FINANSE MIĘDZYNARODOWE

WYKŁAD 1 06.10.2004

Literatura:

Kazimierz Zabielski - Finanse międzynarodowe

Finanse międzynarodowe - rozwój tej dyscypliny przypada na lata 70, 80-te. (wpływ na nie miało)-

• rozwój związany z procesami liberalizacji przepływów finansowych, globalizacji; co doprowadziło do powstania Międzynarodowego Rynku Walutowego,

• rozwój technik telekomunikacyjnych (umożliwienie porozumiewania się jednostek macierzystych z filiami) i informatycznych (komputeryzacja),

• wzrost handlu światowego (wolumen); usunięcie barier w przepływie kapitałów spowodowało, że wzrosły przepływy kapitałowe, co widoczne było także we wzroście inwestycji bezpośrednich,

• większa przejrzystość działania na arenie międzynarodowej, czyli też w ramach finansów międzynarodowych (banki podają informacje o stopie %),

• przepływy pieniężne (m.in. z krajów bogatszych do biedniejszych),
  

Rozwój finansów międzynarodowych doprowadził do powiązania międzynarodowych rynków walutowych. Rynek Walutowy i finansowy zaczynają stanowić jedność, są ściśle połączone.

• kryzys meksykański - 1982 (dewaluacja)

• kryzys turecki -

• kryzys rosyjski - 1997

• kryzys brazylijski - 1998

• kryzys argentyński - 2000

Rynki finansowe stanowią zespół naczyń połączonych, problemy na jednym z nich mogą doprowadzić do kryzysu na rynku walutowym.
W rozwiązanie kryzysów finansowych angażuje się MFW (Międzynarodowy Fundusz Walutowy) i BŚ (Bank Światowy).
W wyniku globalizacji wzrosła wrażliwość rynków na zakłócenia.

KRYZYS AZJATYCKI

→ uważa się, że kraj jest zagrożony wystąpieniem kryzysu finansowego, jeżeli jego zadłużenie krótkoterminowe > rezerw dewizowych.

Jeżeli rezerwy dewizowe są większe niż dług krótkoterminowy to wtedy jest dobrze.
Jeżeli rezerwy dewizowe są mniejsze niż dług krótkoterminowy to wtedy występuje zagrożenie kryzysem.
Państwa powinny, więc pilnować swoje rezerwy i dług krótkoterminowy.
Bilans płatniczy musi być pod kontrolą, sygnał alarmowy przy 6% PKB.

Do wybuchu tego kryzysu przyczyniły się sytuacje na rynkach międzynarodowych.

• waluta była powiązana z dolarami amerykańskimi,

• słabym punktem w tym kryzysie był sektor bankowy,

• kryzys szybko przechodził z jednego do drugiego kraju azjatyckiego / ze względu na podobną sytuację ekonomiczną /,

• MFW przyszedł z pomocą tworząc pakiet pomocowy razem z BŚ, Azjatyckim Bankiem Rozwoju i innymi instytucjami finansowymi,

Pomoc finansowa dla Azji → programy naprawcze dla objętej kryzysem gospodarki azjatyckiej są finansowane m.in. przez MFW / Korea, Indonezja, Tajlandia /,

MFW daje pożyczki, ale pod pewnymi warunkami:

• restrykcyjna polityka pieniężna,

• cięcia w wydatkach budżetowych,

• wzrost podatków do budżetu,

MORAL HAZARD - bezpieczny hazard:

Sytuacja, w której podmioty podejmują zwiększone ryzyko mając świadomość, że nie będzie ponosił konsekwencji z nim związanych,
np.: deponenci lokują w bankach dających największe oprocentowanie nie zastanawiając się, że to może wynikać z problemów banku z płynnością i chce pozyskać środki.

KRYZYS ROSYJSKI 1997- dewaluacja:

• Georg Sorosch - wielu ekonomistów rosyjskich obarczyło go wina za kryzys,

• BC Rosji nie miał tyle środków dewizowych, aby sprostać spłacie inwestorów,

• Z pomocą znów przyszedł MFW,

• Również w spłacie pożyczki szybko pomógł Rosji wzrost ceny ropy naftowej.
  

Te kryzysy miały tez wpływ na NBP w Polsce:

• kryzys azjatycki kosztował NBP 400 mln $,

• kryzys rosyjski kosztował NBP 1 mld $,

• również stracili inwestorzy lokujący w kraje wschodnie.

KRYZYS BRAZYLIJSKI

• tu również prezydent USA (Clinton) wstawił się do MFW o pomoc, którą MFW udzielił z BŚ i innymi w formie pakietu pomocowego.
  Clinton wziął 5 mld $ na pomoc z funduszu stabilizacyjnego dolara, bo nie wymagało to decyzji kongresu.

• Pomoc miała na celu nie dopuścić do dalszej dewaluacji waluty brazylijskiej.

Kryzysy na rynkach walutowych ściągają też zwykle spekulantów, którzy chcą zarobić.

Bilans płatniczy też musi być pod kontrolą.

Ważne jest, aby sektor bankowy był silny,

Finanse Międzynarodowe:

1. Rynek walutowy, eurowalutowy, itd.,

2. Bilans płatniczy,
   Inwestycje bezpośrednie,

3. Międzynarodowe organizacje i ich rola w rozwiązywaniu kryzysów.

PODSTAWOWY KATALOG POJĘĆ:

Waluty obce (dewizy) →

• krótkoterminowe należności, które z uwagi na swoją formę i płynność mogą być natychmiast użyte do zapłaty w obrocie międzynarodowym; np.: banknoty, czeki, weksle, należności na rachunkach a`vista.

