1

BANKOWOŚĆ ĆWICZENIA 3 24.11.2012

Ryzyko

– zagrożenie nieosiągnięcia zamierzonych celów, dla banku oznacza zmniejszenie

finansowe, a w krańcowym przypadku bankructwo. Ryzyko jest równoznaczne z wystąpieniem
zdarzeń oddziaływujących negatywnie na sytuacje banku.

Ryzyka w działalności bankowej występują dwa rodzaje:



ryzyko w obszarze finansowym ryzyko typowo bankowe o zasadniczym znaczeniu przy

zarządzaniu ryzykiem w działalności bankowej



ryzyko w obszarze techniczno-organizacyjnym – ryzyko operacyjne

Rozmiary ryzyka występującego w działalności bankowej są zależne od wielu czynników wzajemnie
na siebie oddziaływujących niezależnych od działań banku.

Do takich czynników zewnętrznych

zalicza się:



czynniki ogólnogospodarcze

(np. polityka gospodarcza państwa, zadłużenie budżetu, stopa

inflacji, polityka banku centralnego)



czynniki społeczne

(np. skłonności klientów do oszczędzania)



czynniki polityczne

( zjednoczenie Niemiec)



czynniki demograficzne

(stopa bezrobocia)



czynniki techniczne

( postęp w zakresie informatyki)

Zwiększanie się ryzyka w działalności bankowej i niepewność na międzynarodowych rynkach
finansowych, powodują też tendencję na międzynarodowych rynkach finansowych występujące od
połowy lat siedemdziesiątych:



liberalizacja

- celowe znoszenie przez władze ograniczeń w funkcjonowaniu rynków

finansowych, która rozszerzyła działalność banków i innych instytucji finansowych także z
zagranicy



integracja ekonomiczna gospodarek

– wynika z dążeń do integracji i międzynarodowego

podziału pracy również w sektorze finansowym



postęp techniczny

– rozwój informatyki, telekomunikacji



globalizacja rynków finansowych – polega na integracji narodowych i międzynarodowych
rynków finansowych



sekurytyzacja

– zabezpieczenie należności papierami wartościowymi



zmiana struktury klientów banku



rozwój nowych rodzajów transakcji banku

Ryzyko płynności

– ryzyko przejściowej lub całkowitej utarty płynności przez bank

Ryzyko wyniku

– niebezpieczeństwo nieosiągnięcia przez banki założonego wyniku. Możną

wyróżnić:



ryzyko związane z partnerem transakcji

(ryzyko niewypłacalności dłużnika, banku, ryzyko

podmiotowe, ryzyko adresowe lub ryzyko bonitetu)- występuje na skutek częściowej lub
całkowitej starty, wynikającej z nie wywiązania się ze swoich obowiązków przez partnera
transakcji lub pogorszenie się jego standingu. Należą do niego ryzyko kredytowe (ryzyko
kredytowe – kredytobiorca nie zwraca w całości lub części w ustalonym terminie
przypadających spłat rat kredytowych ), ryzyko uraty z tytułu spadku wartości dłużnych
papierów wartościowych / akcji/ udziałów, ryzyko straty z tytułu niewypłacalności dywidend



ryzyko rynkowe

– ryzyko cenowe – jego przyczyną jest niekorzystne dla banku kształtowanie

się stóp procentowych, kursów walut i kursów akcji, należą do niego ryzyko stopy
procentowej, ryzyko walutowe, ryzyko spadku cen metali szlachetnych i ryzyko rynkowe
spadku kursu akcji



ryzyko stopy procentowej -

niebezpieczeństwo pogorszenia się sytuacji finansowej banku na

skutek niekorzystnych zmian stóp procentowych

2



ryzyko strategiczne

– ryzyko wpływające na długookresową zdolność konkurencyjną banku,

zwraca się przy tym uwagę przede wszystkim na ryzyka związane ze struktura właścicieli
(akcjonariuszy) banku i jego zarząd



ryzyko systemowe

– niebezpieczeństwo przenoszenia się kryzysu finansowego z jednego kraju

do drugiego, pododawane rosnącą współzależnością systemów finansowych



ryzyko związane z transakcjami instrumentami pochodnymi

– ryzyko związane z ich

złożonością i kompleksowością oraz trudnością w ocenie ryzyka, występowaniem efektu
dźwigni

