plik

Przedmiot: Makroekonomia I

Prowadzący przedmiot: dr Małgorzata Znoykowicz-Wierzbicka

Prowadzący dwiczenia: Łukasz Skrok

Kontakt (jednostronny): http://www.sgh.waw.pl/katedry/ke2/pracownicy/skrok/materialy_skrok/ (hasło do
plików na stronie: makroekonomia)

Kontakt (obustronny): lukasz.skrok@doktorant.sgh.waw.pl,

Zajęcia: piątki, 11.40-13.20, 13.30-15.10 sala 216A

Konsultacje: piątki, 15.45-16.45, 314/315A

Zasady zaliczenia:

3x30 punktów – kartkówki (orientacyjnie, na 4., 9. i 14. zajęciach)

10 punktów – aktywnośd + minikartkówki

Próg zaliczenia – 50,5 punktu

Nieobecności: nie może ich byd za dużo

Literatura: Podręcznik Begga, zbiór zadao Smith, Begg (uzupełniająco: zbiór zadao Smith, Sloman – (SS))

Zadanie 1 – pojęcia i powtórzenia

Co to jest makroekonomia?

Co to jest wzrost gospodarczy? Co to jest stopa inflacji? Co to jest stopa bezrobocia?

Czym się różni PKB od PNB? Czy są to strumienie, czy zasoby?

Jak można mierzyd PKB? Wskaż na diagramie z podręcznika Begga (str. 31) sposoby mierzenia PKB

Czym się różnią dobra pośrednie od dóbr finalnych?

Czym się różni wartośd globalna produkcji od wartości dodanej?

Czym różnią się inwestycje od oszczędności?

Zadanie 2 – zmodyfikowane zadanie 4. ze zbioru Smitha i Begga :

W gospodarce zamkniętej bez rządu działa pięd przedsiębiorstw wytwarzających: stal, gumę,
obrabiarki, opony i rowery. Producent rowerów sprzedaje rowery koocowym nabywcom za 8000 zł.
W procesie wytwarzania rowerów wykorzystuje opony, które kupuje za 1000 zł, stal za 2500 zł i
obrabiarki za 1800 zł. Producent opon nabywa gumę za 600 zł, a producent obrabiarek zużywa stal za
1000 sł.

Przedstaw na diagramie przepływ towarów pomiędzy producentami i wartości tych przepływów.

Skonstruuj tabelę, w której wskażesz wszystkie transakcje, wartości transakcji i wartośd dodaną
poszczególnych dóbr, wydatki na dobra finalne oraz dochody czynników wytwórczych.

Jaki jest wkład przemysłu rowerowego w tworzenie PKB? Jaka jest wielkośd wydatków finalnych?
Jaka jest wielkośd produktu globalnego?

Zadanie 3 – Ponownie rozpatrzmy gospodarkę zamkniętą bez rządu. Działają w niej cztery podmioty –
kopalnia soli, gospodarstwo rolne uprawiające ziemniaki i rzepak, producent oleju oraz producent
frytek mrożonych, wstępnie smażonych (zakładamy, że frytki smażone są na kamieniu). W ciągu roku,

który analizujemy, kopalnia wytworzyła sól o wartości 2 tys. zł, gospodarstwo rolne ziemniaki o
wartości 5 tys. zł i rzepak o wartości 4 tys. zł. Producent oleju wykorzystując cały wyprodukowany (a
następnie zakupiony) rzepak wyprodukował olej o wartości 8 tys. zł. Producent frytek zakupił ten olej,
a następnie zużywając także zakupione ziemniaki i sól, wyprodukował frytki o wartości 14 tys. zł.
Wiemy, że wartośd dodana, jaką wytworzyła ta fabryka, to 1 tys. zł.

Jaka jest sumaryczna wartośd produktów finalnych w tej gospodarce? Jaka jest wartośd dóbr
konsumpcyjnych, jaka inwestycyjnych, a jaka pośrednich?

Zadanie 4 – oblicz roczne stopy inflacji dla Stanów Zjednoczonych i Japonii na podstawie wskaźnika
cen konsumpcyjnych (CPI), przedstaw szeregi czasowe stóp inflacji na wykresie, o ile procent wzrosły
ceny w USA i Japonii w okresie 1997-2008?

USA – CPI

USA – stopa inflacji

Japonia - CPI

Japonia – stopa inflacji

1997

82,2

102,7

1998

83,5

103,3

1999

85,3

103,0

2000

88,2

102,2

2001

90,7

101,5

2002

92,1

100,6

2003

94,2

100,3

2004

96,7

100,3

2005

100,0

2006

103,2

100,3

2007

106,2

100,3

2008

110,2

101,7

Źródło: Eurostat.

Zadanie 5 – interpretacja – zadanie 8. ze zbioru Smitha i Begga

Wskaźnik PKB (ceny bieżące) CPI

Wskaźnik liczby
ludności

Przeciętna długośd tygodnia
roboczego

Rok 1

105

102

Rok 2

110

106

103

Źródło: Smith, Begg

Czy dane wskazują, że:

a)  Realny dochód krajowy zwiększył się?
b)  Realny dochód krajowy na 1 mieszkaoca wzrósł?
c)  Stopa życiowa wszystkich mieszkaoców kraju wzrosła?
d)  Liczba ludności zawodowo czynnej zwiększyła się?

Zadanie 6 (SS) – czy deflator PKB jest tym samym czym jest wskaźnik CPI?

