1.
Ekonomia atomistyczna H.
Leibensteina.
- przedsiębiorstwa nie maksymalizują zysków ani nie optymalizują innych wartości.
- tylko indywidualni pracownicy kierują się własnymi motywami.
- konwencjonalna ekonomia to badania zachowań pryncypałów
- pryncypałowie sprawują niedoskonałą kontrolę nad agentami
2. Rodzaje racjonalności:
- racjonalność proceduralna – przepis na ciasto
- racjonalność przedmiotowa - dobrze upieczone ciasto
- tradycyjne ujęcie: pełna, przymuszona kalkulatywność w dążeniu do określonych celów
3. Racjonalność selektywna. Racjonalność to kalkulatywność, którą można stopniować:
- ścisła kalkulatywność – dokładna analiza wszystkich czynników
- dowolna kalkulatywność – prawie jednoznaczna z wyborem przypadkowym
Między nimi przestrzeń na selektywną racjonalność.
4. Wykresy racjonalności. Im większy nacisk tym większy stopień kalkulatywności. Niski dochód –
duży stopień kalkulatywności, wysoki – życie na luzie
5. Nacisk zależy od:
- czasu
- presji psychicznej
- presji wywieranej przez innych
- krzywe obojętności
6. Wykres: krzywa S – super ego, zestaw norm do których jednostka aspiruje, vs krzywe nacisku
7. Mały stopień kalkulatywności z wysokim naciskiem agentów a wysoki z niskim naciskiem
pryncypałów.
8. Zwiększanie stopnia kalkulatywności agentów jest możliwe przez zwiększanie nacisku
9. Pryncypał i agent – asymetria informacji:
- agenci dysponują lepszą informacją niż pryncypałowie
- w warunkach asymetrii, pryncypał nie jest w stanie właściwie ocenić agentów
- lepszy agent osiąga niższe koszty produkcji
- w interesie lepszego agenta leży udawanie gorszego – informowanie pryncypała o wyższych
kosztach niż rzeczywiste
- renta informacyjna – przywłaszcza ją agent lepszy
- nieefektywny agent nie realizuje renty.
Indywidualna podaż pracy
1. Wykres indywidualnej podaży pracy
dY/dt = krańcowa stopa substytucji
2. Stopa zastąpienia pracy zasiłkiem dla bezrobotnych – najwyższa w Norwegii, powoduje
zwiększenie stopy bezrobocia
3. Hipotetyczna indywidualna podaż pracy: poziomo L, pionowo w, im większy zarobek tym
więcej godzin pracy, ale krzywa zawraca, zmniejszając ilość godzin przepracowanych.
Procesy koncentracji
1. Ekonomia neoklasyczna powstała po 1870 r. dzięki zastosowaniu rachunku różniczkowego
do modelowania zjawisk ekonomicznych. Równolegle w trzech szkołach: austriackiej,
lozańskiej i anglo-amerykańskiej.
Przedmiotem badania ekonomii neoklasycznej był kapitalizm wolnokonkurencyjny
opisywany przez model konkurencji doskonałej.
2. Procesy koncentracji po 1873r:
a) II rewolucja techniczna – wielokrotne zwiększenie korzyści skali produkcji. Zwiększenie
minimalnej efektywnej skali produkcji co spowodowało zmmianę struktur rynku. Powstanie
oligopoli, tendencje do monopolizacji.
b) powstanie spółki akcyjnej i spółki z.o.o.
- nowy zawód – menedżer
- rozwój giełd
c) zmowy i fuzje
3. Koncentracja to proces zwiększania rozmiarów i siły ekonomicznej podmiotów
gospodarczych, występuje ona w różnych postaciach.