Przedmiot transakcji na rynku walutowym →

• instrumenty finansowe o najwyższym stopniu płynności pochodzące z dwóch różnych krajów.

Rynek walutowy →

• miejsce, na którym dochodzi do konfrontacji popytu i podaży na instrumenty finansowe o najwyższym stopniu płynności pochodzące z dwóch różnych krajów.

Rynek walutowy ze swej natury jest rynkiem międzynarodowym, gdyż zawsze druga waluta pochodzi z innego kraju.

FUNKCJE RYNKU WALUTOWEGO:

• umożliwia porównywanie cen towarów i usług w różnych krajach,

• ułatwia rozwój handlu międzynarodowego,

• umożliwia pogłębienie międzynarodowego podziału pracy (każdy kraj powinien się specjalizować w produkcji towarów: którego koszt wytworzenia jest najmniejszy, a najwyższa wydajność)

• umożliwia dokonywanie transferu siły nabywczej,

• wiąże narodowe rynki finansowe, a w szczególności rynki pieniężne i rynki kapitałowe oraz instrumentów pozabilansowych, przyczyniając się do tworzenia międzynarodowego rynku finansowego,

• za jego pośrednictwem dokonuje się transfer kapitału w skali międzynarodowej; dotyczy to zarówno inwestycji bezpośrednich i pośrednich.

Kurs walutowy →

• cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej. (ważny instrument polityki gospodarczej)

Czynniki wpływające na kształtowanie się kursu walutowego:

1. ekonomiczne:

• popyt i podaż na waluty obce,

• stan bilansu płatniczego,

• różnice w stopach procentowych,

• różnice w stopach inflacji,

• przepływy kapitałów,

• reglamentacje walutowe,

polityczne
→ nasilenie się presji zniżkowej lub zwyżkowej kursów walutowych po wypowiedziach polityków,

psychologiczne

• optymistyczne lub pesymistyczne przewidywania koniunktury,

• spekulacja,

Kurs walutowy może być ustalony przez władze monetarne lub żywiołowo.

DEWALUACJA → obniżenie kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych. Płaci się więcej waluty krajowej za jednostkę waluty obcej.

REWALUACJA → zwiększenie kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych. Płaci się mniej waluty krajowej za jednostkę waluty obcej.

Dewaluacji lub rewaluacji dokonują władze monetarne, poprzedza je najczęściej aprecjacja i deprecjacja.

• W przypadku, gdy spada kurs rynkowy waluty krajowej w stosunku do kursu oficjalnego → waluta jest przeszacowana (dewaluacja).

• Gdy kurs rynkowy waluty krajowej rośnie w stosunku do kursu oficjalnego → waluta jest niedoszacowana (rewaluacja).

• Kurs czarnorynkowy - ustalony przez nielegalne transakcje,

• Kurs sztywny (stały) - zmienia się skokowo,

• Kurs krótkoterminowy (pełzający) - ulega częstym zmianom pod względem wyższego tempa inflacji.

• Kurs sztywny,



Kurs

parytetowy nieparytetowy

(np.: wyrażony w złocie)

Kraje mogą ustalać swoje kursy w stosunku do $ lub do koszyka walut.

Międzynarodowy Rynek Walutowy to największy rynek walut, nie jest jednorodny. Wyróżnia się tu dwa segmenty:

1. Rynek bieżący - (kasowy, natychmiastowy) na tym rynku sprzedaż lub kupno walut z natychmiastową dostawą po kursie bieżącym.

2. Rynek terminowy - oferuje możliwość kupna i sprzedaży walut z dostawą w późniejszym terminie po kursie wcześniej ustalonym (terminowym).

Uczestnicy rynku walutowego:

• bankowi i niebankowi dealerzy,

• osoby fizyczne i firmy profesjonalnie uprawiający działalność inwestycyjną,

• spekulanci i arbitrażyści (wykorzystują ten rynek jako źródło dodatkowych zarobków),

• banki centralne i administracja Skarbu Państwa,

• walutowi brokerzy,

• importerzy, eksporterzy (na międzynarodowym rynku)

Arbitrażyści - kupują na tańszych i sprzedają na droższych rynkach.

Rynek walutowy a rynek finansowy

W literaturze krajowej → rynek finansowy to segment rynku walutowego.

W literaturze zagranicznej → odróżnia się je ze względu na inne funkcje.

Różnice:

• przedmiotem transakcji na rynku finansowym są instrumenty o najwyższym stopniu płynności wyrażone w walucie jednego kraju.

Istota transakcji finansowej - polega na zamianie instrumentu finansowego o najwyższym stopniu płynności na mniej płynny, ale dochodowy instrument finansowy. Obydwa instrumenty muszą być denominowane w tej samej jednostce pieniężnej.

Segmenty rynku finansowego:

1. Rynek pieniężny,

2. Rynek kapitałowy,

3. Rynek kredytowy,

4. Rynek pozabilansowych instrumentów finansowych.

Ad.1. Rynek pieniężny:

• Tworzą go instrumenty finansowe, które charakteryzują się najwyższym bezpieczeństwem i termin ich spłaty nie przekracza 1-go roku,

• Uczestnicy → dominują wielcy klienci instytucjonalni (banki, rządy, towarzystwa ubezpieczeniowe),

• Instrumenty →

• Bony skarbowe,

• Weksle własne i trasowane,

• Akcepty wekslowe,

• Pożyczki wekslowe,

• Pożyczki typu call spłacane na żądanie wierzyciela.

