ROZSZERZENIE

UNII EUROPEJSKIEJ

***

OSIĄGNIĘCIA

I WYZWANIA

Raport Wima Koka

dla Komisji Europejskiej

2

Wim Kok urodził się w 1938 roku w Bergambacht. Przed przejściem do polityki, działał w

związkach zawodowych jako przewodniczący Federacji Holenderskich Związków

Zawodowych oraz jako przewodniczący Federacji Europejskich Związków Zawodowych. Był

członkiem Parlamentu i liderem Partii Pracy (PvdA) w Holandii, oraz wiceprzewodniczącym

Międzynarodówki Socjalistycznej. Od roku 1989 do 1994 był ministrem finansów i

wicepremierem, a od 1994 do 2002 roku premierem Holandii.

3

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie - Wim Kok

Cele raportu
Dlaczego rozszerzenie?
Dzisiejszy kontekst
Moje podejście
Pięciopunktowy plan

Streszczenie

Pokój i stabilizacja na skalę kontynentalną
Działając razem jako Europejczycy
Rozwijanie gospodarki
Czyniąc Europę bezpieczniejszą
Polityka sąsiedzka
Rola Europy w sprawach światowych

1

Budując Nową Europę

Dlaczego UE się powiększa
Dlaczego kraje chcą się przyłączyć
Dotychczasowe rozszerzenia
Bieżąca runda

2

Obywatele i powiększająca się Unia

Obecni członkowie
Przyszli członkowie
Najczęściej stawiane pytania

3

Gospodarka, Rynek Pracy i Finanse

Skutki gospodarcze

Handel
Inwestycje
Migracja i rynek pracy
Unia Ekonomiczna i Monetarna
Strategia lizbońska

Koszty budżetowe

4

Jakość życia

Bezpieczeństwo wewnętrzne

Środowisko naturalne
Bezpieczeństwo nuklearne
Standardy żywnościowe

5

Europa na świecie

Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
Międzynarodowe stosunki gospodarcze
Polityka sąsiedzka

6

Działając wspólnie w Europie

Zagadnienie tożsamości
Reforma instytucji UE
Lepsze wdrażanie polityki

4

Załączniki

Mapa Europy

Tabele

1. Podstawowe dane dotyczące UE i przyszłych państw członkowskich
2. Poparcie dla rozszerzenia w państwach członkowskich UE
3. Poparcie dla akcesji w przyszłych państwach członkowskich
4. Handel UE z Europą Środkowo-Wschodnią
5. Wzrost gospodarczy w UE i w przyszłych państwach członkowskich
6. Wydatki UE związane z rozszerzeniem: stan przed akcesją
7. Wydatki UE związane z rozszerzeniem: stan po akcesji

Spotkania i uczestnicy

1. Warsztaty w Instytucie Uniwersytetu Europejskiego
2. Konsultacje z organizacjami pozarządowymi
3. Wizyty w przyszłych państwach członkowskich

5

Podziękowania

Przewodniczący Komisji Europejskiej, Romano Prodi, poprosił mnie o przygotowanie

niniejszego raportu do końca marca 2003 roku. W ograniczonym czasie (cztery miesiące)

wziąłem pod uwagę możliwie najszerszy zakres opinii, poprzez odbycie szeregu spotkań z

ekspertami z wielu różnych krajów i środowisk, kontaktów z europejskimi organizacjami

pozarządowymi oraz wizyt w przyszłych państwach członkowskich.

Pomimo, że odpowiedzialność za niniejszy raport spada na mnie, do jego powstania przyczyniło

się wiele osób i organizacji.

Chciałbym podziękować pracownikom Centrum Roberta Schumana w Instytucie Uniwersytetu

Europejskiego we Florencji za przygotowanie i opublikowanie tego raportu, a także za

zorganizowanie cyklu spotkań z ekspertami.

W Centrum Roberta Schumana, Graham Avery pilotowałprojekt, który wspierali Wim Van

Aken i Will Phelan, a Helen Wallace i Jan Zielonka służyli mu radą i zachętą.

Spośród wielu ekspertów, pragnę szczególnie podziękować takim osobom jak Christoph

Bertram, Fernando Fernandez, Heather Grabbe, Andras Inotai i Olli Rehn, którzy poświęcili

swój czas udzielając mi wskazówek i porad w końcowej fazie tego raportu, oraz Johnowi Wyles

z Europa GPlus, który pomagał mi w kontaktach z prasą.

Jestem wdzięczny Günterowi Verheugenowi, członkowi Komisji Europejskiej

odpowiedzialnemu za rozszerzenie UE, za jego wsparcie, a także urzędnikom z jego

departamentu i innych departamentów Komisji, którzy pomogli mi w przygotowaniu tego

raportu, a szczególnie Alain’owi Servantie.

Na koniec, Joost Klarenbeek z Ministerstwa Spraw Zagranicznych Holandii zapewnił mi

niezastąpioną pomoc w trakcie sporządzania tego projektu.

6

WPROWADZENIE

Cele raportu

Niniejszy raport bada implikacje i wyzwania zbliżającego się rozszerzenia Unii Europejskiej

(UE).

