Rozdział 5 

Formy rozlicze  
i techniki 
finansowania handlu 
zagranicznego 

 

 

 

 

 

5.1  Nieuwarunkowane formy płatno ci 

5.1.1  Czek 
5.1.2  Weksel 

5.2  Uwarunkowane formy płatno ci 

5.2.1  Inkaso dokumentowe 
5.2.2  Akredytywa dokumentowa 
5.2.3  Inkaso a akredytywa 
5.2.4  Akredytywa standby 

5.3  Formy rozlicze  mieszane 

5.3.1  Gwarancje bankowe 
5.3.2  Polecenie wypłaty 

Od samego pocz tku obrotowi towarowemu towarzyszyły rozliczenia finansowe. 
Pocz tkowo była to prosta wymiana towarowa. Rozliczenia znacznie upro cił 
wynaleziony przez Fenicjan pieni dz kruszcowy. Przemierzaj cy wiele setek kilometrów 

kupcy staro ytni i jeszcze  redniowieczni nie musieli zabiera  z sob  wielu kilogramów 
towarów na wymian  tylko po to, by móc je wymieni  na inne, które były celem podró y. 
O ile Staro ytny Rzym jednak mógł zagwarantowa  bezpiecze stwo kupcom, to po jego 
upadku sytuacja znacznie si  pogorszyła. Jedynie na wschodzie imperium bizantyjskie 
i nowo powstałe imperium arabskie potrafiły zabezpieczy  główne szlaki handlowe. Dla 
wi kszego bezpiecze stwa obrotu handlowego ju  od staro ytno ci pojawia si  obrót 
bezgotówkowy. Na obszarach Persji i imperium arabskiego w VIII i IX wieku n.e. s  
w powszechnym u yciu weksel (sakk), czek (ruka) i list kredytowy (suftad a). Było to 
mo liwe dzi ki działaniu w głównych miastach handlowych sieci banków wzajemnie 
respektuj cych wydawane przez siebie dokumenty finansowe. Wraz z wyprawami 
krzy owymi, pomi dzy XII a XIV wiekiem, wiedza na temat operacji handlowo-
finansowych dociera do  redniowiecznej Europy. Jest one praktycznie zmonopolizowana 
przez dwa o rodki: miasta włoskie (głównie Wenecj ) i zakon templariuszy. Zakon ten 
wykorzystywał sie  swoich klasztorów w Europie i na Bliskim Wschodzie do 
rozwini cia systemu przekazywania pieni dzy, prowadzenia rachunków dla swoich 
klientów, dokonywania na ich rzecz płatno ci oraz udzielał swym klientom kredytów, 
m.in. Templariusze byli bankierami króla Francji i z tego tytułu posiadali liczne 
przywileje podatkowe i handlowe. Od XIII wieku wraz z upadkiem Templariuszy ro nie 
rola miast włoskich i silnych rodzin kupieckich. Powstaj  pierwsze du e banki (a 
wła ciwie rodziny bankierskie np. Fuggierowie), które zakładaj  liczne oddziały w całej 
Europie. To z kolei umo liwia jeszcze powszechniejsze wykorzystanie obrotu 
bezgotówkowego. W XVIII wieku pojawia si  kolejny etap w rozwoju systemu rozlicze  
bezgotówkowych, jakim s  banki kupieckie (np. Rotschild), których wła ciciele ł cz  
działalno  finansow  i handlow . XIX wiek to okres pierwszej konsolidacji systemu 
bankowego w Anglii oraz jego  ci lejszej regulacji prawnej. Post puje te  rozwój 
systemu depozytowo-czekowego. W tym samym XIX wieku Bank Anglii zaczyna 
posługiwa  si  stop  dyskontow , co jeszcze zwi ksza płynno  rynku instrumentów 
finansowych (szczególnie dotyczy to obrotu wekslowego). Równolegle z systemem 
obrotu bezgotówkowego rozwija si  system zabezpiecze  wykonania  wiadcze  
wynikłych z podpisywanych kontraktów, w tym gwarancje bankowe (i pó niej 
akredytywy) jako kolejny  rodek zabezpieczaj cy obrót towarowy

201

. 

W chwili obecnej na system rozlicze  składaj  si  nast puj ce formy płatno ci: 

 

nieuwarunkowane - gdzie wykonanie płatno ci nie jest uwarunkowane wykonaniem przez 

beneficjenta  dodatkowych  czynno ci  (gotówka,  czek,  weksel  polecenie  przelewu 

i pokrewne), 

 

uwarunkowane - gdzie dla dokonania płatno ci wymagane s  od beneficjenta dodatkowe, 

wcze niej okre lone czynno ci (akredytywa, inkaso). 

5.1 Nieuwarunkowane formy płatno ci 

5.1.1 Czek

202

 

W polskim prawie instytucja czeku uregulowana jest w ustawie z dnia 28 kwietnia 1936r. 
Prawo czekowe. Polskie prawo zgodne jest z Konwencj  Genewsk  dotycz c  czeków 
z 1931r.  
Czek jest to papier warto ciowy wystawiony w  ci le przez prawo czekowe okre lonej 
formie, zawieraj cy w swej tre ci polecenie wypłaty przez bank okre lonej kwoty 
pieni nej okazicielowi czeku lub osobie na nim wskazanej ze  rodków wystawcy 
czeku

203

. Zobowi zanie czekowe posiada kilka charakterystycznych cech. Do 

najwa niejszych nale : 

 

abstrakcyjno  oznacza,  e dla wa no ci czeku nie jest istotne czy istniało zobowi zanie 

b d ce przyczyn  wystawienia czeku i czy było ono wa ne, 

 

bezwarunkowo , 

 

pieni ny charakter, 

 

sformalizowanie dokumentu, 

 

samodzielno  zobowi zania poszczególnych dłu ników czekowych tzn.,  e zobowi zanie 

czekowe  ka dej  z podpisanych  na  nim  osób  wynika  z tego,  e  zło yła  ona  na  czeku  swój 

podpis,  a wa no   tego  zobowi zania  nie  jest  uzale niona  od  wa no ci  zobowi za   innych 

osób podpisanych na czeku, oczywi cie, o ile czek posiada wszystkie elementy niezb dne do 

jego wa no ci, 

 

solidarna  odpowiedzialno   dłu ników  czekowych  oznacza,  ze  wystawca,  indosant 

i por czyciel odpowiadaj  wobec posiadacza solidarnie

204

. 

Stronami stosunku czekowego s : trasant (czyli wystawca czeku), trasat - płatnik (w 
przypadku czeku jest to zawsze bank), remitent (czyli osoba uprawniona do  dania 
i podj cia wypłaty). 
Osoba, której został wr czony czek mo e: 

I.  przedstawi  czek trasatowi do zapłaty, 

II. zło y  czek do skupu w innym banku, ni  trasat, otrzymuj c w zamian pełn  kwot  czeku, 

III. zło y  czek do inkasa w innym banku, ni  trasat, a sum  czekow  otrzyma  dopiero, gdy 

trasant przeka e j  bankowi inkasuj cemu, 

IV. zło y  czek „do dyskonta” w innym banku, ni  trasat, otrzymuj c w zamian kwot  czeku 

pomniejszon  o odsetki dyskontowe lub prowizj , 

V. wr czy   czek,  jako  zapłat   w kolejnej  transakcji  dokonuj c  indosu  na  swojego 

wierzyciela

205

. 

Z tego wynika,  e istnieje pi  funkcji czeku: 

 

rozliczeniowo-płatnicza, gdzie czek wr czany jest zamiast gotówki przy zakupie towarów 

i usług,  a zapłata  za  czek  nast puje  w formie  gotówkowej  lub  bezgotówkowej 

(rozrachunek), 

 

obiegowa  jest  zwi zana  z mo liwo ci   nieograniczonego  przenoszenia  praw  czekowych 

jednej strony na drug  za pomoc  indosu, 

 

gwarancyjna polegaj ca na zabezpieczeniu zapłaty czeku przez wszystkie osoby na nim 

podpisane, 

 

kredytowa  - o ile  czek  nie  powinien  by   instrumentem  kredytu  to  pewne  wbudowane 

w niego mo liwo ci (czek postdatowany, czek „in blanco”) powoduj ,  e mo e sta  si  on 

narz dziem kredytu kupieckiego, 

 

refinansowa - czek mo na zło y  „do dyskonta”, czyli uzyska  za niego zapłat  od innego 

banku ni  trasat, przed otrzymaniem pokrycia przez trasata. 

W celu spełnienia wymaga  prawnych, ka dy czek musi zawiera  pewn  grup  
elementów: 

 I. nazw  „czek” w samym tek cie dokumentu, w j zyku w jakim go wystawiono, 

 II. polecenie bezwarunkowej zapłaty oznaczonej sumy pieni nej, 

III. nazwisko osoby, która ma zapłaci  (trasata), 

IV. oznaczenie miejsca płatno ci, 

 V. oznaczenie miejsca i daty wystawienia czeku, 

VI. podpis wystawcy czeku (trasanta)

206

. 

Je eli którego  ze wskazanych elementów brakuje, to dokument taki nie jest traktowany 
jako czek. Od tej reguły s  jednak wyj tki: 

 

w braku osobnego oznaczenia,  miejsce wymienione obok nazwy lub firmy trasata uwa a 

si  za miejsce płatno ci, 

 

je eli obok nazwy lub firmy trasata wymieniono kilka miejsc, czek jest płatny w miejscu 

wymienionym najwcze niej, 

 

je li  brak  oznaczenia  miejsca  płatno ci  w sposób  wskazany  w dwóch  powy szych 

przypadkach to czek jest płatny w miejscu wystawienia, 

 

czek, w którym nie oznaczono miejsca wystawienia, uwa a si  za wystawiony w miejscu 

podanym obok nazwiska wystawcy

207

. 

Rysunek 21. Schemat płatno ci czekiem 

 

1. Wystawienie czeku przez trasanta. 

2. Przedstawienie czeku do wykupu przez trasata (bank wystawcy). 

2a. Przekazanie (zbycie) czeku osobom trzecim. 

2b.  rodki finansowe (zapłata) 

3. Potr cenie nale no ci z rachunku bankowego wystawcy. 

ródło: Opracowanie autora. 

Nale y zaznaczy ,  e prawo czekowe nie zawiera przepisu, z którego wynika,  e 
w przypadku braku oznaczenia miejsca wystawienia oraz braku miejsca obok nazwiska 
wystawcy, za miejsce wystawienia uwa a si  miejsce płatno ci. 
Przedmiotem zobowi zania czekowego mo e by  tylko oznaczona suma pieni na. 
Oznacza to, ze suma czekowa musi by  okre lona, co do wysoko ci oraz co do waluty. 
Uniewa nia czek podanie przy kwocie czeku kilku walut. W przypadku, gdy czek opiewa 
na walut , której nazwa jest podobna w kilku krajach np. franki, dolary itp. konieczne jest 
okre lenie, o jakiego kraju walut  chodzi w zobowi zaniu czekowym, np. dolar 
kanadyjski, frank szwajcarski. Nie nale y wystawia  czeku na pewn  ilo  monet, które 
nie maj  swego obiegu w charakterze pieni dza np. numizmatów. Prawo czekowe nie 
nakazuje, aby czek był wystawiany wył cznie na walut  obowi zuj c  w miejscu 
płatno ci. Przy wystawianiu czeku na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej w innej walucie 
ni  złoty polski nale y bra  pod uwag  przepisy Kodeksu Cywilnego i aktualne przepisy 
prawa dewizowego. Gdy czek jest wystawiony i płatny w Polsce obowi zuje artykuł 358 
k.c. mówi cy,  e suma czekowa mo e by  wyra ona tylko w pieni dzu polskim, chyba,  e 
zezwolenie dewizowe pozwoliło na wystawienie czeku w walucie obcej. Pami taj c 

o post puj cej liberalizacji prawa dewizowego liczy  si  nale y,  e zmian  tego przepisu. 
Suma czekowa musi by  na czeku napisana cyfrowo albo słownie. Dla wa no ci czeku 
wystarczy wpisanie sumy czekowej, co najmniej w tek cie czeku wraz z poleceniem 
zapłaty. Natomiast umieszczenie kwoty jedynie w górnym prawym rogu powoduje 
niewa no  czeku. Wa ny b dzie czek, w którym suma czekowa wpisana jest: 

–  tylko raz słownie lub cyfrowo w tre ci czeku, 

–  raz słownie i raz cyfrowo, 

–  dwukrotnie słownie, 

–  dwukrotnie cyfrowo

208

. 

Przy kwocie czeku podanej słownie i cyfrowo musi w obu przypadkach wyst powa  ta 
sama waluta. Podanie przy kwocie cyfrowej powszechnie znanego skrótu waluty, np. 
CHF, FRF, USD nie stanowi ró nicy mi dzy oznaczeniami waluty i nie powoduje 
niewa no ci tego dokumentu. Czek mo e by  domicylowany tzn. płatny w miejscu 
zamieszkania osoby trzeciej b d  w miejscowo ci, w której trasat ma miejsce 
zamieszkania, b d  w innej miejscowo ci, z tym, i  osob  trzeci  musi by  bank, a tak  
osob  trzeci  nazywamy 

domicylantem

209

.  

Ze wzgl du na sposób okre lenia osoby uprawnionej czeki dzielimy na: 

imienne (nie na zlecenie), 

imienne na zlecenie, 

na okaziciela. 

Za czeki na okaziciela uwa a si  równie  czek wystawiony bez podania nazwy remitenta 
lub taki, gdzie obok oznaczenia remitenta pojawia si  dodatkowo okre lenie „lub 
okazicielowi” (albo równoznaczne). 
Ze wzgl du na sposób zaspokojenia wierzyciela mo na je podzieli  na nast puj ce 
kategorie: 

kasowy  (gotówkowy)  – stanowi  dyspozycj   obci enia  rachunku  wystawcy 

z jednoczesnym wypłaceniem  rodków okazicielowi (czek na okaziciela) lub osobie na nim 

wskazanej  (imienny),  cho by  to  był  wystawca  czeku  (wydawane  np.  w bankowych 

rachunkach oszcz dno ciowo - rozliczeniowych tzw. ROR-ach)

210

, 

rozrachunkowy  – powstaje,  gdy  wystawca  lub  posiadacz  czeku  zabroni  zapłaty 

w gotówce  umieszczaj c  zastrze enie  „przela   na  rachunek”,  „do  rozrachunku”  lub 

równoznaczne, słu y do wypełniania zobowi za  pieni nych bez u ycia gotówki, 

 

rozrachunkowy 

gwarantowany – w tym przypadku czek realizowany jest bez wzgl du 

na stan rachunku wystawcy (na podstawie umowy pomi dzy bankiem, a jego klientem), 
rozrachunkowy 

potwierdzony  – zawiera  o wiadczenie  płatnika  (banku),  e  czek  ma 

pokrycie na rachunku

211

. 

Czek mo e by  równie  wystawiony na rachunek osoby trzeciej. Wówczas nazywany jest 
komisowym, bowiem wystawiony jest przez komisanta na rachunek komitenta

212

. 

Obok wskazanych wy ej wyst puj  jeszcze inne rodzaje czeków. Jednym z nich jest 

czek 

zakre lony. Chroni on posiadacza przed skutkami utraty czeku. Zakre lenia dokonuje si  
poprzez umieszczenie na przedniej stronie czeku dwóch linii równoległych. Zakre lenie 
takie mo e by  

ogólne lub szczególne. Zakre lenie jest ogólne, gdy pomi dzy liniami nie 

ma  adnej wzmianki lub znajduje si  wyraz „bank” lub inny równoznaczny. Czek z takim 
zakre leniem trasat mo e zapłaci  tylko do r k swojego klienta lub innemu bankowi. 
Natomiast w zakre leniu szczególnym pomi dzy liniami wpisuje si  nazw  banku. Czek 
z takim zakre leniem mo na zapłaci  tylko wskazanemu bankowi lub, gdy oznaczonym 
bankiem jest trasat do r k swojego stałego klienta. Zakre lenia dokonuje wystawca 
czeku

213

. 

Kolejnym specyficznym rodzajem czeku jest czek 

in blanco. Jest to czek wystawiony 

z pomini ciem pewnych istotnych elementów (zawiera, co najmniej podpis wystawcy), 
które musz  by  uzupełnione najpó niej w momencie realizacji czeku. Wypełnienie 
czeku odbywa si  na podstawie porozumienia pomi dzy wystawc  i remitentem. Umowa 
taka mo e by  zawarta na pi mie (tzw. deklaracja) lub ustna

214

. Prawo dopuszcza istnienie 

tzw. czeku 

postdatowanego

215

. Na czeku takim dzie  wskazany jako data wystawienia 

jest pó niejszy ni  rzeczywista data wystawienia. Jest to w gruncie rzeczy narz dzie 
kredytu kupieckiego, bowiem w chwili rzeczywistego wystawienia czeku wystawca nie 
musi mie  na rachunku  rodków na jego pokrycie. Je eli taki czek zostanie 
przedstawiony do zapłaty przed dniem wskazanym jako data wystawienia to zostanie on 
zrealizowany, o ile na rachunku wystawcy znajduj  si  odpowiednie  rodki. Ostatnim 
dniem, w którym mo na taki czek przedstawi  jest dziesi ty dzie  po podanej dacie 
wystawienia.  
Przeciwnym wypadkiem jest czek 

antydatowany. Wówczas dzie  wskazany jako data 

wystawienia był wcze niejszy ni  rzeczywista data wystawienia. Czek taki jest wa ny, 
ale pami ta  nale y,  e skróceniu uległ okres, w którym czek taki mo na przedstawi  do 
zapłaty

216

.  