- koncentracja produkcji – zwiększanie rozmiarów przedsiębiorstw i zwiększanie ich udziałów
w produkcji danej gałęzi
- koncentracja pozioma – firma zwieksza swój udział w produkcji gałęzi przez inwestycje,
fuzje
- koncentracja pionowa – firma obejmuje coraz więcej faz wytwarzania danego dobra. Może
występować wstecz lub wprzód. Tak powstają koncerny, np. stalowy koncern Kruppa
- koncnetracja kapitału – skupianie pod jednym zarządem coraz większego kapitału, oraz
łączenie kapitału rzeczowego z finansowym, w efekcie powstają grupy kapitałowe
Rewolucja menedżerska
1. Organy w spółce akcyjnej:
- zgromadzenie akcjonariuszy
- zarząd
- rada nadzorcza
Największe kompetencje ma zgromadzenie akcjonariuszy. Zarząd prowadzi bieżące
zarządzanie spółką. Rada nadzorcza kontroluje pracę zarządu z punktu widzenia interesów
akcjonariuszy i podejmuje decyzje strategiczne.
2. Akcja zwykła – daje prawo do jednego głosu na zgromadzeniu i dywidendy zależnej od
wyniku finansowego spółki.
3. Akcja uprzywilejowana – związana z dodatkowymi przywilejami, np. większą ilością głosów
na zgromadzeniu akcjonariuszy, prawem do stałej dywidendy niezależnej od wyników spolki,
szczególnymi uprawnieniami do majątku spółki w przypadku jej likwidacji. Akcje
uprzywilejowane obejmują zwykle założyciele spółki akcyjnej.
4. Rewolucja menedżerska polega na oderwaniu władzy od własności w wielkich spółkach
akcyjnych, jako pierwsi opisali to Berle i Means w 1929 r. Po drugiej WŚ ich badania
kontynuował Lerner.
5. Menedżerom przypisuje się wiele celów:
- dążenie do zachowania i umocnienia niezależności zarządu przez finansowanie inwestycji
głównie z zysku korporacji, przy pomniejszaniu zewnętrznych źródeł finansowania – głównie
kredytu bankowego. Dlatego zarządu z reguły niechętnie wypłacają dywidendy, gdyż
zmniejsza to możliwość samofinansowania inwestycji.
- dążenie do zachowania i umocnienia niezależności zarządu od polityków i urzędników,
przez podkreślanie nienaruszalności prywatnej własności akcjonariuszy.
- dążenie do umocnienia siły ekonomicznej spółki poprzez zwiększenie jej udziału w rynku i
szybki wzrost sprzedaży.
6. H.A. Simon – menedżerowie dążą do osiągnięcia zadowalających, a nie maksymalnych
zysków, Wypracowanie optymalnej decyzji w warunkach niepewności wiąże się z
ponoszeniem kosztów na uzyskanie i przetworzenie informacji. Menedżerowie, zdaniem
Simona, wolą zmniejszać koszty pozyskiwania informacji i rezygnować z osiągnięcia
optimum, jeżeli firma uzyskuje zadowalające rezultaty. – odejście od zasad ekonomii
neoklasycznej, która zakłada maksymalizację zysku.
7. R. Marris – menedżerowie dążą do maksymalizacji bieżącej wartości akcji. Ma to
zapewnić bezpieczeństwo i uchronić spółkę przed wrogim przejęciem.
8. O.E. Williamson – funkcja użyteczności menadżerów obejmuje prestiż, wielkość działu
kierowanego, lokalizacje siedziby firmy itp. Podobieństwo do ekonomicznje teorii
biurokracji – podobne cele przypisywane są urzędnikom.
9. Wskutek rozdrobnienia pakietów akcji i wrogich przejęć powstały dwa nowe rodzaje
rynków:
- rynek przedsiębiorstw, na którym obraca się przedsiębiorstwami
- rynek kontroli nad przedsiębiorstwami, na którym lepsi menadżerowie zarządzają coraz to
większymi kapitałami
10. Techniki obronne menadżerów mające na celu polepszenie pozycji ich spółki:
a) zarządzanie kursem akcji – menedżerowie starają się by kurs akcji wykazywał
systematyczny wzrost, wtedy akcjonariusze są zadowoleni
- manipulowanie przepływami finansowymi ze spółkami zależnymi wpływa na kurs akcji
- kreatywna księgowość w połączeniu ze spółkami kontrolującymi bilanse
b) ZATRUTE PIGUŁKI – utrudnianie przejęć poprzez szczegółowe rozwiązania prawne w
statutach spółek, uniemożliwiających przejęcia
c) BIAŁY RYCERZ – spółka trzecia wkracza w momencie złożenia oferty, podbijając cenę.