Przede wszystkim raport próbuje udzielić odpowiedzi na główne pytania, postawione przez

obywateli w trakcie procesu ratyfikacji Traktatu w sprawie przyjęcia dziesięciu nowych

członków 1 maja 2004 roku. Dlaczego UE powiększa się z 15 do 25 (i więcej w przyszłości)

państw członkowskich? Jakie będą skutki rozszerzenia wpływające na codzienne życie

obywateli? Czy nadzieje i wątpliwości, wyrażone przez obecne i przyszłe państwa członkowskie,

są dobrze uzasadnione? Te pytania obywateli zasługują na poważne odpowiedzi. Moim celem

jest przedstawienie w wyważony sposób nie tylko korzyści i szans wynikających z przyjęcia

nowych członków do UE, ale również potencjalnych przeszkód, kosztów i ryzyka.

Po drugie, niniejszy raport skupia się na zasadniczych wyzwaniach, które stwarza rozszerzenie.

Przyjęcie dziesięciu krajów w 2004 roku jest tylko etapem w procesie, który rozpoczął się

ponad dekadę temu i będzie kontynuowany przez wiele lat. Wiele już osiągnięto na tej drodze,

zarówno przez starych jak i nowych członków, ale wiele pozostaje jeszcze do zrobienia. W jaki

sposób uczynić sukces z rozszerzenia? Co trzeba zrobić by osiągnąć z niego pełną korzyść, a nie

odnieść jedynie połowiczny sukces, lub nawet porażkę? Mój zamiar to zaprezentowanie

głównych obszarów, w których UE powinna rozwinąć strategię dla pomyślnego rozszerzenia.

Pomimo, że ogólna opinia społeczeństw dotycząca rozszerzenia jest pozytywna, to istnieje

powszechna potrzeba uzyskania dodatkowych informacji na ten temat. Niektóre z pytań

dotyczą podstawowych problemów integracji europejskiej. Czy powiększeniu UE o kolejne

państwa będzie towarzyszyła utrata narodowej tożsamości? Czy będzie możliwe podejmowanie

decyzji w UE przy tak dużej liczbie członków? Czy dzięki rozszerzeniu głos UE będzie

silniejszy w sprawach światowych? Ponieważ rozszerzenie się zbliża, UE powinna znaleźć

odpowiedzi na te pytania.

Proces jednoczenia się społeczeństw i narodów rozpoczyna się teraz. Jest on jak fuzja w świecie

biznesu; prawdziwym sprawdzianem dla sukcesu będzie to, kiedy stanie się on codzienną

7

rzeczywistością dla przeciętnych obywateli. Dlatego potrzebujemy jasnego programu do

przeprowadzenia zmian w powiększonej UE.

8

Dlaczego rozszerzenie?

Rozszerzenie jest najbardziej ambitnym projektem, jaki podejmuje UE: w praktyce, jest to

ponowne jednoczenie kontynentu europejskiego, podzielonego w następstwie ostatniej wojny

światowej. Poprzednie rozszerzenia dokonywały się w podzielonej Europie, jednak to

rozszerzenie pomaga spełnić marzenie ojców założycieli UE: aby uczynić Europę zjednoczoną i

wolną.

Przez całe moje życie byłem zdeklarowanym Europejczykiem. Z młodości pamiętam ostatnią

wojnę światową i znam wartość pokoju, stabilności i dobrobytu, którymi cieszymy się dzisiaj.

Zdaję sobie sprawę jak wiele zyskaliśmy na procesie integracji europejskiej w minionym

półwieczu. Wojny i ich okrucieństwa w byłej Jugosławii pokazały do czego Europejczycy są

zdolni wobec siebie nawzajem, kiedy siły dezintegrujące wezmą górę nad pragnieniem jedności.

Dlatego też, rozszerzenie Unii Europejskiej jest dla mnie spełnieniem wizji, o której zbyt łatwo

się zapomina w czasach, kiedy bezpieczeństwo i dobrobyt w Europie są przyjmowane jako

pewnik. Jeżeli zastanowimy się, to ta wizja jest tym, na czym UE i jej rozszerzenie w istocie

polegają: reunifikacją narodów Europy w ramach konstytucyjnych, które zachęcają je do

wspólnej pracy w pokoju i stabilizacji.

Dla społeczeństw z Europy Środkowej i Wschodniej, Europa symbolizowała wartości, do

których pragnęli powrócić i czekali ponad jedno pokolenie w okresie Żelaznej Kurtyny i Zimnej

Wojny. Jednak powrót do Europy był dla nich czymś więcej niż symbolem: perspektywa

członkostwa w UE pomogła uczynić nieodwracalnym ich wybór pluralistycznej demokracji i

gospodarki rynkowej, a także zachęciła je do wstąpienia na drogę reform. Perspektywa tej

stabilnej kotwicy była warunkiem wstępnym do przywrócenia dobrobytu gospodarczego, który

z kolei wspiera kontynuację stabilności w regionie.

Jednak droga do Europy nie była łatwą. Proces transformacji doprowadził do ogromnej zmiany

w Europie Środkowo-Wschodniej: nie wszyscy skorzystali z nowych możliwości w równym

stopniu, a stare formy bezpieczeństwa zostały utracone. Prawdziwe koszty rozszerzenia nie są

mierzone wielkością budżetu UE: najbardziej dalekosiężne skutki przystosowania się

odczuwane były już w przyszłych państwach członkowskich.

9

Dla społeczeństw obecnej UE, stabilność i demokracja w Europie Środkowo-Wschodniej już

przyniosły ogromne korzyści, nie tylko w kategoriach bezpieczeństwa, ale również dobrobytu:

gwałtowny wzrost w handlu oznacza możliwości dla przedsiębiorczości, inwestycji, większego

zatrudnienia i większego wzrostu dla Europy Zachodniej.