Kolejny rodzaj to czek 

bankierski

217

. Jest dokumentem wystawionym zgodnie z przepisami 

prawa czekowego przez jeden bank, drugiemu. Bank wystawca poleca wskazanemu 
bankowi wypłacenie okre lonej sumy pieni nej osobie wskazanej w tek cie dokumentu 

(czeki na okaziciela nie maj  tu zastosowania). Czeki takie s  bardzo cz sto 
wykorzystywane w podró ach zagranicznych jako pewny i bezpieczny  rodek płatniczy. 
Specjalnie dla ruchu turystycznego s  przeznaczone czeki 

podró ne. Mo na nimi 

regulowa  drobne płatno ci. S  one wystawiane nie tylko przez banki, ale tak e przez 
instytucje finansowe i biura podró y obsługuj ce turystów. Nie s  one czekami 
w rozumieniu prawa czekowego i maj  nieco inn  form . Gwarancj  płatno ci jest solidno  
i rzetelno  instytucji je wystawiaj cych, wi c s  ch tnie przyjmowane jako forma zapłaty. 
Z reguły s  wystawiane na stałe kwoty (np. 20 USD). 
Cz

 banków we współpracy z Eurocheque International, zaopatruj  swoich klientów 

w standardowe karty gwarancyjne i blankiety czekowe. 

Euroczeki, w zwi zku z wysok  

standaryzacj

218

, s  bardzo ch tnie przyjmowane jako forma zapłaty za dobra lub usługi. 

Je li warto  nabywanego dobra przekracza warto  gwarantowan , to mo na wystawi  
do trzech euroczeków. Warunkiem gwarancji euroczekowej jest zamieszczenie na 
odwrocie blankietu czekowego numeru przedkładanej równocze nie karty gwarancyjnej. 
Ponadto podpis wystawcy i jego numer konta musz  by  zgodne z takowymi na karcie 
gwarancyjnej. Euroczeki mog  by  wystawiane jako czeki: 

  gotówkowe lub rozrachunkowe, 

  na okre lon  osob  lub na okaziciela. 

Czeki mog  te  by  skupowane przez banki bezpo rednio od jego wystawców. W Polsce 
euroczeki wydaj  klientom Pekao S.A. i PKO BP S.A.

219

. 

Odr bnym problemem jest obrót czekowy. Czek imienny z dodaniem zwrotu „na 
zlecenie” lub bez takiego dodatku, przenoszony jest poprzez 

indos. Jest on 

bezwarunkowy, przy czym indos „na okaziciela” jest traktowany jako indos in blanco. 
Powinien on by  umieszczony na czeku lub zł czonej z nim dodatkowej karcie zwanej 
przydłu kiem. Indos mo e równie  zakazywa  dalszego indosowania. Dokument z takim 
indosem nazywamy 

rekta - czekiem. Czek wystawiony na dan  osob  z zastrze eniem 

„nie na zlecenie” (lub „bez indosowania” czy ka dy równoznaczny) mo na przenosi  
tylko w formie i ze skutkami 

zwykłego przelewu. Natomiast czek „na okaziciela” 

przenosi si  w drodze prostego 

wr czenia dokumentu

220

.  

Czek jest płatny za okazaniem. Powinien by  przedstawiony do zapłaty w ci gu 
dziesi ciu dni. Je eli trasat dokonuje płatno ci z czeku, który był przenoszony przez 
indos, obowi zany jest do sprawdzenia prawidłowo ci szeregu indosów, lecz nie do 
sprawdzenia podpisów indosantów. Czek mo e by  odwołany. O wiadczenie woli 
w formie odwołania czeku mo e by  przekazane w dowolnej formie (np. pisemnej, 
telefonicznie itp.). Tre ci  o wiadczenie woli jest zakaz wypłaty czeku, który 

wystawiono omyłkowo lub w wyniku podst pu. Jest ono skuteczne, je li dotarło ono do 
trasata w taki sposób, by mógł si  on zapozna  z jego tre ci . Wa ne dla stron czeku s  
terminy jego realizacji. Wynosz  one: 

  10 dni dla czeku wystawionego w tym samym kraju, w którym ma siedzib  trasat, 

  20 dni dla wystawionego w innym kraju na tym samym kontynencie, 

  70 dni w innym kraju na innym kontynencie. 

Ró nice te wynikaj  z technicznych mo liwo ci przedstawienia czeku trasatowi. 
Chc c uzyska  wcze niej kwot  pieni n  podawca czeku mo e w drodze indosu 
przenie  na bank (nie na trasata) prawa z niego wynikaj ce. Operacj  tak  okre la si  
mianem 

dyskonta czeku

221

. W jej rezultacie podawca otrzymuje od banku kwot  

czekow  pomniejszon  o odsetki dyskontowe lub o prowizj . Chroni c si  przed zbytnim 
ryzykiem kredytowym wynikłym z przyjmowania czeków banki dokonuj  dyskonta 
czeków przedstawionych przez klientów o znanej bankowi dobrej kondycji, którzy: 
 

nie zalegaj  z płatno ciami wobec banku, 

 

nie wystawiaj  czeków bez pokrycia, 

 

nie dopuszczaj  do protestów czeków i weksli. 

Kredyty wynikaj ce ze skupu czeków s  najcz ciej udzielane w formie linii 
kredytowych (odnawialnych b d  nieodnawialnych). 

5.1.2 Weksel

222

 

Jak ju  wcze niej wspomniano, pierwsze wzmianki o stosowaniu instrumentu zbli onego 
do weksla spotykamy w Azji ju  w VIII- IX wieku n.e. W Europie pojawił si  wraz 
z wyprawami krzy owymi (ok. XII wieku n.e.). 

Weksel jest papierem warto ciowym, 

o okre lonej przez prawo formie, „ …w którym wystawca albo sam przyrzeka zapłat  
okre lonej sumy pieni nej albo poleca tak  zapłat  osobie trzeciej”

223

. Wystawca 

przyjmuje jednocze nie bezwarunkow  odpowiedzialno  za zapłat  weksla. Poj cie 
i budow  oraz obrót wekslowy jest w Polsce normalizowany ustaw  z dnia 28 kwietnia 
1936r. - Prawo wekslowe. Polskie prawo wekslowe jest dostosowane do podpisanych 
7 czerwca 1930r. w Genewie trzech konwencji mi dzynarodowych. Dotyczyły one: 

  wprowadzenia  przez  sygnatariuszy  na  swych  terytoriach  jednolitego  prawa  wekslowego, 

mo liwo ci  pewnych ust pstw na rzecz prawa lokalnego, 

  stosowania ustalonych zasad kolizji ustaw w przedmiocie weksli trasowanych i własnych, 

  niemo no ci uzale nienia zobowi za  wekslowych oraz wykonywania praw od uiszczenia 

opłaty skarbowej

224

. 

Zobowi zanie wekslowe ma charakter 

abstrakcyjny. Oznacza to,  e wa no  

zobowi zania nie zale y od wa no ci stosunku prawnego, w wyniku, którego je 
zaci gni to. Inn  cech  zobowi zania wekslowego jest 

bezwarunkowo . Mo emy j  

zdefiniowa  jako niezale no  obowi zków wynikaj cych ze stosunku wekslowego od 
spełnienia jakichkolwiek warunków. Przez 

samodzielno  zobowi za  rozumie si  fakt, 

e zobowi zanie wekslowe ka dej z podpisanych na nim osób wynika wła nie z faktu 

podpisania si  na wekslu oraz to,  e zobowi zanie ka dej z podpisanych na wekslu osób 
jest niezale ne od zobowi zania innych osób na nim podpisanych. 

Solidarno  

zobowi zania wekslowego oznacza,  e posiadacz weksla mo e dochodzi  roszcze  od 
dowolnie wybranej przez siebie osoby podpisanej na wekslu

225

. 

W obrocie gospodarczym weksel pełni nast puj ce funkcje: 

  kredytow , 

  obiegow , 
  płatnicz , 
  refinansow , 
  gwarancyjn . 

Funkcja płatnicza wynika z tego, ze mo emy wr czy  weksel zamiast zapłaty za 
otrzymane dobra lub usługi. Funkcja kredytowa wyra a si  w odroczonym terminie 
płatno ci nale no ci wekslowej (dłu nik otrzymuje kredyt kupiecki). Nie ma tak e 
ogranicze  w przenoszeniu praw wekslowych z jednej osoby na drug  (funkcja 
obiegowa). Natomiast funkcja gwarancyjna polega na zabezpieczeniu zapłaty za weksle 
przez wszystkie podpisane na nim osoby. Funkcja refinansowa polega na mo liwo ci 
zło enia weksla w banku do dyskonta

226

. 

W stosunku wekslowym wyst puj  nast puj ce osoby: 

1. Trasant - wystawca weksla, 

2. Trasat - płatnik weksla, 

3.  Remitent  - osoba  wskazana  na  wekslu,  na  której  rzecz  lub  zlecenie  ma  by   wypłacona 

suma wekslowa (pierwszy posiadacz weksla)

227

. 

Cz sto w praktyce obrotu wekslowego wymagane jest por czenie zapłaty sumy 
pieni nej oznaczonej w wekslu w cało ci lub cz ci, ze wskazaniem osoby, za któr  jest 
dane. Takie por czenie nazywamy 

awalem

228

. Awalista (osoba, która dokonała 

por czenia) ma wobec remitenta obowi zek zapłaty sumy wekslowej w cało ci lub cz ci 
w przypadku, gdy nie uczyni tego dłu nik wekslowy.

 Mo liwe jest równie  wyznaczenie 

miejsca płatno ci weksla u osoby trzeciej, któr  mo e by  np. bank, nazywane s  
domicylem (a czynno  domicylowaniem weksla)

229

.  

W  wietle prawa wekslowego mamy dwa rodzaje weksli: 

  własny  „sola”  - pisemne,  w ustalonej  przez  prawo  formie,  zobowi zanie  wystawcy  do 

zapłaty  okre lonej  kwoty pieni dzy  wskazanej  osobie  w oznaczonym  miejscu  i czasie  (w 

Europie pojawił si  ok. XII w.),

 

  ci gniony  „trata”  trasowany  - papier  warto ciowy  o  ci le  okre lonej  przez  prawo 

formie,  wyra aj cy  bezwarunkowe  polecenie  zapłaty  przez  osob   wskazan   na  wekslu 

kwoty wekslowej w okre lonym miejscu i czasie (ci gniony przez trasanta na trasata, przy 

czym remitentem mo e by  trasant- ten rodzaj w Europie pojawił si  w wieku XIII )

230

. 

 

W przypadku weksla własnego wystawca jest równocze nie płatnikiem. Jest on 
zobowi zany do bezwarunkowej zapłaty okre lonej sumy pieni nej remitentowi. 
Weksel własny powinien zawiera : 

  słowo „weksel” w tek cie dokumentu, w j zyku jego wystawienia, 

  przyrzeczenie bezwarunkowej zapłaty oznaczonej sumy pieni nej, 

  oznaczenie terminu płatno ci, 

  oznaczenie miejsca płatno ci, 

  oznaczenie osoby remitenta,, 

  oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla, 

  podpis wystawcy weksla

231

. 

Natomiast w przypadku weksla ci gnionego niezb dne jest dodanie do tych elementów 
oznaczenia trasata (płatnika)

232

. 

 

Rysunek 22. Schemat płatno ci wekslem własnym

 

 

1. Wystawienie weksla własnego. 

2. Przedstawienie weksla do zapłaty. 

2a. Zbycie weksla poprzez indos. 

3. Zapłata 

ródło: Opracowanie autora 

Jako instrument kredytu handlowego bardziej przydatny jest weksel ci gniony. W jego 
przypadku wystawca upowa nia trasata do wykonania we własnym imieniu, ale na rachunek 

wystawcy płatno ci na rzecz oznaczonej osoby (remitenta) i jednocze nie upowa nia 
remitenta do odebrania tego  wiadczenia. Wystawienie traty nie powoduje automatycznego 
stosunku prawnego pomi dzy trasatem a remitentem. Dochodzi do niego w momencie 
przyj cia przez trasata weksla do zapłaty, tzw. 

akceptu. Samego trasata po przyj ciu weksla 

trasowanego nazywamy 

akceptantem.

233 

Akcept nast puje wówczas, gdy wynikaj ce z niego 

wiadczenie ma pokrycie w zobowi zaniu trasata do trasanta. Akcept weksla nast puje 

poprzez umieszczeniu słowa „przyj ty” (b d  analogicznego) przez trasata z jednoczesnym 
jego podpisem. Do wa no ci czynno ci prawnej wystarczy równie  sam podpis trasata. 
Wymagania wobec weksla trasowanego s  analogiczne, jak wobec weksla własnego, przy 
czym bezwarunkowe polecenie zapłaty musi by  skierowane do trasata i oczywi cie musi 
by  oznaczony trasat

234

. 

Wszystkie wymienione wcze niej elementy weksla (zarówno własnego, jak 
i ci gnionego) s  konieczne dla jego wa no ci z wyj tkiem postanowie  art. 2 prawa 
wekslowego, kiedy: 

  gdy na wekslu nie ma terminu płatno ci, to uwa a si  go za płatny za okazaniem, 

  gdy brak osobnego oznaczenia, miejsce wymienione obok nazwiska trasata, uwa a si  za 

miejsce płatno ci, a tak e za miejsce zamieszkania trasata, 

  gdy w wekslu nie oznaczono miejsca wystawienia, uwa a si  go za wystawiony w miejscu 

podanym obok nazwiska wystawcy

235

. 

Na wekslu mog  si  te  znale  adnotacje dotycz ce waluty sumy wekslowej albo 
odno nie oprocentowania weksla. 
Prawo wekslowe okre la cztery sposoby okre lenia terminu płatno ci: 

  weksel płatny za okazaniem (at sight), 

  weksel płatny w pewien czas po okazaniu, 

  weksel płatny w pewien czas po dacie wystawienia, 

  w oznaczonym dniu

236

.  

Inne okre lenie terminu płatno ci lub okre lenie terminu nast puj ce po innym terminie 
jest niewa ne. 
 

Rysunek 23. Schemat płatno ci wekslem ci gnionym 

.

 

1.  Wystawienie traty. 

2.  Przedstawienie traty do zapłaty. 

2b. Zbycie (m.in. dyskonto) weksla 

3.  Zapłata 

ródło: Opracowanie autora 

W terminie płatno ci posiadacz weksla powinien przedstawi  go do zapłaty w miejscu 
oznaczonym w tre ci weksla jako miejsce płatno ci. Przedstawienie powinno nast pi  
wobec głównych dłu ników wekslowych. W przypadku weksla własnego nale y do zapłaty 
weksel przedstawi  wystawcy. Natomiast w przypadku weksla trasowanego akceptantowi. 
Osoba płac ca za weksel w terminie jest zwolniona z zobowi zania (dla po wiadczenia 
zwolnienia mo e  da  wydania weksla pokwitowanego przez posiadacza). W przypadku 
nieprzedstawienia weksla do zapłaty w terminie ka dy dłu nik mo e zło y  sum  wekslow  
do depozytu s dowego (według wła ciwo ci miejscowej miejsca płatno ci) na koszt 
i ryzyko posiadacza weksla

237

. 

W praktyce obrotu gospodarczego cz sto wykorzystywana jest gwarancyjna funkcja 
weksla. 

Weksel gwarancyjny

238

, bo tak bywa nazywany, wykorzystywany jest jako 

zabezpieczenie pewnych przyszłych roszcze  np. jako zabezpieczenie bankowi spłaty 
zaci gni tego kredytu. Do tego celu najcz ciej wykorzystuje si  tzw. 

weksle in 

blanco

239

. Weksel taki jest dokumentem zawieraj cym, co najmniej podpis wystawcy lub 

akceptanta, zło one w zamiarze zaci gni cia zobowi zania wekslowego. Pozostała cz

 

formularza pozostaje bez wypełnienia. Jednak e, gdy cz

 klauzul wekslowych b dzie 

wypełniona, weksel taki równie  nazywa  b dziemy in blanco. Powstanie zobowi zania 
nast puje dopiero w momencie pełnego jego wypełnienia. Prawo wypełnienia 
przysługuje osobie, której go wr czono w zamiarze zaci gni cia zobowi zania oraz 
osobom, które na mocy prawa powszechnego (dziedziczenie, przelew) nabyły do niego 
prawo. Wypełnienie powinno nast pi  jedynie w wypadku, gdy posiadacz został do tego 
upowa niony. Razem z wekslem in blanco pojawia si  zazwyczaj tzw. deklaracja 
wekslowa

240

. Jest to pisemna umowa, która zawiera okoliczno ci upowa niaj ce 

posiadacza blankietu wekslowego do jego uzupełnienia oraz zawiera istotne elementy 
takie, jak maksymaln  wysoko  sumy wekslowej i terminy płatno ci. Jednak wa no  
weksla in blanco nie jest uzale niona od jej istnienia. 
W praktyce gospodarczej mo emy te  spotka  podział weksli ze wzgl du na cel 
powstania zobowi zania z nich wynikaj cego. Pierwszy rodzaj to 

weksle towarowe 

(documentary bills). S  one zwi zane z bie cym obrotem towarowym i powstaniem 
zobowi zania jednej ze stron kontraktu do zapłaty za dostarczony towar b d  usług . 
Inaczej jest w przypadku 

weksla finansowego (finance bill). Za takie uwa a si  weksle 

ci gnione na finansowanie kosztów przewozu lub przerobu zapasów surowcowych. 