Ad.2. Rynek kapitałowy:

• Termin realizacji transakcji powyżej 1-go roku,

• Instrumenty:

• Wierzycielskie - obligacje (rynek obligacji)

• Własnościowe - akcje (rynek akcji),

• Funkcje:

• Zapewnia transfer wolnych funduszy pieniężnych od podmiotów dysponujących nadwyżkami do tych podmiotów, którym brakuje środków na rozpoczęcie lub też rozwinięcie działalności,

• Stanowi mechanizm alokacji zasobów w gospodarce,

• Jest mechanizmem wartościowania inwestycyjnego zastosowania funduszy.

• Segmenty organizacyjne:

• Pierwotny,

• Wtórny.

Ad.3. Rynek kredytowy:

• Rynek specyficzny,

• Zawierane są tu transakcje między bankiem a klientami o różnej wiarygodności kredytowej,

• Główna funkcja to ­→ umożliwienie zaciągania pożyczek tym wszystkim podmiotom, które nie mają dostępu do innych źródeł funduszy, np.: małe gospodarstwa domowe, małe przedsiębiorstwa (kredyty hipoteczne, konsumpcyjne)

• Każda umowa jest indywidualnie rozpatrywana.

• Jest detalicznym rynkiem zindywidualizowanych transakcji finansowych.

• Nie ma rynku wtórnego, gdyż kredyt nie posiada płynności.

Ad.4. Rynek pozabilansowych instrumentów finansowych:

• Tworzą go transakcje finansowe, które nie powodują klasycznie rozumianych należności i zobowiązań, w związku z tym zapisywane są poza bilansem,

• Obejmują transakcje:

• Futures,

• Opcje na stopy procentowe,

• Swap na stopy %,

• transakcje futures i opcyjnie dotyczące głównych wskaźników wartościowych,

• Funkcja → dostarczenie instrumentów umożliwiających ochronę przed ryzykiem.

Rynek walutowy + instytucje = SYSTEMY WALUTOWE

WYKŁAD 2 13.10.2004

SYSTEM WALUTOWY -

- zespół układów, reguł, instytucji, zasad i zwyczajów, które określają warunki funkcjonowania pieniądza w sferze międzynarodowej stosunków finansowych.

W historii były różne systemy walutowe (ustalone odgórnie lub kształtowane samorzutnie).

SYSTEM WALUTY ZŁOTEJ

• Funkcjonował od 1816 roku w Anglii i z czasem przejęły go także inne kraje (w 1879 roku USA)

• Występowanie samoczynnego mechanizmu równowagi wewnętrznej i zewnętrznej.

• Decydował o tym rozwój gospodarki rynkowej i doskonała konkurencja (elastyczność cen i płac)

Podstawowe fundamenty systemu waluty złotej:

• ilość pieniądza w obiegu uzależniona była od rezerw złota,

• występowanie pełnej wymienialności wszystkich form pieniądza na złoto,

• bank centralny był zobowiązany do kupna i sprzedaży złota po cenie w walucie krajowej,

• istniała swoboda wywozu i przywozu złota w skali międzynarodowej.

Zmiany sytuacji płatniczej związane ze zmianą stanu rezerw.


Kraj A

Kraj B

Spadek rezerw złota w konsekwencji ujemnego salda bilansu płatniczego, deficyt handlowy, odpływ kapitałów do kraju B. Bank centralny zmniejsza emisję pieniądza gotówkowego. Zmniejszenie obiegu powoduje wzrost siły nabywczej pieniądza, gdyż zmniejszony obieg musi obsłużyć obrót towarowy i usługowy, następuje spadek cen wewnętrznych. Wzrasta eksport dóbr i usług na różnice w cenach - pogorszenie się terms of trade. Pogorszenie terms of trade powoduje poprawę bilansu płatniczego. Stopień poprawy zależy od cenowych elastyczności popytu kraju A na import i popytu zagranicy na eksport z kraju A. Bank Centralny podnosi stopę dyskonta. Cena kredytu rośnie, spada ilość zaciągniętych kredytów, obniża się wydatki inwestycyjne, spada zatrudnienie i dochody, zmniejsza się popyt globalny i popyt na import - obniża się wolumen importu dóbr i usług. Ograniczenie aktywności gospodarczej jest źródłem poprawy bilansu płatniczego, której rozmiary zależą od dochodowej elastyczności popytu kraju A na import dóbr i usług. Wyższa stopa dyskontowa działa modyfikująco na ruchy kapitałów, zmniejsza się wywóz kapitałów do kraju B, zwiększa się napływ kapitałów z kraju B. W efekcie zmian bilansu kapitałów poprawia się bilans płatniczy. Wzrost stanu rezerw złota w wyniku poprawy bilansu płatniczego.