Te korzyści będą konsolidowane i zwiększane zarówno dla starych i nowych członków, kiedy

nastąpi rozszerzenie w 2004 roku, pod warunkiem, że UE sprosta wyzwaniom, przed którymi

obecnie stoi.

Dzisiejszy kontekst

Rozszerzenie ma miejsce w czasie kiedy UE stoi przed ważnymi wyzwaniami dotyczącymi jej

gospodarczego funkcjonowania, wewnętrznej spójności, i zewnętrznej roli.

Gospodarka światowa przeżywa kryzys. Wzrost w Europie prawie się zatrzymał, przynajmniej

w obecnych państwach członkowskich, a bezrobocie uporczywie utrzymuje się na wysokim

poziomie. W strategii lizbońskiej, liderzy UE zadeklarowali cel, według którego ma ona stać się

najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarką opartą na wiedzy na świecie. Dotychczas

jednak tym „wielkim słowom” nie towarzyszą reformy strukturalne potrzebne dla

długofalowego i stabilnego wzrostu, oraz dynamicznej odpowiedzi na globalizację. Świat na nas

nie czeka.

W swojej polityce wewnętrznej, mimo braku politycznej woli i trudności w podejmowaniu

decyzji, Unii Europejskiej nie udaje się udzielić właściwej odpowiedzi na obawy swoich

obywateli w wielu kwestiach. Wyniki Konwentu dla Przyszłości Europy będą kluczowe.

Potrzebujemy systemu zarządzania, który zachowa lepsze proporcje pomiędzy równoległymi

potrzebami wydajności i demokratycznej zasadności. UE musi się odnowić. Jednak dzisiejsze

warunki są dalekie od idealnych dla nowych ambicji lub wspaniałych idei. Wśród obywateli

Europy narasta poczucie niepewności i obawa przed nieznanym.

Zewnętrznie UE nie była stroną w odniesieniu do problemu Iraku, najważniejszej kwestii

polityki zagranicznej w dzisiejszym świecie. Państwa członkowskie są w tej sprawie głęboko i

widocznie podzielone; co gorsza, UE i jej instrumenty polityki zagranicznej nie odegrały w tej

10

kwestii żadnej roli. Podczas gdy poszczególne państwa członkowskie zajmowały indywidualne

stanowiska na arenie międzynarodowej na temat kryzysu w Iraku, Europa jako jedność nie

istniała. Taka sytuacja jest nie do przyjęcia przez obywateli Europy. Gospodarczemu znaczeniu

UE musi towarzyszyć polityczny głos w sprawach światowych.

Te trzy główne wyzwania − gospodarcze, wewnętrzne i zewnętrzne − towarzyszą rozszerzaniu

się UE. Unia Europejska musi odzyskać dynamizm gospodarczy i konkurencyjność,

odpowiedzieć skutecznie na wymagania obywateli, oraz zdefiniować swoją polityczną rolę w

świecie.

Moje podejście

Wierzę, że tempo zbliżającego się rozszerzenia UE dostarcza nam okazji do podjęcia wyzwań w

decydujący sposób. Przyczyną tych problemów nie jest rozszerzenie UE. Nadchodzące

rozszerzenie zobowiązuje nas do ich skonfrontowania, a w niektórych przypadkach może ono

pomóc w znalezieniu rozwiązań. Rozszerzenie może być katalizatorem do rozwiązania

pewnych znaczących kwestii Europy. Może ono dodać nam dynamizmu do zrobienia skoku

naprzód.

Stało się dla mnie jasne, że potrzeba nam ponownego skupienia się na naszym podejściu do

polityki UE poprzez rozważenie sytuacji powiększonej UE już teraz − przyszłej UE-25. Debata

„obecnych państw członkowskich” i „krajów kandydujących” jest już nieaktualna i powinniśmy

spoglądać w przyszłą sytuację, w której nowi członkowie staną się partnerami. Z tego względu

w niniejszym raporcie posługuję się raczej sformułowaniem „przyszli członkowie” aniżeli

„kraje kandydujące” tam, gdzie jest to możliwe.

Uważam, że nowi partnerzy mają więcej do zrobienia w celu ukończenia przygotowań do

członkostwa. Jednak sądzę również, że mają oni nas wiele do nauczenia ze swoich niedawnych

doświadczeń politycznych, gospodarczych i reform społecznych.

Pięciopunktowy plan

Korzyści i możliwości wynikające z rozszerzenia znacznie przeważają nad potencjalnymi

przeszkodami, kosztami i ryzykiem. Jest to najbardziej pomyślny akt polityki zagranicznej, jaką

UE kiedykolwiek przeprowadziła. Opóźnienie w rozszerzeniu, lub jego zaniechanie, jako

11

wyniku nieratyfikowania przez jakiegokolwiek członka UE, byłoby znaczącą porażką

polityczną dla Europy. Ponadto, stałoby się to ogromnym kosztem zarówno dla UE jak i państw

kandydujących.

Jednakże źle przeprowadzone rozszerzenie byłoby niemal równie niekorzystne. Jeżeli UE nie

pójdzie naprzód z reformami i dostosowaniem, jakich obecnie wymaga rozszerzenie, to straci

ona szansę − być może na zawsze − uczynienia Europy silniejszą i bezpieczniejszą w interesie

jej obywateli, sąsiadów i świata.

Dlatego wierzę, że nadszedł dla nas czas rozwinięcia nowej wizji tego, co Europa może zrobić

wraz ze swoimi nowymi członkami, i jak to zrobić. Strategię do przeprowadzenia zmiany, o

której myślę, można streścić w pięciu tezach:

1. Wspólne działanie w Europie: potrzebujemy skuteczniejszego procesu podejmowania

decyzji, oraz determinacji i politycznej woli do tworzenia prawdziwie europejskiej

polityki i poszerzonej UE.