Poniewa  nie jest  ci le zwi zany z obrotem towarowym banki przyjmuj c je do 
dyskonta dokładniej badaj  sytuacj  finansow  trasanta, akceptanta i awalisty

241

.  

Pierwszym wierzycielem wekslowym jest remitent. Mo e on jednak przenie  prawa do 
weksla na inn  osob . Dokonuje tego w  ci le okre lonej przez prawo formie w postaci 
indosu na wekslu. 

Indos ( yro) to przeniesienie praw własno ci do papieru 

warto ciowego (weksel, czek z klauzul  na zlecenie) przez o wiadczenie osoby, która go 
posiada,  e ust puje ona swoje prawa innej osobie (w formie zbli onej do obecnej 
pojawił si  w XVI w.)

242

. Jednak e wystawca mo e wył czy  obiegowy charakter weksla 

przez zamieszczenie na wekslu zwrotu „nie na zlecenie”, „imienny”, „bez prawa 
indosowania” lub równoznacznego. Weksel taki staje si  papierem warto ciowym 
imiennym (

rekta - weksel)

243

. Przeniesienie praw nast puje w takim wypadku w drodze 

cesji i wydania weksla. Natomiast w przypadku weksla in blanco sytuacja jest nieco 
trudniejsza. Niewypełniony a podpisany blankiet wekslowy mo e remitent przekaza  
osobie trzeciej (

przez wydanie). Jest to przelew wierzytelno ci, a nabywca tego 

dokumentu uzyskuje prawo do jego uzupełnienia tylko w takim zakresie, w jakim 
obowi zywało ono zbywc  (zgodnie z deklaracj  wekslow )

244

.

 

Osoba, która odst puje swoje prawa do weksla nazywa si  

indosantem. Natomiast osoba 

nabywaj ca te prawa 

indosatoriuszem. Poprzez zło enie podpisu na wekslu indosant 

staje si  odpowiedzialny za przyj cie i za zapłat  tak, jak trasat (wystawca). Pierwszym 
indosantem mo e by  tylko remitent. Indos powinien by  bezwarunkowy, a warunki, od 
których uzale niono indos uwa a si  za nienapisane. Przenosi on wszystkie prawa do 
weksla, co oznacza,  e je eli ma on przenosi  cz

 praw do weksla, to wówczas taki 

indos jest niewa ny.  
Rodzaje indosu wekslowego: 
Ze wzgl du na form  wyró niamy indos: 

imienny (zupełny) – obok podpisu indosanta okre lony jest indosatariusz, a tak e miejsce 

i data sporz dzenia indosu, 

in blanco jest to indos nie wymieniaj cy indosatariusza, a obejmuj cy najcz ciej jedynie 

podpis indosanta, mo e on by  umieszczony jedynie na drugiej stronie weksla lub na tzw. 

przedłu niku,

 

na okaziciela, w którym zamiast nazwy lub nazwiska indosatariusza pojawia si  zwrot „na 

okaziciela”

245

.

 

Indos in blanco jest umieszczony na wekslu, gdy składany jest on do dyskonta w banku. 
W przypadku tego typu indosu nale y domniemywa ,  e ka dy posiadacz weksla jest 
jego prawnym posiadaczem. Mo e on (prawny posiadacz): 

  wypełni  indos nazwiskiem własnym lub osoby trzeciej, 

  indosowa  weksel dalej in blanco lub na inn  osob , 

  przenie  weksel na inn  osob  bez wypełnienia indosu in blanco i bez indosowania, przez 

wr czenie weksla

246

. 

Z indosem in blanco równoznaczny jest indos na okaziciela. 
Ze wzgl du na cel indosu wyró nia si : 

indos 

własno ciowy  - przenosi  on  własno   weksla  na  indosatariusza  z chwil   wydania 

weksla, 

indos 

zastawniczy  - umieszczane  na  wekslu  w momencie  oddawania  indosatariuszowi 

weksla w zastaw, 

indos 

poterminowy  - wtedy  gdy  dokonano  indosu  ju   po  terminie  płatno ci  weksla,  ale 

przed upłyni ciem terminu zło enia protestu, 

indos 

pełnomocniczy  - na  jego  podstawie  indosatariusz  otrzymuje  pełnomocnictwo  do 

wykonywania praw wekslowych w imieniu indosanta, 

indos 

zwrotny  - wtedy, gdy osoba, która  odpowiada  ju   z tytułu weksla, nabyła  ten sam 

weksel po raz drugi, 

indos 

zakazuj cy  dalszego  indosowania  -  gdy  weksel  posiada  klauzul   „nie  na 

zlecenie”

247

. 

Klauzula „nie na zlecenie” cho  brzmi podobnie umieszczana przez wystawc  weksla 
i jego indosanta, to w obu tych przypadkach poci ga inne skutki prawne. W przypadku, 
gdy umieszcza j  wystawca weksla oznacza to,  e weksel mo e by  przeniesiony ze 
skutkami zwykłego przelewu. Natomiast, gdy umieszcza j  indosant, to tym samym 
oznajmił on,  e nie odpowiada wobec nast pnych posiadaczy weksla. 
Posiadacz weksla mo e ten weksel spieni y  przed terminem płatno ci w banku. 
Operacja taka to 

dyskonto weksli

248

. 

Dyskonto weksli to kupno przez bank weksla przed 

terminem jego płatno ci, po potr ceniu odsetek za czas pozostały do wykupienia 
(płatno ci) weksla według stopy zwanej stop  dyskontow . Stop  dyskontow  mo na 
okre li  według wzoru: 

 gdzie, 

d - stopa dyskontowa, 

R - warto  nominalna weksla (cena wykupu weksla), 

P.  - warto  bie ca (cena zakupu weksla), 

n - czas wykupu weksla w dniach

249

.  

Dyskonto to w gruncie rzeczy udzielenie przez bank ni ej oprocentowanego kredytu, 
zwanego kredytem dyskontowym. Kwot  tego kredytu stanowi suma wekslowa 
pomniejszona o odsetki dyskontowe (za okres do dnia wykupienia weksla) i prowizj  
banku

250

. Warto  nale nych odsetek za okres pozostały do wykupienia weksla mo emy 

przedstawi  wzorem: 

 , gdzie: 

O – kwota odsetek dyskontowych, 

d – stopa dyskontowa (w procentach), a pozostałe oznaczenia jak wy ej. 

Kwot  tego kredytu mo emy okre li  wzorem: 

, gdzie: 

 – kwota kredytu wekslowego, 

 – koszty prowizyjne (pozostałe jak wy ej). 

Uwzgl dniaj c powy sze przekształcenia wzór na warto  kredytu miałby nast puj cy 
kształt: 

, gdzie 

d - stopa dyskontowa (w procentach),  

a pozostałe oznaczenia jak wy ej. 
Warto  prowizji od dyskonta okre la ka dy bank według własnych regulaminów. 
W operacji dyskonta bank otrzymuje weksel opatrzony indosem in blanco i sam jako 
posiadacz weksla czeka na termin płatno ci b d  zbywa weksel w banku centralnym (w 
Polsce do NBP). Operacja ta nazywa si

 redyskontem

251

. Polega ono na skupie przez 

bank centralny od banków zdyskontowanych weksli po potr ceniu odsetek 
redyskontowych. Stopa redyskontowa jest okre lana przez władze banku centralnego (w 
Polsce decyzje w sprawie poziomu stóp procentowych podejmuje gremialnie Rada 
Polityki Pieni nej) i ze swej natury jest ona ni sza od stopy dyskontowej. Ró nica 
pomi dzy stop  dyskontow  a redyskontow  stanowi wynagrodzenie banku skupuj cego 
weksle w ramach dyskonta. 
Równie  w Polsce NBP skupuje od banków weksle w ramach redyskonta. Takie weksle 
musz  spełnia  wymagania zawarte w zarz dzeniu Prezesa NBP z 27 lutego 1998r. 

Poni ej wymieniono wymagania, których spełnienie jest warunkiem przyj cia weksla do 
redyskonta w NBP: 

  weksel musi odpowiada  wymogom prawa wekslowego, 

  musi by  od niego odprowadzona opłata skarbowa w odpowiedniej wysoko ci, 

  musi pochodzi  z obrotu gospodarczego, 

  podpisany  co  najmniej  przez  wystawc   i akceptanta,  którzy  mog   budzi   zaufanie  jako 

solidni płatnicy, 

  termin płatno ci przypada nie pó niej ni  3 miesi ce od daty płatno ci weksla i w terminie 

pozwalaj cym na zawiadomienie płatnika, 

  weksel musi by  z terminem płatno ci w oznaczonym dniu, 

  by  płatny w oddziałach banków, w których dłu nicy maj  rachunki, 

  w  przypadku  weksli  trasowanych  opatrzony  bezwarunkowym  akceptem  płatnika  na  cał  

sum  wekslow , 

  opatrzone indosem in blanco, 

  bez wzmianek ograniczaj cych jego zbywalno  lub ograniczaj cych protest, 

  z podpisami umo liwiaj cymi bezsporn  identyfikacj  osób , które je składały

252

. 

W przypadku nale no ci wekslowej, gdy dłu nik wekslowy odmawia zapłaty mo liwy 
jest

 regres. Posiadacz weksla mo e dochodzi  roszcze  od wszystkich poprzedników 

wekslowych (indosantów, por czycieli, wystawcy) poprzez tzw. 

poszukiwanie zwrotne. 

Warunkiem koniecznym poszukiwania zwrotnego, czyli zachowania regresu do 
poprzedników wekslowych jest wykonany w terminie 

protest wekslowy

253

. Nie jest on 

jednak konieczny, gdy dłu nik umie ci zwrot „bez protestu” na wekslu. Protest jest 
aktem publicznym, sporz dzanym przez notariusza w terminie przewidzianym prawem 
np. niezapłacenie weksla w ci gu dwóch dni powszednich przypadaj cych po terminie 
wa no ci. Roszczenie wekslowe ulega przedawnieniu: 

  przeciwko akceptantowi traty lub wystawcy „soli” po 3 latach od dnia płatno ci, 

  w stosunku do indosantów i wystawcy weksla trasowanego po roku od dnia protestu, 

  wzajemne  roszczenia  indosantów  do  wystawcy  z upływem  6 miesi cy,  licz c  od  dnia 

wykupienia  weksla  przez  indosanta  albo  od  dnia  poci gni cia  go  do  odpowiedzialno ci 

s dowej

254

. 

W wi kszo ci krajów europejskich przepisy wekslowe s  bardzo podobne, ró ni c si  od 
polskich rozwi za  prawnych jedynie pewnymi drobnymi szczegółami. Dokonuj c 

płatno ci wekslowych nale y pami ta ,  e spora grupa krajów nie podpisała konwencji 
o obrocie wekslowym. S  w ród nich USA, Wielka Brytania czy Izrael. W krajach tych 
ró ni  si  od naszych rozwi zania prawne. Warto wskaza  cho by na kilka z nich. 
W tek cie weksla nie musi si  pojawia  słowo „weksel”, brak jest instytucji awalu. 
Natomiast dodatkowe zabezpieczenie weksla mo na uzyska  poprzez podpis osoby 
nieb d cej trasatem ani akceptantem, zło ony na poprzedniej stronie weksla (osoba taka 
ponosi solidarn  odpowiedzialno  za wykupienie weksla). W niektórych krajach mo na 
weksel spłaca  ratalnie, inne s  te  zasady wnoszenia protestów. Nie traktuje si  w nich 
zbyt rygorystycznie sposobu oznaczania na wekslu daty czy miejsca wystawienia. 
Jednak ró nice te nie zmieniaj  istoty weksla oraz charakteru zobowi za  z niego 
wypływaj cych. 
Na koniec warto jest dokona  pewnych porówna  pomi dzy czekiem i wekslem. 
Oczywi cie poni sze porównania dotycz  jedynie „czystych” form obu instrumentów. 
Dokonuj c uproszczonej (pami taj c jednak o wskazanych wy ej odst pstwach) analizy 
mo emy wskaza  na nast puj ce podobie stwa mi dzy czekiem a wekslem: 

  s  to bezwarunkowe formy płatno ci, 

  w obu kwota wyra ona cyfrowo i słownie, 
  zawsze jest trasant, trasat i remitent. 

Natomiast ró nice mi dzy czekiem a wekslem s  nast puj ce: 

  weksel jest narz dziem kredytu, a czek musi mie  pokrycie, 
  weksel wystawiamy na konkretn  osob , czek mo e by  na okaziciela, 
  weksel mo e by  przedstawiony trasatowi do akceptacji, czek nie jest akceptowany, 
  weksel nie jest odwołalny, czek mo emy anulowa . 

5.2 Uwarunkowane formy płatno ci 

5.2.1 Inkaso dokumentowe 

Inkaso dokumentowe jest powszechnie wykorzystywan  form  płatno ci w handlu 
zagranicznym. Polega na wydaniu dokumentów handlowych importerowi (przez jego 
bank) w zamian za zapłat  ustalonej sumy pieni nej lub zabezpieczenie zapłaty np. 
akcept weksla ci gnionego. Zasady post powania dotycz ce operacji tego typu zawarte 
s  w „Jednolitych regułach dotycz cych inkasa” - Dokument 522 opublikowanych przez 

Mi dzynarodow  Izb  Handlow  w Pary u (ICC Uniform Rules for Collections –
 Publication No 522 – URC 522 1995). Definiuje on inkaso, jako „post powanie banków 
z dokumentami (…), przeprowadzone zgodnie z otrzymanymi instrukcjami, w celu: 

I.  uzyskania zapłaty i/lub akceptu, lub, 

II. wydania dokumentów w zamian za zapłat  i/lub w zamian za akcept, lub, 

III.  wydania dokumentów na podstawie innych ustale  i warunków.”

255

 

Przez poj cie „dokumentów” rozumie  nale y wszelkie dokumenty towarzysz ce 
instrukcji inkasowej, w tym dokumenty finansowe (czeki, weksle) czy handlowe (np. 
faktury)

256

 

Stronami inkasa s : 
 

zleceniodawca (eksporter), 

 

bank zleceniodawcy (bank przekazuj cy), 

 

bank inkasuj cy (ka dy kolejny bank wł czony do procesu inkasowego 

z wyj tkiem banku przekazuj cego), 
 

bank prezentuj cy (bank importera), 

 

płatnik (importer).

257

 

Rysunek 24. Schemat płatno ci inkasem dokumentowym (D/P). 

 

1.   Przekazanie dokumentów handlowych do inkasa. 

2.   Przekazanie dokumentów handlowych wraz z instrukcj  inkasow  do banku importera. 

3.   Potwierdzenie otrzymania instrukcji inkasowej. 

4a.  Przekazanie importerowi dokumentów w zamian za zapłat  

4b.  Zapłata za dokumenty. 

5.   Informacja o zapłacie (zapłata). 

6.   Zapłata. 

ródło: Opracowanie autora na podstawie: Krzy kiewicz Z., 1993, op cit, s. 143 

Post powanie rozpoczyna eksporter kieruj c do swojego banku tzw. zlecenie inkasowe 
wraz z reprezentuj cymi towar dokumentami. Bank eksportera przekazuje przyj te 
dokumenty wraz z własn  instrukcj  (opart  o instrukcj  zleceniodawcy, wskazuj c  
jednocze nie oparcie o URC 522) do banku importera. Na podstawie tej instrukcji bank 
wydaje dokumenty reprezentuj ce towar osobie wskazanej przez eksportera - w zamian 
za zapłat  (lub akceptacj  traty) bez prawa uprzedniego zbadania towaru przez importera 
(wykorzystywane w przypadku, gdy strony maj  do siebie zaufanie). Wydanie to 

nast puje na warunkach okre lonych w instrukcji inkasowej banku i zgodnie ze 
zleceniem inkasowym eksportera. Nale y jednak zwróci  uwag ,  e bank nie ma 
obowi zku wykonywania inkasa. Je li zdecyduje si  odmówi  musi o tym poinformowa  
stron , od której zlecenie uzyskał. 
Jak ju  wcze niej wskazano bankom wolno działa  tylko na podstawie instrukcji. W celu 
jej uzyskania banki nie sprawdzaj  zał czonych dokumentów. Wi cej, je li instrukcja 
inkasa nie wskazuje inaczej, banki nie b d  honorowały polece  płyn cych od 
jakichkolwiek instytucji czy podmiotów innych ni  te, od których instrukcje otrzymały

258

.  

