Dym tytoniowy

• Dym tytoniowy jest pojęciem szerszym, niż dym papierosowy, gdyż obejmuje również dym z cygar, cygaretek, fajki. Jednak terminy te często stosuje się zamiennie.

• Składa się z prawie 4000 związków chemicznych, w tym ponad czterdziestu substancji o działaniu rakotwórczym. Jego działanie nie jest ograniczone jedynie do, osób palących, ale dotyczy każdej z osób (mężczyzn, kobiet i dzieci), przebywających w pomieszczeniach, gdzie występuje dym tytoniowy („palenie bierne").

• Składniki dymu tytoniowego wchłaniane są głównie w układzie oddechowym i częściowo w przewodzie pokarmowym, jako rezultat, połykania śliny zanieczyszczonej tymi składnikami.

Skład chemiczny dymu tytoniowego

• Zależy od:

• Rodzaju tytoniu (Jego gatunku, odmiany i jakości, długości oraz szerokości włókna krajanki tytoniowej.)

• Temperatury żarzenia (Ma największy wpływ na skład chemiczny dymu. Im wyższa temperatura tym większa emisji substancji szkodliwych),

• Typu papierosa (Z ustnikiem, czy bez, gruby, czy cienki, zawierający bibułę barwioną, bądź nie, rodzaj opakowania tzw. wałka tytoniowego papierosa - przepuszczalnych dla powietrza bibułki i filtry mogą powodować obniżenie ilości emitowanych szkodliwych substancji.)

• Sposobu zaciągania się (podczas szybkiego i głębokiego - tzw. nerwowego zaciągania się temperatura ognika przekracza nawet 900°C.)

• Wilgotności (suche papierosy emitują co najmniej dwa razy więcej nikotyny niż wilgotne)

• Substancji chemicznych dodawanych do tytoniu

Podział substancji zawartych w dymie tytoniowym

• Substancje radioaktywne

• Substancje toksyczne

• Substancje drażniące

• Substancje ciliotoksyczne

• Kokancerogeny

• Kancerogeny

Substancje radioaktywne

• Po60

• K40

• Pb210

• Ra226

• Ra228

• C14

Substancje radioaktywne

• Trafiają do atmosfery jako produkty rozpadu promieniotwórczego, a następnie opadają na powierzchnię, ulegając kumulacji w roślinach, również tytoniu. Większość izotopów promieniotwórczych gromadzi się w liściach.

• Filtry papierosowe są nieskuteczne wobec działania tych substancji. Ponad połowa izotopów promieniotwórczych zawartych w tytoniu trafia do organizmu palacza zwiększając ryzyko chorób nowotworowych.

• Osoba wypalająca 1,5 paczki papierosów dziennie otrzymuje w ciągu 1 roku dawkę promieniowania jonizującego, odpowiadającą dawce wykonania na danej osobie około 300 zdjęć rentgenowskich.

Substancje toksyczne

• Alkaloidy

• Nikotyna (C10H14N2)

• Nikoteina

• Nikotamina

• Nikotelina

• Anabazyna

• Anatabina

• Nikotyryna

• Składniki fazy gazowej

• Tlenek węgla

• Tlenki azotu

• Cyjanowodór

• Akroleina

• Amoniak

• Składniki fazy cząsteczkowej (substancje smoliste)

• Węglowodory alifatyczne

• Węglowodory aromatyczne

• Fenole i ich estry

• Kwasy karboksylowe

• Aldehydy

• Ketony

• Alkohole (np. metanol)

• Estry alifatyczne

• Związków azotu i siarki

• Arsen

Nikotyna

• z farmakologicznego punktu widzenia jest najbardziej czynnym składnikiem dymu tytoniowego

• jest odpowiedzialna za powstanie uzależnienia

• działa stymulująco na OUN, zwoje wegetatywne, rdzeń nadnerczy i zakończenia nerwów naczyniowych

• działa obkurczająco na ściany naczyń krwionośnych (w tym także naczyń wieńcowych), zwiększa ciśnienie krwi i opory naczyniowe upośledzając ukrwienie wszystkich narządów

Nikotyna

• powoduje niefizjologiczne przyspieszenie akcji serca oraz zaburzenia rytmu serca, wzrost objętości wyrzutowej i minutowej serca prowadząc do wzrostu zużycia tlenu przez mięsień sercowy oraz zwiększając przepływ krwi przez lewą komorę serca i jego naczynia wieńcowe