Ryzyko o obszarze operacyjnym:



ryzyko o charakterze personalnym

– związane z pracownikami



ryzyko o charakterze organizacyjnym

– związane z obszarami organizacji zarzadzania

bankiem NP. niewłaściwa struktura organizacyjna



ryzyko o charakterze rzeczowo-technicznym

– wynikające z posiadanego przez bank

wyposażenia technicznego i możliwości przeprowadzania operacji niezbędnych do
prawidłowego funkcjonowania



ryzyko relacji ze środowiskiem biznesowym

– wynikające z relacji z klientami



ryzyko materialne i losowe

– wynikające z możliwości wystąpienia niekorzystnych zjawisk

przyrodniczych, naturalnych:

o

ryzyko z tytułu odpowiedzialności banku

o

ryzyko związane z obrotem płatniczy

o

ryzyko zniszczenia majątku banku na skutek klęsk żywiołowych lub kradzieży

o

ryzyko zakłóceń w systemie elektronicznego przetwarzania danych

Przeciwdziałanie ryzyku

Wobec problemu negatywnych skutków występowania ryzyka istotne jest wypracowanie w banku
skutecznych metod sterowania nim. W praktyce można mówić o dwóch rodzajach działań:



aktywna strategia przeciwdziałania ryzykom

o unikanie ryzyka
o zmniejszanie ryzyka
o przenoszenie ryzyka
o dywersyfikacja ryzyka



działania pasywne

– mając na celu maksymalne zmniejszanie wpływu negatywnych zjawisk

na sytuacje banku

Ryzyko płynności

o

Płynność jest jednym z najistotniejszych aspektów działalności każdego banku i oznacza
zdolności do terminowego regulowania zobowiązań finansowych, a także postawienia do
dyspozycji kredytobiorców kwot w wysokości i terminie określonych umowami.

o

Płynność banku zapewniona jest przez posiadane środki pieniężne oraz możliwość zamiany
składników majątkowych na pieniądz bądź jednych zobowiązań na drugie.

Problem płynności finansowej banków

jest ściśle związany z ich działalnością aktywną i pasywna.

Po stronie aktywów istotną pozycją stanowią, np. udzielane kredyty, a po tronie pasywów
przyjmowane depozyty. Istnieje zatem istotny problem dopasowania terminów zapadalności aktywów
i wymagalności pasywów,

W praktyce bankowej można spotkać się z podziałem płynności na dwie kategorie:



bieżącą,

oznaczającą utrzymania zdolności do terminowego regulowania bieżących

zobowiązań finansowych banku



strukturalną,

której celem jest kształtowanie właściwej struktury bilansu banku

gwarantującej utrzymanie właściwego stopnia płynności

3

Przyczyny utarty płynności:

a. Wewnętrze:



istotne rozbieżności między terminami zapadalności aktywów i wymagalności pasywów



niewłaściwa jakość zabezpieczeń kredytowych



brak w strukturze aktywów składników łatwych do upłynnienia



nieefektywny system rozliczeń wewnątrz i międzybankowych

b. Zewnętrzne:



wahania stóp procentowych



zmiany kursów walutowych



wahania poziomu inflacji



niekorzystne trendy makroekonomiczne, np. wzrost bezrobocia



polityka banku centralnego dotycząca kształtowania podaży pieniądza



nieoczkiwane wycofanie przez klientów swoich depozytów oraz niewywiązywanie się
kredytobiorców z zobowiązań wobec banku

Zarządzanie ryzykiem płynności
Zewnętrzne normy płynności

– ustalone przez krajowe organy nadzorcze; poziom norm określony

przez stosunek płynnych aktywów do wymagalnych pasywów dla okresu 3-miesiecznego wynosi:



> 0,9 płynność dobra



0,7 – 0,9 płynności średnia



< 0,7 płynność zła

Niektórzy zaliczają również rezerwę obowiązkową, gdyż podwyższenie stopy rezerw zmniejsza
płynność, obniżenie stopy zwiększa płynności

Wewnętrzne limity płynności

– banki powinny opracować system limitów ograniczających,

dostoswany do ich specyfiki (lokalizacja, oferta, klienci, stopień aktywności na rynkach finansowych)
obejmujący m.in.:



limity niedopasowania aktywów i pasywów w poszczególnych przedziałach czasowych



stan aktywów płynnych zapewniających ciągła zdolność do regulowania zobowiązań



stan aktywów płynnych w walutach obcych



limity dużego depozytu ustalony w kwocie lub w relacji do depozytów ogółem gwarantujących
ich dywersyfikację



limit lokat przyjmowanych od innych banków określony w kwocie lub w relacji do sumy
bilansowe



limit lokat w innych bankach określony w kwocie lub w relacji do sumy bilansowej



limity na wszystkie pozycje pozabilansowe

Operatywne sterowanie płynnością

– chodzi o zapewnienie trwałej, dyspozycyjnej płynności. Celem

tego instrumentu jest zabezpieczanie w każdym czasie dostatecznej zdolności banku do punktualnego
regulowania wszelkich płatności. W celu zachowania płynności musi być spełniony warunek: stan
początkowy środków pieniężnych + łączne wpływy środków pieniężnych ≥ łączne wydatki środków
Pieniężnach. Realizacja tego warunku jest uzależniona od wyniku działań polegających na:



kompensowaniu wydatków wpływami



modelowaniu rozliczeń wzajemnych między bankami



modyfikacja kontraktowych terminów wkładów



rozpoznawaniu zwyczajów klientów w obrocie płatniczym i odpowiednim dostosowaniu się

do nich

Operacje na rynku pieniężnym

– banki wchodzą na rynek pieniężny gdy w wyniku

przeprowadzonych transakcji występują niedopasowania strumieni pieniężnych, a w konsekwencji
niedobory lub nadwyżki płynności. Na rynku pieniężnym dokonuje się krótkoterminowych operacji
lokacyjnych i depozytowych lub obraca krótkoterminowymi papierami wartościowymi (m.in.
certyfikatami depozytowymi, bonami skarbowymi, bonami pieniężnym NBP – operacje repo i reverso
repo).

4

Zadanie: ocena ryzyka utraty finansowej banku



aktywa i operacje z bankiem centralnym 1 570 287



należności od banków 2 192 018



aktywa finansowe przeznaczone do obrotu i pochodne 3 910 010



inwestycyjne aktywa finansowe

11 991 459

Aktywa razem = 59 336 115
Płynne aktywa = 19 663 774
Aktywa razem = 59 336 115

Wskaźnik udziału płynnych aktywów w ogólnej ich sumie jest podstawową miara płynności banku.
Jego minimalna wartość powinna wynosić ok. 10%

Płynne aktywa:
-
-
-
-
-
-

Ryzyko walutowe

jest określane jaki niebezpieczeństwo pogorszenia się wyniku finansowego banku

wskutek niekorzystnej zmiany kursu walutowego. Ryzyko ro związane jest zatem ze zmianami kursów
poszczególnych walut na rynku międzynarodowym i powstaje w momencie niekorzystnego
ukształtowania się relacji między dwoma walutami, w szczególności między walutą krajowa i
zagranicą.

W szerszym ujęciu ryzyko walutowe obejmuje:



ryzyko kraju, na które składa się ryzyko konwersji

(ograniczenia w zakresie wymiany

walut spowodowanych decyzjami administracyjnymi danego kraju) oraz ryzyko transferu
(ograniczenia lub zakaz przepływów pieniężnych na mocy decyzji władz kraju)



ryzyko niezrealizowania transakcji

– niebezpieczeństwo niewywiązania się partnera z

zobowiązań przyjętych z związku z dana transakcją,

W praktyce wyróżniamy 3 kategorie ryzyka walutowego:



ryzyko ekonomiczne

(strategiczne) – niebezpieczeństwo obniżenia się wyniku finansowego

banku wskutek zmian wielkości oczekiwanych strumieni pieniężnych, co spowodowane jest
wahaniami kursów (a te z kolei są spowodowane zmieniającymi się zjawiskami
ekonomicznymi)



ryzyko przeliczenia

(transakcji) – powstaje, gdy w kolejnych okresach sprawozdawczych

następuje zmiana wartości aktywów i pasywów banku denominowanych w różnych walutach



ryzyko transakcyjne

– związane z występowaniem transakcji, w której dochodzi do fizycznej

zamiany jednej waluty na drugą

5

Pozycja walutowa

banku to zestawienie należności w walutach obcych bez względu na termin ich

realizacji.

Może mieć formę:



pozycji domkniętej

(zrównoważonej, zamkniętej) – gdy wartość należności i zobowiązań

banku w walutach obcych są sobie równe (aktywa=pasywa)



pozycji otwartej

– niedopasowanie ilości aktywów i pasywów banku w walutach obcych,

może przybrać wariant:



pozycji długiej

(dodatniej) – suma wszystkich wpływów w określonej walucie (należności)

jest większa od sumy wszystkich zobowiązań



pozycji krótkiej

(ujemnej) niedobór posiadanych środków w aktywach w danej walucie w

stosunku do zobowiązań w tej walucie

Ryzyko walutowe dotyczy pozycji walutowej otwartej.
Jeżeli bank posiada pozycje długą w danej walucie (aktywa>pasywa), to:



w przypadku wzrostu kursu danej waluty obcej w stosunku do krajowej wystąpi zysk
dewizowy



gdy nastąpi spadek kursu waluty obcej w stosunku do krajowej, wystąpi strata dewizowa

Zarządzanie ryzykiem walutowym:

o

przyczyną ryzyka walutowego są niemożliwe do dokładnego przewidzenia wahania kursów
walut.

