Pojęcie finansów

Etymologia

finire – finare- finato (łac.) = kończyć, 

ograniczać

 orzeczenie sądowe kończące spór 

(finis), którego treścią była należność 
pieniężna (financia pecuniara). 

Pojęcie finansów w nauce

J. Harasimowicz: finanse to stosunki społeczne powstające 
w związku z gromadzeniem i wydatkowaniem środków 
pieniężnych.

L. Kurowski, uważa, że należy posługiwać się terminem 
gospodarka finansowa, którą stanowi posługiwanie się 
pieniądzem.

S. Bolland: zjawiska i procesy pieniężne.

M. Weralski: finanse to pieniężna forma podziału dochodu 
narodowego.

Ogół zjawisk ekonomicznych związanych 

z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych.

E. Ruśkowski, zjawiska związane z gromadzeniem i 
wydatkowaniem środków pieniężnych.

E. Denek: finanse to proces gromadzenia i rozdziału 
zasobów pieniężnych, a w potocznym rozumieniu tego 
pojęcia-same zasoby pieniężne, którymi dysponują 
podmioty publiczne i prywatne.

S. Owsiak: przez finanse rozumie się ogół zjawisk 
pieniężnych powstających w związku z działalnością 
gospodarczą i społeczną  człowieka.

WNIOSKI

Finanse rozumie się zwykle jako pewien 
proces, a jedynie potocznie, jako zasoby 
pieniężne (czyli fundusze).

Gromadzenie i podział pieniędzy są istotą 
finansów. 

FINANSE PRYWATNE SENSU STRICTE = FINANSE OSÓB FIZYCZNYCH, PRZEDSIĘBIORCÓW I GOSPODARSTW 

DOMOWYCH

FINANSE GRUPOWE = FINANSE PARTII, FUNDACJI, STOWARZYSZEŃ, KOŚCIOŁÓW

FINANSE ZRÓWNANE Z PRYWATNYMI = FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW I BANKÓW PAŃSTWOWYCH OPRÓCZ 

BANKU CENTRALNEGO

Źródło: Finanse publiczne i prawo finansowe, pod red. C. Kosikowskiego i E. Ruśkowskiego, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 

2003, 22

.

FINANSE

sensu largo

   ZASOBY 
PIENIĘŻNE

np.

kwota w portfelu 
(gotówka),

środki na rachunku 
bankowym do bieżących 
płatności (pieniądz 
bezgotówkowy),

OPERACJE 

ZASOBAMI

PIENIĘŻNYMI

gromadzenie, podział

<=>

dochody, wydatki

np.

zapłata podatku,

przekazanie dywidendy,

zapłata pensji 
pracownikom,

SFORMALIZOWA

NE ZASADY 

GROMADZENIA I

PODZIAŁU 

FUNDUSZY

np. 

ustawa o finansach 
publicznych,

ustawa o NBP,

ustawa Prawo 
bankowe,

 ustawa o systemie 
ubezpieczeń 
społecznych

UJĘCIE 

POTOCZNE

ZJAWISKA 

FINANSOWE

PRAWO 

FINANSOWE

Finanse w ujęciu podmiotowym

Instytucje finansowe w teorii finansów: 
kategorie i instrumenty finansowe.

Instytucje finansowe: podmioty 
działające w sektorze finansowym.

- bankowe instytucje finansowe,
- pozabankowe instytucje finansowe

.

Finanse w ujęciu 

przedmiotowym

 transakcje (mechanizm rynkowy, 
ekwiwalentność)

 transfery (brak ekwiwalentności, 
uznaniowość)

 pożyczki (zwrotność, odpłatność) 

Finanse w ujęciu 

instrumentalnym

Instrument finansowy - zespół narzędzi pieniężnych do 
osiągania celów gospodarczych i społecznych.

• instrumenty finansowe rynku pieniężnego (bon skarbowy, czek, 
weksel)

• instrumenty finansowe rynku kapitałowego (obligacje, akcje)
• instrumenty finansowe rynku pochodnych (kontrakty 
terminowe, swap, warranty)

• instrumenty cenowe (cena monopolowa, cena gwarantowana, 
ceny minimalna)

• instrumenty rozliczeniowe (inkaso, akredytywa, konosament, 
karty płatnicze)

• zaspokajające popyt na pieniądz (płace, emerytury, renty, zyski)

Finanse w ujęciu funduszowym

Formą organizacyjną gospodarowania pieniądzem jest fundusz 

= zasób pieniężny

.

Kryterium własności:

• publiczne (budżet państwa, FUS, FER),
• prywatne. 

Kryterium zakresu:

• makroekonomiczne,
• mikroekonomiczne.

Kryterium funkcji ekonomicznych podmiotów:

• fundusze państwa (rządowe, samorządowe),
• fundusze banków,
• fundusze przedsiębiorstw,
• fundusze towarzystw ubezpieczeniowych,
• fundusze towarzystw inwestycyjnych.

Kryterium: przeznaczenia:

• fundusze ogólne,
• fundusze specjalne.

Stosunki finansowe

Stosunki finansowe – to relacje pieniężne, o różnym 
charakterze i stopniu złożoności, powstające między 
podmiotami w procesach gospodarczych i społecznych.

• wierzycielsko-dłużnicze,
• podatkowe,
• ubezpieczeniowe,
• międzynarodowe.

dwustronne
wielostronne

Finanse jako dyscyplina 

naukowa

• finanse to dziedzina nauk ekonomicznych,
• finanse są powiązane z innymi dyscyplinami naukowymi,
• nauka finansów ma charakter systemowy,
• kierunkiem rozwoju finansów jest podejście 

technicystyczne i narzędziowe, mimo że zjawiska 
finansowe nie są autonomiczne lecz mają kompleksowy 
charakter   

Finanse jako zjawisko 

ekonomiczne

Istotą finansów są procesy związane z pieniądzem.  Przy 
pomocy pieniądza państwo, samorządy i inne podmioty (banki, 
przedsiębiorstwa) realizują  określone cele, zadania, które określa 
się mianem funkcji finansów:

funkcja alokacyjna
funkcja redystrybucyjna (budżetowa i pozabudżetowa)
funkcja stabilizacyjna
funkcja kredytowa

Ruch pieniądza zachodzi w procesach wymiany i podziału, nie 
ma go w procesach  produkcji i konsumpcji. Produkcja i konsumpcja 
realizuje się jednak pod wpływem pieniądza, a wielkość i struktura 
tych procesów kształtuje stosunki wymiany i podziału produktu 
społecznego.