Jedynie znacznie zaawansowane choroby trzustki

mogą być badalne w/w metodami takie jak

torbiele, guzy zapalne i nowotworowe

Badanie trzustki przeprowadza się w środkowym

środbrzuszu ( punkty orientacyjne: pole

trzustkowe Chaufarda-Riveta, punkt

trzustkowy Desjardinsa )

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Slide 75
Slide 76
Slide 77
Slide 78
Slide 79
Slide 80

Badanie ukladu pokarmowego nowa wersja

Document Outline