Beata Rutka
Anna Adamusińska
Przemysław Banaszek

SKŁAD DYMU TYTONIOWEGO

Składa się z prawie

4000

związków

chemicznych, w tym

ponad

czterdziestu

substancji o

działaniu

rakotwórczym!

Dym tytoniowy

• Dym tytoniowy jest pojęciem szerszym, niż dym

papierosowy, gdyż obejmuje również dym z cygar,
cygaretek, fajki. Jednak terminy te często stosuje się
zamiennie.

• Składniki dymu tytoniowego wchłaniane są głównie

w układzie oddechowym i częściowo w przewodzie
pokarmowym, jako rezultat, połykania śliny
zanieczyszczonej tymi składnikami.

Skład chemiczny dymu tytoniowego

• Zależy od:

– Rodzaju tytoniu

(Jego gatunku, odmiany i jakości, długości oraz

szerokości włókna krajanki tytoniowej.)

– Temperatury żarzenia

(Ma największy wpływ na skład chemiczny

dymu. Im wyższa temperatura tym większa emisji substancji

szkodliwych),

– Typu papierosa

(Z ustnikiem, czy bez, gruby, czy cienki, zawierający

bibułę barwioną, bądź nie, rodzaj opakowania tzw. wałka tytoniowego

papierosa - przepuszczalnych dla powietrza bibułki i filtry mogą

powodować obniżenie ilości emitowanych szkodliwych substancji.)

– Sposobu zaciągania się

(podczas szybkiego i głębokiego - tzw.

nerwowego zaciągania się temperatura ognika przekracza nawet

900°C.)

– Wilgotności

(suche papierosy emitują co najmniej dwa razy więcej

nikotyny niż wilgotne)

– Substancji chemicznych dodawanych do tytoniu

Podział substancji zawartych w dymie

tytoniowym

• Substancje radioaktywne
• Substancje toksyczne
• Substancje drażniące
• Substancje ciliotoksyczne
• Kokancerogeny
• Kancerogeny

Substancje radioaktywne

• Po

60

• K

40

• Pb

210

• Ra

226

• Ra

228

• C

14

Substancje radioaktywne

• Produkty rozpadu promieniotwórczego ulegają kumulacji w roślinach,

również tytoniu. Większość izotopów promieniotwórczych gromadzi
się w liściach.

• Filtry papierosowe są nieskuteczne wobec działania tych substancji.

Ponad połowa izotopów promieniotwórczych zawartych w tytoniu
trafia do organizmu palacza zwiększając ryzyko chorób
nowotworowych.

• Osoba wypalająca 1,5 paczki papierosów dziennie otrzymuje w ciągu

1 roku dawkę promieniowania jonizującego, odpowiadającą około
300 zdjęciom rentgenowskim.

Substancje toksyczne

• Alkaloidy

– Nikotyna (C10H14N2)
– Nikoteina
– Nikotamina
– Nikotelina
– Anabazyna
– Anatabina
– Nikotyryna

• Składniki fazy gazowej

– Tlenek węgla
– Tlenki azotu
– Cyjanowodór
– Akroleina
– Amoniak

• Składniki fazy cząsteczkowej

(substancje smoliste)

– Węglowodory alifatyczne
– Węglowodory aromatyczne
– Fenole i ich estry
– Kwasy karboksylowe
– Aldehydy
– Ketony
– Alkohole (np. metanol)
– Estry alifatyczne
– Związków azotu i siarki
– Arsen

Nikotyna

• jest najbardziej czynnym

składnikiem dymu tytoniowego

• jest odpowiedzialna za

powstanie uzależnienia

• działa stymulująco na OUN,

zwoje wegetatywne, rdzeń
nadnerczy i zakończenia nerwów
naczyniowych

• działa obkurczająco na ściany

naczyń krwionośnych, zwiększa
ciśnienie krwi i opory
naczyniowe upośledzając
ukrwienie wszystkich narządów

Nikotyna

• powoduje niefizjologiczne przyspieszenie akcji serca oraz zaburzenia rytmu

serca, wzrost objętości wyrzutowej i minutowej serca prowadząc do
wzrostu zużycia tlenu przez mięsień sercowy oraz zwiększając przepływ
krwi przez lewą komorę serca i jego naczynia wieńcowe

