Międzynarodowe rozliczenia
bankowe i finansowanie handlu

Artur Samosiuk

Patryk Kalinowski

Maciej Pyka

Specyfika transakcji handlu
międzynarodowego



rozbudowana sieć oddziałów i filii banków na całym świecie



współpraca z bankami-korespondentami w obsłudze finansowej eksportu
i importu



konieczność oczekiwania na świadczenia pieniężne lub rzeczowe



pokonywanie znacznych odległości → wzrost kosztów i ryzyka



gotowość do zamrożenia w transakcji środków pieniężnych



występowanie różnych rodzajów ryzyka

Rola banków w handlu międzynarodowym



ułatwianie



finansowanie



rozliczanie



zabezpieczanie

Ryzyka w handlu międzynarodowym

1. Ryzyko polityczne

2. Ryzyko kulturowe

3. Ryzyko kursowe

4. Ryzyko handlowe

Zabezpieczenie przed ryzykiem
walutowym

1) klauzule waloryzacyjne – polegają na wprowadzeniu do kontraktu odpowiednio
uzgodnionej zasady przeliczenia zobowiązania, jeżeli kurs waluty, w której jest ono
wyrażone, ulegnie zmianie w stosunku do waluty bazowej, którą powinna być waluta
uznana za stabilną o stosunkowo niezmiennej sile nabywczej;
2) klauzule uprawniające do zmiany waluty
3)    netting (kompensata)
4)  walutowe kontrakty terminowe – dwustronna umowa w sprawie kupna lub
sprzedaży określonej ilości danej waluty w ustalonym z góry przyszłym terminie, wg
kursu uzgodnionego wzajemnie w momencie zawarcia umowy, tj. kursu
terminowego;
a.      indywidualne
b.      standaryzowane
5) opcje walutowe – nabywca opcji uzyskuje prawo do zakupu lub sprzedaży walut
w przyszłym, ustalonym w umowie terminie, w której określa się również z góry
określony kurs „kontraktowy”; z prawa tego można skorzystać lub zrezygnować
płacąc sprzedawcy opcji wzajemnie uzgodnione wynagrodzenie zwane premią,
natomiast sprzedawca opcji jest zobowiązany do dokonania transakcji, jeśli jej
nabywca zażąda wykonania umowy;→

Zabezpieczenia transakcji handlowych

kaucja gwarancyjna

gwarancja bankowa

poręczenie wekslowe

list gwarancyjny

Formy rozliczeń bankowych (1)

c z e k g o tó w k o w y z w y k ły lu b p o tw ie r d z o n y

w p la t a g o t ó w k o w a n a r a c h u n e k b a n k o w y

G o tó w k o w e

in n e

a k r e d y t y w a

k a r ta k re d y to w a

c z e k r o z r a c h u n k o w y

p r z e le w b a n k o w y

B e z g o tó w k o w e

R o z lic z e n ia p ie n ię ż n e

Formy rozliczeń bankowych (2)

Źródło: W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Warszawa 2005

Formy rozliczeń bankowych (3)

f a k t u r a ( in v o ic e )

k o n o s a m e n t ( b ill o f la d in g )

p o lis a u b e z p ie c z e n io w a

ś w ia d e c t w o p o c h o d z e n ia t o w a ru

ś w ia d e c tw o ja k o ś c i

ś w ia d e c tw o s a n it a r n e

in n e

c e r t y fi k a ty

D o k u m e n t o w e f o r m y p ła t n o ś c i

Inkaso gotówkowe

Inkaso gotówkowe – aby importer otrzymał prawo do dysponowania nabytymi

towarami musi uprzednio dokonać zapłaty należności eksportera;

1) eksporter po dokonaniu wysyłki towarów składa w swoim banku dokumenty

uprawniające do ich odbioru wraz fakturą, dołączając także weksel trasowany płatny
za okazaniem na sumę należności, w którym podaje własną firmę jako remitenta;
jednocześnie przekazuje bankowi instrukcję z poleceniem dokonania inkasa
należności od importera w zamian za wydane mu dokumenty wysyłkowe;

2) bank eksportera przekazuje otrzymane dokumenty od swego klienta wraz z

instrukcją bankowi importera;