Zadanie 7 (SS) – Odpływy i dopływy – określ jak podane zdarzenia wpływają na wielkośd odpływów/dopływów:

a) Rząd wprowadza ulgi podatkowe (odpływ/dopływ) (zwiększenie/zmniejszenie)

b) Rząd obniża poziom inwestycji drogowych (odpływ/dopływ) (zwiększenie/zmniejszenie)

c) Przedsiębiorstwa biorą kredytu w celu zwiększenia zapasów, w oczekiwaniu na wzrost popytu

konsumpcyjnego (odpływ/dopływ) (zwiększenie/zmniejszenie)

d) Deprecjacja kursu walutowego zmniejsza popularnośd wczasów zagranicznych (odpływ/dopływ)

(zwiększenie/zmniejszenie)

e) Wielkośd oszczędności w gospodarce jest zmieniona na skutek redystrybucji dochodu od bogatych do

biednych (odpływ/dopływ) (zwiększenie/zmniejszenie)

f) Konsumenci zwiększają popyt na dobra krajowe (przy czym całkowity popyt konsumpcyjny pozostaje

niezmienny) (odpływ/dopływ) (zwiększenie/zmniejszenie)

g) Społeczeostwo umieszcza więcej pieniędzy w lokatach bankowych (odpływ/dopływ)

(zwiększenie/zmniejszenie)

Zadanie 8 (SS) – poniższe dane dotyczą strumieni w gospodarce małego kraju:

Oszczędności (S)

Konsumpcja dóbr
krajowych (C

)

Przychody budżetu
z podatku dochodowego (T

)

Przychody budżetu
z podatków pośrednich (T

)

200

1550

750

475

Wydatki importowe (Z) Wydatki eksportowe (X) Wydatki rządowe

w kraju (G)

Inwestycje (I)

600

850

900

575

Ile wynoszą odpływy z ruchu okrężnego gospodarki? Ile wynosi popyt zagregowany?

Zadanie 9 (SS) - Które z wymienionych strumieni byłyby uwzględnione w obliczeniach PKB (kolumna lewa)? Które
wydatki powinny zostad wliczone do PKB liczonego metodą wydatkową (kolumna prawa)?



Wzrost wartości zapasów, wynikający
ze wzrostu cen



Wydatki na krajowe dobra konsumpcyjne trwałego
użytku



Usługa publiczna (np. operacja w szpitalu)



Wydatki niemieckich konsumentów na polskie
ubrania



Import surowców



Wydatki rządowe na pieniężne świadczenia społeczne



Zapasy z lat poprzednich



Wydatki rządowe na edukację



Zyski przedsiębiorstw zagranicznych, działających
w Polsce



Zakupy nowych maszyn przez
przedsiębiorstwa prywatne



Oszczędności wynikające z mieszkania
w domu własnościowym



Wydatki na nowe mieszkania prywatne



Zwiększenie poziomu zapasów



Wydatki samorządów na mieszkania
społeczne



Dochody polskich rezydentów z udziałów w
przedsiębiorstwach działających za granicą



Wydatki prywatne na mieszkania na rynku wtórnym

Zadanie 10 – oblicz nadwyżkę oszczędności nad inwestycjami, jeżeli deficyt budżetowy wynosi 300, import 1500, a
eksport 1400.

Zadanie 11 –zadanie 6. ze zbioru Smitha i Begga :

PKB w Wielkiej Brytanii, liczony w cenach rynkowych z 1985 roku, wyniósł 384 996 mln £ w 1987 r. i 400 999 mln £
w 1988 roku. Liczony w bieżących cenach rynkowych, wyniósł 355 329 mln £ w 1985 r., 380 623 mln £ w 1986 r. i
463 933 mln £ w 1988 r. Deflator PKB wyniósł 103,5 w 1986 r. i 108,5 w 1987 r. Oblicz roczne stopy wzrostu
realnego i nominalnego PKB oraz wskaźniki cen dla lat 1985-1988.

Zadanie 12 – zadanie 7. ze zbioru Smitha i Begga:

Tablica zawiera dane na temat wydatków krajowych i dochodu narodowego pewnego kraju w okresie trzech
kolejnych lat (w mln £). Jaki był stan bilansu handlowego w tym kraju w każdym roku?

Rok 1

Rok 2

Rok 3

Dochód narodowy

500

600

700

Wydatki paostwa

200

250

200

Wydatki konsumentów

250

300

250

Inwestycje

200

W którym roku kraj ten w najmniejszym stopniu angażował się w wymianę międzynarodową?

Zadanie 13 – zadanie 9. ze zbioru Smitha i Begga:

Oblicz, na postawie danych dla Wielkiej Brytanii w pewnym roku:

a)  PKB w cenach rynkowych
b)  PNN w cenach rynkowych
c)  PNN w cenach czynników produkcji
d)  PKB w cenach czynników produkcji
e)  Dochód narodowy

Dane (w mld £):

a)  PNB w cenach rynkowych = 574,5
b)  Podatki od wydatków = 83
c)  Amortyzacja = 64
d)  Dochody netto z własności za granicą = 0,3
e)  Subsydia paostwowe = 5,9

Zadanie 14 – zadanie 3. ze zbioru Smitha i Begga:

Oblicz, na postawie danych dla Wielkiej Brytanii w pewnym roku, licząc od strony wydatków:

a)  PKB w cenach rynkowych,
b)  PNB w cenach rynkowych,
c)  PKB w cenach czynników produkcji,
d)  dochód narodowy,

a także, licząc od strony dochodów:

a) PKB w cenach czynników produkcji.

Dane (w mld £):

Wydatki konsumentów

367,9 Amortyzacja

Subsydia paostwowe

5,9

Zmiany stanu zapasów

-5,3

Czynsze

44,1

Inwestycje w kapitale trwałym

95,4

Dochody netto z wł. za granicą

0,3

Eksport

135,1

Wydatki konsumpcyjne paostwa 121,9 Płace

387,3

Podatki od towarów i usług

Wynagrodzenia pozostałych czynników produkcji 1,7

Zyski

63,9

Import

140,4

Problem do dyskusji: Czego nie mierzymy w ramach PKB, a co mówi o dobrobycie?

