18

Farmakoterapia

Istnieją różne rodzaje blizn: zanikowe,

przerostowe, keloidy i przykurcze bli-

znowate.

Blizny przerostowe

to tkanki bliznowate,

rozrastające się tylko w obrębie uszko-

dzonej wcześniej skóry. Początkowo są

one pogrubione, twarde, o sinoczerwo-

nym zabarwieniu, swędzące lub pieką-

ce. Mogą utrzymywać się wiele mie-

sięcy po zranieniu, osiągając ostatecz-

ną postać po 6-12 miesiącach. W tym

czasie miękną, bledną i spłaszczają się.

Mogą się cofać samoistnie, choć zna-

ne są przypadki ich dalszego wzrostu.

Z kolei

bliznowce (keloidy)

charaktery-

zują się niekontrolowanym rozrostem po-

za granice rany. Są to guzkowate lub

płaskie wypustki, zaczerwienione i swę-

dzące. Powiększają się z upływem cza-

su. W odróżnieniu od blizn przerosto-

wych nie wykazują tendencji do samo-

istnego spłaszczania i cofania się. Kelo-

idy mogą występować na całym ciele,

najczęściej jednak pojawiają się w oko-

licach mostka, ramion i płatków usznych.

Bardziej podatne na ich tworzenie się

są osoby o ciemnej karnacji.

Osobnym rodzajem blizn są

przykurcze

bliznowate

, które powstają na dużych

obszarach skóry w wyniku oparzeń lub

innych ciężkich urazów. Blizna ciągnie

okalającą uszkodzenie skórę, powodu-

jąc przykurcz.

Blizny mogą być niewidoczne lub oka-

załe (duże, przerośnięte i różniące się

kolorem od otaczającej skóry). Jakość

powstającej blizny zależy od wielu

czynników:

•

rodzaju rany,

•

stopnia zanieczyszczenia i zakaże-

nia rany,

•

zaopatrzenia medycznego podczas

pierwszej pomocy,

•

oddziaływania środowiska zewnętrz-

nego na gojącą się ranę (temperatura,

promieniowanie UV, podrażnienia),

•

predyspozycji organizmu pacjenta

do gojenia ran.

Często nie można przewidzieć jak

zagoi się rana i dlatego leczenie bli-

zny należy włączyć od początku

gojenia, aby zapobiec nieprawidło-

wościom jej struktury i koloru. Lecze-

nie blizn polega na stosowaniu me-

tod nieinwazyjnych lub inwazyjnych.

Leczenia nieinwazyjne to:

•

kremy stosowane miejscowo,

•

żele silikonowe,

•

terapia uciskowa (presoterapia),

•

masowanie blizny kilka razy dziennie

(min. 3 razy),

•

plastry z mikroporami.

Kremy stosowane miejscowo

Istnieją środki, które odgrywają bardzo

ważną rolę w prewencji powstawania

blizn. Do tej grupy należą kremy, których

substancją czynną jest wyciąg z cebuli

wzbogacony alantoiną i heparyną. Ta-

ki skład zapewnia kompleksowe działa-

nie. Skuteczność działania kremów za-

wierających wyciąg z cebuli została po-

twierdzona naukowo. Ponadto klinicyści

podkreślają wysokie bezpieczeństwo

używania podobnych środków oraz

bezbolesność leczenia. Warunkiem ko-

niecznym do osiągnięcia satysfakcjonu-

jącego efektu terapeutycznego jest sys-

tematyczne stosowanie przez okres mi-

nimum 2 miesięcy. Kremy z wyciągiem

z cebuli są wskazane w zapobieganiu

powstawania blizn przerostowych i ke-

loidów, a także w leczeniu blizn poope-

racyjnych, pooparzeniowych i potrądzi-

kowych. Ich działanie polega na ogra-

niczeniu niekontrolowanej proliferacji ko-

mórek tkanki łącznej i syntezy kolage-

nu, co znacznie ogranicza przerastanie

blizny. Kremy te poprawiają ukrwienie

i nawilżenie tkanki, zmniejszając uczu-

cie napięcia i świądu. Ważnym efek-

tem jest również zwiększenie elastycz-

ności blizny. Badania epidemiologicz-

ne wykazały, że terapia blizn przero-

stowych z zastosowaniem leku z wycią-

giem z cebuli jest skuteczniejsza i bez-

pieczniejsza od terapii sterydowej (bar-

dzo niewielkie ryzyko wystąpienia efek-

tów ubocznych), prowadząc do norma-

lizacji blizn – tzn. zmniejszenia zaczer-

wienienia, uczucia świądu i zwiększe-

nia elastyczności.