3) bank importera przedstawia otrzymane dokumenty odbiorcy towaru wraz z

wekslem i wydaje mu je po uregulowaniu sumy wekslowej; uzyskaną gotówkę bank
importera przekazuje do banku eksportera;

4) bank eksportera zalicza otrzymaną gotówkę na rachunek bieżący swego klienta;
 
Inkaso akceptacyjne – występuje przy sprzedaży kredytowej; tryb rozliczenia

analogiczny jak przy inkasie gotówkowym, z tym, że bank importera upoważniony
jest do wydania dokumentów, uprawniających do dysponowania towarami, po
zaakceptowaniu weksla trasowanego, który zawiera odroczony termin płatności;

Akredytywa dokumentowa (1)

Akredytywa dokumentowa jest zobowiązaniem banku otwierającego

akredytywę w stosunku do beneficjenta akredytywy (np. eksportera) do
dokonania płatności na jego rzecz w terminie i na warunkach określonych w
akredytywie.

Akredytywa dokumentowa jest uwarunkowaną formą płatności - wypłata na
rzecz beneficjenta akredytywy (eksportera) uzależniona jest od prezentacji
dokumentów żądanych w treści akredytywy i jest realizowana w terminach
wymaganych akredytywą. Narzędzie to może być wykorzystywane w sytuacji,
gdy zaufanie stron kontraktu do siebie jest ograniczone i beneficjent
akredytywy chce mieć pewność uzyskania płatności za wysłany towar. W
zależności od wariantu akredytywa pozwala na uzyskanie zarówno płatności
natychmiast po okazaniu dokumentów (at sight), jak i płatności odroczonej.

Akredytywa dokumentowa (2)

Korzyści dla eksportera



zapewnia eksporterowi uzyskanie od importera płatności jeżeli spełni warunki określone

w akredytywie



zabezpiecza płatność w określonym z góry terminie



zabezpiecza przed ryzykiem handlowym tzn. przed odstąpieniem przez kupującego

(importera) od transakcji oraz przed odmową przyjęcia towaru przez kupującego



w przypadku akredytywy z odroczeniem płatności daje możliwość uzyskania

finansowania w formie dyskonta



uatrakcyjnia ofertę sprzedaży lub umożliwia uzyskanie wyższej ceny poprzez

zaproponowanie odroczonej płatności bez obawy o ryzyko zapłaty

Korzyści dla importera



ogranicza ryzyko jakościowe, transportowe, nietrminowość dostaw itp., poprzez

właściwy dobór typu akredytywy oraz dokumentów wymaganych w ramach akredytywy



umożliwia realizację kredytu kupieckiego (odroczona płatność na rzecz zagranicznego

eksportera)



może być wykorzystana w sytuacji, kiedy importer rozpoczyna dopiero kontakty

handlowe z określonym eksporterem/dostawcą



umożliwia importerowi negocjowanie korzystniejszych warunków transakcji (dłuższe

terminy płatności lub korzystniejsze ceny) w związku z większym bezpieczeństwem

transakcji dla sprzedającego (wyeliminowanie ryzyka braku lub opóźnienia zapłaty)

Akredytywa dokumentowa (3)

Faktoring (1)

Faktoring – polega na odsprzedaży przez firmę należności, z tytułu
wyświadczonych odbiorcom dostaw produktów i towarów przed
terminem płatności, bankowi lub innej instytucji finansowej
specjalizującej się w inkasie wierzytelności; firma, która dokonuje
sprzedaży, udzielając odbiorcy kredytu handlowego, ceduje należności z
tego tytułu instytucji finansowej otrzymując w zamian gotówkę;

Rodzaje faktoringu:
faktoring pełny – faktor, nabywając należności przejmuje również na
siebie pełne ryzyko inkasa (niewypłacalność dłużnika, opóźnienia
wpływów);

B faktoring niepełny – faktor dochodzi do zwrotu należności od

faktoranta, jeżeli dłużnik staje się niewypłacalny lub przejmuje ryzyko z
tym związane tylko częściowo;

Faktoring (2)

Strony faktoringu:

faktorant – podmiot sprzedający należności przed terminem
ich inkasa

dłużnik – odbiorca, któremu faktorant sprzedał towary lub
produkty, udzielając mu kredytu handlowego

faktor – przejmujący funkcję inkasa należności w zamian za
wynagrodzenie ustalone w umowie z faktorantem przeważnie w
formie odsetka od nabytych należności;