Wzrastają rezerwy złota w efekcie nadwyżki bilansu płatniczego, nadwyżka eksportu, przypływ kapitałów z kraju A. Bank centralny zwiększa emisję pieniądza gotówkowego. W wyniku zwiększenia obiegu spada siła nabywcza pieniądza; przy niezmniejszonej podaży dóbr i usług wzrastają ceny wewnętrzne. Spada eksport dóbr i usług, a wzrasta import z uwagi na różnice cen - poprawa terms of trade. Poprawa terms of trade prowadzi do pogorszenia bilansu płatniczego. Stopień pogorszenia zależy od cenowych elastyczności popytu kraju B na import i zagranicy na eksport kraju B. Bank Centralny obniża stopę dyskontową. Cena kredytu spada, rośnie ilość zaciągniętych kredytów, następuje wzrost koniunktury - wzrost inwestycji, zatrudnienia, dochodów, popytu globalnego na import - wolumen importu dóbr i usług rośnie. Ożywienie koniunktury powoduje pogorszenie bilansu płatniczego, którego stopień zależy od dochodowej elastyczności popytu kraju B na import dóbr i usług. Niższa stopa dyskontowa działa modyfikująco na ruchy kapitałów: napływ kapitałów z kraju A zmniejsza się, zwiększa się ich odpływ do kraju A. W efekcie zmian w bilansie kapitałów pogarsza się bilans płatniczy. Spada stan rezerw złota w wyniku pogorszenia się bilansu płatniczego.

Dlaczego system złoty nie funkcjonował dobrze w latach 30-tych:

→ pojawiły się monopole, które nie dopuszczały do obniżenia płac.

3 kanały wyrównywania bilansu:

1. Import wyższy od eksportu - deficyt w bilansie płatniczym i odpływ rezerw złota, zmniejsza się, więc ilość pieniądza w obiegu, spadają ceny, więc eksport towarów danego kraju na rynku międzynarodowym kształtuje się korzystnie, wiec eksport rośnie i bilans płatniczy się wyrównuje,
   

2. Spada podaż pieniądza więc rosną stopy procentowe, które powodują, że maleje skłonność do inwestowania, czyli mniejszy wzrost zatrudnienia, mniejsze dochody, maleje więc popyt na import, więc wyrównuje się bilans płatniczy,
   

3. Rosnące stopy procentowe powodują napływ kapitału zagranicznego, który pozwala na zredukowanie bilansu płatniczego i odwrotnie, jeśli jest eksport większy od importu.
   

Warunkiem jest elastyczność cen i płac.


Do I wojny światowej, gdyż potrzebne były pieniądze na armie i prowadzenie wojny, więc system waluty złotej nie znalazł tu zastosowania. Wtedy waluta była papierowa.
Po zakończeniu wojny panował chaos i wtedy odżyły idee systemu waluty złotej.

SYSTEM WALUTY SZTABOWO-ZŁOTEJ

• Waluty były wymienialne na sztaby złota, które miały określoną wartość.

W latach 30-tych system waluty złotej zmienił swoje oblicze, gdyż były inne warunki gospodarcze.
Pojawiły się monopole, co doprowadziło, że niemożliwe stały się elastyczność cen płac.


1944 w Breton Woods - konferencja na temat:

• Wprowadzenia systemu dewizowo-złotego oprócz złota do rezerw dołączono także dolara amerykańskiego; waluty krajów będą wyrażone w złocie i jego wartość będzie stała.

• Kraje członkowskie miały obowiązek wpłaty pewnej kwoty na konta międzynarodowej organizacji (Międzynarodowy Fundusz Walutowy) - 25% w złocie.

• Nie oznaczało to przywrócenie systemu waluty złotej, gdyż nie zostały zachowane cztery podstawowe filary.

Układ z Breton Woods zrównuje walutę ze złotem. O sole waluty decyduje poziom gospodarczy w kraju

W 1948 r. - USA posiadało złoto o wartości ok. 24 mld, a Europa - ok. 5 mld.

Dolar staje się walutą powszechnie pożądaną. USA finansowały deficyty budżetowe krajów europejskich. Dla pozycji dolara przyczyniła się polityka pożyczkowa USA - Plan Marshalla.

Czynniki decydujące o monopolistycznej (silnej) pozycji dolara:

• wymienialność dolarów na złoto dla zagranicznych banków centralnych,

• stabilność wartości dolara,

• dostępność dolara na rynku światowym dzięki polityce pożyczkowej USA,

• małą podaż złota.
  

W 1958 roku została przywrócona zewnętrzna wymienialność walut zachodnio- europejskich, mogły rozliczać eksport i import w swoich walutach.

→ wzrost płynności walut

Nastąpiła stopniowa degradacja dolara:

1. permanentny deficyt budżetu USA,

2. obniżenie siły nabywczej dolara,

3. rozwój rynków eurodolarowego oraz rynków eurowalutowych.

Liberalizacja przepływów powodowała, że depozyty dolarowe mogły być przenoszone między bankami. Bank ten wtedy mógł udzielić kredytu i w ten sposób odbywała się kreacja dolara na którą USA nie miała wpływu, co podważyło zaufanie do dolara.
W konsekwencji czego wzrosło zaufanie do złota i rosła tez jego cena (oficjalnie 35$ za uncję)


1969 r. - wprowadzenie SDR (Special Drawing Rights - Specjalne prawa ciągnienia):
to ważny składnik rezerw walutowych obok złota, dolarów:
35 jednostek SDR - uncja złota.
1 jednostka SDR - 1 $


Później ustalono koszyk walut, w którym uczestniczyły kraje mające co najmniej 1% udział w rynku:

USA - 33%,

RFN

Francja,

Japonia,

Wielka Brytania,

Włochy,

Holandia,

Kanada


Później coraz mniej krajów od 1981r.