Zwieksza to koszty wrogiego przejęcia i czyni je nieopłacalnym.
11. W krajach kontynentalnych istotny wpływ na decyzje rad nadzorczych wywierają
interesariusze – stakeholders. Nie są związani ze spółką przez własność akcji, ale z tytułu
innych stosunków, np. pracownicy, dostawcy, banki, samorządy.
12. Galbraith – TECHNOSTRUKTURA – mózgiem przedsiębiorstwa nie jest jednostka, ale cały
zespół naukowców, inżynierów, techników, specjalistów od sprzedaży, reklamy i marketingu
itp.
13. Technostruktura + administracja publiczna = Biurokratyczna symbioza. Przejawia się w
realizacji wspólnych celów, z których najważniejszym jest wzrost.
Lewicowe podejście – pomija się rolę jednostki, ważni są tylko liderzy i masa którymi
zarządzają
14. Burnham: wprowadził pojęcie państwowego kapitalizmu, ZSRR był państwem
rządzonym przez menadżerów
Biurokratyczny socjalizm państwowy, kolektywizm – oznaczenia rzeczywistości w ZSRR
Problem demograficzny
1. Problemy w PL:
- ujemny przyrost naturalny
- niska dzietnośc kobiet
- emigracja zarobkowa młodych ludzi
- zwiększanie się liczby osób w wieku poprodukcyjnym do liczby osób w wieku produkcyjnym
- zwiększanie się liczby rozwodów, urodzeń pozamałżeńskich – zmniejszenie roli instytucji
rodziny
2. Wraz ze wzrostem PKB per capita, spada pożądana ilość dzieci w rodzinie. Dominuje
postawa ograniczania ilości posiadanych dzieci na rzecz zwiększania ilości dóbr. Substytucja
dzieci przez dobra materialne.
W niektórych krajach, powyżej pewnego PKB tendencja odwraca się.
3. Becikowe, karty dla rodziny i różne zniżki
Filozofia nauki
1. Dlaczego nauka się rozwija?
a) podejście internalistyczne: - najważniejsze są czynniki wewnętrzne, np. nowe
doświadczenia, hipotezy, metody badawcze, dyskusje
b) podejście eksternalistyczne – najważniejsze są czynniki zewnętrzne wobec nauki, przede
wszystkim historyczne i społeczne
2. T.Kuhn – koncepcja rewolucji naukowych – dwa okresy:
a) okres nauki normalnej – powszechne przyjmowanie pewnego dygmatu
b) rewolucja naukowa – zmiana obowiązującego paradygmatu
akcentowane socjologiczne czynniki rozwoju nauki
3. K. Popper – koncepcja permanentnej rewolucji naukowej – teorie naukowe ustawicznie
konkurują między sobą. Decydującą rolę w eliminowaniu błędnych teorii odgrywają
argumenty empiryczne i teoretyczne
Weryfikacja a falsyfikacja –weryfikacja nie jest wystarczająca do stwierdzenia poprawności
teorii
- istnieje jedna metoda naukowa
4. I. Lakatos – koncepcja programów badawczych. Program badawczy tworzą>
a) stały trzon – zbiór twierdzeń niepoddawanych krytyce w czasie istnienia programu
b) heurystyki – wskazania dotyczące metod i technik badawczych
c) pas ochronny - hipotezy pomocnicze odrzucane gdy pojawiają się anomalie
Dzieje nauki to historia współzawodniczenia programów badawczych
5. P. Feyerabend – anarchizm metodologiczny
- jedyna reguła metodologiczna: „Wszystko ujdzie”
- uczeni niewiele różnia się od zorganizowanych gangów
6. Specyfika ekonomii – przedmiot badań cały czas ewoluuje, konieczność ciągłego
dostosowywania teorii do zmieniającej się rzeczywistości
7. Kryzys poznawczy – jeśli rozwój nauk ekonomicznych jest wolniejszy od tempa zmian
gospodarek
8. Ironiczne ujęcie: im bardziej znacząca teoria, tym bardziej nierealistyczne założenia, na
których jest oparta
9.Malthus – jego teoria ludnościowa (liczba ludności rośnie w postępie geo, a żywności
arytm) była prawdziwa w konkretnym okresie, ale po zmianie realiów (spadek umieralności)
stała się nieadekwatna
10. Wielki kryzys w USA 1929 – niezrozumienie struktur oligopolu, makroekonomiczne
rozwiązania podał dopiero Keynes w 1936r
11. Kryzys energetyczny – stagflacja jako zaprzeczenie krzywej Philipsa
Teoria gier
1. Gra – sytuacja, w której rozsądne decyzje graczy zależą od siebie. Gracze dążą do
maksymalizacji wygranych. Konstruują strategie, czyli plany gry składające się z posunięć.