Faktoring (3)

Źródło: W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Warszawa 2005

Forfaiting (1)

Forfaiting – specyficzna forma finansowania kontraktów
eksportowych polegająca na odsprzedaży przez eksportera
wierzytelności z tytułu zagranicznej transakcji handlowej – z
odroczonym terminem płatności – wyspecjalizowanej z tej instytucji
finansowej (forfaitingowej) bez prawa regresu; forfaiter przejmuje
zatem pełne ryzyko inkasa należności od dłużnika; najczęściej
przedmiotem forfaitingu są weksle własne wystawione przez importera
lub weksle trasowane przez niego zaakceptowane, płatne za zwyczaj
po upływie 6 m-c do kilku nawet lat, zaopatrzone poręczeniem lub
gwarancją solidnego banku; nabywając taki weksel forfaiter potrąca z
góry swoje wynagrodzenie w formie dyskonta za okres do terminu
wykupu weksla; forfaiting umożliwia elastyczne finansowanie
kontraktów eksportowych oraz przeniesienie ryzyka inkasa
wierzytelności na forfaitera; jednakże koszt jest stosunkowo wysoki;

Forfaiting (2)

Źródło: W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa,

Warszawa 2005

Międzynarodowe rozliczenia
bankowe i finansowanie handlu

Rozwój międzynarodowej

bankowości komercyjnej w

drugiej połowie

dwudziestego wieku.

Powstawanie centrów finansów
międzynarodowych w drugiej połowie XX
wieku



Waluta cieszyła się zaufaniem



Waluta była chętnie przyjmowana i trzymana



Występowała gwarancja wiarygodności banku centralnego



Banki były dobrze usytuowane by przyjmować wkłady w
danej walucie

Pozyskane środki przeznaczone były na udzielanie kredytów.

Historyczne

centra

finansów międzynarodowych

wyłaniały się w krajach, w których:

off-shore market w drugiej połowie XX
w.

off-shore market
jest to odrębny segment rynku usług bankowych, który
przyjmował głownie klientów zagranicznych i udzielał
kredytów głównie klientom zagranicznym.

Segment powstał w latach 50’ XX wieku. W tym czasie
w świecie stosowane były różnego rodzaju utrudnienia
dewizowe.

Londyńskie City po drugiej wojnie
światowej

Centrum finansowe londyńskiego City

jest odrębnym obszarem działalności bankowej, której
celem było stworzenie najpierw dla osób
zagranicznych, sfery stosunkowo swobodnego obrotu
dewizowego i kredytowego w czasach kiedy rząd
brytyjski zmuszony był do stosowania ograniczeń
dewizowych w stosunku do własnych właścicieli.

Rynek eurodolarowy po II wojnie
światowej

W związku z coraz powszechniejszym stosowaniem dolara
amerykańskiego w rozliczeniach międzynarodowych w
okresie po drugiej wojnie światowej rynek kredytów i
depozytów dolarowych w Londynie szybko się rozrastał.

Dolar stał się walutą dominującą wśród wszystkich i
zepchnął na podrzędne miejsce funta szterlinga.

Londyński rynek depozytów i kredytów dolarowych stał się
wzorem do naśladowania dla innych centrów Europy i
świata.

Analogiczne rynki zewnętrzne w stosunku
do macierzystego rynku depozytów i
kredytów na bazie innych walut



Rynek euroszterlingowy



Rynek euromarkowy



Rynek eurofrankowy



Rynek eurojenowy

Międzynarodowe rozliczenia
bankowe i finansowanie handlu

Specyfika bankowości

komercyjnej i jej

międzynarodowe aspekty

Bankowość inwestycyjna
a bankowość komercyjna



Dominacja bankowości uniwersalnej nad bankowością
inwestycyjną w Europie kontynentalnej, a także między
innymi w Japonii



I odwrotnie w Wielkiej Brytanii

 występowanie instytucji zwanych bankami

inwestycyjnymi

 występowanie pośredników (inwestorów

instytucjonalnych:
* fundusze powiernicze
* fundusze inwestycyjne
* fundusze emerytalne
* towarzystwa ubezpieczeniowe
* instytucje długu długoterminowego (banki

hipoteczne, towarzystwa budowlane

w UK

albo tzw. finance houses w

USA

Działalność instytucji inwestycyjnych na
scenie międzynarodowej

Działalność banków w charakterze:

 firm brokerskich
 niezależnych dealerów - inwestorów
 „underwriterów”