Zadanie 15 – (BS) – które z wymienionych pozycji uwzględniane są w obliczeniach PNB?

a)  Wynagrodzenia nauczycieli
b)  Napiwki otrzymane przez taksówkarzy
c)  Zasiłki z opieki społecznej
d)  Dochód osiągany przez handlarza

używanych samochodów

e) Praca wykonywana w domu przez

gospodynie domowe

f) Praca wykonywana w domu przez płatną

pomoc domową

g) Wartośd przyjemności czerpanej z czasu

wolnego

h) Dochód ze sprzedaży jaj na rynku
i) Maliny z ogródka

Zadanie 16 – (BS) – oblicz a) całkowite dochody ludności i b) wielkośd rozporządzalnych dochodów
osobistych, wiedząc że w danym roku poszczególne kategorie miały (w UK) wartośd:

a)  Dochody z pracy najemnej lub prowadzenia własnej firmy – 387 315
b)  Dochody z kapitału – 57 474
c)  Podatki dochodowe, składki na fundusz ubezpieczeo społecznych etc. – 108 554
d)  Podatki od wydatków konsumentów – 51 569
e)  Oszczędności – 39 793
f)  Dochody transferowe – 71 411

Zadanie  17  -  Przeanalizujmy  pięd  lat  z  życia  pewnej  rodziny.  W  ciągu  pierwszego  roku,  Paostwo
Iksioscy, jako studenci ostatniego roku studiów magisterskich na kierunku studiów wyzwolonych na
Uniwersytecie Tego i Owego,  zajmowali się pracą dyplomową. Swoją konsumpcję finansowali dzięki
pomocy  finansowej  rodziców.  W  kolejnym  roku  (drugim),  Pani  Iksioska  rozpoczęła  aktywnośd  na
rynku  pracy,  odbywając  nieodpłatną  praktykę  w  firmie  konsultingowej  W  jak  Wyzysk.  Pan  Iksioski,
wykorzystując  środki  zaoszczędzone  przed  kilkoma  laty  w  czasie  letniej  pracy  w  Stanach,
wyremontował  100-metrowe  mieszkanie  w  starej  kamienicy,  jakie  Paostwo  Iksioscy  otrzymali  w
prezencie  ślubnym  od  rodziców  jednego  z  nich.  Pan  Iksioski,  chcąc  zaoszczędzid,  remont  wykonał
samodzielnie (dlatego spędził na tym cały rok).  W roku trzecim, pani Iksioska rozpoczęła pracę jako
konsultant  w  dotychczasowej  firmie.  Pan  Iksioski,  z  kolei,  imał  się  pisania  prac  magisterskich  na
zamówienie  oraz  udzielał  korepetycji  licealistom.  W  roku  czwartym,  dynamicznie  rozwijająca  się
kariera zawodowej Pani Iksioskiej przerwana została ciążą, porodem, a w koocowych miesiącach roku
wychowywaniem dziecka. Pan Iksioski rozpoczął pracę jako programista na pół etatu. W roku piątym,
pani  Iksioska  powróciła  do  pracy,  pan  Iksioski  awansował  i  pracował  już  na  pełen  etat.  Paostwo
Iksioscy wynajęli także opiekunkę dla dziecka. W tej roli zatrudnili młodszą siostrę pana Iksioskiego.
Ponieważ nie  była ona studentką i potrzebowała ubezpieczenia zdrowotnego, Paostwo Iksioscy (po
wielu trudach administracyjnych) zatrudnili ją na umowę o pracę.

Jaki  wpływ  na  wielkośd  mierzonego  PKB  (obliczanego  za  pomocą  wartości  dodanej)  mieli  Paostwo
Iksioscy  w  poszczególnych  latach  (każde  z  osobna)  –  czy  ulegało  ono  (w  porównaniu  z  rokiem
poprzednim) a) zwiększeniu, b) zmniejszeniu, c) nie zmieniało się, d) „mogło byd różnie”?

Rok 2

Rok 3

Rok 4

Rok 5

Pani Iksioska

Pan Iksioski

Dodatkowo

ZAJĘCIA 3, 4 i 5 (model zagregowanego popytu)

Zadanie 1 – poszerzone zadanie 21.7 ze zbioru Smitha i Begga :

Ponownie skupimy uwagę na gospodarce zamkniętej bez rządu. Związek między konsumpcją (C)
i dochodem (Y) przedstawia funkcja:

Y = A + c Y

A.  Ile wynosi kraocowa skłonnośd do konsumpcji?
B.  Ile wynosi przeciętna skłonnośd do konsumpcji?
C.  Jak przedstawia się zależnośd oszczędności od dochodu?

Załóżmy, że A = 400, c = 0,75, inwestycje wynoszą 500.

D.  Przy jakim poziomie dochodu narodowego oszczędności będą równe zero?
E.  Oblicz wartośd mnożnika keynesowskiego.
F.  Jaki poziom dochodu zapewni równowagę?
G.  Sporządź wykres  dla tej gospodarki, wykreśl funkcję konsumpcji, funkcję  popytu globalnego

oraz prostą 45°. Zaznacz równowagę.

H. Jaki wpływ na równowagę miałby wzrost inwestycji o 100? Wskaż nową równowagę na

wykresie. Jaki poziom dochodu zapewni równowagę?

I. Jaki wpływ na równowagę miałoby zwiększenie kraocowej skłonności do oszczędzania o 5

punktów procentowych? Wskaż nową równowagę na wykresie. Jaki poziom dochodu
zapewni równowagę?

J. Z czego mogą wynikad zmiany w poprzednich dwóch podpunktach?
K. Ponownie rozważmy podpunkty G i H. Jeżeli przed wzrostem inwestycji/skłonności do

oszczędzania gospodarka znajdowała się w równowadze, to po tych wydarzeniach w krótkim
okresie gospodarka w równowadze nie będzie. W którym przypadku występuje nadwyżka
popytu, a w którym nadwyżka podaży?

L. Jak wyglądad może mechanizm dostosowawczy (to jest powrotu do równowagi) w

poprzednich dwóch punktach?

Zadanie 2 – 21.8 z BS - Przedstaw na wykresie linię 45° funkcję konsumpcji i popyt zagregowany w
gospodarce zamkniętej bez sektora rządowego. Znajdź na wykresie wartośd kraocowej skłonności do
konsumpcji oraz przeciętnej skłonności do konsumpcji.