Twórcy: J. Neumann i O. Morgenstern
2. Dylemat więźnia:
- równowaga Nasha – każdy gracz wybiera najlepszą strategię przy danej strategii innego
gracza
- równowaga Pareto – rozwiązanie drugie po najlepszym, najlepsze dla obu
Przy nieskończonej licznie rozgrywek, racjonalne decyzje pozwalają osiągnąć optimum
Pareto.
Gdyby gracze sobie ufali, osiągnęliby najlepszy z możliwych rezultatów – optimum Pareto –
jest to kapitał społeczny
3. Gra o kartel
- jednorazowa rozgrywka: strategią dominującą jest produkowanie dużo – równowaga
nasha. Gdyby gry o kartel byłyby jednorazowe, kartele byłyby nietrwałe.
- W rzeczywistości sytuacja podobna jest do nieskończonej ilości rozdań, w której dochodzi
do utrwalenia optimum Pareto – potwierdza to skuteczność stosowania ustawodswstwa
przeciwmonopolowego
- w interesie uczestników może leżeć powołanie rządowej agencji regulacyjnej, która będzie
kształtować ceny w gałęzi i pilnować ich przestrzegania. Koszty utrzymania kartelu zostaną
wówczas przerzucone na podatnika. Karą za nierespektowanie poziomu cen będą wtedy
sankcje administracyjne
4. Gra o wejście
A)jeśli firma zasiedziała w gałęzi nie stosuje strategii odstraszania, a firma wchodząca
wchodzi do gałęzi, to nastąpi podział rynku
B) jeśli firma zasiedziała chce odstraszyć:
- a wchodząca nie wchodzi, to firma zasiedziała osiąga zysk monopolowy pomniejszony o
koszty odstraszania
- wchodząca wchodzi, to zasiedziała musi podjąć decyzję o rujnującej konkurencji cenowej
bądź podzieleniu się rynkiem. Rujnująca konkurencja: obie osiągają stratę. Podzielenie:
zasiedziała strata: Zysk duopolowi – koszty odstraszania, a wchodząca zysk duopolowi
Wniosek:
Jeśli firma zasiedziała w gałęzi stosuje strategię odstraszania, to groźba podjęcia rujnującej
konkurencji cenowej będzie wiarygodna i firma wchodząca powstrzyma się od wejścia.
Gra o wejście pokazuje że bariery wejścia do gałęzi mogą być tworzone przez firmy
zasiedziałe w gałęzi – bariery strategiczne. O ich skuteczności decyduje wielkość nakładów
ponoszonych na rozbudowę zdolności produkcyjnych, przywiązanie konsumentów do
produktów.