2. Rozwijanie europejskiej gospodarki: potrzebujemy więcej innowacji i reform dla

wzrostu konkurencyjności i tworzenia miejsc pracy na powiększonym rynku.

3. Czynienie Europy bezpieczniejszą dla obywateli: powinniśmy wykorzystać rozszerzenie

do zrobienia znaczącego skoku naprzód we współpracy w wymiarze sprawiedliwości i

sprawach zagranicznych, zapewniając wyższe standardy i lepsze bezpieczeństwo.

4. Rozwijanie naszego partnerstwa z sąsiadami w Europie: ponieważ granice UE

powiększają się, potrzebujemy polityki sąsiedzkiej, która rozprzestrzenia dobrobyt i

stabilizację wokół nas.

5. Udzielanie głosu Europie w sprawach światowych: musimy wykorzystać szansę, którą

daje 25 państw członkowskich dla zwiększenia władzy, jedności i wpływu na arenie

międzynarodowej.

Powyższe tezy są szczegółowo objaśnione w streszczeniu raportu oraz w poszczególnych

rozdziałach.

To, co proponuję, wymaga takiego samego wysiłku zrozumienia ze strony starych i nowych

członków.

12

Dla istniejącej UE, w przeszłości nacisk położony był na ‘acquis’ − nawołujące i zalecające

przyszłym krajom członkowskim jak stosować europejskie przepisy. Jeżeli staną się one

pełnymi członkami i równymi partnerami − w prawach jak i w obowiązkach − język „my” i

„wy” musi ustąpić innej formie: „my razem” w poszerzonej Unii.

Dla nowych członków nastaną ważne psychologiczne zmiany, kiedy z „przyjmujących decyzje”

staną się „podejmującymi decyzje”. Będą musieli określić swoje punkty widzenia w różnych

obszarach działalności UE, bez tracenia z oczu potrzeby wspólnych celów, a czasami też

potrzeby kompromisu w powiększonej UE.

To rozszerzenie jest inne od poprzednich, ponieważ przesuwa UE na nową skalę działań:

kontynentalną skalę operacji, które umożliwią jej lepsze funkcjonowanie dla osiągania lepszych

rezultatów wobec obywateli, oraz uczynią z niej czynnego uczestnika w sprawach światowych

− pod warunkiem, że Unia skorzysta z tej szansy.

Od chwili obecnej aż do momentu przystąpienia nowych członków w maju 2004 roku, mamy

niepowtarzalną okazję przygotowania się na sukces tego rozszerzenia i zaangażowania

przyszłych państw członkowskich w to przygotowanie.

Dla tak ambitnego projektu potrzebujemy spójnego planu. W związku z tym, przedkładam

Komisji Europejskiej, oraz innym instytucjom europejskim, zalecenia w niniejszym raporcie.

Wim Kok

19 marca 2003 roku

13

STRESZCZENIE

Niniejszy raport analizuje konsekwencje rozszerzenia Unii Europejskiej (UE) z 15 do 25 państw

członkowskich i więcej w późniejszym czasie.

Mimo, iż opublikowano wiele analiz na temat rozszerzenia, , to większość z nich podeszła do

zagadnienia z krajowego lub sektorowego punktu widzenia. Ten raport analizuje rozszerzenie z

europejskiego punktu widzenia, sięgając do szeregu idei, opinii i badań. Nie próbuje

odzwierciedlać wielu różnych interesów i poglądów poszczególnych krajów − wykraczałoby to

poza jego zasięg − ale bierze pod uwagę zarówno obecnych jak i przyszłych członków, oraz

spogląda w perspektywę powiększonej UE jako całości.

W kolejnych rozdziałach raport ten:

· dokonuje przeglądu procesu rozszerzenia do chwili obecnej, a także oceny tego co zostało

osiągnięte

(Rozdział 1: Budując Nową Europę); oraz

· identyfikuje najważniejsze pytania dotyczące rozszerzenia, postawione przez społeczeństwo

i kręgi polityczne (Rozdział 2: Obywatele i powiększająca się Unia).

Następnie raport analizuje te pytania, które pogrupowane zostały na cztery tematy:

· Aspekty gospodarcze (Rozdział 3: Gospodarka, Rynek Pracy, i Finanse);
· Bezpieczeństwo wewnętrzne i standardy ochrony (Rozdział 4: Jakość Życia);
· Polityka zewnętrzna powiększonej UE (Rozdział 5: Europa na Świecie);
· Europejskie rządy i tożsamość (Rozdział 6: Działając wspólnie w Europie).

Analiza powyższych tematów nie jest statyczna, ale dynamiczna: raport skupia się nie tylko na

konsekwencjach zastosowania istniejących przepisów i polityki UE, ale również na reformach,

których Unia potrzebuje i które kierowałyby ją ku udanemu rozszerzeniu.

14

Pokój i stabilność na skalę kontynentalną

Jaka jest główna korzyść oferowana przez rozszerzenie UE? Jest to szansa do osiągnięcia

pokoju i stabilności na europejską skalę:

Ø Rozszerzenie UE stopniowo ponownie jednoczy nasz kontynent, podzielony w następstwie

ostatniej wojny światowej. Strefa pokoju, stabilności i dobrobytu, którymi mieszkańcy

Europy Zachodniej cieszyli się ponad jedno pokolenie rozszerza się na mieszkańców

Europy Środkowej i Wschodniej. Historyczne osiągnięcie Wspólnoty Europejskiej, obecnie

Unii Europejskiej, miało zagwarantować uniknięcie konfliktu, lub nawet wojny, poprzez

gospodarczą i polityczną integrację swoich członków. Rozszerzenie tego na resztę Europy

jest korzyścią o niezmierzonej wartości.