Działały także w obszarze zarezerwowanym

bankom komercyjnym

Działalność banków inwestycyjnych na
scenie międzynarodowej

Firmy wolały unikać nazwy

BANK

Ponieważ:

•

Wygoda

•

Brak konieczności trzymania minimalnych
rezerw kasowych

•

Brak obowiązku tworzenia rezerw celowych

•

Ochrona przed konkurencją zagraniczną

Akt Glassa-Steagalla

1. Na mocy ustawy Glassa-Steagalla banki banki
komercyjne

nie mogły działać na rynku

kapitałowym w Wielkiej

Brytanii, a od roku 1993 w

Stanach Zjednoczonych.

2. Dla banków zagranicznych, podobnie jak i
krajowych droga

do działania na Wall Street była

za mocy ustawy Glassa-

Steagalla zamknięta.

Akt Glassa-Steagalla (2)

3. Ustawa nie przeszkadzała takim instytucjom jak:

Merrill Lynch, Morgan Stanley (teraz: Morgan

Stanley Dean Witter) czy Goldman Sachs.

4. Amerykańskie banki komercyjne czuły się spychane
na pobocze działalności.

5. Dziesięcioletnie starania banków komercyjnych o

uchylenie aktu doprowadziły do usunięcia

najważniejszych barier wewnętrznych.

Zalety dualnego modelu sektora
finansowego

1.Model dualny sprzyjał w następnych dekadach
dynamizacji rozwoju:

 rynku kapitałowego
 obsługujących go instytucji

2. Potrzeba rekompensaty zepchnięcia na pobocze
na

arenie wewnętrznej zdopingowała

amerykańskie banki do wyjścia na zewnątrz.

Międzynarodowe rozliczenia
bankowe i finansowanie handlu

Dzisiejsze formy obecności

banków na arenie

międzynarodowej

International banks

International banks są to banki, które obsługują
obrót międzynarodowy. Mogą one być zaangażowane
w ten obrót w stopniu:

 mniejszym w formie correspondence banking

albo
 większym przez pośrednictwo filii

przedsiębiorstwa zwanej córką

Formy obecności banków w świecie

Forma tradycyjna jest:

* formą podstawową
* operowaniem z siedziby centrali (domicylu)
* formą, na której podstawie bank może
prowadzić operacje na dwa fronty:

 na rynku klientów detalicznych
 na rynku międzybankowym

Formy obecności banków w świecie

Forma biura przedstawicielskiego (representative
office):

* ułatwia bankowi utrzymanie kontaktów z

bankami-korespondentami

* jest pożyteczna bankowi i oznacza

mocniejszą

pozycję banku w danym

terenie

* służy przygotowaniu gruntu do kolejnego

kroku i

przejścia na wyższy poziom, np.

otworzenie

oddziału

Formy obecności banków w świecie

Forma oddziału zagranicznego:
* umożliwia świadczenie klientom danego kraju

usług bankowych:
- przyjmowaniem depozytów w walucie

lokalnej i

w dewizach
- udzielanie kredytów klientom lokalnym i

zagranicznym
* daje gwarancję depozytów danego oddziału,

ponieważ bank odpowiada za swoje zobowiązania
* sprzyja globalizacji rynków finansowych

Formy obecności banków w świecie

Bank w formie spółki:

* bank-córka  samodzielna firma,

posiadająca

własną osobowość prawną,

zarejestrowana i

działająca na

podstawie prawa obowiązującego

w

danym kraju

* affiliates  spółki kapitałowe za granicą,

w

których dany bank ma udział, nie

gwarantujący

mu wpływu na spółkę

* sprzyja globalizacji rynków finansowych

Międzynarodowe rozliczenia
bankowe i finansowanie handlu

Specyfikacja amerykańskiej

ekspansji w obszarze

bankowości

międzynarodowej

Cechy bankowości amerykańskiej(1)



Wieloletnia koncentracja na rynku
rodzimym



Nasilenie regulacji prawnych po
Wielkim Kryzysie



Ustawa Glassa-Steagalla (rok 1933)