SDR-y nie rozwiązały problemów, gdyż był to sztuczny pieniądz. Jedynie transakcje terminowe w nich zawierano, inne raczej nie.


Używane w rozliczeniach międzynarodowych MFW i jego rachunkowości, a także w rozliczeniach z 16-cioma organizacjami a MFW.


15.08.1971 r. - USA (Nixon) zawiesiło wymienialność dolara na złoto, czyli zostały podważone podstawowe zasady systemu Breton Woods. Nie wpłynęło to dobrze na dolara, nastąpiła jego dewaluacja. Kraje wprowadziły płynny kurs walutowy, najpierw USA.


1971 r. - dewaluacja dolara o 78%, uncje zwiększono do 38$.
1973 r. - dewaluacja dolara o 10%, uncja do 42$

19.03.1973 r. - USA, Wielka Brytania, Japonia, Włochy, Kanada, Szwajcaria zdecydowały się zrezygnować z utrzymywania stałych kursów swoich walut, zniesienie systemu z Breton Woods.


styczeń 1976 - w Kingston na Jamajce zostały przyjęte uzgodnienia dotyczące polityki kursowej.

Rozstrzygnięcia:

• kraje członkowskie otrzymały całkowita swobodę wyboru systemu kursowego,

• raz wybrane reguły powinny być przestrzegane, a ich zmiana wymaga notyfikacji przez MFW,

• zrezygnowano (zerwano) z dotychczasową rolą złota, jako formalną podstawą światowego systemu walutowego. Zostały zlikwidowane złote parytety walut.
  Zniesiono też parytet kruszcowy SDR-ów. Złoto zostało formalnie zdemonetaryzowane.

ZASADY:

• Każdy kraj członkowski powinien się powstrzymywać od manipulowania kursami walutowymi, jeżeli mogłoby to utrudnić procesy dostosowawcze w zakresie równowagi zewnętrznej lub zapewnić niesprawiedliwą przewagę konkurencyjną nad innymi krajami.

• Każdy kraj powinien dokonywać interwencji na rynku walutowym w celu zapobieżenia chaosowi na rynku walutowym.

• W swojej praktyce interwencyjnej kraje powinny brać pod uwagę interesy innych krajów członkowskich, a szczególnie, których waluty stanowią przedmiot interwencji.

KLASYFIKACJA (rodzaje) KURSÓW WALUTOWYCH:

1. Kurs płynny (rynkowy) → w czystej postaci; zmienia się pod wpływem popytu i podaży bez ingerencji państwa. Nie izoluje gospodarki od realnych szoków gospodarczych.

2. Kierowany kurs płynny → Menager Reating Exchange Change Rate.

1. Kurs stały (sztywny) → Pegged Rate, Fixed Rate:

1. w odniesieniu do jednej waluty,

2. w odniesieniu do koszyka walut,

2. Kurs swobodnie zmienny (pływający, giętki) → floating.

3. Rozwiązania pośrednie:

1. Kurs sztywny korygowany skokowo → adjustable pegged

2. Kurs pełzający

3. Kurs płynny sterowany.

Aktualnie obowiązujący system:

SYSTEM WIELODEWIZOWY

• Podstawą jego jest m.in. dolar i Jen,

• Pojawił się w połowie lat 70-tych, kiedy kursy zostały upłynnione i okazało się, że nie jest dobrze przetrzymywać rezerwy walutowej w jednej walucie → dywersyfikacja rezerw na inne waluty,
  Dywersyfikacja wynikała z tego, że np.: dolar spadł, to rosła wartość marki → kompensowanie wahań kursów walut.

System wielodewizowy:

• W szerszym znaczeniu → składa się z różnych rodzajów pieniądza międzynarodowego, takich jak złoto, waluty międzynarodowe, SDR-y.

• W węższym znaczeniu → oznacza wielość walut międzynarodowych.

Funkcje waluty międzynarodowej:

1. Rozliczanie transakcji,

2. WALUTA INTERWENCYJNA → waluta, w której banki centralne i inne oficjalne instytucje monetarne przeprowadzają operacje na rynku walutowym w celu niedopuszczenia do nadmiernych odchyleń kursów walutowych (głównie $, €, Marka, itp.)

3. WALUTA LOKACYJNA → waluta, w której nierezydenci utrzymują swoje należności i zobowiązania, i w której są dokonywane emisje międzynarodowych akcji i obligacji,

4. WALUTA TRANSAKCYJNA → tzn. waluta występująca w obrotach na rynkach walutowych oraz waluta używana do fakturowania importu i eksportu.

Wady i zalety systemu wielodewizowego:

• Występowanie wielu walut powoduje, że jest to system mało stabilny.

• Wielość walut ogranicza ryzyko związane ze zmianami kursów,

• Eksporterzy i importerzy dobrze radzą sobie w systemie wielodewizowym, mają różne instrumenty zabezpieczające ich przed zmianami kursów.

WYKŁAD 3 20.10.2004

KURS WALUTOWY - cena jednej waluty wyrażona w drugiej walucie, może ulegać zmianom.

Deprecjacja - spadek ceny waluty na rynku walutowym, oznacza, że za 1 jednostkę waluty płaci się więcej jednostek drugiej waluty.


Aprecjacja - wzrost ceny waluty; za 1 jednostkę waluty płaci się więcej jednostek drugiej waluty.