Presoterapia

Polega na zastosowaniu przewlekłego,

miejscowego ucisku na bliznę, który po-

woduje niedotlenienie tkanek, zwolnie-

nie metabolizmu, redukcję liczby fibro-

blastów i nasilenie aktywności kolage-

nazy (enzym rozkładający kolagen), co

prowadzi do zmniejszenia produkcji ko-

lagenu w bliźnie. W tym celu stosuje się

szyte na miarę specjalne mankiety, ubra-

nia kompresyjne i klipsy. Ucisk nie powi-

nien być zbyt silny, gdyż w takich warun-

kach zwiększa się ryzyko martwicy tka-

nek na skutek zaburzenia krążenia. Le-

czenie uciskiem należy rozpocząć jak

najszybciej po zagojeniu się rany. Za-

lecany czas stosowania to 12–23 go-

dziny na dobę przez okres 6–24 mie-

sięcy. Presoterapia jest szczególnie po-

lecana w przypadku rozległych blizn

oparzeniowych, zapobiega też sku-

tecznie odrostowi keloidu po chirurgicz-

nym wycięciu.

Żel silikonowy

Korzystne działanie silikonu na bli-

zny odkryto w 1982 roku. Umieszczo-

ny pod opatrunkiem uciskowym w ce-

lu zwiększenia komfortu pacjenta, wy-

kazał się działaniem wygładzającym

i zmiękczającym blizny. Dziś, w posta-

ci żelu lub plastrów, stosuje się go w le-

czeniu blizn przerostowych, keloidów,

W większości przypadków skutkiem gojenia się ran są bli-
zny linijne, będące jedynym dowodem uszkodzenia skóry.
U niektórych osób dochodzi, z niewyjaśnionych do końca
przyczyn, do tworzenia się blizn przerostowych i keloidów.

Leczenie blizn

19

Farmakoterapia

a także obszarów uszkodzonych na skutek oparzenia.

Opatrunki silikonowe mogą być nakładane tylko na za-

gojone rany. Można je nosić przez 12–24 godzin na

dobę w ciągu co najmniej 4–6 miesięcy. Opatrunki sili-

konowe mogą być łączone z innymi metodami terapeu-

tycznymi, takimi jak ucisk lub aplikowane wraz z wycią-

gami z cebuli morskiej.

Leczenie inwazyjne

Do leczenia inwazyjnego zaliczamy następujące metody:

•

zastrzyki sterydowe i blokery kanału wapniowego,

•

złuszczanie mikrodermabrazją i peelingami,

•

zabiegi chirurgiczne,

•

radioterapię,

•

terapię laserową (światło ciągłe i pulsacyjne),

•

krioterapię.

Blizny świeże prawidłowo prowadzone goją się pra-

wie bez śladu. Gorzej wygląda sprawa blizn starych,

zaniedbanych (najczęściej pooparzeniowych pamiątek

z dzieciństwa, pooperacyjnych). Często w przypadku

takich blizn nie można spowodować powrotu do sta-

nu sprzed wypadku, ale możliwe jest poprawienie jej

wyglądu i struktury (przebudowa) oraz zlikwidowanie

przykurczów, ciągnięcia innych tkanek, a w wybranych

przypadkach zoperowanie, aby dostosować oś nowej

blizny do kierunków napięć skóry.

Wybór najlepszej metody

Na podstawie wieloletnich doświadczeń stwierdzono, iż

prezentowane metody leczenia blizn stosowane w posta-

ci monoterapii wykazują statystycznie niższą skuteczność

w stosunku do terapii łączonych.

W przypadku blizn typowych profilaktyka może ogra-

niczać się do właściwej higieny rany i jej natłuszczania.

U osób ze skłonnością do powstawania nieprawidło-

wych blizn – na użytkowaniu plastrów hypoalergicz-

nych z mikroporami (do czasu zdjęcia szwów po opera-

cji), a następnie na zastosowaniu kremów z wyciągiem

z cebuli, terapii uciskowej czy iniekcji kortykosterydów.

W pierwszym etapie leczenia blizn przerostowych lub

bliznowców stosuje się kremy z wyciągiem z cebuli,

opatrunki silikonowe lub terapię uciskową. W wypadku

braku istotnej poprawy pomimo zastosowania tych me-

tod, powinno się rozważyć zastosowanie iniekcji korty-

kosterydów. Dopiero w przypadku nieskuteczności ta-

kiego postępowania zachowawczego zaleca się le-

czenie chirurgiczne.

dr n. farm. Barbara Figura