Ø W ostatnim dziesięcioleciu perspektywa członkostwa w UE pomogła krajom Europy

Środkowo-Wschodniej w skonsolidowaniu ich powrotu do pluralistycznej demokracji i

gospodarki rynkowej. Ich wysiłki w przeprowadzaniu reform i przemian wspierane były

przez UE. Wynikająca z tego stabilizacja i rosnący dobrobyt są korzyścią zarówno dla nich

jak i dla obecnych członków.

Ø Wraz z końcem Zimnej Wojny przestał też istnieć sztuczny podział Europy, jednak

potencjalne konflikty wśród grup etnicznych i narodowych oraz mniejszości pojawiły się w

Europie Środkowo-Wschodniej. Perspektywa członkostwa w UE usunęła wiele z tych

problemów.

Ta wizja reunifikacji − Europy „całej i wolnej” − jest tym, co inspiruje rozszerzenie UE.

Proces rozszerzenia przynosi pozytywne rezultaty na wielu polach polityki społecznej, która

interesuje obywateli europejskich. Jednak aby mogła ona odnieść pełny sukces, trzeba określić

jasną strategię. W jaki sposób można nią kierować, by uzyskać całkowitą korzyść? W

przeszłości uwaga prasy, społeczeństwa i twórców polityki skupiała się na procesie akcesji −

„jak i kiedy przystąpią nowe kraje?”. Obecnie uwagę należy przenieść na pytanie „co się stanie

kiedy się przyłączą” i „jakiej polityki potrzeba dla powiększonej UE?”. Potrzebujemy planu dla

pokierowania taką zmianą.

15

Niniejszy raport identyfikuje pięć kluczowych obszarów, w których UE może podjąć kroki dla

zapewnienia sukcesu rozszerzeniu:

1. Wspólne działanieEuropejczyków

Ø Pojawienie się nowych członków, wraz z ich bogatym dziedzictwem kulturalnym, zwiększy

różnorodność w UE. Rozszerzenie będzie oznaczało większą wymianę poglądów, a także

lepsze zrozumienie innych Europejczyków. Instytucje UE nadal będą szanować języki

narodowe, a także zachęcać do nauki języków obcych.

Ø Wraz ze wzrostem liczby członków z 15 do 25, UE musi zreformować swój system

podejmowania decyzji by uniknąć ryzyka, że „więcej” będzie oznaczało „mniej”. Już teraz

instytucje UE poddawane są krytyce. Rozszerzenie stwarza potrzebę, i okazję, do

„udoskonalenia” naszego systemu rządzenia. Połączenie dzisiejszych wyzwań i potrzeby

lepszego systemu rządzenia może doprowadzić do przełomu, którego wymaga unia

polityczna.

Ø Ze strony Europejczyków, wysiłku wymaga lepsze zrozumienie siebie nawzajem,

zidentyfikowanie wspólnych interesów, oraz przezwyciężenie obaw, że większa UE

mogłaby oznaczać utratę tożsamości. Potrzebujemy poczucia pewności w Europie by

działać razem i znajdować europejskie rozwiązania.

Dlatego też, raport ten zaleca:

· Konwent o Przyszłości Europy powinien wydać konstytucyjny tekst, jasny i zrozumiały.

Potrzebujemy dokumentu, który objaśnia obywatelom powiększonej UE co może i czego

nie może, oraz system rządzenia, który zachowuje lepsze proporcje pomiędzy równoległymi

wymaganiami wydajności i demokratyczną zasadnością.

· Reformy muszą obejmować poszerzenie zakresu dla głosowania większością głosów,

wzmocnienie „metody Wspólnoty”, oraz poszanowanie dla instytucjonalnej równowagi.

· Potrzebujemy udoskonalonego sposobu wprowadzania w życie przepisów i polityki UE

przez nowych, a także obecnych członków.

· Powinniśmy robić więcej by promować wzajemne zrozumienie wśród obywateli − a

szczególnie zrozumienie dla nowych członków: oznacza to wymianę ludzi z różnych

16

środowisk społecznych; doświadczenie zawodowe; możliwości studiowania przez młodych

ludzi w innych państwach UE; oraz wzmocnienie sieci europejskich uniwersytetów.

Jeżeli poważnie traktujemy zamiar doprowadzenia do lepszego funkcjonowania UE, to

potrzebujemy odpowiedniego podejścia. Nie powinniśmy ograniczać się do postrzegania spraw

z narodowej perspektywy: duże lub małe państwa, starzy i nowi członkowie, bogate i biedne

regiony, wszyscy jesteśmy Europejczykami. Łączymy nie tylko podmioty polityczne, ale

również społeczeństwa i narody. Potrzebujemy urzeczywistnienia większych kwestii,

prawdziwego pragnienia integracji europejskiej i determinacji do odniesienia sukcesu. Jeżeli

Europa nie chce zjednoczenia, wówczas nie zjednoczą jej żadne instytucjonalne

przystosowania!

2. Rozwijanie gospodarki

Proces rozszerzenia już przyniósł korzyści gospodarcze, i może zaoferować jeszcze więcej.