Np.: EUR / PLN

19.10 - 3,4270 deprecjacja waluty krajowej 3.4270 aprecjacja waluty krajowej

20.10 - 3.4280 3.4230

Dewaluacja i rewaluacja - zachodzą na mocy decyzji administracyjnych.


Dewaluacja - administracyjny spadek ceny waluty (administracyjne obniżenie kursu waluty krajowej),


Rewaluacja - administracyjny wzrost ceny waluty krajowej.

Rola władzy w kształtowaniu kursu waluty:

• system kursowy,

• reżim kursowy
  (stopień zmienności kursu zgodnie z celem ustanowionym przez odpowiednie władze monetarne)

Zmienność kursów - typy:

1. Czyste kursy (czyste modele):

• kursy płynne,

• kursy stałe (sztywne),

• Modele pośrednie:

• kurs płynny kontrolowany (kierowany),

• kurs płynny w paśmie wahań,

• kurs pełzający,

• kurs pełzający w pasie wahań,

• kurs stały z systemem izby walutowej.

Kurs płynny	Kurs jest określony przez swobodnie działające siły rynkowe, a więc bezpośrednio przez popyt na daną walutę i jej podaż. Równowaga na rynku walutowym utrzymuje się bez jakiejkolwiek ingerencji banku centralnego za pośrednictwem rezerw dewizowych. Wahanie kursu powodowane zmianami po stronie popytu lub podaży nie są w żaden sposób wyrównywane administracyjnie, a równowaga rynku walutowego jest zachowana przez odpowiednie przesunięcie ceny pieniądza krajowego wyrażonej w pieniądzu obcym (lub na odwrót).
Kurs płynny kontrolowany	Kurs jest wyznaczany przez popyt i podaż walut obcych, jednak jego poziom może być korygowany przez władze walutowe (interwencje walutowe) w sytuacji, gdy kurs płynny odchyla się od pożądanego, czy optymalnego poziomu. Interwencja na rynkach walutowych może mieć na celu ochronę gospodarki narodowej (tzw. czyste manipulowanie kursem) lub może to być manipulowanie kursem wywołujące szkodliwe skutki dla zagranicy (tzw. brudne manipulowanie kursem).
Kurs płynny w paśmie wahań	Kurs kształtuje się na rynku walutowym jednak istnieje ustalony przez władze monetarne przedział dopuszczalnych wahań kursu. Bank centralny podejmuje interwencje na rynkach walutowych, gdy istnieje zagrożenie przekroczenia ustalonego przedziału.
Kurs pełzający	Poziom kursu modyfikuje się stale, lecz w małych proporcjach. Zmiany w poziomie kursu następują niezależnie od zmian w bilansie płatniczym. Kurs pełzający jest odnoszony do jednej waluty lub do koszyka walut. System kursu pełzającego jest stosowany w gospodarkach o silnej presji inflacyjnej.
Kurs pełzający w paśmie wahań	Kursem centralnym jest kurs pełzający wokół dopuszczalnego przedziału wahań. W tym systemie rola rynku walutowego jest większa niż w systemie kursu pełzającego bez pasma wahań.
Kurs stały	Kurs walutowy jest z reguły stały, jednak dopuszcza się dokonywanie przez władze monetarne sporadycznych korekt ustalonych kursów walutowych.
Kurs izby walutowej	Kurs waluty krajowej jest związany z inna walutą międzynarodową za pomocą stałego kursu walutowego. Emisja pieniądza krajowego jest ściśle związana z poziomem rezerw walutowych.
Kurs sztywny	Kurs jest ustalony przez władze państwowe, nie podlega zmianom w długim okresie (bez względu na zmianę warunków gospodarczych). Utrzymywanie takiego kursu jest zapewnione przez wprowadzenie odpowiednich ograniczeń dewizowych. Występowanie w danym kraju kursu sztywnego wymaga posiadania odpowiednich rezerw, które są wykorzystywane w przypadku wahań równowagi w bilansie płatniczym. Bank centralny dokonuje w takiej sytuacji „obrony” poziomu kursu pokrywając niedobór kursu.

Kryteria wyboru kursu walut:

• inflacja,

• rezerwy dewizowe,

Ustalanie poziomu kursu walutowego w systemie kursów płynnych





Niskie ryzyko Wysokie ryzyko

kursów kursów




System kursów System kursów

stałych (sztywnych) płynnych

WALUTA BAZOWA	WALUTA KWOTOWANA
waluta występująca jako pierwsza w kursie walutowym (w kwotowaniu), waluta, która w kursie walutowym przyjmuje stałe niezmienne wartości,	waluta, która w kursie walutowym występuje jako druga, waluta przyjmująca zmienne wartości,

Waluta, która jest kupowana lub sprzedawana w transakcjach walutowych.

Kurs BID - (lewa strona waluty kwitowanej)

kurs kupna waluty obcej przez bank dla klienta, jest to kurs, po którym on walutę sprzeda

Kurs OFFER - (prawa strona waluty kwitowanej)

kurs sprzedaży waluty obcej przez bank

Oznaczenia liczby w kwotowaniu (miejsca po przecinku nazywane są):

0,0001 - jeden punkt lub 1 pips,

0,0010 - dziesięć pipsów,

0,0100 - jedna duża figura lub 100 punktów,

0,1000 - dziesięć dużych figur lub 1000 punktów,

W Polsce podaje się kurs do 4 miejsc po przecinku.