Instrukcja powinna zawiera  dane dotycz ce: 

  banku przekazuj cego (np. pełn  nazw , adres pocztowy i S.W.I.F.T., numery telefoniczne, 

faksowe itd.), 

  zleceniodawcy (pełna nazwa, adres pocztowy i inne numery teleadresowe), 

  płatnika (jak w przypadku zleceniodawcy), 

  banku prezentuj cego (jak w przypadku banku przekazuj cego), 

  kwoty i waluty do zainkasowania, 

  dokumentów doł czonych (wraz z ich liczb ), 

  ustale  i warunków, na podstawie których zapłata lub akcept ma nast pi , 

  kosztów do pobrania, 

  odsetek do pobrania (ze  wskazaniem  stopy  procentowej, okresu naliczania odsetek, bazy 

kalkulacji – 360/365 dni) 

  sposoby zapłaty i zawiadomienia o niej, 

  post powania w przypadku braku zapłaty, 

  miejsca prezentacji dokumentów

259

. 

Je eli niektóre dane np. dotycz ce adresu płatnika s  niekompletne bank inkasuj cy czy 
prezentuj cy mo e samodzielnie poszukiwa  płatnika. Za opó nienia z tego tytułu jednak 
nie ponosi odpowiedzialno ci

260

. Po odnalezieniu płatnika bank prezentuj cy dokonuje 

prezentacji. Jest to post powanie, za pomoc , którego bank ten udost pnia dokumenty 
reprezentuj ce towar do dyspozycji płatnika

261

. Post powanie to powinno odby  si  

zgodnie z zał czon  instrukcj . Artykuł 5b regulacji wskazuje,  e „Instrukcja inkasa 
powinna zawiera  dokładny czas, w ci gu którego ma by  podj te przez płatnika 
jakiekolwiek działanie”

262

. Banki i płatnik nie b d  jednak honorowały takich zwrotów 

jak „pierwsza”, „pilna”, „natychmiastowa” przy oznaczaniu trybu post powania 
z dokumentami

263

. Je li dokumenty finansowe s  płatne za okazaniem to bank 

prezentuj cy powinien bezzwłocznie dokona  ich prezentacji. Natomiast w przypadku 
dokumentów płatnych w inny sposób ni  za okazaniem, bank prezentuj cy: 

  je li wymagany jest akcept – bezzwłocznie przedło y  dokumenty do akceptu, 

  je li okre lony jest termin zapłaty – przedło y  dokumenty nie pó niej ni  we wła ciwym 

terminie zapłaty

264

. 

Dokumenty powinny by  prezentowane, w formie, w jakiej bank prezentuj cy je 
otrzymał, chyba,  e w tre ci instrukcji był upowa niony do dodatkowych działa . 

Rodzaje inkasa 

Wskazuj c na ró nice w uprawnieniach, sposobie przekazywania dokumentów, 
dokonywania płatno ci mo na wskaza  kilka kategorii inkas. Poni ej dokonano próby 
przegl du tych kategorii. 

 

A.  ze  wzgl du  na  rodzaj  prezentowanych  dokumentów  wyró niamy  nast puj ce  rodzaje 

inkasa: 
  dokumentowe  - w banku  prezentowane  s   tylko  dokumenty  handlowe  (faktura,  listy 

przewozowe itd.), ale mog  by  do nich doł czone dokumenty finansowe (np. weksle),

 

  finansowe (proste, czyste) w banku prezentowane s  tylko dokumenty finansowe np. 

weksle czy czeki

265

.

 

 

B. ze wzgl du na sposób (form ) zapłaty inkasa dzielimy na:  

  dokumentowe gotówkowe - bank wydaje dokumenty w zamian za zapłat  w gotówce 

(inkaso C/D) i zapłat  za weksel (inkaso D/P),

 

  akceptacyjne D/A - importer akceptuje trat , a towar mo e odebra  przed zapłat , ale 

po akceptacji traty - dokumenty s  wydawane w zamian za akcept, 

 

  z akceptem po zapłacie D/P - akcept i jednoczesne wykupienie traty, a dopiero potem 

nast puje wydanie dokumentów importerowi

266

.

 

 

C.  ze wzgl du na charakter transakcji handlowej: 

  inkaso  eksportowe  - gdy  w banku  przedstawiane  s   dokumenty  handlowe 

zleceniodawców  krajowych  (a  dokumenty  reprezentuj   towar  lub  usługi 
wyeksportowane),

 

  inkaso  importowe  - gdy  w banku  przedstawiane  s   dokumenty  handlowe 

zleceniodawców zagranicznych, reprezentuj ce zaimportowane towary i usługi.

 

 

D.  ze wzgl du na termin płatno ci: 

  inkaso  gotówkowe  (a’vista)  - bank  inkasuj cy  wydaje  importerowi  dokumenty  za 

zapłat  nale nej sumy pieni nej,

  

 inkaso  terminowe  - bank  wydaje  importerowi  dokumenty,  a wykup  przez  importera 

dokumentów reprezentuj cych towar nast puje w pewnym, uzgodnionym w kontrakcie 
terminie  po  odebraniu  towaru  (wykorzystywane  bardzo  rzadko  ze  wzgl du  na  du e 
ryzyko).

 

 

E.  

ze wzgl du na sposób przekazania dokumentów: 

  bankowe - dokumenty przekazywane s  przez banki,  
  kapita skie  - przekazanie  dokumentów  nast puje  przy  u yciu  poczty  kapita skiej 

(dokumenty  przekazywane  s   przez  przewo nika  a nie  bank-  poczt   kapita sk ), 
eksporter przesyła formularze zlecenia inkasowego podpisane przez bank do spedytora, 
który cały komplet przekazuje kapitanowi statku, a ten wskazanemu bankowi.

 

  spedytorskie  - przekazanie  dokumentów  i zlecenia  inkasowego  nast puje  bez 

po rednictwa banków, a poprzez spedytora eksportera i spedytora importera,

 

  z  instrukcj   telegraficzn   - eksporter  za  po rednictwem  swego  banku  powiadamia 

telegraficznie bank importera o wysłaniu towaru zlecaj c inkasowanie nale no ci

267

.

 

Istnieje jeszcze jeden rodzaj inkasa niemieszcz cy si  w przedstawionych wy ej 
kategoriach. Jest to 

inkaso gwarantowane (z gwarancj  bankow ). Eksporter otrzymuje 

od banku importera gwarancj ,  e zostan  mu przekazane nale ne  rodki pieni ne. 
W praktyce rozlicze  z zastosowaniem inkasa wykorzystywany jest jeszcze jeden 
dokument. 

Sailing telegram jest to zawiadomienie, które kapitan statku, po 

przypłyni ciu do portu docelowego, kieruje do importera. To z kolei zobowi zuje 
importera do zapłaty w okre lonym w umowie trybie.

 

Nale y zwróci  uwag ,  e banki nie maj  obowi zku podejmowania jakiegokolwiek 
działania w zwi zku z towarami, do których odnosi si  inkaso dokumentowe. Dotyczy to 
równie  obowi zku ubezpieczania i magazynowania tych towarów

268

. Jednocze nie banki 

nie przyjmuj  jakiejkolwiek odpowiedzialno ci czy zobowi zania za form , dostateczn  
liczb , dokładno , autentyczno , dokładno , fałszerstwo lub skuteczno  prawn  
dotycz c  dokumentów. Banki nie ponosz  te  odpowiedzialno ci za „…opis, ilo , wag , 
jako , stan, opakowanie, dostaw , warto  lub istnienie towarów reprezentowanych przez 

jakikolwiek dokument, ani za dobr  wiar  lub działania i/lub zaniechania, wypłacalno ci, 
wyniki lub pozycj  dostawców, przewo ników, spedytorów, odbiorców lub ubezpieczycieli 
towarów…”

269

. 

Banki nie ponosz  te  odpowiedzialno ci za: 

  straty  wynikaj ce  z opó nienia  powiadomienia  lub  zagini cia  dokumentów  trakcie  ich 

przekazywania, 

  przerwy w działalno ci spowodowane 

o 

sił  wy sz , 

o 

rozruchami, 

o 

zamieszkami wewn trznymi, 

o 

powstaniami lub wojnami, czy innymi przyczynami pozostaj cymi pod ich kontrol , 

o 

strajkami i lokautami

270

. 

Kwoty, które bank prezentuj cy zainkasował od płatnika (po odj ciu kosztów i opłat) 
musza by  niezwłocznie przedstawione do dyspozycji strony, od której instrukcj  
przyj to

271

. Mo liwe jest przyj cie płatno ci w cz ciach. Dotyczy to jednak tylko inkasa 

czystego, w wysoko ci i na warunkach, na jakich pozwala miejscowe prawo (wg 
wła ciwo ci miejscowej w miejscu płatno ci). Jednak e wydanie dokumentów 
finansowych jest mo liwe jedynie po dokonaniu pełnej zapłaty

272

. W ramach 

korespondencji bank prezentuj cy przekazuje bankowi przekazuj cemu nast puj ce 
dokumenty: 

o 

zawiadomienie o zapłacie, 

o 

zawiadomienie o akcepcie, 

o 

zawiadomienie o odmowie zapłaty i/lub braku akceptu. 

O ile w przypadku w dwóch pierwszych przypadkach reguły post powania s  jasne. 
O tyle w przypadku odmowy bank prezentuj cy musi bezzwłocznie przesła  informacj  
o tym do banku, od którego otrzymał instrukcje. Po takim zawiadomieniu bank 
przekazuj cy powinien przekaza  do banku prezentuj cego nowe instrukcje. Gdy nie 
dokona tego w ci gu 60 dni bank prezentuj cy zwraca mu wszystkie dokumenty 
i zwalnia si  z jakiejkolwiek odpowiedzialno ci

273

.  

Analizuj c mo liwo ci wykorzystania tej formy rozlicze  nale y wskaza ,  e jest to 
forma, która nie obarcza banków (przekazuj cego, inkasuj cego, czy prezentuj cego) 
nadmiern  odpowiedzialno ci  (mo na powiedzie ,  e odpowiedzialno  ta jest 
niewielka). Oznacza to rosn ce ryzyko dla podmiotu, który na otrzyma  zapłat , czyli 
eksportera. Ryzyko to nale y bra  pod uwag  przy podejmowaniu decyzji o formie 
płatno ci (w ramach zawieranego kontraktu). 

5.2.2 Akredytywa dokumentowa 

Kolejnym ze sposobów dostarczenia zapłaty eksporterowi jest akredytywa. Równie  ta 
forma płatno ci jest  ci le regulowana przez Mi dzynarodow  Izb  Handlow  w Pary u. 
Jednolite Zwyczaje i Praktyka Dotycz ce Akredytyw Dokumentowych (Uniform 
Customs and Practice for Documentary Credits UCP 500 - 1993) w nast puj cy sposób 
definiuj  akredytyw : 
„…akredytywa dokumentowa i akredytywa zabezpieczaj ca (standby letter of credit), 
dalej zwane akredytyw , oznaczaj  ka de porozumienie bez wzgl du na jego nazw  lub 
okre lenie, w którym bank działaj c na zlecenie i zgodnie z instrukcjami klienta lub 
w swoim własnym imieniu: 

  ma  dokona   zapłaty  na  rzecz  lub  na  zlecenie  osoby  trzeciej  albo  zaakceptowa  

i zapłaci  za weksle trasowane ci gnione przez beneficjenta lub 

  upowa nia inny bank do dokonania takiej zapłaty lub do zaakceptowania i zapłaty za 

takie weksle trasowane lub 

  upowa nia inny bank do negocjacji 

w  zamian  za  okre lone  dokumenty  pod  warunkiem  ich  zgodno ci  z ustaleniami  i warunkami 

akredytywy…” (art. 2 UCP 500 1993)

274

. 

Upraszczaj c t  definicj  mo na powiedzie ,  e 

akredytywa jako uwarunkowana forma 

płatno ci w handlu zagranicznym jest pisemnym zobowi zaniem banku, który j  
otworzył na zlecenie i zgodnie z instrukcjami zleceniodawcy (importera) do zapłacenia 
lub zabezpieczenia zapłaty beneficjentowi akredytywy (eksporterowi) okre lonej sumy 
pieni nej. Dokonanie wypłaty wyst pi, gdy beneficjent udowodni przedło onymi przez 
niego dokumentami,  e zostały dopełnione wszystkie warunki, od których akredytywa 
uzale nia zapłat  oraz przedło y te dokumenty w okresie wa no ci akredytywy. 
Akredytywa pozwala na przej cie ryzyka transakcyjnego przez bank. Zobowi zanie 
banku obejmuje sytuacje, gdy bank w zamian za okre lone dokumenty zgodne 
z warunkami akredytywy: 

  ma dokona  zapłaty na rzecz lub na zlecenie beneficjenta (np. akceptuj c i płac c jego 

weksle trasowane), 

  upowa ni inny bank do zapłaty (lub akceptu i zapłaty za traty), 
  upowa ni inny bank do negocjacji dokumentów

275

.  

 Bank zobowi zany jest to zapłaty bez wzgl du na stanowisko kupuj cego. Zobowi zanie 
banku ma charakter autonomiczny. Oznacza to,  e banku nie interesuj   adne 
porozumienia pomi dzy eksporterem i importerem, o ile nie wprowadzono ich do tre ci 
akredytywy. Dodatkowo beneficjent akredytywy nie mo e w  adnym wypadku 

wykorzystywa  stosunków umownych istniej cych mi dzy bankami lub pomi dzy 
zleceniodawc  a bankiem otwieraj cym. Zobowi zanie banku stanowi zapłata sumy 
okre lonej w akredytywie pod wzgl dem wysoko ci i rodzaju waluty lub jej 
zabezpieczenie. Zapłata jest uzale niona od spełnienia przez beneficjenta zawartych 
w niej warunków, a niespełnienie chocia  jednego powoduje zawieszenie zobowi zania 
banku

276

. Gdy w momencie realizacji akredytywy odwołalnej przed jej anulowaniem 

doszło do cz ciowego wykonania kontraktu bank importera musi zwróci  bankowi 
eksportera poniesione koszty

277

. W przypadku akredytywy bank wyst puje jako instytucja 

zaufania publicznego. 
Analizuj c podan  wcze niej definicj  akredytywy, mo na okre li  jej cechy 
charakterystyczne: 

1.  akredytywa dokumentowa ma charakter autonomiczny (jako zobowi zanie banku, który j  

otworzył), 

2.  wykonanie  zobowi za   wynikłych  z akredytywy  nast puje  po  dostarczeniu  do  banku 

wymaganych dokumentów, a nie po faktycznym wydaniu przedmiotu umowy, 

3.  badanie dokumentów dostarczonych do banku polega na stwierdzeniu, czy wydaj  si  by  

one zgodne z wymaganiami akredytywy

278

. 

Strony zaanga owane w post powanie z tytułu akredytywy to: 

1.  zleceniodawca, 

2.  bank otwieraj cy, 

3.  beneficjent 

i ewentualnie 

4.  bank po rednicz cy. 

Rysunek 25. Schemat płatno ci akredytyw  dokumentow  

1.  Zlecenie otwarcia akredytywy i wniesienie opłat prowizyjnych. 

2.  Otwarcie akredytywy i poinformowanie o tym banku eksportera. 

3.  Awizowanie akredytywy i ewentualne jej potwierdzenie. 

4.  Przekazanie przez eksportera dokumentów handlowych swojemu bankowi. 

5.  Przekazanie dokumentów do banku importera 

6.  Zapłata za dokumenty. 

7.  Przekazanie dokumentów uprawniaj cych do dysponowania towarem. 

8. Potr cenie nale no ci z rachunku klienta. 

ródło: Opracowanie autora na podstawie: Karczmarek T.T., Stalmaszczyk M., op cit, s. 56 

Mo e si  równie  zdarzy ,  e beneficjent jest klientem oddziału zagranicznego tego samego 
banku co zleceniodawca. Je eli oddziały banku znajduj  si  w ró nych krajach to uwa ane s  
za oddzielne banki lokalne krajów, w których dane oddziały działaj  (art. 2 UCP 500 1993)

279

. 