Zadanie 3 - Rozważmy gospodarkę zamkniętą bez paostwa. W pewnym momencie gospodarstwa
domowe decydują się zmniejszyd swoją kraocową skłonnośd do oszczędzania. Jaki będzie wpływ
takiego zachowania na poziom oszczędności? Co stanie się z poziomem produkcji w kraju?

Przedstaw sytuację na wykresie prezentującym oszczędności i inwestycje.

Niezależnie od treści zadania, przedstaw na wykresie skutek wzrostu optymizmu u przedsiębiorców.

Zadanie  4  -  Rozważmy  gospodarkę  zamkniętą  bez  udziału  paostwa.  Kraocowa  skłonnośd  do
konsumpcji  wynosi  w  niej  c  =  0,75,  konsumpcja  autonomiczna  A  =  100,  zaś  wydatki  inwestycyjne
wynoszą I = 200. W  pewnym momencie  przedsiębiorstwa  postanawiają zwiększyd swoje inwestycje
o  I  =  100.  Jak  zmiana  popytu  konsumpcyjnego  przełoży  się  na  dochód  i  wydatki  konsumpcyjne
gospodarstw domowych? Podaj pięd kolejnych kroków działania efektu mnożnikowego oraz rezultat
ostateczny.

Zadanie 5 - W gospodarce kraocowa skłonnośd do konsumpcji wynosi c = 0,9. Jaka jest wartośd
mnożnika? Jak się ona zmieni, gdy w gospodarce pojawi się paostwo, które nakłada podatek
dochody t = 0,2? Jak zmieni się wartośd mnożnika, gdy z kolei gospodarka otworzy się i podmioty
zaczną importowad z kraocową skłonnością do importu m = 0,1?

Zadanie  6  -  Rozważmy  gospodarkę  zamkniętą  bez  udziału  paostwa.  Kraocowa  skłonnośd  do
konsumpcji  wynosi  w  niej  c  =  0,75,  konsumpcja  autonomiczna  A  =  100,  zaś  wydatki  inwestycyjne
wynoszą I = 200. W pewnym momencie przedsiębiorstwa postanawiają zwiększyd swoje inwestycje o
I  =  100.  Jak  zmiana  popytu  konsumpcyjnego  przełoży  się  na  dochód  i  wydatki  konsumpcyjne
gospodarstw domowych? Podaj pięd kolejnych kroków działania efektu mnożnikowego oraz rezultat
ostateczny.

Zadanie 7 - Rozważmy gospodarkę otwartą z paostwem, w której konsumpcja autonomiczna wynosi
70, kraocowa skłonnośd do konsumpcji 0,8, stopa podatkowa 25%, nakłady inwestycyjne wynoszą
120, wydatki rządowe 150, eksport 60, zaś kraocowa skłonnośd do importu 0,1.

a)  Jaki jest poziom produkcji?
b)  Czy w budżecie występuje deficyt, czy nadwyżka?
c)  Jak wygląda sytuacja w bilansie handlowym?
d)  Jak zmieni się sytuacja (produkcja, budżet, handel), gdy kraocowa skłonnośd do importu

wzrośnie do 0,2?

e) Jak zmieni się sytuacja, gdy kraocowa skłonnośd do importu wzrośnie do 0,2 a równocześnie

eksport wzrośnie o X = 100?

f) Jaką paostwo może ustalid stopę podatkową, żeby zrównoważyd budżet? Co wówczas stanie się

z poziomem produkcji i handlem zagranicznym?

g) Jak zmieni się sytuacja, gdy kraocowa skłonnośd do konsumpcji wzrośnie do 0,9?

Zadanie 8 (BS) - Paostwo wydatkuje na dobra i usługi 100 mln zł i wypłaca transfery równe 10%
dochodu narodowego. Stopa podatków bezpośrednich wynosi 30%.

Przedstaw na wykresie autonomiczne wydatki paostwa i zmiany sumy podatków netto
zachodzące pod wpływem zmian wielkości dochodu narodowego

Przy jakim poziomie dochodu narodowego budżet paostwa znajduje się w równowadze?

W jakim przedziale wartości dochodu narodowego występuje deficyt budżetowy?

W jakim przedziale wartości dochodu narodowego występuje nadwyżka budżetowa?

Jaki byłby deficyt/nadwyżka, gdyby dochód nar. w stanie równowagi wynosił 400 mln zł?

Jeśli dochód nar. miałby wynieśd 750 mln zł, to jakim saldem musiałby zamknąd się budżet?

Zadanie 9 (BS) – Wydatki inwestycyjne wynoszą 450, konsumpcja stanowi 80 proc. dochodu
rozporządzalnego. Wydatki rządu to 250, a podatki bezpośrednie – 10% dochodu.

a) Jaki poziom dochodu zapewnia równowagę w tej gospodarce?
b) Obliczmy sumę wydatków konsumpcyjnych, wielkośd wpływów podatkowych oraz saldo

budżetu paostwa

Wydatki paostwa rosną o 50, a stopa podatkowa jest zwiększona z 10% do 25%.

c) ile obniży się dochód rozporządzalny, zanim produkcja dostosuje się do nowej sytuacji?

d) Oblicz związaną z tym zmianę poziomu wydatków konsumpcyjnych i zmianę netto popytu

globalnego, pamiętając o wzroście wydatków paostwa

e) Jaki jest nowy poziom dochodu zapewniający równowagę w gospodarce?

f) Jaki jest stan budżetu?

g) Oblicz mnożnik zrównoważonego budżetu.

Zadanie 10 – Pewna gospodarka eksportuje rocznie dobra i usługi o wartości 150 mln $. Import
stanowi 20% dochodu.

a)  Narysuj wykres przedstawiający zależnośd importu i eksportu od dochodu
b)  Jaki jest stan bilansu handlowego, gdy dochód wynosi 1000 mln $?
c)  Jaki jest stan bilansu handlowego, gdy dochód wynosi 500 mln $?
d)  Przy jakim poziomie dochodu narodowego następuje zrównanie importu z eksportem?