Np.: Dla kursu USD / PLN - 3,9275:


0,0005 - pięć pipsów,

0,0075 - siedemdziesiąt pięć pipsów,

0,0275 - dwie duże figury i siedemdziesiąt pięć pipsów,

0,9275 - dziewięćdziesiąt dwie duże figury i siedemdziesiąt pięć pipsów,

3,9275 - trzy i dziewięćdziesiąt dwie duże figury i siedemdziesiąt pięć pipsów,

SPREAD - różnica między kursem BID i OFFER,

(marża jaką pobiera bank z tytułu transakcji dla 1 jednostki waluty)

SYSTEM KWOTOWAŃ
BEZPOŚREDNICH (dominujący)	POŚREDNICH
wyrażenie w danym kraju wartości waluty obcej w jednostkach monetarnych waluty krajowej, np.: USD / PLN, EUR / PLN (w Polsce); USD / DEM (w Niemczech),	wyrażenie w danym kraju wartości waluty krajowej w jednostkach waluty obcej, np.: EUR / USD (w Unii Europejskiej), GBP / USD (w Wielkiej Brytanii),
Ilość jednostek waluty krajowej 1, 100, 1000 jednostek waluty zagranicznej	Ilość jednostek waluty obcej 1, 100, 1000 jednostek waluty krajowej

Zasada zamiany kwotowań:









Na rynkach międzynarodowych obok kwotowa bezpośrednich i pośrednich występuje także:
Kurs krzyżowy (crossowy) - kurs, w którym żadna z walut nie jest dolarem.

Można ten kurs wyliczyć następującymi metodami:

1. Metoda bezpośrednia - występuje w sytuacji, gdy chcemy wyeliminować dolara, który w kursach walutowych występowałby jako waluta bazowa.
   
   
   
   
   
   Np.: USD / NOK 2,1904 - 56 USD / CHF 1,7283 - 1,7325:
   NOK / CHF, czyli:
   
   
   
   
   
   
   NOK / CHF 0,7871 - 0,7909
   

2. Metoda pośrednia - stosowana w sytuacji, gdy dolar występuje jako waluta kwitowana.
   
   
   
   
   
   Np.: EUR / USD 0,8907 - 29 GBP / USD 1,4323 - 30
   EUR / GBP, czyli:
   
   
   
   
   
   EUR / GBP 0,6215 - 34
   

3. Metoda mieszana - stosowana w sytuacji, gdy w jednym kursie dolar jest waluta bazową, a w drugim kursie dolar jest waluta kwitowaną.

• Metoda mnożenia w dół:
  
  K _BID = K _{BID bazowej} x K _{BID kwotowanej}
  
  K _OFFER = K _{OFFER bazowej} x K _{OFFER kwotowanej}
  
  Np.: USD / CHF 1,7283 - 1,7325 GBP / USD 1,4323 - 30
  można wyliczyć tylko jeden kurs krzyżowy,
  CHF / GBP
  
  K _BID = 1,7283 x 1,4323 = 2,4754
  K _OFFER = 1,7325 x 1,4330 = 2,4826
  
  CHF / GBP 2,4754 - 2,4826

Kurs krzyżowy występuje na rynkach walutowych natychmiastowych (do operacji kasowych, natychmiastowych), transakcji SPOT (które mają być zrealizowane do 2 dni).


Kurs terminowy wyliczony w danym momencie, natomiast ten kurs będzie służył do przeprowadzenia transakcji w określonym momencie w przyszłości.

Wylicza się go:




Gdzie:
K_s - kurs natychmiastowy,
MT - marża terminowa (lub tzw. punkty terminowe, swopowe), może to być premia lub dyskonto, uzależnione jest to od oprocentowania waluty bazowej.

Premia - gdy waluta bazowa jest waluta niżej oprocentowaną i wtedy dodaje się ją do kursu natychmiastowego, czyli Kt > Ks,

Dyskonto - gdy waluta bazowa jest walutą wyżej oprocentowaną i wtedy odejmuje się je od kursu natychmiastowego, czyli Kt < Ks.


Zasady obliczania marży terminowej:





gdzie:
Ks - kurs spot, natychmiastowy,
%¹ - oprocentowanie waluty wyżej oprocentowanej,
%² - oprocentowanie waluty niżej oprocentowanej,
t - ilość dni okresu, dla którego wyliczony jest kurs terminowy,
T - ilość dni w roku bazowym,
100 - niwelacja %.

Np.: EUR / PLN
Ks 4,6500 - 4,6550
% EUR - 2% (nominalny)
% PLN - 4%
Kt - 3 miesięczny



- premia, dodać do kursu natychmiastowego

4,6500 + 0,0232 = 4,6732



- premia


4,6550 + 0,0232 = 4,6782

WYKŁAD 4 27.10.2004

EUROPEJSKI SYSTEM WALUTOWY (MONETARNY)

Europejski system walutowy to poprzednik aktualnie funkcjonującego systemu waluty EURO.

→ Związany z funkcjonowaniem EWG (Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej) i UE.

→ Postanowienia Traktatu Rzymskiego w sprawach walutowych: art. 107, 106, 105, 104.

Sytuacja się zmieniła pod koniec lat 60-tych:

● Zaproponowanie przez wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej Raymonda Warda:

• I Plan 1968 - plan zaciśnienia więzi walutowych w celu przeciwstawienia się dominacji dolara.

• II Plan - zakładał dwa cele:

• utworzenie obszaru gospodarczego ze swobodnym przepływem siły roboczej, towaru i kapitału,

• stworzenie zorganizowanego obszaru gospodarczego i walutowego.