Korzyści te obejmują:

Większy dobrobyt dla starych i nowych członków jako wynik powiększonego rynku

Bardzo szybki wzrost handlu i inwestycji w ostatnich latach między UE a jej przyszłymi

członkami przyniósł duże zyski gospodarcze. Akcesja, wraz ze zniesieniem kontroli

granicznych dla towarów, całkowicie wprowadzi nowych członków na swój rynek. Zysków

należy się również spodziewać po liberalizacji usług, kapitału i rynku pracy. Są to takie same

korzyści jak te, których doświadczyliśmy wraz z wprowadzeniem jednolitego rynku bez granic

w 1993 roku.

Lepsze perspektywy gospodarcze dla obecnych członków

Tutaj czynniki obejmują:

· równe warunki konkurencji na powiększonym rynku,
· dostęp do dobrze wykwalifikowanej siły roboczej,
· większy popyt wynikający ze wzrostu w nowych państwach członkowskich.

Szansa dla nowych członków do osiągnięcia dobrobytu panującego w Europie Zachodniej

Tutaj czynniki obejmują:

· więcej inwestycji, oprócz napływu kapitału z ostatnich lat, prowadzących do dalszych

udoskonaleń wydajności, umiejętności i transferu technologicznego,

17

· stabilne ramy ekonomiczno-prawne dzięki członkostwu w UE,
· pomoc z funduszy UE.

Nowe państwa członkowskie mają wyższe tempo wzrostu niż UE. Jeżeli to zostanie utrzymane,

wynik będzie następujący:

· zmniejszenie przepaści społeczno-gospodarczej,
· wyższe dochody i standardy społeczne,
· mniejsze bodźce do migracji do innych krajów UE.

Pojawienie się nowych członków stwarza UE szansę do zreformowania swojej polityki

gospodarczej i społecznej w taki sposób, w jaki potrzeba. Rozszerzenie nie jest groźbą, ale

bodźcem do odnowy.

Unia Europejska może uczyć się od swoich nowych członków jak korzystać z ich doświadczeń

społecznych i reform gospodarczych. Niektórzy z nich przeprowadzili konieczne zmiany o

wiele sprawniej niż obecne państwa członkowskie UE.

Rozszerzenie i związane z nim zmiany mogą przynieść długotrwałe korzyści, ale aby osiągnąć

zyski trzeba ponieść koszty. Będą przegrani jak i wygrani. Wyzwanie dotyczy przeprowadzenia

zmian.

Dlatego też raport zaleca:

· Polityka europejska i narodowa powinna ustępować pierwszeństwa wzrostowi

gospodarczemu i unifikacji: oznacza to wysokie ogólne tempo wzrostu dla UE-25, z jeszcze

wyższymi wskaźnikami dla nowych członków, jeśli będzie to możliwe. Wzrost i unifikacja

muszą stać się kluczowymi słowami dla powiększonej UE.

· Potrzebujemy więcej innowacji i reform, aby pobudzić wzrost, konkurencyjność i tworzenie

miejsc pracy na powiększonym rynku. W „strategii lizbońskiej” jest czas dla UE i jej

członków do przełożenia słów na czyny. Pierwszeństwo powinno należeć do takich

obszarów, jak tworzenie miejsc pracy, inwestycje w badania, liberalizacja sektorów

energetycznego, telekomunikacji i transportu, po to by usprawnić funkcjonowanie

wspólnego rynku. Nowi członkowie powinni być teraz w pełni zaangażowani w strategię

lizbońską.

18

· Obecne i przyszłe państwa członkowskie potrzebują polityki zatrudnienia, która wsparłaby

wydajną politykę społeczno-ekonomiczną, a w ten sposób doprowadziła do sukcesu

rozszerzenia. Migracja pracowników w ramach swobodnego przepływu osób na wspólnym

rynku jest czynnikiem dla wzrostu. Obecne państwa członkowskie powinny otworzyć swoje

rynki na podaż pracy z nowych państw członkowskich tak szybko jak to możliwe. Nawet

jeżeli ograniczenia będą zniesione, napływ siły roboczej prawdopodobnie pozostanie

ograniczony.

· Unia Europejska potrzebuje gospodarczego i społecznego modelu, który łączy w sobie

najlepsze elementy pochodzące od obecnych i nowych członków. Jego celem powinno być

raczej ułatwienie dostosowania do nowych warunków zatrudnienia aniżeli ochrona

istniejących miejsc pracy. Teraz należy przygotować środki zaradcze dla tych, których

dotknie sytuacja zatrudnienia we wspólnej europejskiej strukturze.

· Należy przygotować grunt dla ważnych decyzji dotyczących przyszłych ram budżetowych

UE, które trzeba będzie podjąć wkrótce po rozszerzeniu. Celem powinno być właściwe

miejsce dla polityki, naprawdę potrzebnej dla UE-25.

Unia potrzebuje zademonstrowania solidarności i jedności ze swoimi nowymi członkami,

ponieważ ich wzrost i rozwój będzie procentował dla wszystkich. W tym samym czasie,

reforma polityki jest nieodzowna: nie tylko w celach oszczędnościowych, ale także dla jej

udoskonalenia. Przy decydowaniu o zmianach, powinniśmy pamiętać o celach planu

lizbońskiego i o potrzebie innowacji i wzrostu:

Ø Dla wspólnej polityki rolnej, potrzebujemy stałego odchodzenia od systemu wspierania

cen i ilości na rzecz jakości, oraz przejścia ku polityce rozwoju gospodarczego obszarów

wiejskich, co raczej wspomaga aniżeli powstrzymuje odpływ zatrudnienia z rolnictwa w

Europie Środkowo-Wschodniej. Oznacza to otwarcie możliwości również dla krajów

rozwijających się poprzez handel rolniczy.