Problemy do dyskusji:

1) Co determinuje produkt? Podaż, czy popyt?

2) Czy konsumpcja zależy liniowo od dochodu rozporządzalnego?

3) Jaki jest sens parametru A (przecięcia) w funkcji konsumpcji?

4) Czy dla rozwoju gospodarczego byłoby najlepiej, gdyby społeczeostwo jak najmniej

oszczędzało?

5) Czy dla rozwoju gospodarczego byłoby najlepiej, gdyby wydatki rządowe były jak największe

(kosztem podatków? deficytu budżetowego?) Czy dług wewnętrzny ma małe znaczenie?

6)  Jak się mają podatki do stabilności produktu w cyklu koniunkturalnym?
7)  Czy inwestycje przedsiębiorstw są istotnie niezależne od podatków i wydatków rządu?
8)  Czy jedynym przeciwwskazaniem dla ograniczeo importu są możliwe ograniczenia eksportu?
9)  Poniżej zaprezentowana jest dynamika (roczne, realne zmiany) wydatków konsumpcyjnych i

inwestycyjnych w Polsce. Które wydatki cechują się większą zmiennością ? Jakie mogą byd
tego przyczyny?

-25

-20

-15

-10

-5

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych

Popyt wewnętrzny

Inwestycje - kapitał trwały

Zmiany zapasów

Źródło: EUROSTAT.

ZAJĘCIA 6 i 7 (pieniądz, system bankowy, rynek pieniądza, bank centralny, polityka monetarna)

Po co ludziom pieniądz? Jakie są funkcje pieniądza?

Zadanie 1 – zadanie 22.5 ze zbioru zadao Smitha i Begga

Rząd ma do spłacenia 100 mld zł, od którego płaci odsetki według nominalnej stopy procentowej
wynoszącej 8%. Stopa inflacji wynosi 6%.

a)  Ile wynosi nominalny ciężar odsetek od długu?
b)  Jaka jest wysokośd realnej stopy procentowej?
c)  Jaki jest realny ciężar odsetek od długu?
d)  Posiadaczom obligacji paostwowych trzeba wypłacid 8% odsetek (nominalnie). Jak w praktyce

rząd może sprostad temu wymaganiu?

Zadanie 2 - Mamy gospodarkę w której funkcjonuje 100 gospodarstw domowych, każde z nich
produkuje jedno dobro i konsumuje jedno (nieprodukowane przez siebie). Załóżmy, że w gospodarce
istnieje powszechnie akceptowany środek płatniczy. Ile cen funkcjonuje w gospodarce? Ile transakcji
musi przeprowadzid w najlepszym/najgorszym przypadku każde gospodarstwo?
Załóżmy teraz, że taki środek nie istnieje. Ile cen funkcjonuje w gospodarce? Ile transakcji musi
przeprowadzid w najlepszym/najgorszym przypadku każde gospodarstwo?

Zadanie 3 - (zadanie 23.4 z BS): Jakie warunki są nieodzownym wymogiem istnienia pieniądza?

1.  Oparcie pieniądza na metalu szlachetnym
2.  Uznanie przez paostwo za prawnie obowiązujący środek płatniczy
3.  Powszechna akceptacja pieniądza jako środka wymiany
4.  Zachowanie wartości na przyszłe transakcje

Zadanie 4 (z wykorzystaniem zadania 2 z BS): Jakiego typu jest to pieniądz (prawny środek płatniczy,
pieniądz symboliczny, pieniądz bezgotówkowy, pieniądz towarowy, nie jest to pieniądz) ? Jakie są
jego wady, jako pieniądza?

a)  Złoto
b)  Moneta o nominale 1 zł
c)  Papierosy
d)  Czek na sumę 100 zł
e)  Benzyna
f)  Używany aparat fotograficzny przyjęty w rozliczeniu przy kupnie nowego
g)  Akcje spółki giełdowej
h)  Świnie, indyki, bydło
i)  Orzechy kokosowe, truskawki
j)  Wielkie głazy leżące na plaży

Zadanie 5 – (23.5 z BS). Banki komercyjne utrzymują rezerwy gotówkowe w wysokości 5% stanu
zgromadzonych wkładów. Klienci banków trzymają w gotówce zasoby pieniężne równe ¼ ich
wkładów w bankach. Zasób pieniądza wielkiej mocy w gospodarce wynosi 12 mld zł.

a) Oblicz mnożnik kreacji pieniądza
b) Ile wynosi podaż pieniądza, jeżeli zarówno klienci, jak i banki utrzymają zasoby gotówki na

zamierzonym poziomie ?

c) Przypuśdmy, że banki dochodzą do wniosku, iż mogą utrzymywad rezerwy gotówkowe na

poziomie 4% wkładów. Oblicz nową wartośd mnożnika.

d) Ile wynosi obecnie wielkośd podaży pieniądza odpowiadająca warunkom równowagi?
e) Przypuśdmy, że banki nadal utrzymują stopę rezerw gotówkowych na poziomie 5% wkładów,

ale klienci zwiększają swe zasoby gotówkowe do poziomu 30% wkładów w bankach. Oblicz
nową wartośd mnożnika kreacji pieniądza.

f) Jaka ilośd pieniądza zapewni teraz równowagę?

Zadanie 6 (zadanie 23.6 BS). Sporządź bilans banków komercyjnych w Wielkiej Brytanii na podstawie
zestawienia aktywów i pasywów (w mld £):
Wkłady a vista w £

190,9

Pożyczki średnio- i długoterminowe

380,7

Zasoby gotówki w £

4,4

Pozostałe aktywa

29,9

Certyfikaty depozytowe

Weksle skarbowe

10,5

Kredyty krótkoterminowe

150,5

Wkłady terminowe w funtach

285

Papiery wartościowe

41,7

Pozostałe zobowiązania

134,7

Wkłady w innych walutach

746,7

Pożyczki w innych walutach

792,6

Zadanie 7 (zmodyfikowane zadanie 3 BS) Załóżmy że istnieje tylko jeden bank komercyjny. Popyt
gospodarstw domowych i przedsiębiorstw na gotówkę jest stały i wynosi 10 mln zł. Bank stara się
utrzymad 10% wkładów w postaci gotówki. Początkowo, bilans banku komercyjnego wynosi:
Aktywa

Pasywa

Stopa

rezerw

Gotówka w

obiegu

Gotówka

Wkłady

100

Kredyty

Kapitał wł.