W działaniach zwi zanych z realizacj  tej formy operacji dokumentowych wszystkie strony 
zajmuj  si  jedynie dokumentami, a nie towarami, usługami lub innymi  wiadczeniami, do 
których akredytywy te mog  si  odnosi . 
Wszelkie zmiany do tre ci akredytywy mo e wprowadza  tylko bank otwieraj cy, ale za 
zgod  stron (beneficjenta, zleceniodawcy i banku po rednicz cego). Zlecenia dotycz ce 
otwarcia akredytywy, sama akredytywa i zlecenia dotycz ce zmian w tre ci akredytywy 
musz  by  kompletne i precyzyjne

280

. Banki powinny zapobiega  próbom umieszczania 

zbyt wielu szczegółów zarówno w akredytywie, jak i w zmianach do niej oraz 
przekazywania instrukcji otwarcia, awizowania lub potwierdzania akredytywy 
z powołaniem si  na akredytyw  otwart  uprzednio, o ile była ona przedmiotem 
zaakceptowanych lub nie zaakceptowanych zmian. Wszelkie czynno ci prawne 
dotycz ce akredytywy (zlecenia otwarcia, tre ci akredytywy i zmiany do niej 
wprowadzone) musz  precyzyjnie okre la  dokumenty, w zamian, za które ma by  
dokonana płatno , akcept lub negocjacja (art.5 UCP 500 1993). 
W praktyce obrotu gospodarczego rozró ni  mo emy kilka typów akredytyw: 

A.  ze wzgl du na tre  zobowi zania

281

: 

  odwołalna  (bank  otwieraj cy  mo e  w ka dej  chwili  odwoła   j   bez  zgody 

i powiadomienia eksportera),

 

  nieodwołalna  (bank  importera  daje  gwarancj ,  e  pieni dze  b d   wypłacone,  gdy 

importer si  wycofa)

282

 

 

niepotwierdzona, 

 

potwierdzona

283

. 

Akredytywa powinna jednoznacznie okre la , czy jest odwołalna, czy te  nieodwołalna. 
W przypadku braku takiego wskazania b dzie ona uwa ana za nieodwołaln  (art. 6 UCP 500 
1993). W przypadku odwołania akredytywy bank otwieraj cy musi: 

  zwróci  innemu bankowi, któremu akredytywa odwołalna została udost pniona do zapłaty 

za  okazaniem  (at  sight),  do  akceptu  lub  negocjacji  - wszelkie  wydatki  zwi zane 

z powy szymi  czynno ciami,  a dokonane  przez  ten  bank  przed  otrzymaniem 

zawiadomienia  o zmianie  lub  uniewa nieniu  akredytywy  w zamian  za  dokumenty,  które 

z punktu widzenia cech zewn trznych wydaj  si  by  zgodne z warunkami akredytywy, 

  zwróci  innemu bankowi, któremu akredytywa taka została przedstawiona do odroczonej 

zapłaty, wszelkie wydatki zwi zane z tak  zapłat , gdy przed zawiadomieniem  o zmianie 

lub anulowaniu akredytywy bank ten podj ł dokumenty, które z punktu widzenia ich cech 

zewn trznych wydaj  si  by  zgodne z warunkami akredytywy (art. 8 UCP 500 1993). 

Akredytywa nieodwołalna to ostatecznie wi

ce zobowi zanie banku otwieraj cego do: 

  płatno ci  za  okazaniem  dokumentów  (gdy  akredytywa  przewiduje  płatno   za 

okazaniem - „at sight”), 

  płatno ci  w terminach  wymagalno ci  zgodnych  z postanowieniami  akredytywy  (gdy 

akredytywa przewiduje odroczon  płatno ), 

  zaakceptowania  weksli  trasowanych,  ci gnionych  przez  beneficjenta  na  bank 

otwieraj cy  (b d   inny  bank  trasata)  i zapłaty  za  nie  w terminie  wymagalno ci  (gdy 
akredytywa przewiduje akcept), 

  zapłaty  bez  regresu  do  wystawcy  (lub/i  posiadaczy  w dobrej  wierze)  weksli 

trasowanych  przez  beneficjenta  i dokumentów  prezentowanych  w ramach  akredytywy 
(nie  powinno  si   otwiera   akredytywy  dost pnej  za  weksle  trasowane  na 
zleceniodawc ,  je eli  jednak  akredytywa  wymaga  tego  typu  weksli,  banki  b d   je 
traktowały  jako  dokumenty  dodatkowe),  pod  warunkiem  prezentowania 
wyszczególnionych  dokumentów  bankowi  wyznaczonemu  lub  otwieraj cemu  oraz 
zgodno ci tych dokumentów z ustaleniami i warunkami akredytywy.  

B. ze wzgl du na charakter zobowi zania banku po rednicz cego: 

  potwierdzona (oba banki otwieraj cy i po rednicz cy gwarantuj  wypłat ), 
  niepotwierdzona (tylko bank importera daje gwarancj ,  e pieni dze b d  wypłacone), 

 

awizowana  (bank  po rednicz cy  stwierdza  tylko  autentyczno   zlecenia, 
po redniczy  w korespondencji,  stwierdza  tak e  rodzaj,  liczb   oraz  daty  zło enia 
dokumentów),

 

 

negocjacyjna - bank po rednicz cy ma prawa do negocjacji dokumentów udzielone 
przez  bank  otwieraj cy  akredytyw ,  porozumienie  pomi dzy  bankami  dotyczy 
okre lenia post powanie z tratami (akcept, skup i negocjowanie tre ci)

284

, zgodno ci 

dokumentów  z warunkami  akredytywy,  zapłaty  beneficjentowi  za  dokumenty  lub 
zapłacenia nale no ci w okre lonym terminie - gdy jest to 

akredytywa z odroczon  

płatno ci . 

Bank wyznaczony jako awizuj cy musi doło y  nale ytej staranno ci sprawdzaj c 
autentyczno  awizowanej przez siebie akredytywy. Je eli bank wyznaczony jako 
awizuj cy nie podejmuje si  awizowania akredytywy, musi niezwłocznie poinformowa  
o tym bank otwieraj cy. W momencie, gdy nie mo e on ustali  na podstawie cech 

zewn trznych autentyczno ci akredytywy, musi o tym natychmiast poinformowa  bank, 
od którego otrzymał instrukcje, a je eli mimo to zdecyduje si  na awizowanie 
akredytywy, musi poinformowa  beneficjenta,  e nie jest w stanie ustali  autentyczno ci 
akredytywy.  
W momencie, gdy akredytywa nieodwołalna zostaje potwierdzona przez inny bank, to 
bank ten jest zobowi zany do płatno ci, wykupu weksla b d  jego akceptacji na 
warunkach podobnych do banku otwieraj cego. Je eli inny bank został poproszony (lub 
upowa niony) przez bank otwieraj cy o dodanie swojego potwierdzenia do akredytywy, 
ale zdecyduje tego nie uczyni , musi o tym bezzwłocznie powiadomi  bank otwieraj cy. 

 

C.  ze wzgl du na sposób zabezpieczenia  rodków

285

: 

  pokryta z góry - gdy bank po rednicz cy z chwil  otwarcia akredytywy otrzymuje na 

swoje konto cał  kwot  zobowi zania, 

  pokryta  z dołu  - płatno   wyst puje  za  dokumenty  otrzymane  przez  bank,  który 

otworzył akredytyw  (tylko w akredytywach awizowanych). 

 

D.  ze wzgl du na form  prawn  wyró niamy

286

: 

  akredytyw   w formie  listu  kredytowego  (letter  of  credit,  L/C)  przesyłana 

beneficjentowi  przez  bank  otwieraj cy,  upowa nia  go  do  ci gni cia  traty  na  bank 
otwieraj cy  (jest  to  nieodwołalne  zobowi zanie  banku),  eksporter  mo e  zło y  
dokumenty  w banku  otwieraj cym  akredytyw   lub  w innym  banku  trat   ł cznie 
z dokumentami (zlecaj c negocjowanie traty), 

  akredytyw   dokumentow   (D/C)  wszystkie  pozostałe  akredytywy,  gdzie  wyst puje 

bank po rednicz cy. 

 

E.  ze wzgl du na charakter transakcji handlowej (z punktu widzenia banku): 

  eksportow , 
  importow , 

 

F.  ze wzgl du na termin płatno ci: 

  płatn  po okazaniu dokumentów (a’vista), 
  z odroczonym terminem płatno ci

287

, 

 

G.  ze  wzgl du  na  dokumenty  finansowe  towarzysz ce  fakturom  i innym  dokumentom 

reprezentuj cym towar: 
  wekslow  – gdy dokumentom tym towarzysz  weksle, 
  bezwekslow  – gdy s  to tylko dokumenty handlowe

288

, 

 

H. ze wzgl du na technik  realizowania wyró niamy inne rodzaje akredytyw

289

: 

  gotówkow  - gdy bank importera wypłaca gotówk  w zamian za dokumenty, 
  dyskontow   - gdy  bank  importera  skupuje  traty  ci gni te  na  importera  i przez  niego 

zaakceptowane,

 

  gwarancyjn  - gdy bank importera gwarantuje przez awal na wekslu zapłat  pieni dzy, 
  akceptacyjn  - okre lan , te   jako akredytywa w formie listu kredytowego - gdy bank 

upowa nia eksportera do ci gni cia traty na bank importera, 

  przeno n  - wykorzystywan , np. gdy eksporter nie jest producentem i przenosi prawa 

do płatno ci na producenta,

 

  rewolwingow   wykorzystywan ,  w transakcjach  długofalowych  na  cały  kontrakt, 

zawiera plafon (pułap) na który jest wystawiana: 

 

 

kumulowan  - gdy gwarantowanych jest jednocze nie kilka płatno ci, 

 

niekumulowan  - w przypadku odr bnego rozliczania ka dorazowej dostawy, 

  wi zan   -  wykorzystywan ,  gdy  firma  jest  jednocze nie  eksporterem  i importerem 

otwiera akredytyw  na rzecz eksportera je li inny importer otworzy akredytyw  na jej 
rzecz,

 

  zaliczkow : 

 

z  czerwon   klauzul   - bank  importera  i potwierdzaj cy  s   zobowi zane  do 
wypłacenia beneficjentowi zaliczki na poczet przyszłej dostawy.

 

 

z  zielon   klauzul   - wymaga  dodatkowego  zabezpieczenia  wypłaconej  zaliczki 
w postaci kwitu składowego lub zastrze enia praw własno ci na towarze.

 

Wszystkie akredytywy musz  jasno wskazywa , czy s  dost pne przez zapłat  za 
okazaniem, przez odroczon  zapłat , przez akcept, czy przez negocjacje. 
Elementy akredytywy: 

  suma akredytywy, 
  okre lenie towaru, 
  oznaczenie ilo ci towaru, 
  okre lenie ceny na bazie INCOTERMS, 
  klauzula  wiadczenia (do czego zobowi zuje si  bank), 
  waluta akredytywy, 

  wymogi dotycz ce dokumentów

290

. 

Gdy akredytywa nie zawiera zapisu,  e jest dost pna tylko w banku otwieraj cym nale y 
wskaza  bank wykonuj cy wszystkie czynno ci zwi zane z t  akredytyw  (bank 
wyznaczony). Rozwój technologii telekomunikacyjnych pozwala w chwili obecnej na 
szersze wykorzystanie  rodków teletransmisji w procesie obsługi akredytyw. W tym 
samym kierunku pod aj  rozwi zania proponowane przez Mi dzynarodow  Izb  
Handlow  w UCP 500 1993, które dopuszczaj  stosowanie wył cznie  rodków 
teletransmisji. Zawiadomienie przekazane  rodkami teletransmisji b dzie uwa ane za 
dokument wykonawczy akredytywy (lub dokument wykonawczy zmiany warunków 
akredytywy) i  adne potwierdzenie nie powinno by  przesyłane drog  pocztow , chyba, 

e wiadomo  przesłana  rodkami teletransmisji zawiera notk  „wszystkie szczegóły 

nast pi ” (lub o podobnym znaczeniu) lub stwierdza,  e potwierdzenie listowne ma by  
dokumentem wykonawczym akredytywy lub jej zmiany - to wówczas dokumentu 
przesłanego drog  teletransmisji nie nale y uwa a  za wykonawczy

291

. 

Wszystkie akredytywy musz  ustala  termin wa no ci zobowi zania i miejsce 
prezentowania dokumentów do zapłaty, akceptu lub z wyj tkiem akredytyw dowolnie 
negocjowalnych, miejsce dla prezentowania dokumentów do negocjacji. Data wa no ci 
akredytywy powinna odpowiada  dacie wa no ci prezentowania dokumentów. 
Dokumenty powinny by  prezentowane w terminie lub przed terminem wa no ci. 
Bank otwieraj cy b d  bank przez niego wyznaczony i upowa niony dokonuj  
sprawdzenia zgodno ci dokumentów z tre ci  akredytywy. Gdy bank odrzuci dokumenty 
musi o tym powiadomi  mo liwie szybko, ale nie pó niej ni  na koniec siódmego dnia 
pracy banku (licz c od nast pnego dnia po otrzymaniu dokumentacji) bank, od którego 
dokumenty te otrzymał lub beneficjenta (o ile dokumenty te otrzymał wła nie od niego). 
Zawiadomienie takie, powinno by  przekazane  rodkami teletransmisji, a je li nie jest to 
mo liwe to wszystkimi innymi dost pnymi  rodkami komunikacji. Musi ono stwierdza  
wszystkie niezgodno ci, na podstawie, których bank odmówił przyj cia dokumentów.  
Banki nie przyjmuj   adnego zobowi zania, ani nie ponosz  odpowiedzialno ci za skutki 
powstałe w wyniku przerwy i ich działalno ci spowodowanej sił  wy sz  (rozruchami, 
zamieszkami i innymi wydarzeniami, na które bank nie ma wpływu) oraz strajkami lub 
lokautem. Po ustaleniu tych przyczyn banki b d  przyjmowa  rozliczenia tak e z tytułu 
akredytyw, które w trakcie trwania siły wy szej b d  strajków uległy 
przeterminowaniu

292

. Wykonanie akredytywy mo e by  uzale nione od przedstawienia 

innych dokumentów ni  faktura. Mog  to by : 

  konosament morski / oceaniczny, 
  niezbywalny morski list przewozowy, 

  konosament czarterowy, 
  dokumenty transportowe l dowe i lotnicze, 
  pokwitowania pocztowe, 
  dokumenty spedytorskie, 
  dokumenty ubezpieczeniowe

293

. 

W przypadku dokumentów transportowych banki akceptuj  tylko dokumenty czyste i na 
towary załadowane. 
Odr bnym problemem jest kwestia zmian tre ci akredytywy. W przypadku 

akredytywy 

odwołalnej strony zachowuj  pełn  dowolno  zachowania. Zupełnie inaczej jest jednak 
w przypadku 

akredytywy nieodwołalnej. Z wyj tkiem akredytyw przeno nych (art. 48 

UCP 500 1993) akredytywa nieodwołalna nie mo e by  zmieniona ani anulowana bez 
zgody banku otwieraj cego, banku potwierdzaj cego, je li wyst puje, oraz beneficjenta. 
Dotychczasowe warunki obowi zuj  beneficjenta do czasu, kiedy przeka e on swoj  
akceptacj  zmian do banku, który te zmiany awizował. Cz ciowa zgoda na zmiany 
zawarte w jednym i tym samym awizowaniu zmiany, jest niedozwolona i tym samym nie 
ma mocy obowi zuj cej. 
Szczególnie wyró niona została w Jednolitych zwyczajach i praktyce dotycz cej 
akredytyw dokumentowych (UCP 500 1993) 

akredytywa przeno na (art.48). Przez 

poj cie akredytywy przeno nej rozumiemy akredytyw , w której beneficjent mo e 
zwróci  si  do banku upowa nionego do zapłaty, do podj cia zobowi zania zapłaty 
odroczonej, do akceptu lub do negocjacji o postawienie akredytywy do dyspozycji 
w cało ci lub cz ci jednemu beneficjentowi lub wielu beneficjentom (

wtórni 

beneficjenci). Akredytywa mo e by  przeniesiona tylko wtedy, gdy została wyra nie 
okre lona jako „przeno na” (transferrable). Bank przenosz cy nie ma obowi zku 
wykonania takiego przeniesienia, chyba,  e w takim zakresie i w takiej formie, na jak  
wyra nie si  zgodził. Beneficjent musi wyra nie poinstruowa  bank przenosz cy, czy 
zachowuje lub nie prawo do odmowy udzielenia zezwolenia bankowi przenosz cemu na 
awizowanie zmian wtórnym beneficjentom. Je eli akredytywa jest przeniesiona na wi cej 
ni  jednego wtórnego beneficjenta, odmowa dokonania zmiany warunków przez jednego 
lub grup  wtórnych beneficjentów nie uniewa nia zgody innych, w odniesieniu, do 
których nast puje zmiana warunków akredytywy. Natomiast dla beneficjentów, którzy 
odmówili warunki akredytywy pozostaj  bez zmian. Je eli akredytywa nie stanowi 
inaczej, to mo e by  przeno na tylko raz, co oznacza,  e wtórny beneficjent nie mo e 
przenie  akredytywy na jakiegokolwiek trzeciego beneficjenta (ale przeniesienie 
powtórnie na pierwotnego beneficjenta nie jest zabronione). Akredytywa mo e by  

przeniesiona tylko zgodnie z ustaleniami zawartymi w akredytywie oryginalnej, 
z wyj tkiem: 

  sumy akredytywy, 

  jakiejkolwiek ceny jednostkowej podanej na niej, 

  terminu wa no ci, 

  ostatniego terminu prezentowania dokumentów, 

  terminu załadunku, 

które  osobno  lub  ł cznie  mog   by   obni one  lub  skrócone.  Brak  okre lenia  przeno no ci 

akredytywy  nie  pozbawia  beneficjenta  prawa  do  przeniesienia  jakichkolwiek  wpływów,  do 

których jest lub mo e by  uprawniony z tytułu akredytywy na osoby trzecie

294

.  