• hamuje wydzielanie trzustkowe, prowadząc do zmniejszenia objętości i stężenia dwuwęglanów w dwunastnicy; hamuje przepływ krwi przez trzustkę i dwunastnicę; wpływa negatywnie na ruchliwość robaczkową przewodu pokarmowego, co wyraża się zwolnieniem opróżniania żołądka z treści pokarmowej; może prowadzić do powstania wrzodu trawiennego żołądka i dwunastnicy

• wpływa negatywnie na gen p53 (odgrywający kluczową rolę w regulacji podziałów komórkowych)

Substancje toksyczne

• Tlenek węgla - dym tytoniowy zawiera od 1 do 5% CO i jest uważany za jeden z bardziej niebezpiecznych czynników; w wyniku łączenia CO z hemoglobiną powstaje karboksyhemoglobina (COHb), co w dużym stopniu upośledza transport tlenu; nałogowych palaczy stężenie COHb we krwi dochodzi do 15%, co może prowadzić do niedotlenienia wielu tkanek i narządów wrażliwych na brak tlenu

• Tlenki azotu - powstają z azotanu obecnego w surowym tytoniu w trakcie jego spalania; NO jest wolnym rodnikiem, natomiast dwutlenek azotu (NO2 lub N2O4) jest trującym gazem, który uszkadza błony wyściełające drogi oddechowe; w połączeniu z aminami, tlenki azotu są źródłem rakotwórczych nitrozoamin

• Cyjanowodór - (HCN, kwas pruski, Cyklon B) jest czynnikiem bardzo toksycznym, łatwo wchłanianym przez śluzówkę i skórę; jego źródłem w dymie są białka i aminokwasy liści tytoniowych; blokuje oddychanie komórkowe, a także ruch rzęsek wyściełających drogi oddechowe, czyli wykazuje działanie ciliotoksyczne

• Akroleina - (aldehyd akrylowy, propenal) o właściwościach szczególnie drażniących; wykazuje działanie ciliotoksyczne

• Amoniak - (NH3), pochodzi głównie z białek i azotanów liści tytoniowych; drażni receptory górnych i dolnych dróg oddechowych i razem z akroleiną jest uznany za wyznacznik smakowego odczucia ostrości dymu tytoniowego

Substancje drażniące

• Są odpowiedzialne za wywoływanie stanów zapalnych w nabłonku dróg układu oddechowego, oraz bezpośrednie drażnienie i uszkadzanie jego komórek; powodują zwężanie oskrzeli, kaszel, oraz wzmożone wydzielanie śluzu co może doprowadzić do zamknięcia światła oskrzeli

• Należą do nich:

• Akroleina

• Tlenek siarki

• Amoniak

• Formaldehyd

Substancje ciliotoksyczne

• Blokują aktywność szeregu enzymów oddechowych, a także ruch rzęsek wyściełających drogi oddechowe

• Należą do nich:

• Cyjanowodór

• Akroleina

• Aldehyd octowy

• Formaldehyd

• Fenole

Kokancerogeny

• Substancje te nie mają właściwości rakotwórczych, lecz wzmacniają ten proces w przypadku wystąpienia śladowych ilości właściwych kancerogenów

• Należą do nich:

• Formaldehyd

• Piren

• Fluoranten

• Naftalen

• Katechol

Kancerogeny

• Benzen

• Dwumetylonitrozoamina

• Etylometylonitrozoamina

• Dwuetylonitrozoamina

• Nitrozopirolidyna

• N-Nitrozonornikotyna

• Nitrozopiperydyna

• Nitrozopirolidyna

• Hydrazyna

• Chlorek winylu

• Uretan

• B-naftyloamina

• x-aminofluoren

• x-aminostylben

• o-toluidyna

• n-nitrotoluen

• Di-N-butylonitrozoamina

• Dibeznoakrydyna

• Inden

• Fluoren

• Benzo(f)inden

• Benzo(a)antracen

• Benzo(a)piren

• Perylen

• Związki kadmu

Kancerogeny

• Substancje zawarte w dymie tytoniowym działają bezpośrednio i pośrednio uszkadzająco na materiał genetyczny oraz hamująco na procesy naprawy uszkodzonego DNA.

• Substancje chemiczne o działaniu rakotwórczym tworzą addukty z DNA w wyniku powinowactwa chemicznego do jego grup nukleofilowych.

• Najczęstsze nowotwory wywołane paleniem tytoniu to rak przełyku, płuc, trzustki, nerek i pęcherza moczowego

---