10%

110

Papiery w.

Do rozwiązania po wykładzie na temat banku centralnego:  Prześledź reakcję banku i gospodarki na
sytuację,  w  której  bank  centralny  odkupuje  (za  gotówkę)  od  banku  komercyjnego  papiery
wartościowe o wartości 10 mln zł. Jak sytuacja wyglądad będzie w równowadze?

Zadanie 8  -  Wyprowadźmy mnożnik kreacji pieniądza.
Dodatkowe pytania do przemyślenia: Jakie czynniki poza wyprowadzonym mnożnikiem wpływają na
relację  bazy  monetarnej  i  podaży  pieniądza?  Czy  przedstawiony  mechanizm  oznacza,  że  bank
centralny nie ma kontroli nad podażą pieniądza w gospodarce?

Zadanie 9 - Nazwij poszczególne rodzaje pieniądza (agregaty pieniężne). Jaka jest kluczowa cecha,
według której uporządkowane są agregaty?

a) Banknoty wyemitowane przez bank centralny, które krążą w gospodarce
b) Banknoty wyemitowane przez bank centralny, które znajdują się w skarbcu tego banku (nie

zostały wprowadzone w obieg)

c) Banknoty wyemitowane przez bank centralny, które znajdują się w skarbcach banków

komercyjnych

d) Banknoty wyemitowane przez bank centralny, które znajdują się w skarbcu tego banku

(stanowią rezerwy banków komercyjnych)

e) Depozyty bieżące złożone w bankach komercyjnych przez gospodarstwa domowe,

przedsiębiorstwa, niebankowe instytucje finansowe oraz instytucje samorządowe i fundusze
ubezpieczeo społecznych

f)  Depozyty terminowe z terminem do 2 lat włącznie
g)  Depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy włącznie
h)  Dłużne papiery wartościowe z terminem do 2 lat włącznie
i)  Zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu

Zadanie 10 - W Ikslandii w obiegu znajduje się gotówka o wartości 20 igreków, zaś banki trzymają
rezerwy gotówkowe w wysokości 10 igreków. Wkłady na żądanie mają sumaryczną wartośd 80
igreków, lokaty terminowe zaś mają wartośd 50 igreków. Inne formy przechowywania pieniądza nie
występują. Oblicz:

a) Bazę monetarną
b) Podaż pieniądza M1
c) Podaż pieniądza M3
d) Mnożnik kreacji pieniądza
e) Ile wynosi stopa rezerw cb?
f) Ile wynosi stosunek posiadanej gotówki do posiadanych wkładów podmiotów niebankowych?

Zadanie  11    -  Bank  centralny wyemitował gotówkę  o całkowitej  wartości 100 (M0). Gdy zmierzono
podaż  pieniądza,  okazało  się  że  wynosi  ona  300.  Stopa  rezerw  obowiązkowych  dla  banków  wynosi
1/6  (zakładamy,  że  banki  właśnie  takiej  wielkości  rezerwy  trzymają).  Jaki  jest  stosunek  wartości
wkładów w bankach, trzymanych przez sektor niebankowy, do wartości posiadanej przezeo gotówki?

Zadanie 12 (24.4 z BS) Analizujemy obieg pieniężny w Wielkiej Brytanii w latach 1979 i 1983.

a) Oblicz wskaźnik realnego PKB dla roku 1983
b) Wyjaśnij jak zmieniła się wielkośd realnych zasobów pieniądza w latach 1979-1983 na

podstawie danych o PKB, cenach i stopach procentowych.

c) Oblicz wskaźnik realnych zasobów M1 i M3 w 1983 roku.

1979

1983

Nominalne zasoby pieniądza M1

100

151,5

Nominalne zasoby pieniądza M3

100

178

Nominalny PKB

100

137,5

Deflator PKB

100

139,7

Nominalne oprocentowanie 3-miesięcznych weksli skarbowych

16,65

9,28

Zadanie 13 (zadanie 24.3 z BS) Jak poszczególne wydarzenia wpłyną na popyt na realne zasoby
pieniądza? Zobrazuj na wykresie (oś OY – realne dochody, OX – korzyśd i koszt kraocowy). Z jakimi
motywami trzymania pieniądza są one związane?

a)  Wzrost dochodów realnych
b)  Wzrost kosztu alternatywnego utrzymywania pieniądza
c)  Zmniejszenie niepewności co do przyszłości
d)  Spadek nominalnej stopy procentowej
e)  Wzrost poziomu cen
f)  Zwiększenie „premii za ryzyko” aktywów wysokooprocentowanych
g)  Przyśpieszenie obiegu pieniądza w gospodarce
h)  Zwiększenie bazy monetarnego poprzez operacje otwartego rynku
i)  Podwyżka stopy podatku dochodowego

Bank centralny, polityka pieniężna, popyt na pieniądz
Na  czym  polegają  poszczególne  zadania  współczesnych  banków  centralnych?  Które  z  nich  są
podstawowymi funkcjami NBP?
Bank  emisyjny/Bank  innych  banków/Centralny  bank  paostwa/Regulacja  podaży  pieniądza  w
obiegu/Nadzór  działalności  banków  komercyjnych/Określanie  celu  polityki  pieniężnej  i  jej
realizacja/Wpływ  na kształtowanie  się  kursu walutowego/Zarządzanie  rezerwami  dewizowym/Ostatnia
instancja kredytowa
Jaki  jest  podstawy  cel  polityki  monetarnej  w  Polsce?  Jaki  jest  cel  pośredni?  Jakie  jest  podstawowe
narzędzie?
Co  może  skłaniad  banki  do  utrzymywania  rezerw  wyższych,  niż  wynikałoby  to  z  ustalonej  przez  bank
centralny stopy rezerw obowiązkowych?
Co jest pozycją dominującą po stronie pasywów banku centralnego?
Jakie są najważniejsze stopy procentowe, ustalane przez władze monetarne w Polsce?