Akredytywa ma zastosowanie, gdy: 

  nast puje  nawi zanie  kontaktów  handlowych  na  nowych  rynkach  lub  z nowymi 

partnerami, 

  w przeszło ci były problemy z wykonywaniem przez importera terminowych płatno ci 

i innych zobowi za , co naruszyło zaufanie stron, 

  jest niestabilna sytuacja polityczno-ekonomiczna kraju importera, 
  cz sto zmienia si   rodowisko prawne kraju importera, 
  kontrahenci preferuj  bezpieczn  form  rozlicze . 

5.2.3 Inkaso a akredytywa 

Analizuj c formy płatno ci nale y te  zwróci  uwag  na wybór przez strony kontraktu 
jednej z nich i konsekwencje, jakie to dla nich niesie. Pewne elementy konstrukcji obu 
omawianych instrumentów s  bardzo podobne. W ród analogii pomi dzy tymi 
instrumentami mo na wymieni  przede wszystkim to,  e oba s  formami 
uwarunkowanym (a wi c zapłata jest uwarunkowana spełnieniem wskazanych przez nie 
działa ), w obu przypadkach nast puje zapłata za dokumenty reprezentuj ce towar, a nie 
za sam towar. Mo e równie  wyst powa  zobowi zanie banku do zapłaty. Wyst puje to 
jednak wył cznie w przypadku inkasa gwarantowanego.  
Do najwa niejszych ró nic wyst puj cych pomi dzy tymi instrumentami mo emy 
zaliczy  ró nice w kosztach. W przypadku inkasa koszty bankowe s  wzgl dnie niskie. 
Natomiast w przypadku akredytywy zachodzi potrzeba wynagrodzenia banku 
otwieraj cego z tytułu ponoszenia przez niego grupy ryzyk, w tym najwa niejszego, 
ryzyka kredytowego. W przypadku inkasa inna jest rola banku eksportera. Odgrywa on 

jedynie rol  po rednika, a kredytuje rachunek eksportera dopiero po otrzymaniu awiza 
z banku prezentuj cego (inkasuj cego). Natomiast w przypadku akredytywy wyst puje 
autonomiczne zobowi zanie banku do zapłaty za otrzymane dokumenty po spełnieniu 
przez nie okre lonych warunków. Sama płatno  dokonuje si  szybko. Kredytowanie 
rachunku eksportera (w banku eksportera) nast puje zazwyczaj po zbadaniu zgodno ci 
dokumentów z warunkami akredytywy. 

 

Tabela  6.  Korzy ci  z wykorzystania  przez  strony  kontraktu  jednej  z uwarunkowanych  form  rozlicze   w handlu 

zagranicznym.

 

Instrument 

Eksporter 

Importer 

Akredytywa  1. 

minimalizacja 

ryzyka 

handlowego, 

np. 

poprzez 

odmow   zapłaty  po  odbiorze 

towaru, 

2. pewno  otrzymania zapłaty za 

dostarczony  towar,  nawet  w 

przypadku 

niewypłacalno ci 

kontrahenta, 

3.  wprowadzenie  zmian  do  tre ci 

akredytywy 

wymaga 

zgody 

wszystkich jej stron, 

4.  mo liwo   dyskontowania 

akredytyw 

w 

przypadku 

akredytyw 

z 

odroczonym 

terminem płatno ci.  

1. zapłata nast puje jedynie za  dokumenty 

spełniaj ce wymogi akredytywy, 

2.  mo e  okre li   wykaz  niezb dnych 

dokumentów,    po  przekazaniu  których 

nast puje zapłata, 

3.  w ród  wymaganych  dokumentów  mo e 

znale   si   certyfikat  kontroli  jako ci  co 

eliminuje  ryzyko  otrzymania  wadliwego 

towaru, 

4.  akredytywa  staje  si   instrumentem 

uzyskania  kredytu  na  sfinansowanie 

importu, 

5. 

jest 

zabezpieczony 

przez 

nieuzasadnion  wypłat . 

Inkaso 

1.  jest  pewny,  e  importer  nie 

uzyska 

dokumentów 

przed 

zapłat  lub akceptacj  (traty), 

2. mo e wybra  bank inkasuj cy, 

w  przypadku  inkasa  D/A  mo e 

zdyskontowa  weksel we własnym 

banku, 

1.  podejmuje  decyzje  o  zapłacie  lub 

akceptacji traty, 

2.  ma  mo liwo   zapłaty  wekslem 

terminowym, 

3.  istnieje  mo liwo   sprzeda y  towaru 

przed  terminem  płatno ci  (inkaso  D/A  - 

przy czym musi to by  trata terminowa). 

 

ródło:  Opracowano  na  podstawie:  Kaczmarek  T.T.,  1998,  op  cit,  Krzy kiewicz  Z.,  1993,  op  cit,  

Rymarczyk J., /red/, op cit, oraz Zboi ska B., op cit 

Oczywistym jest,  e wykorzystanie ka dej z nich skutkuje innymi prawami 
i obowi zkami stron kontraktu. Powy sza tabela przedstawia w uproszczonej formie 
korzy ci dla stron (eksportera i importera) wynikłe z zastosowania akredytywy b d  
inkasa dokumentowego.  
Do wad akredytywy ze wzgl du na interes importera mogliby my zaliczy : 

  brak dostatecznego zabezpieczenia przed niedostarczeniem towaru przez eksportera, 

  blokada  rodków  finansowych,  ze  wzgl du  na  potrzeb   przekazania  bankowi 

zabezpieczenia, 

  w przypadku zaci gni cia kredytu na otwarcie akredytywy dochodz  jeszcze koszty z nim 

zwi zane, 

  brak kontroli nad wła ciwym wykonaniem kontraktu (z zastrze eniem pkt. 3 w tabeli 6) zwi zane 

z faktem,  e bank sprawdza tylko dokumenty, a nie towar

295

. 

Natomiast z punktu widzenia eksportera do wad zaliczy  mo emy skomplikowan  
procedur  płatno ci, powa ne opłaty bankowe i uci liwo  czynno ci operacyjnych 
(odpowiednie przygotowaniu dokumentów, tak by były zgodne z warunkami 
akredytywy).  
Nieco inaczej jest w przypadku inkasa dokumentowego. Przy zastosowaniu tej formy 
płatno ci importer musi si  liczy  z wcze niejszym nadej ciem dokumentów ni  towaru 
(problem kontroli jako ci) i brakiem mo liwo ci kontroli samego terminu wysyłki. 
Natomiast eksporter nara ony jest na ryzyko braku płatno ci za dostarczony towar, które 
jest pot gowane tym,  e zobowi zanie zapłaty jest jedynie zobowi zaniem własnym 
importera.  
Z powy szych powodów warto jest w trakcie negocjacji kontraktowych dobrze 
zastanowi  si  nad wyborem jednej z powy szych form płatno ci. W analizie nale y 
kierowa  si  m.in. nasz  sytuacj  finansow , stosunkami, jakie mamy z własnym 
bankiem, wiarygodno ci  partnera i jego sytuacj  finansow . 

5.2.4 Akredytywa standby 

Istnieje jeszcze jeden rodzaj akredytywy. W zwi zku jednak z bardzo specyficzn  form  
jest ona omówiona odr bnie. Jest to tzw. akredytywa 

standby

296

 (zabezpieczaj ca). 

Pochodzi ona z USA, ale jest coraz ch tniej stosowana w innych krajach. St d wła nie jej 
wykorzystanie regulowane jest przez Mi dzynarodowe Praktyki Dotycz ce Standby –
 Publikacja Mi dzynarodowej Izby Handlowej nr 590 (International Standby Practices –
 ISP 98), a tak e przez przywołane ju  wcze niej UCP 500. 
ISP 98 definiuj  standby jako 

nieodwołalne, niezale ne, dokumentowe i wi

ce 

z chwil  otwarcia zobowi zanie (jednak e bez potrzeby tego wyra nego stwierdzania) 
(reguła 1.06 – ISP 98). Upraszczaj c mo na powiedzie ,  e zawiera ona zobowi zanie 
banku do zapłaty sumy na pierwsze wezwanie beneficjenta. W takim przypadku banki 
cz sto przy otwarciu akredytywy wymagaj  wystawienia traty płatnej za okazaniem (

at 

sight) st d te  cz sto akredytyw  t  nazywamy płatn  at sight. Standby l/c jako 

gwarancja w formie akredytywy

 zast puje najcz ciej gwarancj  płatno ci, dobrego 

wykonania, b d  zwrotu zaliczki. Zawiera ona w swojej tre ci zobowi zanie banku do 
zapłaty sumy na pierwsze wezwanie beneficjenta, gdy wierzyciel nie wywi e si  ze 
zobowi zania

297

. O ile akredytywy dokumentowe dotycz  tylko obrotu towarowego to 

akredytywy standby dotycz  tak e obrotu finansowego. S  one wystawiane nie tylko 
w celu zabezpieczenia zapłaty, ale tak e przy zabezpieczeniu spłaty kredytu, zwrotu 
zaliczki i in

298

. Jej konstrukcja wynikała z ograniczonego zakresu korzystania z gwarancji 

bankowych w systemie ameryka skim i stanowiła, jakby, jej substytut.  
O ile inaczej nie oznaczono – standby jest nieodwołalne, st d podobnie jak w przypadku 
zwykłych akredytyw dokumentowych (UCP 500) zmiana tre ci wymaga zgody stron. 
Standby jest niezale ne – st d wyegzekwowanie zobowi za  otwieraj cego w ramach 
standby nie zale y od: 

  prawa lub zdolno ci otwieraj cego do uzyskania rembursu od zleceniodawcy, 

  prawa beneficjenta do uzyskania zapłaty od zleceniodawcy, 

  powołania  si   w standby  na  jak kolwiek  umow   dotycz c   rembursu  lub  zasadniczej 

transakcji, 

  wiedzy  otwieraj cego  o wykonaniu  lub  naruszeniu  jakiejkolwiek  umowy  dotycz cej 

rembursu lub podstawowej transakcji

299

. 

Nale y jednocze nie zwróci  uwag ,  e na kształt stosunku prawnego pomi dzy 
otwieraj cym a beneficjentem nie maj  wpływu jakiekolwiek relacje ł cz ce 
otwieraj cego i zleceniodawcy (ISP 98, Reguła 1.07). Jednocze nie otwieraj cy nie jest 
odpowiedzialny za:  

  wykonanie lub niewykonanie jakiejkolwiek transakcji podstawowej, 

  dokładno ,  autentyczno   lub  moc  obowi zuj c   jakiegokolwiek  dokumentu 

prezentowanego w ramach standby, 

  działanie  lub  zaniedbanie  innych  osób,  nawet  je li  taka  osoba  została  wybrana  przez 

otwieraj cego lub wyznaczona osob , 

  przestrzeganie prawa lub innych praktyk ni  te, które zostały wybrane w standby (ISP 98, 

Reguła 1.08). 

Zobowi zanie z tytułu standby uwa a si  za otwarte z chwil , gdy opu ciło 
otwieraj cego, chyba,  e tre  akredytywy wyra nie wskazuje inny moment (ISP 98, 
Reguła 2.03). Z chwil  otwarcia automatycznie uruchamiane jest zobowi zanie 
otwieraj cego wobec beneficjenta. Otwieraj cy i ka dy kolejny potwierdzaj cy jest 

zobowi zany do honorowania prezentacji, która z punktu widzenia cech zewn trznych 
wydaje si  by  zgodna z warunkami standby (ISP 98, Reguła 2.01a). Prezentacj  stanowi 
otrzymanie dokumentu wymaganego i przedstawianego w ramach standby przez 
otwieraj cego (czy potwierdzaj cego). Dokument ten podlega zbadaniu ze wzgl du na 
zgodno  z tre ci  akredytywy, nawet, je li nie wszystkie wymagane dokumenty dotarły 
do banku (ISP 98, Reguła 3.02). Prezentacja taka musi identyfikowa  akredytyw , 
w ramach której jest dokonywana, poprzez podanie jej numeru referencyjnego oraz 
nazwy i lokalizacji otwieraj cego. Identyfikacja ta jest równie  mo liwa poprzez 
zał czenie kopii lub oryginału standby. Je eli czynno ci tych nie dopełniono i nie jest 
mo liwa identyfikacja akredytywy, której podlega, uwa a si ,  e prezentacji dokonano 
w celu identyfikacji (ISP 98, Reguła 3.03). W celu, aby prezentacja była zgodna musi ona 
by  dokonana w miejscu i lokalizacji w ramach miejsca wskazanego w standby. Je li 
takiego miejsca nie wskazano to prezentacja jest dokonywana w miejscu prowadzenia 
działalno ci otwieraj cego (ISP 98, Reguła 3.04a,b). W przypadku, gdy akredytywa była 
potwierdzona, wi

cej dla potwierdzaj cego i otwieraj cego prezentacji nale y dokona  

w miejscu działalno ci potwierdzaj cego, tam gdzie zostało wystawione potwierdzenie 
lub u otwieraj cego. ISP 98 reguluj  równie , co nale y robi , je li w standby nie 
wskazano odpowiedniego dla prezentacji działu, departamentu, pi tra, pokoju itd (ISP 98, 
Reguła 3.04d). Prezentacja powinna by  dokonana w terminie i drog  okre lon  
w standby np. za po rednictwem systemu S.W.I.F.T. Mo liwa jest prezentacja na kwot  
ni sz  ni  kwota standby (tzw. ci gnienie cz ciowe) oraz zwi zana z tym wielokrotna 
prezentacja. W celu ograniczenia tego typu działa  niezb dne s  odpowiednie zapisy 
w tek cie standby np. „cz ciowe ci gni cie zabronione” (ISP 98, Reguła 3.08). 
O dokonaniu prezentacji nie informuje si  zlecaj cego otwarcie akredytywy.  
Bardzo interesuj cym dokumentem przewidzianym przez ISP 98 jest  danie zapłaty 
(ISP 98, Reguła 4.16). Jest dokument zawieraj cy: 

  danie zapłaty skierowane od beneficjenta do otwieraj cego lub wyznaczonej osoby, 

  dat  wskazuj c , kiedy to  danie zostało wystawione, 

  dan  kwot , 

  podpis beneficjenta

300

. 

danie to mo e mie  form  weksla trasowanego, zlecenia, instrukcji itd. 

Standby mo e równie  przewidywa  zło enie o wiadczenia o niedotrzymaniu 
zobowi zania (mo e to by  równie  odpowiedni certyfikat) (ISP 98, Reguła 4.17). 
Dokument taki zawiera: 

  o wiadczenie,  e płatno  jest nale na, co wynika z zaistnienia opisanego w akredytywie 

przypadku, który jest podstaw  wypłaty, 

  dat  wystawienia o wiadczenia, 

  podpis beneficjenta

301

. 

Dla dokonania płatno ci w ramach standby, nale y sformułowa  wskazane wy ej 
dokumenty tak, by były zgodne z warunkami i uzgodnieniami w niej zapisanymi. St d 
dokonuje si  sprawdzenia tre ci prezentowanych dokumentów, co do podobie stwa cech 
zewn trznych. Je li w ramach prezentacji pojawiaj  si  dokumenty nieprzewidziane 
przez tre  akredytywy nie podlegaj  one badaniu

302

. O ile nie jest przewidziane inaczej 

dokumenty wystawia beneficjent. J zyk dokumentów, to j zyk standby. 
Z punktu widzenia rodzajów zabezpieczonego zobowi zania mo emy rozró ni  ró ne 
rodzaje akredytyw standby. Nale  do nich: 

  akredytywa  standby  handlowa  – słu ca  do  zabezpieczenia  płatno ci  w obrocie 

gospodarczym,

 

  akredytywa  standby  dobrego  wykonania  umowy  – dla  zabezpieczenia  zobowi za  

innych ni  zapłata za kontrakt,

 

  akredytywa standby zwrotu zaliczki, 
  akredytywa standby przetargowa – wykorzystywana jako forma wadium przetargowego, 
  akredytywa  standby  regwarantuj ca  –  wystawiana  jako  dodatkowe  zabezpieczenie 

istniej cej ju  akredytywy,

 

  akredytywa standby finansowa – jako zabezpieczenie zwrotu kredytu, 
  akredytywa  standby  asekuracyjna  – zabezpiecza  zobowi zania  z tytułu  asekuracji  lub 

reasekuracji

303

.

 

Bank mo e odmówi  honorowania prezentacji. Jest wówczas zobowi zany do 
powiadomienia o tym w „rozs dnym” terminie po prezentacji, wskazuj c jednocze nie 
jej przyczyny. Nie oznacza to wyga ni cia zobowi zania. 
Standby nie jest przeno na, chyba,  e w tek cie jest to wyra nie wskazane (ISP 98, 
Reguła 6.02). Je li otwieraj cy lub potwierdzaj cy maj  na przykład w tpliwo ci, co do 
oryginalno ci standby mog  odmówi  przeniesienia praw z jej tytułu.  
Prawa beneficjenta nie mog  by  uniewa nione bez jego zgody (standby jest 
nieodwołalna, o ile z jej tre ci nie wynika co  innego) (ISP 98, Reguła 7.01). Zgoda 
beneficjenta na uniewa nienie jest nieodwołalna z chwil  jej dotarcia do otwieraj cego. 