5. Strategia polegająca na rozbudowywaniu zdolności produkcyjnych jest korzystna zarówno
w przypadku gry o kartel jak i gry o wejście.
a) w grze o kartel umożliwia: wyłamywanie się ze zmowy i osiąganie wysokich zysków, w
przypadku większej ilości rozdań pozwala karać drugiego członka kartelu za wyłamywanie
b) w grze o wejście – tworzy skuteczne bariery wejścia
Rzeczywiste firmy dążące do wysokich zysków dokonują wyboru strategii między
zawiązaniem kartelu, tworzeniem strategicznych barier wejścia do gałęzi a podejmowaniem
gry z politykami mającej na celu stworzenie prawnych barier wejścia do gałęzi lub stworzenia
agencji regulacyjnej zapewniającej wysokie zyski regulowanym przedsiębiorstwom.
6. Skutki strategii odstraszania:
a)mikroekonomiczne – zwiększenie kosztów działalności, ograniczenie zysków. Ale zyski
osiągane przy strategii odstraszania są i tak wyższe niż przy podzieleniu się rynkiem.
b)makroekonomiczne – niepełne wykorzystanie czynników produkcji, bezrobocie
Utrzymywanie niewykorzystanych zdolności produkcyjnych jest uważane w krajach
rozwiniętych za zjawisko naturalne, np. FED przyjmuje że przekroczenie progu 80%
wykorzystania zdolności produkcyjnych grozi przegrzaniem koniunktury i jest sygnałem do
podniesienia stóp procentowych.
UTRZYMANIE NIEWYKORZYSTANYCH MOCY PRODUKCYJNYCH JEST RACJONALNE Z PUNKTU
WIDZENIA STRATEGII PRZEDSIĘBIORSTWA
7. Gra o wspólne pastwisko
Wg tradycyjnej mikroekonomii wystarczy by obie strony miały przypisane prawa własności, a
dojdą do porozumienia.
Teoria wyboru konsumenta
1. Relacje cen odpowiadają relacjom użyteczności krańcowych dóbr
2. Mapa obojętności: krzywa obojętności w kształcie okręgu to błogostan, maksymalna
użyteczność, IV ćwiartki dla różnego stopnia pożądania dóbr
3. Krańcowa stopa substytucji – nachylenie prostej stycznej do krzywej obojętności (dY/dX)
4. Suwerenność konsumenta – podejmuje decyzje w oparciu o własne preferencje.
Koncepcja Misesa. – konsumenci decydują o produkcji
5. Kulturowe ograniczenia suwerenności, typy i tradycje kulturowe:
- dobra społecznie pożądane
-dobra społecznie niepożądane
- dobra zakazane – broń, narkotyki
- dostęp do informacji
- wykluczenie z wpływu na politykę
6. Sterowanie konsumentem przez firmy:
- marketing
- neuroekonomia
7. Ograniczenie budżetowe (prosta z równania M = X * Px + Y * Py)
8. Krzywa Engla – wzrost konsumpcji jednego z dóbr przy rosnącym dochodzie (przeniesienie
ścieżki ekspansji dochodowej na wykres z poziomo dochodem a pionowo ilością X)
Efekty niestandardowego
sumowania popytu
1. Rodzaje popytu:
a) popyt funkcjonalny – część popytu na dobro, która wynika z jego wartości użytkowej
b) popyt niefunkcjonalny – część popytu wynikająca z innych czynników niż wartość
użytkowa
- efekt owczego pędu – zaczyna się po przekroczeniu punktu tabu. Efekt o.p. uelastycznia
popyt.
- efekt snobizmu – popyt zmniejsza się gdy inni konsumują to samo dobro. Zmniejsza
elastyczność popytu.
- efekt veblenowski – popyt na dane dobro rośnie, gdy rośnie jego cena. Jeśli efekt
veblenowski jest silniejszy od efektu cenowego, to linia popytu jest rosnąca.
c) popyt spekulacyjny – nabywanie dobra z myślą o jego odsprzedaży (korzystnej)
Równowaga ogólna
1. Alokacja jest efektywna w sensie Pareto, jeżeli niemożliwe jest przejście do innej alokacji,
która polepsza położenie jednej osoby, bez pogorszenia położenia drugiej.