Zadanie 14.  Analiza rynku pieniądza.  Narysuj wykres  przedstawiający rynek  pieniężny, który  zobrazuje
zależnośd  między  zasobem  pieniądza  w  gospodarce  w  ujęciu  realnym  (oś  OX)  a  stopą  procentową  (r).
Zakładamy, że popyt na pieniądz w ujęciu realnym wyrażony jest równaniem:

gdzie k i h to dodatnie stałe, określające wrażliwośd popytu na pieniądz na dochód w ujęciu realnym (Y)
oraz na poziom stopy procentowej. Podaż pieniądza ustalana jest przez władze monetarne.

Jaki efekt wywoła:

a) Sprzedaż papierów wartościowych przez bank centralny?
b) Spadek produkcji w kraju?
c) Wzrost cen?
d) Zmniejszenie stopy rezerw obowiązkowych?
e) Zmniejszenie przez bank centralny stopy dyskontowej/referencyjnej?

ZAJĘCIA 8 i 9 (model IS-LM)

Zadanie 1. Popyt konsumpcyjny – Dochód permanentny (25.11 BS) – Załóżmy, że w przypadku wzrostu
dochodu rozporządzalnego, 80% podwyżki postrzegane jest przez gospodarstwa domowe jako efekt trwały, a
20% jako efekt przejściowy. Kraocowa skłonnośd do konsumpcji z dochodu permanentnego jest równa 0,93.
Brak jest konsumpcji autonomicznej.

a) Przestaw algebraiczny zapis funkcji konsumpcji
b) Jeżeli w ubiegłym roku dochód permanentny wyniósł 15 tys. zł, a w bieżącym dochód

rozporządzalny wzrósł do 25 tys. zł, to jaka jest wielkośd dochodu permanentnego w tym roku?

c) Ile wynosi kraocowa skłonnośd do konsumpcji z bieżącego dochodu?
d) Jakie są implikacje dla keynesowskiego mnożnika oraz oceny skuteczności polityki fiskalnej?

Zadanie 2. Popyt inwestycyjny – Wpływ stopy procentowej (25.4 BS) – Przedsiębiorstwo ma do wyboru 6
projektów inwestycyjnych i dostatecznie duże środki własne, by zrealizowad wszystkie z nich.

Projekt Koszt (zł) Oczekiwana stopa zwrotu (% rocznie)

4000

6000

4000

5000

3000

10000

a) Która z przedstawionych projektów przedsiębiorstwo zrealizuje, jeżeli rynkowa stopa procentowa

wynosi 11 proc. w ujęciu rocznym?

b) Z których projektów przedsiębiorstwo zrezygnuje, jeżeli rynkowa stopa procentowa wzrośnie o 2 punkty

procentowe? Dlaczego?

c) Sporządź wykres łączący łączną wielkośd nakładów inwestycyjnych przy różnych poziomach stopy

procentowej

d) Jak zmieni się wielkośd wydatków inwestycyjnych przedsiębiorstwa, jeżeli bardziej optymistycznie

zacznie ono oceniad sytuację gospodarczą i jej perspektywy?

Zadanie  3.  Nawiązanie  do  zadania  dot.  dochodu  permanentnego.  Większośd  gospodarstw  domowych
ma zmienne  dochody w  cyklu życia. Do pewnego momentu rosną, po czym, w  momencie  przejścia na
emeryturę, skokowo spadają. Sporządź uproszczony wykres przedstawiający dochód jako funkcję wieku.
Nanieś  na  ten  wykres  prostą  przedstawiająca  wysokośd  dochodu  permanentnego  w  momencie
rozpoczęcia  życia.  Jak  popyt  konsumpcyjny  (załóżmy,  że  równy  jest  dochodowi  pernamentmenu)
zareaguje na zwiększenie majątku na początku życia, np. poprzez dziedziczenie? Jaki będzie wpływ stopy
procentowej?

Zadanie 4. Wyprowadźmy model IS-LM, przyjmując znane nam już założenia, modyfikując model popytu
zagregowanego o wnioski z zadao dotyczących popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego:

Rynek dóbr

Rynek pieniądza

Konsumpcja C = A+ c (Y-T) – d R
Inwestycje I = B- i R
Podatki T = t Y
Eksport netto NX = X – m Y – n R
Równowaga Y = C + I + G + NX

Podaż M

= M

Popyt M

= (kY-hR)P

Równowaga M

= M

Model IS-LM chcemy przedstawid jako układ dwóch równao, wiążących stopę procentową (R) oraz
poziom dochodu (Y). Model ten analizowad będziemy za pomocą wykresu, na którym na osi OY mierzyd
będziemy poziom stopy procentowej, na osi OX – poziom dochodu. Jednocześnie, zakładamy że włądze
monetarne kierują się pewną regułą (to jest nie traktujemy już podaży pieniądza jako egzogenicznej).
Mianowicie, założymy, że regułą tą jest cel monetarny, to jest takie dostosywanie stóp procentowych,
aby determinowad ustaloną ścieżkę wzrostu podaży pieniądza.

Zadanie 5. Wskaż na wykresie modelu IS-LM przykładowe punkty, w których

a)  Popyt na pieniądz przewyższa podaż
b)  Podaż pieniądza przewyższa popyt
c)  Odpływy z ruchu okrężnego przewyższają dopływy
d)  Dopływy do ruchu okrężnego przewyższają odpływy

Wyjaśnij mechanizm powrotu do równowagi w każdym z nich.