Podział rynku finansowego na Wall
Streat i Main Streat

Cechy bankowości amerykańskiej(2)



Security firms (brokerage houses)



National banks



Ograniczenia dla zagranicznych
oddziałów banków amerykańskich



Agreement corporations



Konsorcja (consortium bank)

Edge Act



Tworzenie niezależnych firm – córek



Sposób na obejście regulacji i
finansowanie handlu
międzynarodowego (min. Weksle,
akredytywy, kredyty)



Edge Act Corporations



Wyprzedzenie procesu deregulacji

Międzynarodowe rozliczenia
bankowe i finansowanie handlu

Ewolucja bankowości

międzynarodowej w epoce

globalizacji rynków finansowych

Przyczyny i efekty globalizacji rynków
finansowych



Postęp techniczny



Komputeryzacja



Deregulacja



Przenoszenie kapitału



Powstanie nowych rodzajów transakcji

Specyfika sektora bankowego -
protekcjonizm



Banki jako instytucje zaufania publicznego



Obrona przed outsiderami



Rozpowszechnienie oligopolistycznej
struktury



Konkurowanie jakością usług



Państwo jako pożyczkodawca ostatniej
instancji (too big to fail)

Fundusze powiernicze



Nowe techniki komunikacji z klientem



Konkurencja dla banków komercyjnych

w zabieganiu o pieniądze klientów



Działalność na rynku kredytowym –

nabywanie obligacji



Zwolnione z rezerw celowych i rezerw

obowiązkowych



Fundusze rynku pieniężnego

Zmiany na rynku finansowym



Odpływ klientów z banków
komercyjnych



Zmniejszenie płynności sektora



Niespłacalne kredyty



Nowe podmioty (in-house banking)



Publiczny sektor bankowości
(Landesbank)

Międzynarodowe rozliczenia
bankowe i finansowanie handlu

Strategia dostosowawczo-

obronna bankowości

międzynarodowej

Konsolidacje



Fuzje i przejęcia



Firmy zależne



Powstanie konglomeratów (Citigroup)



Uchylenie w USA restrykcyjnych
regulacji dotyczących bankowości



Tendencje konsolidacyjne w Unii
Europejskiej

Zmiany w sposobie operowania banków



Sekurytyzacja aktywów i pasywów



Zastąpienie depozytu przez certyfikat
depozytowy



Obligacje zabezpieczone należnością
kredytową Credit-backed bond



Tworzenie i prowadzenie funduszy
inwestycyjnych i powierniczych

Obecna rola banków komercyjnych (1)



Finansowanie handlu międzynarodowego
poprzez kredytowanie transakcji; w tym celu
banki otwierają oddziały, kupują firmy – córki
i utrzymują stosunki z innymi bankami



Handel dewizami – rynek terminowy i
kasowy, obrót hurtowy i detaliczny, heding



Zabezpieczanie klientom dostępu do
kredytów międzynarodowych

Obecna rola banków komercyjnych (2)



Project financing – finansowanie obrotu
sprzętem, maszynami, urządzeniami, a nawet
kompletnymi obiektami przemysłowymi



Kredyty konsorcjonalne – banki pomagają
klientom korporacyjnym w plasowaniu
obligacji, czasami tworząc w tym celu
konsorcja



Obrót derywatami – opcje, swapy dewizowe,
swapy odsetkowe, transakcje futures

Obecna rola banków inwestycyjnych



Pośredniczenie w emisji papierów

wartościowych



Działalność brokerska i underwritera



Pomoc w organizowaniu przejęć i fuzji



Zarządzanie zasobami finansowymi

(cash managment)



Dostarczanie informacji i doradztwo w

kontaktach z zagranicznymi klientami

Bibliografia

1) Współczesna bankowość, pod red. prof. dr hab. Małgorzaty

Zaleskiej

2) Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, prof. dr hab. Witold

Bień

3) Finanse międzynarodowe. Zarys problematyki, Karol Lutkowski
4) Finanse międzynarodowe, Kazimierz Zabielski
5) Finanse przedsiębiorstwa, pod red. Lecha Szyszko
6) Międzynarodowe rozliczenia bankowe, Z. Krzyżkiewicz

www.gazetafinansowa.pl
www.bankier.pl
www.infor.pl

I to jest już koniec

Dziękujemy za uwagę