Ø Dla wydatków strukturalnych, potrzebujemy środków przystosowanych do potrzeb i

priorytetów nowych państw członkowskich, oraz do regionalnej integracji Europy

19

Środkowo-Wschodniej. Potrzebne będą inwestycje w środowisko naturalne i

infrastrukturę, a także w zasoby ludzkie i edukację.

Ø Budżet UE powinien być wykorzystany innowacyjnie, na przykład dla wspierania

polityki badawczo-rozwojowej.

Po stronie przychodów budżetu, potrzebujemy bardziej sprawiedliwego, zrozumiałego i

stabilnego systemu.

Na całym kontynencie, UE musi dostarczyć rezultatów, których oczekują obywatele,

poprzez wspomaganie innowacji w gospodarkach rozwiniętych, a w mniej rozwiniętych

poprzez dokończenie ich transformacji. Świat na nas nie czeka!

3. Czynienie Europy bezpieczniejszą

W wielu dziedzinach istotnych dla obywateli, rozszerzenie już poprawia współpracę z

przyszłymi państwami członkowskimi. Powiększając UE, nie importujemy z nich problemów,

ale poszerzamy naszą zdolność do znajdowania rozwiązań.

Większa skuteczność przeciw międzynarodowej przestępczości

Przyszli członkowie poszerzyli zakres współpracy w egzekwowaniu prawa o policję i

sądownictwo. Międzynarodowy handel narkotykami i żywym towarem stanie się łatwiejszy do

kontrolowania, kiedy kraje Europy Środkowo-Wschodniej przyjmą wspólne standardy,

monitorowane przez innych członków UE. Ochrona ich granic z krajami spoza UE polepszy się.

Lepsza kontrola imigracji

Przyszli członkowie współpracują w celu kontrolowania przepływu imigrantów i azylantów z

innych krajów.

Ochrona środowiska naturalnego

W miarę jak przyszli członkowie dostosowują się do przepisów UE dotyczących

zanieczyszczenia powietrza i wody, ich środowisko naturalne staje się bezpieczniejsze dla ich

własnych obywateli, jak i dla tych z sąsiednich państw. Polityka UE pomoże im w ochronie

bogatego dziedzictwa gatunków przyrodniczych i ich środowisk naturalnych.

20

Wyższe standardy bezpieczeństwa nuklearnego

Unia Europejska rozszerza kulturę pełnego bezpieczeństwa na państwa Europy Środkowo-

Wschodniej zwiększając tym samym poziom bezpieczeństwa elektrowni nuklearnych w tych

państwach.

Standardy żywnościowe

Standardy UE dotyczące ochrony konsumentów zostaną utrzymane: dla tych w obecnych

państwach członkowskich nie będzie złagodzenia standardów w wyniku rozszerzenia, a dla tych

w nowych państwach członkowskich, ochrona wzrośnie.

Jednak we wszystkich tych dziedzinach więcej wysiłków musi być poczynionych zarówno

przez UE jak i poszczególne władze państwowe, po to aby dodać optymizmu obywatelom.

21

Dlatego też, raport ten zaleca:

· znaczący krok naprzód w tworzeniu unijnego obszaru wolności, sprawiedliwości i

bezpieczeństwa, w tym reformy całego systemu odnośnie procesu podejmowania decyzji

· bliższą współpracę i lepsze działanie ze strony państw członkowskich i instytucji UE w

zwalczaniu międzynarodowej przestępczości i kontrolowaniu imigracji

· integrację poczynań w zakresie środowiska naturalnego w różnych dziedzinach życia
· skuteczny monitoring wdrażania przepisów UE w obecnych i przyszłych państwach

członkowskich

4. Polityka sąsiedzka

W miarę poszerzania się UE, potrzebujemy polityki sąsiedzkiej, która rozszerza dobrobyt i

dobry sposób rządzenia na sąsiednie kraje, aby stworzyć krąg stabilności i bezpieczeństwa

wokół nas. Nowe formy partnerstwa mogą pomóc UE szerzyć stabilizację, dobrobyt i dobry

sposób rządzenia na państwa nie będące członkami Unii. Dla niektórych z nich, perspektywa

członkostwa UE może być silnym bodźcem do rozwoju i reform.

Dlatego też, raport ten zaleca:

· Rozwinięcie lepszych form partnerstwa UE z sąsiadującymi krajami, niezależnie czy

wstąpią one do UE czy też nie.

· W stosunku do państ, które mogą przyłączyć się do UE w nadchodzących latach,

powinniśmy nalegać na zadowalający poziom przygotowania do członkostwa, oraz

poszanowanie kryteriów politycznych i innych.

· Proces rozszerzenia powinien objąć Bułgarię, Rumunię i Turcję. Dla krajów Bałkanów

Zachodnich, perspektywa przyszłego członkostwa w UE może podziałać jak katalizator do

zmian.

5. Rola Europy w sprawach światowych

Ø Dodanie 10 państw z 75 milionami obywateli do obecnych 15 państw z 375 milionami

obywateli może wzmocnić zdolność UE do wpływania na bieg wydarzeń na całym świecie.

Pomoże Europie sprostać wyzwaniu globalizacji. Jednakże ostatnie wydarzenia pokazują, że

22

UE może oddziaływać na światowe wydarzenia tylko jeśli jest w stanie przyjąć jasną

politykę i mówić jednym głosem.