Zadanie 6. Jak na krzywe IS/LM wpłynęłyby: wzrost optymizmu gospodarczego, zwiększenie nominalnej
podaży pieniądza, ograniczenie wydatków paostwa oraz jednorazowy wzrost poziomu cen (25.7 BS) ?

Zadanie 7. Przedstaw na wykresie skutek ekspansji fiskalnej – zwiększenia wydatków rządowych,
kosztem zwiększenia deficytu. Pokaż skalę zmiany dochodu w równowadze. Opisz mechanizm transmisji
polityki fiskalnej.

A. Jak zmieniłby się produkt w prostym modelu keynesowskim z początku semestru? Jak wyjaśnid tą
różnicę ?
B. Jak zmieniłaby się sytuacja, jeżeli zwiększenie wydatków budżetowych sfinansowane byłoby
dodrukiem pieniądza?
C. Jak powinno się narysowad krzywą LM, by obrazowała ona regułę polityki monetarnej, polegającą
na utrzymywaniu stałej stopy procentowej?

Zadanie 8. Przedstaw na wykresie skutki restrykcji monetarnej. Opisz mechanizm transmisji tej polityki.
Zadanie 9. Polityka makroekonomiczna a keynesizm i monetaryzm. Powiedz, kształtu której krzywej
dotyczą następujące poglądy. Sporządź wykres(y) modelu IS-LM dla założeo keynesowskich oraz
monetarystycznych:

A. Zwolennicy keynesizmu uważali, że inwestycje są determinowane przez długookresowe

perspektywy zysku, w bardzo niewielkim zaś stopniu przez stopę procentową. Z kolei zgodnie z
poglądem monetarystów, popyt inwestycyjny reaguje silnie na zmiany stopy procentowej.

B. Zgodnie z koncepcją dochodu permanentnego Miltona Friedmana, bieżąca konsumpcja zależy nie

tylko od bieżących dochodów (jak to ma miejsce w modelu keynesowskim), ale także od
przyszłych.

C. Zgodnie z poglądem keynesistów, pieniądz i aktywa finansowe są względnie dobrymi

substytutami. Przeto, ze wzrostem stopy procentowej (czyli obniżeniem cen aktywów), popyt na
pieniądz silnie rośnie. Zgodnie z poglądem monetarystów, jest wprost przeciwnie.

Jaki  wpływ  na  relatywną  skutecznośd  polityki  fiskalnej  i  monetarnej  w  zarządzaniu  popytem  mają
przyjęte  założenia?  Jak  w  obydwu  przypadkach  wygląda  działanie  mechanizmu  transmisyjnego
związanego  ze  wzrostem  realnej  podaży  pieniądza  oraz  zmniejszenia  stopy  podatków  bezpośrednich
(finansowane obligacjami)?

Którą z polityk (monetarną, fiskalną) trudniej jest w praktyce stosowad do zarządzania popytem?

ZAJĘCIA 10 (model AS-AD)

Zadanie 1 (zadanie 26.1 BS) Przypomnienie. Pokaż w modelu IS-LM efekt wzrostu cen, przy braku oraz zajściu
efektu realnych zasobów pieniężnych. Wyprowadź, wykorzystując model IS-LM, makroekonomiczną krzywą
popytu (MDS) to jest krzywą obrazującą relację między poziomem cen w gospodarce, a poziomem produktu.
Jaki wpływ na jej kształt ma to, czy efekt realnych zasobów pieniężnych zachodzi, czy nie?
Efekt realnych zasobów - wzrost realnej wartości aktywów posiadanych przez gospodarstwa domowe
wywołany spadkiem cen.
Efekt majątkowy - wzrost konsumpcji wywołany wzrostem majątku gospodarstw domowych

Zadanie 2 (zadanie 26.2 BS). Czy punkty na krzywej MDS charakteryzują się:
a)  Równowagą na rynku pieniężnym?
b)  Równowagą na rynku produktu?
c)  Równością popytu na realny zasoby pieniądza oraz stosunku nominalnej podaży pieniądza do poziomu cen?
d)  Równością planowanych wydatków i faktycznej produkcji?

SZKOŁA  KLASYCZNA,  A  SZKOŁA  KEYNESOWSKA  –  GIĘTKOŚD,  A  SZTYWNOŚD  CEN  –  JAKA  JEST  TREŚD  PRAWA
SAYA?

Zadanie  3  (zadanie  26.4 Z  BS).  Przedstaw  efekty  ekspansji  monetarnej  oraz  restrykcyjnej  polityki  fiskalnej  w
modelu  klasycznym  (oddzielnie),  korzystając  z  MDS  oraz  AD.  Przedstaw  ostatnią  sytuacją,  za  pomocą  tych
samych  krzywych,  przy  założeniach  keynesowskich.  Przedstaw  (zadanie  10  z  BS)  mechanizm  zmian
dostosowawczych, wykorzystując w tym celu rynek pracy.

Zadanie 4. (zadanie 26.8 z BS) Krzywa AS jest całkowicie nieelastyczna. Które sytuacje są rezultatem wzrostu
globalnego popytu?
a)  Wzrost produkcji
b)  Spadek produkcji
c)  Wzrost cen
d)  Wzrost dochodów realnych
e)  Wzrost dochodów nominalnych

CO OZNACZA TERMIN NEUTRALNOŚD PIENIĄDZA? CZYM JEST ILUZJA PIENIĄDZA?

Zadanie 5. (zadanie 26.7 i 26.9 z BS) Które czynniki wywołają wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce, w
której czynniki wytwórcze są w pełni wykorzystane? Które mają charakter popytowy, które podażowy?
a)  Wzrost popytu na rynkach eksportowych
b)  Wzrost wydatków paostwowych
c)  Wzrost konsumpcji indywidualnej
d)  Spadek wydajności pracy
e)  Zwiększenie aktywności zawodowej osób starszych
f)  Wzrost ceny ważnego importowanego surowca
g)  Wzrost ufności w pomyślny rozwój gospodarczy
h)  Autonomiczny wzrost płac nominalnych