2. Gospodarka efektywna w sensie Pareto, jeśli wszystkie rynki są doskonale konkurencyjne
– inne wyrażenie niewidzialnej ręki rynku.
3. Skrzynka Edgewortha – wykres pokazujący jednoczesną alokację 2 dóbr między 2 osoby,
kombinacje efektywne i nieefektywne w sensie Pareto.
X- Efektywność
1. Konwencjonalna mikroekonomia posługuje się pojęciem efektywności alokacyjnej – o ile
zmieniłoby się PKB, gdyby nie było monopoli i protekcjonizmu.
2. Badania pokazują, że w krajach wysoko rozwiniętych, straty społeczne z błędnej alokacji są
bardzo małe. Największe straty społeczne z tego powodu występują w krajach
postkomunistycznych
3. Wzrost efektywności można osiągnąć bezinwestycyjnie, dzięki zmianom w zarządzaniu –
oszczędności pracy i kapitału.
4. Czynniki wpływające na x-efektywność:
- psychologiczne – wydajniejsze są małe zespoły pracowników, złożone z przyjaciół, poddane
ogólnemu nadzorowi i dobrze poinformowane o celu pracy
- czas pracy – im krótszy czas pracy tym mniejsza absencja i mniej wypadków przy pracy
- usługi konsultacyjne
- motywacje
- własność
- konkurencja
- protekcjonizm
5. Reszta Solowa – tylko 20-50% wzrostu produkcji można wytłumaczyć zwiększeniem
nakładów pracy lub kapitału. Resztę tłumaczy:
- postęp technologiczny i organizacyjny
- wzrost kwalifikacji
- wzrost motywacji
6. Prywatni właściciele skuteczniej tną koszty
7. Ze względu na występowanie x-efektywności, przedsiębiorstwa i gospodarki narodowe nie
funkcjonują na krzywej możliwości produkcyjnych, ale wewnątrz. Oznacza to niepełne
wykorzystanie zasobów czynników produkcji
8. W przedsiębiorstwach w których występuje x-efektywność, LATC są wyższe niż wynikałoby
to z krzywej kosztów
9. W monopolu występują koszty wyższe niż w konkurencji, dlatego produkuje mniej.
10. Straty społeczne wynikają z monopolu i nieefektywności
Aktywne poszukiwanie renty
1. Aktywne poszukiwanie renty – ponoszenie nakładów przez grupy interesów i firmy dla
uzyskania ochronnej regulacji ze strony rządu
Jest to legalne działanie.
2. Ochronna regulacja:
- ochrona przed konkurencją zagraniczną
- przed konkurencją krajową
- pomoc publiczna
- normy techniczne
- popieranie produkcji dóbr komplementarnych, przeciwdziałanie substytutom
3. Skutkiem aktywnego poszukiwania renty jest jałowa strata dobrobytu.
Możliwe jest precyzyjne liczenie strat społecznych w poszczególnych gałęziach, niemożliwe
dla całej gospodarki
RSAI – wskaźnik dla Polski rośnie
Wybór konsumpcji w czasie
1. Bieżąca konsumpcja zależy od:
- bieżącego dochodu
- przyszłego dochodu
- stopy procentowej
- stopy preferencji czasu = rynkowej stopy procentowej
2. Preferencje czasowe:
- krańcowa stopa substytucji= -1 takie samo zadowolenie z konsumpcji bieżącej i przyszłej,
mało realistyczne
- często występuje niecierpliwość: bieżąca konsumpcja jest bardziej pożądana niż przyszła
3. Efekt nieoczekiwanej korzyści pieniężnej. Przy wyższej stopie procentowej, osobnik
zmniejszyłby oszczędności.
4. Podwyżka stopy procentowej w okresie t, zwiększy konsumpcję w t+1
5. Wybór z produkcją. Wewnętrzna stopa zwrotu = nachylenie krzywej możliwości
produkcyjnych, równa się stopie preferencji czasu.