W banku rozmiary ryzyka walutowego zależą od:



wielkości otwartych pozycji walutowych



terminów zapadalności (wymagalności) planowanych transakcji



zakresu zmian kursu walutowego

o celem

zarzadzania ryzykiem walutowym

powinno być wczesne rozpoznanie zagrożenia tym

ryzykiem i podjęcie przedsięwzięć w celu jego zredukowania do dopuszczalnych rozmiarów,
przy jednoczesnym dążeniu do wypracowania możliwie dużego zysku.

o

W celu zabezpieczenia przed ryzykiem walutowym możliwy jest wybór strategii, polegający
na:



Dążeniu do całkowitego zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym poprzez
zamknięcie otwartych pozycji walutowych; strategii ta może być stosowana przy
sporadycznie przeprowadzanych transakcjach walutowych, przy niektórych można
liczyć, ze straty na jednych mogą być pokryte zyskami z innych kontraktów.



Rezygnacji z zabezpieczenia; przy tej strategii wychodzi się z założenia, że różnica
między startami i zyskami kursowymi będzie niższa niż koszty zabezpieczenia się
przed ryzykiem walutowym, a zabezpieczenie się oznacza również rezygnacje z
ewentualnych szans, wynikających z korzystnego kształtowania się kursu



Kombinacja obu strategii, polegająca na dążeniu do częściowego zabezpieczenia które
może dotyczyć pojedynczych transakcji, określanych walut lub terminów; wymaga to
podjęcia decyzji dotyczących stopnia zabezpieczenia, która uzależniona jest od
oczekiwanego trendu kształtowania się kursu i ewentualnych kosztów.

Do przedsięwzięć ograniczających ryzyko walutowe należą:



Wyznaczanie odpowiednich limitów wewnętrznych w banku



Zawieranie tradycyjnych transakcji dewizowych kasowych i terminowych

o

Tradycyjne transakcje dewizowe terminowe, do których zalicza się transakcje typu
outright i tradycyjne dewizowe transakcje swapowe

o

Transakcje terminowe zaliczane do pochodnych instrumentów finansowych, do których
należą walutowe futures, transakcje walutowe forward, swapowe i opcje walutowe



Zabezpieczenie się przed ryzykiem walutowym za pomocą nowych instrumentów finansowych



Zawieranie transakcji tylko w walucie krajowej



Klauzule kursowe



Uzyskanie gwarancji kursowych od agend rządowych



Wykupienie odpowiedniej polisy w towarzystwie ubezpieczeniowym

6

Ryzyko walutowe – ZADANIE

Bank kupił 1 mln euro płacąc 4,0 PLN/euro, zatem wartość kupna wynosi 4.000.000 PLN. Bank ma
otwarta pozycję wymiany (zakładamy, że nie żadnych zobowiązań w euro). Oblicz wynik dewizowy
banku, jeśli.

a) Kurs euro do PLN wzrośnie do 4,50 PLN za 1 euro.

4.500.000 – 4.000.000 = 500 000 PLN bank jest do przodu

b) Kurs euro do PLN spadnie do 3,5 PLN za 1 euro.

3.500.000 – 4.000.000 = -500 000 PLN bank jest w plecy

Warianty ryzyka walutowego

POZYCJA W DANEJ

WALUCIE

KIERUNEK ZMIANY KURSU DANEJ WALUTY

OBCEJ DO WALUTY KRAJOWEJ

WZROST KURSU

SPADEK KURSU

DŁUGA

ZYSK

STRATA

KRÓTKA

STRATA

ZYSK

Ryzyko stopy procentowej:

o

Problem ryzyka stopy procentowej związany jest bezpośrednio z niepewnością dotyczącą
kształtowania się stóp procentowych w przyszłości

o

Dla banków wartość stóp procentowych przekłada się na koszty pozyskania depozytów i
przychody z tytułu udzielonych kredytów i efektów zarzadzania innymi pozycjami aktywów.
Zatem dla banków istotne są zmiany stóp procentowych wskutek działania różnych czynników,
np. inflacji, polityki pieniężnej banku centralnego, sytuacji rynkowej, relacji pomiędzy
popytem na pieniądz i jego podażą itp.

o

Ryzyko stopy procentowej to niebezpieczeństwo niekorzystnego wpływu zmiany rynkowej
stopy procentowej na kondycje finansową banku. Istotnymi powodami tych niekorzystnych
zmian są:



wielkości zmian rynkowej stopy procentowej



wartości przeprowadzonych transakcji, dla których terminy zmiany oprocentowania nie
są zsynchronizowane



okresu, na jaki zostały zawarte transakcje.