Standby musi zawiera  w swojej tre ci dat  wyga ni cia (upływu terminu wa no ci). 
Jednocze nie powinna zezwala  otwieraj cemu za zako czenie standby po uprzednim 
uzasadnionym zawiadomieniu o uchyleniu si  od płatno ci, czy cho by po zapłacie (ISP 
98, Reguła 9.01). 
Nale y podkre li ,  e według ISP 98 drobna pomyłka w opisie towaru, brak przecinków, 
czy litery nie powoduje niezgodno ci dokumentów (a wi c nieco inaczej ni  ma to 
miejsce w UCP 500 1993). Wa ne jest by tekst wymaganego dokumentu był podobny 
i odzwierciedlał tekst pierwotny. Wła nie to uproszczenie procedury

304

 dokumentacyjnej 

poł czone z dodatkowym zabezpieczeniem przed nieuczciwym roszczeniem kontrahenta 
jest jedn  z głównych zalet tego typu formy rozlicze

305

. 

5.3 Formy rozlicze  mieszane 

5.3.1 Gwarancje bankowe

306

 

Innym bardzo wa nym instrumentem stosowanym w obrocie mi dzynarodowym jest 
gwarancja. Jej budowa i funkcjonowanie jest praktycznie takie same, jak akredytywy 
standby. Jest ona podwójnie regulowana przez Jednolite Reguły Dotycz ce Gwarancji 
Kontraktowych – publikacja MIH nr 325 (Uniform Rules for Contract Guarantees –
 URCG 325 1978) oraz Jednolite Reguły Dotycz ce Gwarancji Płatnych na  danie –
 publikacja MIH nr 458 (Uniform Rules for Demand Guarantees – URDG 458 1991). 
Gwarancj  mo na nazwa  ka de zobowi zanie płatnicze banku, instytucji 
ubezpieczeniowej czy osoby fizycznej lub prawnej do zapłaty sumy pieni nej po 
wypełnieniu przez beneficjenta okre lonych czynno ci prawnych. 
W szczególno ci 

gwarancj  bankow  jest to zobowi zanie podj te przez bank na 

podstawie zlecenia klienta lub innego banku do zapłacenia okre lonej sumy pieni nej jej 
beneficjentowi

307

. Celem wnosz cego o otwarcie gwarancji jest zabezpieczenie 

wykonania umowy. Jednak e jak ju  wskazano zobowi zanie to musi by  okre lone 
wył cznie w kwocie pieni nej. Stronami gwarancji s : 

  zleceniodawca, na którego wniosek bank udziela gwarancji, 

  beneficjent gwarancji, 

  bank (lub inny podmiot) udzielaj cy gwarancji

308

. 

Do ka dej gwarancji mog  by  dodane re- i kontrgwarancje (wraz z podmiotami 
dokonuj cymi tych czynno ci). 

Regwarancja oznacza pisemne zobowi zanie podmiotu, 

który j  wystawił (np. banku) do zapłaty sumy pieni nej gwarantowi po przedło eniu 

okre lonego  dania zapłaty oraz innych dokumentów wymienionych w gwarancji

309

 

(odpowiedzialno  regwaranta jest równa odpowiedzialno ci gwaranta

310

). Z kolei 

kontrgwarancja to instrument wył cznie mi dzybankowy stanowi cy zabezpieczenie 
banku gwaranta. 
Gwarancja jest niezale na od kontraktu lub warunków przetargowych. Gwarant nie jest 
zobligowany zapisami kontraktu czy te  przetargu, nawet, je li wyst puje wyra ne 
odwołanie si  do nich w tek cie gwarancji (URDG 458 1991 art. 2). Równie  od 
kontraktu, a tak e gwarancji niezale ne s  regwarancje. 
Gwarancja mo e by  przekazana w formie listu gwarancyjnego lub przekazana drog  
elektroniczn  (S.W.I.F.T) z odpowiednimi do identyfikacji jej autentyczno ci 
elementami. List gwarancyjny składa si  zazwyczaj z czterech cz ci: 

  cz ci wst pnej - preambuły - gdzie umieszcza si  przede wszystkim nazwy stron, które 

zawarły mi dzy sob  umow , której dotyczy gwarancja, dat , numer, warto  przedmiotu 

umowy oraz termin i sposób jej zawarcia, 

  okre lenia  przedmiotu  gwarancji  oraz  zakresu  zobowi zania  banku  - w tym  miejscu 

bank  zobowi zuje  si   do  wykonania  wiadczenia  pieni nego  o okre lonej  wysoko ci  na 

okre lonych  wcze niej  warunkach,  je eli  zleceniodawca  nie  wywi e  si   z  wiadczenia 

b d cego przedmiotem gwarancji, 

  warunków, w jakich zobowi zanie wynikaj ce z gwarancji b dzie wymagalne - przede 

wszystkim  zgłoszenie,  e  zleceniodawca  nie  wykonał  obj tego  gwarancj   wiadczenia, 

a w praktyce  powinien  przedstawi   okre lone  w gwarancji  dokumenty  np.  wyrok  s du 

arbitra owego, 

  okre lenia terminu pocz tku i wyga ni cia zobowi zania - tzn. okres, w którym działa 

zobowi zanie banku udzielaj cego gwarancji

311

. 

Tre  gwarancji powinna zawiera  przede wszystkim: 

–  uprawnienia wynikaj ce z gwarancji, 

–  osob  upowa nion  do wykonywania uprawnie  z tytułu gwarancji, 

–  tre  zobowi zania gwaranta, 

–  maksymaln  kwot  gwarancji, 

–  termin obowi zywania gwarancji, 

–  ewentualne zastrze enia dotycz ce przelewu wierzytelno ci z tytułu gwarancji

312

. 

Dodatkowo do gwarancji mog  by  dodane klauzule lub warunki dodatkowe. Do klauzul 
takich zaliczamy m.in.: 

– 

klauzul   redukcyjn   – na  mocy,  której  zobowi zanie  gwaranta  b dzie  ulegało 

proporcjonalnej redukcji w wyniku spłat zobowi za  przez dłu nika, 

– 

klauzul   formy  zapłaty  (identyfikacyjn )  – okre la  konieczno   przedło enia  wezwania 

do zapłaty, 

– 

klauzul  nakazuj c  zwrot gwarancji – po upływie jej wa no ci, 

– 

klauzul   udokumentowania  roszczenia  – jakie  dokumenty  nale y  przedło y   dla 

realizacji gwarancji (

gwarancje warunkowe – dokumentowe), 

– 

klauzul  zapłaty na pierwsze  danie, 

– 

klauzul   wykonania  przez  beneficjenta  okre lonych  czynno ci  – np.  okre la  tryb 

domagania si  realizacji gwarancji, 

– 

klauzul  odwołalno ci – je li pojawi si  w tek cie gwarancji – gwarant mo e j  odwoła  

przed upływem terminu wa no ci, 

– 

klauzul  zakazuj c  wprowadzania zmian w tek cie gwarancji, 

– 

klauzul  okre laj c  przyczyny wyga ni cia gwarancji

313

.  

Banki wystawiaj  gwarancje na podstawie szczegółowych zlece  klientów pobieraj c za 
to prowizje (nie ponosz  jednocze nie odpowiedzialno ci za bł dy w zleceniach 
klientów). Prowizja zale y od: 

  kwoty gwarancji, 
  czasu jej trwania, 
  pozycji finansowej zleceniodawcy (jego wiarygodno ci kredytowej), 
  od warto ci zabezpieczenia, jakie od zleceniodawcy otrzymuje bank- gwarant. 

Banki s  od momentu wystawienia gwarancji zobligowane do ich szczegółowego 
wykonania, chyba,  e w tek cie wskazana jest odr bnie data wej cia w  ycie 
zobowi zania. Gwarancja po jej przygotowaniu przekazywana jest do beneficjenta 
bezpo rednio lub za po rednictwem jego banku. 

Gwarancja oraz doł czone do niej 

regwarancje, maj  charakter nieodwołalny, chyba,  e w tre ci dokumentu wskazano, 

e otwieraj cy lub regwarant mo e j  odwoła .  

Wyga ni cie gwarancji nast puje przez: 

  upływ terminu jej wa no ci, 
  realizacj  gwarancji przez jej beneficjenta, 
  odwołanie gwarancji (gwarancja odwołalna)

314

. 

Do zmiany tre ci gwarancji dochodzi jedynie za zgod  beneficjenta, ale na wniosek 
zleceniodawcy gwarancji. W celu uzyskania  wiadczenia beneficjent musi przed upływem 
terminu wa no ci gwarancji przedło y   danie zapłaty.  danie takie musi mie  form  
pisemn . Powinno mu towarzyszy  o wiadczenie o niewywi zaniu si  z zobowi za  
podmiotu, do którego zobowi zania gwarancja została otwarta. 
W praktyce obrotu gospodarczego mo na spotka  wiele ró nych rodzajów gwarancji. 
Poni ej przedstawiono prób  kategoryzacji tej formy płatno ci. 

 

I.   podział z punktu widzenia podmiotu, którego gwarancja dotyczy: 

  gwarancje kontraktowe – udzielane za zobowi zania eksportera

315

 

o 

gwarancje przetargowe, 

o 

gwarancje wła ciwego wykonania kontraktu, 

o 

gwarancje zwrotu zaliczki. 

  gwarancje płatnicze – udzielane za zobowi zania importera

316

 

o 

gwarancje wpłaty zaliczki, 

o 

gwarancje zabezpieczaj ce zapłat  za dokumenty a’vista, 

o 

gwarancje zabezpieczaj ce spłat  kredytu kupieckiego, 

o 

gwarancje zabezpieczaj ce terminow  spłat  kredytu bankowego, 

o 

gwarancje spłat rat leasingowych, 

o 

gwarancje otwarcia akredytywy, 

o 

gwarancje udzielenia por czenia wekslowego.  

 

II.  podział z punktu widzenia przedmiotu zobowi zania

317

: 

  gwarancja  przetargowa  (wadialna)  - wydawana  przez  bank  jako  sposób  zapłaty 

wadium  przetargowego,  w jej  przypadku  bank  gwarantuj cy  zobowi zuje  si   do 
wypłacenia  na  rzecz  organizuj cego  przetarg  kwoty  wadium  w przypadku,  gdy 
zleceniodawca  gwarancji  pomimo  wygrania  przetargu  wycofa  si   z jego  realizacji, 
jednocze nie  bardzo  cz sto  bank  gwarantuj cy  dodatkowo  gwarantuje  nale yte 
wykonanie  dostaw,  gwarancja  taka  wygasa  z chwil   ogłoszenia  wyników  przetargu 
i zwrotu wadium oferentom, 

  gwarancja  wła ciwego  wykonania  kontraktu  -  zapewnia  wła ciwe  wykonanie 

zobowi zania  przez  eksportera  kontraktu  zarówno  pod  wzgl dem  ilo ci,  jako ci,  jak 
i terminu  jego  wykonania,  stosowana  przede  wszystkim  w przypadku  eksportu  dóbr 
inwestycyjnych  i kompletnych  obiektów,  a jej  wysoko   i okres  trwania  zale   od 
przedmiotu kontraktu i zobowi za  kontraktowych (jako dowód wykonania zobowi za  

kontraktowych przyjmuje si  zwykle dokumenty wysyłkowe składane przez eksportera 
w jego banku i przesyłane za po rednictwem banku importera do niego samego, 

  gwarancja  zwrotu  zaliczki  –  stosowane  wówczas,  gdy  zwyczajowo  w obrocie 

mi dzynarodowym  stosuje  si   zaliczkowanie  eksportera,  bank  eksportera  gwarantuje 
importerowi,  e  gdy  eksporter  nie  wykona  kontraktu,  to  bank  eksportera  zwróci  mu 
zaliczk , 

  zapłaty  za  dostaw   towaru  lub  wykonania  usługi  –  w zale no ci  od  zastosowanej 

formy  płatno ci  banki  rozliczaj ce  mog   udzieli   stronom  kontraktu  nast puj cych 
gwarancji: 

 

gwarancji  dokonania  płatno ci  zgodnie  z terminami  przewidzianymi  w kontrakcie 
niezale nie od terminów dokonywania dostaw lub  wiadczenia usług, 

 

gwarancji  otwarcia  akredytywy  - zabezpiecza  otwarcie  na  rzecz  eksportera 
akredytywy o okre lonych warunkach, 

 

gwarancji  zabezpieczaj cych  zapłat   dokumentów  przesłanych  do  inkasa,  je li 
dokumenty  te  s   zgodne  z warunkami  udzielonej  gwarancji,  a importer  nie  zapłaci 
inkasa w okre lonym terminie, 

 

gwarancji awalizowania weksli zabezpieczaj cych udzielenie przez bank gwarantuj cy 
por ki wekslowej, czyli awalu na tratach ci gnionych na importera lub na jego wekslach 
własnych (w transakcjach kredytowych), 

 

gwarancje zabezpieczaj ce

 eksporterowi terminow  zapłat  nale no ci kredytowych, 

gdy płatno ci nie dokona importer. 

  celne  – s   to  gwarancje  wystawiane  na  rzecz  urz dów  celnych  kraju  importera  lub 

eksportera w zale no ci d tego kto posiada gesti  celn ; zaliczamy do nich:

 

 

gwarancje celne za firmy realizuj ce kontrakty inwestycyjne za granic ,

 

 

gwarancje za importerów zabezpieczaj ce zapłat  nale no ci celnych,

 

 

gwarancje zwi zane z odpraw  warunkow  towarów niekrajowych przeznaczonych 
do powrotnego wywozu,

 

 

gwarancje  zapłaty  nale no ci  celnych  od  towarów  zagranicznych  sprzedawanych 
w składach konsygnacyjnych i komisowych,

 

 

gwarancje zabezpieczaj ce nale no ci od towarów przewo onych w tranzycie przez 
terytorium danego kraju

318

.

 

  ubezpieczeniowe  – o wiadczenie  woli  zakładu  ubezpieczeniowego  dotycz ce 

zobowi zania  do  okre lonego  wiadczenia  pieni nego  na  rzecz  gwarantariusza 
w przypadku,  gdy  dłu nik  nie  wywi e  si   z przyj tego  wobec  beneficjenta 
zobowi zania:

 

 

gwarancj   z innych  tytułów  –  gwarancje  mog   dotyczy   tak e  wielu  innych,  nie 
opisanych  w tym  miejscu  przypadków,  np.  eksporter  składaj cy  w ramach 
akredytywy  nieprawidłowe  dokumenty  mo e  zleci   bankowi  udzielenie  gwarancji 
zabezpieczaj cej zwrot otrzymanej nale no ci za towar w przypadku, gdy importer 
nie przyjmie dokumentów ani towaru; zaliczamy do nich: 

 

gwarancja pod ułatwienia kredytowe za granic , 

 

gwarancja za brakuj cy konosament, 

 

gwarancja za armatora zabezpieczaj ca refundacj  szkód wyrz dzonych przez statek 
w czasie rejsu, 

 

gwarancja za lini  lotnicz  lub armatora statku zabezpieczaj ca zapłat  nale no ci za 
korzystanie z usług lub dostaw w portach lotniczych i morskich, 

 

gwarancja na zabezpieczenie usług agencji turystycznych, 

 

gwarancja stanowi ca wadium dla s du

319

. 

 

III.  podział ze wzgl du na charakter zobowi zania gwaranta

320

: 

  gwarancje  bezwarunkowe  –  roszczenie  z jej  tytułu  jest  płatne  na  pierwsze  danie 

beneficjenta gwarancji, 

  gwarancje  uwarunkowana  –  roszczenia  płatne  s   po  udokumentowaniu  przez 

beneficjenta,  e spełnił on wszystkie warunki przewidziane w gwarancji, 

  gwarancje odwołalne – s  stosunkowo rzadkie, 
  gwarancje  nieodwołalne  – podstawowe  –  zazwyczaj  wystarczy  podanie  terminu 

wa no ci gwarancji. 

 

IV.  podział ze wzgl du na osob  beneficjenta: 

  gwarancje  zobowi za   publicznoprawnych,  wynikaj cych  ze  stosunku  pierwotnego 

z podmiotami publicznymi (np. 

gwarancja koncesyjna), 

  gwarancje zobowi za  niepublicznych

321

.

 

 

Gwarancje mog  mie  charakter jednorazowy, a tak e ci gły, np. poprzez odnowienie 
zobowi zania gwaranta w 

gwarancji rewolwingowej

322

.  

5.3.2. Polecenie wypłaty 

Polecenie wypłaty definiowane jest jako „otrzymane od banku zagranicznego zlecenie 
dokonania wypłaty bezpo rednio na rzecz osoby prawnej lub fizycznej albo dokonania 

przelewu na jej rachunek”

323

. W rozliczeniach mi dzynarodowych polecenie wypłaty jest 

realizowane przez bank krajowy za po rednictwem zagranicznego banku korespondenta. 