Ø W dziedzinie międzynarodowych stosunków gospodarczych, UE już odgrywa czołową rolę,

ale nie wykorzystuje w pełni swojego znaczenia; rozszerzenie stanie się okazją do

poprawienia własnego wpływu.

Ø W sprawach zagranicznych, bezpieczeństwa i obrony, UE poczyniła ograniczony postęp, ale

nie rozwinęła środków lub woli do skutecznego działania. Obecnie w kluczowej kwestii

polityki zagranicznej − jaką jest Irak − UE jako taka jest zupełnie nieobecna. UE nie może

trwać w łączeniu gospodarczej siły z polityczną słabością.

Ø Musimy skorzystać z szansy, którą daje 25 państw członkowskich dla uzyskania większej

władzy, jedności i wpływu na międzynarodowej scenie. UE i jej państwa członkowskie

powinny szybko wyciągnąć lekcję z obecnych doświadczeń z Irakiem: wykorzystać i

udoskonalić mechanizmy wewnątrz UE, aby osiągnąć wzajemne zrozumienie i wspólne

stanowisko w odniesieniu do kluczowych problemów.

W związku z tym, w perspektywie rozszerzenia niniejszy raport wnioskuje:

·

powinniśmy pilnie zastanowić się nad potrzebą odbudowania prawdziwej wspólnej polityki

zagranicznej, z zamiarem mówienia jednym głosem

·

Konwent o Przyszłości Europy powinien prowadzić do poprawienia rozwiązań w zakresie

reprezentowania UE na zewnątrz.

Europa jest, lub powinna być, prawdziwą polityczną Unią. Jeżeli to polityczne życzenie

podzielają politycy i społeczeństwa Europy, to stanie się ono rzeczywistością. Jeżeli takie

polityczne życzenie nie istnieje (lub przestało istnieć), wówczas sami powinniśmy przestać się

łudzić.

23

Brak rozszerzenia

Hipotetyczne pytanie

Niekiedy pojawia się pytanie „Jaki byłby koszt, gdyby do rozszerzenia UE nie doszło?”. Czy

można obliczyć jakie byłyby konsekwencje, jeżeli UE nie przeprowadziłaby planowanego

rozszerzenia − tak jak w przeszłości obliczano koszty sytuacji, gdyby UE nie utworzyła

jednolitego rynku?

Te dwa przypadki są różne. Rozszerzenie UE jest procesem trwającym od ponad dziesięciu lat,

który już przyniósł rezultaty; niewykonalne jest „cofnięcie wskazówek zegara”. Ponadto,

powody dla rozszerzenia nie są jedynie gospodarcze, ale również polityczne, i dlatego trudno je

zmierzyć. Jednak pytanie to zasługuje na odpowiedź. Zobowiązuje nas do zrewidowania

rezultatów i perspektyw procesu rozszerzenia.

Co zostało dotychczas osiągnięte?

♦

Perspektywa przystąpienia do UE przyśpieszyła proces transformacji w Europie

Środkowo-Wschodniej, który nastąpił po upadku komunizmu.

♦

Pojawienie się tam stabilnych demokracji poprawiło bezpieczeństwo w Europie jako

całości. Przyczyny konfliktów, takich jak kwestie mniejszościowe i problemy

nadgraniczne, zostały usunięte.

♦

Szybki wzrost w handlu oznacza nowe rynki i inwestycje dla członków UE: dla

przyszłych członków UE jest już obecnie najważniejzym partnerem handlowym.

Bez projektu rozszerzenia UE, wiele z tych korzyści nie byłoby osiągniętych.

24

A co z przyszłością?

Opóźnienie w rozszerzeniu, lub jego zaniechanie w wyniku nieratyfikowania go przez państwa

członkowskie UE, byłoby dużą polityczną porażką dla Europy. Pociągnęłoby to za sobą koszty

zarówno dla UE, jak i dla krajów kandydujących:

♦

Brak powiększenia jednolitego rynku, a w rezultacie niższy wzrost gospodarczy w

krajach kandydujących, pozbawiłby UE korzyści ekonomicznych.

♦

W krajach kandydujących, osłabiłoby to bodziec dla reform, zniechęciło inwestorów

zagranicznych i zmniejszyło wzrost gospodarczy.

♦

Doprowadziłoby do politycznej destabilizacji, z potencjalnymi reperkusjami dla UE.

Wzrosłoby ryzyko w rejonie Bałkanów, gdzie pokój i stabilizacja są nadal kruche.

♦

Bez rozszerzenia UE miałaby mniejsze możliwości zwalczania zorganizowanej

przestępczości, nielegalnej imigracji i terroryzmu.

♦

Pozbawienie złudzeń obywateli w państwach kandydujących stałoby się pożywką dla

euro-sceptycyzmu w UE i poza nią.

Zatem, koszty braku rozszerzenia − zarówno polityczne i gospodarcze − byłyby wysokie, i

poniesione byłyby przez obecnych członków, jak i tych nie dopuszczonych do członkostwa.

Oznaczałoby to utratę nie tylko przyszłych korzyści, ale również zmarnowanie większości

wysiłków i inwestycji dokonanych w przeszłości. Ci „inni Europejczycy” pozostaliby sąsiadami

UE, ale sąsiadami niezadowolonymi i pełnymi urazy , mniej chętnymi do rozwiązywania

problemów, które wykraczają poza granice państw w Europie, albo do dzielenia się

odpowiedzialnością za kształtowanie roli Europy na świecie.