• hamuje wydzielanie trzustkowe, prowadząc do zmniejszenia objętości i

stężenia dwuwęglanów w dwunastnicy; hamuje przepływ krwi przez
trzustkę i dwunastnicę; wpływa negatywnie na ruchliwość robaczkową
przewodu pokarmowego, co wyraża się zwolnieniem opróżniania żołądka z
treści pokarmowej; może prowadzić do powstania wrzodu trawiennego
żołądka i dwunastnicy

• wpływa negatywnie na gen p53 (odgrywający kluczową rolę w regulacji

podziałów komórkowych)

zaburzenia w ukł. krążenia

zaburzenia w ukł. pokarmowym

zaburzenia genetyczne

Substancje toksyczne

• Tlenek węgla

- dym tytoniowy zawiera od 1 do 5% CO i jest

uważany za jeden z bardziej niebezpiecznych czynników; w wyniku
łączenia CO z hemoglobiną powstaje

karboksyhemoglobina

(COHb),

co w dużym stopniu upośledza transport tlenu; u nałogowych
palaczy stężenie COHb we krwi dochodzi do 15%, co może
prowadzić do niedotlenienia wielu tkanek i narządów

• Tlenki azotu

- powstają z azotanu obecnego w surowym tytoniu w

trakcie jego spalania; NO jest wolnym rodnikiem, natomiast
dwutlenek azotu jest trującym gazem, który uszkadza błony
wyściełające drogi oddechowe; w połączeniu z aminami, tlenki
azotu są źródłem rakotwórczych

nitrozoamin

.

Substancje toksyczne

• Cyjanowodór

- (HCN, kwas pruski, Cyklon B) jest czynnikiem bardzo

toksycznym, łatwo wchłanianym przez śluzówkę i skórę; jego

źródłem w dymie są białka i aminokwasy liści tytoniowych; blokuje

oddychanie komórkowe, a także ruch rzęsek wyściełających drogi

oddechowe, czyli wykazuje działanie ciliotoksyczne

• Akroleina

- (aldehyd akrylowy, propenal) o właściwościach

szczególnie drażniących; wykazuje działanie ciliotoksyczne

• Amoniak

- (NH

3

), pochodzi głównie z białek i azotanów liści

tytoniowych; drażni receptory górnych i dolnych dróg oddechowych

i razem z akroleiną jest uznany za wyznacznik smakowego odczucia

ostrości dymu tytoniowego

Substancje drażniące

• Są odpowiedzialne za wywoływanie stanów zapalnych w

nabłonku dróg układu oddechowego, oraz bezpośrednie
drażnienie i uszkadzanie jego komórek; powodują zwężanie
oskrzeli, kaszel, oraz wzmożone wydzielanie śluzu co może
doprowadzić do zamknięcia światła oskrzeli

• Należą do nich:

– Akroleina
– Tlenek siarki
– Amoniak
– Formaldehyd

Substancje ciliotoksyczne

• Blokują aktywność szeregu enzymów

oddechowych, a także ruch rzęsek
wyściełających drogi oddechowe

• Należą do nich:

– Cyjanowodór
– Akroleina
– Aldehyd octowy
– Formaldehyd
– Fenole

Kokancerogeny

• Substancje te nie mają właściwości rakotwórczych, lecz

wzmacniają ten proces w przypadku wystąpienia
śladowych ilości właściwych kancerogenów

• Należą do nich:

– Formaldehyd
– Piren
– Fluoranten
– Naftalen
– Katechol

Kancerogeny

Kancerogeny

• Substancje zawarte w dymie tytoniowym działają

bezpośrednio i pośrednio uszkadzająco na materiał
genetyczny oraz hamująco na procesy naprawy uszkodzonego
DNA.

• Substancje chemiczne o działaniu rakotwórczym tworzą

addukty z DNA w wyniku powinowactwa chemicznego do jego
grup nukleofilowych.

• Najczęstsze nowotwory wywołane paleniem tytoniu to rak

przełyku, płuc, trzustki, nerek i pęcherza moczowego

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