 

Polecenie wypłaty mo e mie  dwie formy: 

  uwarunkowan , 

  bezwarunkow

324

.  

Z poleceniem wypłaty uwarunkowanym mamy do czynienia, gdy zleceniodawca 
(importer) warunkuje dokonanie wypłaty od przedło enia przez beneficjenta okre lonych 
dokumentów. Je eli takiego zastrze enia nie ma jest to polecenie wypłaty 
bezwarunkowe. Zazwyczaj dokonuje si  jej poprzez przelew na rachunek beneficjenta 

rodków dostarczonych przez zleceniodawc . 

Mo emy wyró ni  nast puj ce formy polecenia wypłaty

: 

  gotówkowe, 
  przez dor czenie czeku, 
  w formie przelewu

325

. 

Rysunek 26. Schemat płatno ci poleceniem przelewu 

 

ródło: Opracowanie autora na podstawie: Krzy kiewicz Z., 1993, op cit, s. 96 

Najwa niejsz  form  jest forma 

przelewu. Polecenie przelewu wydaje bankowi 

wła ciciel rachunku bankowego. Na jego mocy bank przelewa okre lon  w poleceniu 
kwot  pieni dzy z rachunku zleceniodawcy na wskazany przez niego rachunek bankowy 
w dowolnym banku. W ramach operacji mi dzybankowych z rachunku LORO przez 
bank zleceniodawcy. Stanowi ono podstaw  do dokonania przekazania okre lonej 
w poleceniu sumy pieni dzy na wskazany rachunek beneficjenta w tym lub innym banku. 
Polecenie przelewu mo e by  składane bezpo rednio w banku lub przesyłane poczt . 
W poleceniu przelewu nale y wymieni  nazw  oraz numer rachunku bankowego 
wierzyciela oraz skrócon  informacj  o regulowanym zobowi zaniu. Dokumenty 
podpisuj  wła ciciel rachunku lub osoby upowa nione do dysponowania nim.  
Bank wykona takie 

zobowi zanie po sprawdzeniu czy wydała je osoba do tego 

upowa niona, je eli kwota przelewu ma pokrycie na rachunku wystawcy. W razie braku 
pokrycia bank przechowuje zlecenie przez okre lony w umowie czas do momentu 
zgromadzenia odpowiednich  rodków. Je li w umówionym czasie nie dojdzie do ich 
zgromadzenia polecenie przelewu jest zwracane wystawcy z odpowiedni  adnotacj  
banku

326

.  

Polecenie przelewu mo e by  anulowane pisemn  dyspozycj  zleceniodawcy, o ile bank 
nie obci ył jeszcze jego rachunku. W chwili obecnej, w przypadku banków 

wiadcz cych usługi home banking polecenie przelewu mo e by  przekazywane 

elektronicznie. 
Pokrewn  form  jest 

polecenie zapłaty. Jest to dokument, w którym wierzyciel wydaje 

bankowi dłu nika dyspozycj  do obci enia rachunku dłu nika i uznania swojego 
rachunku w okre lonym w poleceniu terminie. Forma ta jest stosowana głównie 
w ramach rozlicze  długookresowych kontraktów o charakterze ci głym, gdzie 
rozliczenia nast puj  cz ciowo w okre lonych terminach, np. kwartalne, rozliczenia 
dostaw. W celu nadania takiej dyspozycji charakteru wi

cego dłu nik musi wyda  

upowa nienie dla wierzyciela i poinformowa  o nim swój bank. Równie  wierzyciel 
musi mie  odpowiedni  umow  ze swoim bankiem. Ponadto oba banki musz  zawrze  
porozumienie o takiej formie rozlicze

327

.  

Przykładowe pytania sprawdzaj ce: 

1.  Co to znaczy,  e forma płatno ci jest uwarunkowana b d  nieuwarunkowana? 

2.  Jakie znasz nieuwarunkowane formy płatno ci? 

3.  Jakie s  gospodarcze funkcje czeku? 

4.  Jak przenosi si  prawa do czeku? 

5.  Jakie s  gospodarcze funkcje weksla? 

6.  Jak przenosi si  prawa do weksla? Co to jest indos? 

7.  Jakie s  uwarunkowane formy płatno ci? 

8.  Na czym polega rozliczenie poprzez inkaso dokumentowe? 

9.  Na czym polega rozliczenie w drodze akredytywy dokumentowej? 

10. Jakie s  ró nice pomi dzy akredytyw  a inkasem? 

11. Na czym polega akredytywa standby? 

12. Co to s  gwarancje? 

13. Na czym polegaj  gwarancje płatnicze? 

14. Na czym polegaj  gwarancje kontraktowe? 

15. Na czym polega polecenie wypłaty?  

201

 szerzej zobacz: Grabowski W., 1998, Instrumenty pochodne a współczesne kryzysy finansowe, BiMB, Warszawa, 

s.13-21 

202

  ten  podrozdział  został  opracowany  na  podstawie:  Heropolita ska  I.,  1997,  Prawo  czekowe  polskie  i zagraniczne, 

Twigger,  Warszawa  oraz  Mojak  J.,  1999,  Wprowadzenie  do  prawa  papierów  warto ciowych,  w:  Prawo  papierów 

warto ciowych, Lubelskie Wydawnictwa Prawnicze, Lublin - przyp. autora 

203

 Rymarczyk J., /red/, op cit, s.152 

204

 Heropolita ska I., 1997, op cit, s. 29-32 

205

 Heropolita ska I., 1997, op cit, s. 33-34 

206

 Heropolita ska I., 1997, op cit, s. 38 

207

 Heropolita ska I., 1997, op cit, s. 38 

208

 Heropolita ska I., 1997, op cit, s. 43 

209

 Heropolita ska I., 1997, op cit, s. 58 

210

 zobacz te : Mojak J., op cit, s.18 

211

 Mojak J., op cit, s. 19 

212

 Heropolita ska I., 1997, op cit, s. 65 

213

 Mojak J., op cit, s. 19 

214

 szerzej: Heropolita ska I., 1997, op cit, s. 75 

215

 Heropolita ska I., 1997, op cit, s. 35 oraz 46 i 126 

216

 Heropolita ska I., 1997, op cit, s. 126 

217

 Krzy kiewicz Z., 1996, Mi dzynarodowe rozliczenia bankowe, Poltext, Warszawa, s. 43 

218

 niesie ona m.in. zwi kszone bezpiecze stwo obrotu w rozliczeniach mi dzynarodowych – przyp. autora 

219

 zobacz: Krzy kiewicz Z., 1996, op cit, s. 46 - 47 

220

 Mojak J., 1999, op cit, s. 20 

221

 Heropolita ska I., 1997, op cit, s. 151 

222

 podrozdział oparty na: Heropolita ska I., 1991, Weksel w obrocie gospodarczym, Poltext, Warszawa i Mojak J., op 

cit 

223

 Mojak J., 1999, op cit, s. 6 

224

 Heropolita ska I., 1991, op cit, s. 9 

225

 Heropolita ksa I., 1991, op cit, s. 12 – 13 oraz Mojak J., op cit, s. 6 

226

 Heropolita ska I., 1991, op cit, s. 13 - 14 

227

 zobacz: Krzy kiewicz Z., 1993, Operacje i innowacje bankowe, BiMB, Warszawa, s. 36 - 37 

228

 Mojak J., op cit, s. 10 

229

 Heropolita ska I., 1991, op cit, s. 41 

230

 Heropolita ska I., 1991, op cit, s. 11 

231

 Mojak J., op cit, s. 7 - 8 

232

 tam e 

233

 Heropolita ska I., 1991, op cit, s. 63 i kolejne 

234

 zobacz: Heropolita ska I., op cit, s. 11 i kolejne 

235

 Mojak J., op cit, s. 7 

236

 Heropolita ska I., 1991, op cit, s. 22 i kolejne 

237

 Heropolita ska I., 1991, op cit, s. 79 i kolejne 

238

 Krzy kiewicz Z., 1996, op cit, s. 62 

239

 Mojak J., op cit, s. 14 - 16 

240

  do  wa no ci weksla  in  blanco  deklaracja  nie  jest  potrzebna,  ale  zgodnie  z jednym  z orzecze   S du  Najwy szego 

nale y j  przedstawi  dla celów dowodowych – przyp. autora 

241

 Krzy kiewicz Z., 1996, op cit, s. 67 

242

 Białecki K., Dorosz A., Januszkiewicz W., op cit, s. 114. Weksel z indosem przeniesiony na inna osob  nazywa si  

rymes  – przyp. autora.  

243

 Heropolita ska I., 1991, op cit, s. 45 

244

 zobacz: Mojak J., op cit, s. 15 

245

 szerzej: Heropolita ska I., 1991, op cit, s. 57 

246

 Heropolita ska I., 1991, op cit, s. 57 

247

 szerzej: Heropolita ska I., 1991, op cit, s. 55 i kolejne 

248

 Mojak J., op cit, s.16 

249

  zobacz  te :  Ladko  A.,  1994,  Wybrane  instrumenty  rynku  pieni nego  i kapitałowego,  BiMB,  Warszawa,  s.  41  oraz 

Nowak A.Z., 1994, Brytyjski system finansowy, Wyd. Adam Marszałek, Toru , s. 53 – przyp. autora 

250

 Mojak J., op cit, s. 16 

251

 Krzy kiewicz Z., 1993, op cit, s. 45 

252

 Mojak J., op cit, s. 17 

253

 zobacz: Mojak J., op cit, s. 12 - 13 

254

 Rymarczyk J., /red/, op cit, s. 152 

255

 Jednolite reguły dotycz ce inkasa, Publikacja MIH nr 522, 2001, ICC Poland – ZBP, Warszawa, s. 8 

URC 522 1995 art. 2a 

256

 zobacz: URC 522 art. 2b, Jednolite…, op cit, s. 9 

257

 URC 522 1995 art. 3,  

258

 URC 522, art. 4, Jednolite…, op cit, s. 10  

259

 URC 522 1995, art. 4b,c, Jednolite…, op cit, s. 10 - 11 

260

 j.w. 

261

 URC 522 1995, art. 5a, Jednolite…, op cit, s. 11 

262

 URC 522 1995, art. 5b, Jednolite…, op cit, s. 11 

263

 j.w. 

264

 URC 522 1995, art. 6, Jednolite…, op cit, s.12 

265

 URC 522, art. 2 c,d, Jednolite…, op cit, s. 9 

266

 URC 522 1995, art. 7, Jednolite…, op cit, s. 13, Grzelak Z., Kostrzewa A, 1999, Ryzyko płatno ci i wybór waluty 

w kontraktach handlu zagranicznego, Politechnika Łódzka, Łód , s. 59-60. 

267

 Białecki K.P., Dorosz A., Januszkiewicz W., op cit, s. 116; Rymarczyk J., /red/, op cit, s. 159 

268

 URC 522 1995, art. 10b, Jednolite…, op cit, s.14 

269

 URC 522 1995, art. 13, Jednolite…, op cit, s. 16 

270

 URC 522 1995, art. 14 -15, Jednolite…, op cit, s. 16 

271

 URC 522 1995, art. 16, Jednolite…, op cit, s. 17 

272

 URC 522 1995, art. 21a, Jednolite…, op cit, s. 19-20 

273

 URC 522 1995, art. 26, Jednolite…, op cit, s. 21 

274

 Regulacje Mi dzynarodowej Izby Handlowej dotycz ce operacji dokumentowych UCP 500 i URR 525, 1999, ZBP, 

Warszawa, s.3 

275

 tam e  

276

 zobacz te : Rymarczyk J., /red/, op cit, s. 160 - 161 

277

 Regulacje Mi dzynarodowej…, op cit, s. 7 

278

 zobacz: Regulacje Mi dzynarodowej…, op cit, s. 3 – 4 oraz 13 - 19  

279

 Regulacje Mi dzynarodowej…, op cit, s. 4 

280

 zobacz: art. 5, UCP 500’93 

281

 Rymarczyk J., /red/, op cit, s. 161 

282

 UCP 500’93, art. 6., w: Regulacje Mi dzynarodowej…, op cit, s. 5 

283

 Regulacje Mi dzynarodowej…, op cit, s. 8 

284

 Zboi ska B., op cit, s. 56 

285

 Rymarczyk J., /red/, op cit, s. 162 - 163 

286

 Zboi ska B., op cit, s. 61 

287

 Zboi ska B., op cit, s. 59 

288

 Grzelak Z., Kostrzewa A., op cit, s. 87 

289

 zobacz: Grzelak Z., Kostrzewa A., op cit, s. 77 – 88, Rymarczyk J., /red/, op cit, s. 164 – 167, Zboi ska B., op cit, s. 

59 - 63 

290

 Rymarczyk J., /red/, op cit, s. 168 - 171 

291

 UCP 500’93, art. 11, w: Regulacje Mi dzynarodowej…, op cit, s. 12 

292

 Regulacje Mi dzynarodowej…, op cit, s. 17 

293

 zobacz: Regulacje Mi dzynarodowej…, op cit, s. 19 - 41 

294

 szerzej: Regulacje Mi dzynarodowej…, op cit, s. 46 - 50 

295

 zobacz: Kaczmarek T.T, Stalmaszczyk M., 1992, Nowy poradnik dla eksporterów, CDKHZ Warszawa, s. 67 - 68 

296

 Rose P.S., 1997, Zarz dzanie bankiem komercyjnym tom II, ZBP, Warszawa, s. 92 – 93, Zboi ska B., op cit, s. 63 

297

 co prawda ISP 98 definiuj  akredytyw  standby podobnie jak UCP 500 to jednak zaznaczaj  wyra nie, ze płatno c 

dokonywana jest, gdy dłu nik nie wywi e si  ze zobowi zania (w praktyce najcz ciej, ale mo e te  funkcjonowa  

jako instrument płatno ci bezpo redniej), wymagaj c dokumentu o niewywi zaniu si  go z zobowi za  Reguła 4.17 –

 przyp. autora  

298

 Mi dzynarodowe Praktyki Dotycz ce Standby, 2002, Polski Komitet Narodowy MIH, Zwi zek Banków Polskich, 

Warszawa, s.6 

299

 ISP 98, Reguła 1.06c, Mi dzynarodowe…, op cit, s.14 

300

 ISP 98, Reguła 4.16, Mi dzynarodowe…, op cit, s.34 

301

 ISP 98, Reguła 4.17, tam e 

302

 ISP 98, Reguły 4.01 – 4.03, Mi dzynarodowe…, op cit, s. 29 

303

 Mi dzynarodowe praktyki, op cit, s.6-7 

304

 poniewa  w prawie ameryka skim brak jest rozwi za  dotycz cych gwarancji to wystawcami standby mog  by  te  

podmioty niebankowe – przyp. autora 

305

 Kurzac M., 1999, Nie tylko akredytywa, Home & Market Nr 8 (82), Lipiec 1999, s. 41 

306

  gwarancje  mo na  traktowa   jako  formy  zabezpieczenia  płatno ci,  ale  te   jako  formy  finansowania,  dlatego,  e 

w wielu przypadkach pozwalaj  na osi gni cie powa nych oszcz dno ci lub nieanga owanie  rodków własnych – np. 

gwarancja przetargowa – przyp. autora 

307

 Kaczmarek T.T., Stalmaszczyk M., op cit, s. 68 

308

 Gromadzki L., 2001, Gwarancyjne sposoby zabezpiecze  bankowych, Wyd. WSPiZ, Warszawa, s.16 

309

 URDG 458 art. 2, Jednolite reguły dla gwarancji płatnych na  danie – Publikacja MIH 458 1991, ICC-WBO, ZBP, 

Warszawa, s. 8 

310

 Gromadzki L., 2001, op cit, s.16 

311

 Kaczmarek T.T., Stalmaszczyk M., op cit, s. 69 

312

 Holly R., /red/, 2003, Ubezpieczenia finansowe i gwarancje ubezpieczeniowe, Poltext, Warszawa, s. 86 - 87 

313

 Holly R., /red/, op cit, s. 87 – 88. 

314

 Zboi ska B., op cit, s. 90 

315

 Gromadzki L., 1997, Bankowe gwarancje, por czenia i awale, Poltext, Warszawa, s.59 

316

 Gromadzki L., 1997, op cit, s. 45 

317

 Kaczmarek T.T., Stalmaszczyk M., op cit, s. 70 - 71 

318

 Gromadzki L., 2001, op cit, s. 88 - 111 

319

 Gromadzki L., 2001, op cit, s. 111 - 127 

320

 Kaczmarek T.T., Stalmaszczyk M., op cit, s. 72 - 73  

321

 Holly R., /red/, 2003, op cit, s. 90 

322

 Gromadzki L.,1997, op cit, s. 49 

323

 Rymarczyk J., /red/, op cit, s. 155 

324

 Berna  B., 1999, Finanse mi dzynarodowe, Wy sza Szkoła Zarz dzania i Finansów, Wrocław, s. 269 

325

 Rymarczyk J., /red/, op cit, s. 155 

326

 szerzej: Krzy kiewicz Z., 1993, op cit, s. 95 - 98 

327

 Berna  B., op cit, s. 271