Do tego nawiązał też - Plan Wernera 1970:

→ „Wieloetapowa Realizacja Unii Gospodarczej i Walutowej (Monetarnej)” - przyjęty w 1971 roku.
Zakładał też utworzenie Unii Monetarnej w III etapach:

Etap I - 1973:

• powołanie Europejskiego Funduszu Współpracy Walut,

• utworzono mechanizm pomocy walutowej krajom z problemami w bilansie płatniczym.
  Plan ten nie doczekał się realizacji, gdyż w 1973 roku szereg krajów (m.in. USA, Japonia, Kanada, itd.) upłynniły swoje kursy walutowe.

Etap II - 1973-77:

• odejście od stałych kursów walutowych i przejście do płynnych,

Etap III - 1978:

• nowa próba realizacji Unii Monetarnej.

1978 Kopenhaga - Rozpatrywano możliwość ustabilizowania sytuacji walutowej w EWG.

6-7.VII.1978 Brema - Byłoby pożądane utworzenie w EWG strefy stabilnych kursów walutowych.

Koncepcja Europejskiego Systemu Walutowego, który został zatwierdzony przez Rade EWG w XII.1978 roku i zaczął funkcjonować od 13.III.1979.

Trzy ogólne zasady ESW:

1. Stały kurs walutowy.

2. Podział kosztów interwencji kursowych.

3. Rozwoju współpracy miedzy krajami członkowskimi.

ESW składa się z:

• Europejskiej Jednostki Walutowej (ECU)

• …

Zasady realizowane poprzez:

• Powołanie wspólnej jednostki walutowej - ECU

• Powołano do życia system interwencji kursowych,

• Powołano do życia system pomocy kredytowej dla krajów, które znalazły się w trudnej sytuacji walutowej.

ECU - oparty na koszyku walut krajów członkowskich Wspólnoty. Udział w koszyku był uzależniony od:

• udziału w handlu światowym (wspólnotowym),

• potencjału gospodarczego kraju (m.in. PKB, itd.)

• udziału w pomocy kredytowej.

Koszyk ten był otwarty i gotowy do przyjęcia nowych walut członków wspólno europejskich.

ECU - dopuszczalny margines wahań:

• kurs wiodący mógł się wahać ± 2,25%,

• dla walut z problemami (mnie4j stabilnych) ± 6%.

→ Każda waluta ma określony kurs w stosunku do ECU i do innych walut i mogą mieć powyższe odchylenia.

→ Te przedziały obowiązywały do 1993 roku, kiedy to w wyniku ………. były trudności utrzymania wahań kursów w tym przedziale, więc poszerzono je do ± 15%, ale pozostały też dla niektórych walut
± 2,25%.

Interwencja Banku Centralnego:

System stabilizacji kursów walutowych oparty był na siatce kursów bilateralnych. W tym systemie automatycznie wyznaczana była waluta interwencji i obowiązek interwencji spoczywał na BC kraju, którego waluta osiągnęła minimalny pułap wahań, jak i na kraju, którego waluta osiągnęła maksymalny pułap wahań.

Formy interwencji:

1. Bardzo krótkoterminowa pomoc walutowa - termin spłaty do 60 dni.

2. Krótkoterminowa - od 3-9 miesięcy, zwykle na przezwyciężenie okresowych trudności w bilansie płatniczym.

3. Średnioterminowa - od 2-5 lat, kraj, aby ją otrzymać musiał przedstawić program sanacji.

→ System ten sprawdził się w krajach EWG. Kraje te wykazywały się mniejszą amplitudą wahań.

→ ECU stosowane były często w transakcjach terminowych → była bardziej stabilna.

Europejski System Walutowy (podsumowanie):

• Ustanowiony w 1979 roku.

• Cele:

• stabilność kursów wymiany walut,

• pomoc przy kontroli inflacji (kotwica DEM),

• współpraca w zakresie polityki gospodarczej.

• Utworzenie nowego koszyka walut ECU.

• Mechanizm Kursów Dewizowych (ERM)

• Waluty podlegają wahaniom ± 2,25% centralnego kursu ECU,

• Szerszy zakres wahań dla Włoch, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii.

• Sztuczna stabilizacja waluty utrzymywana za pomocą interwencji, stopy % i kontroli kapitału (do połowy lat 80-tych).

• Rewolucja na podstawie umowy wzajemnej.

• Kryzys w latach 1992 i 1993:

• Włochy i Wielka Brytania opuszczają ERM,

• Zakres wahań zostaje rozszerzony do ± 15%.

Wprowadzenie wspólnej waluty EURO - €:
Początkowo wprowadzenie EURO było trudne, bo było duże zróżnicowanie między krajami dotyczące m.in.:

• Podstawowych wskaźników ekonomicznych:

• Stóp inflacji, stóp procentowych,

• Deficytu, zadłużenia publicznego,

• Wahania kursów walut.

Uznano, że nadszedł czas na integracje jeszcze głębszą.

Wydano w 1986 roku Jednolity Akt Europejski, w którym stwierdzono, że proces integracji gospodarczej nie powinien skończyć się na linii celnej, ale zmierzać do Jednolitego Wspólnego Rynku, na którym będzie działać wspólna waluta.
Aby ten rynek mógł funkcjonować i dawać korzyści, należało wyeliminować bariery, uznano, że tym krokiem będzie wprowadzenie wspólnej waluty.
Decyzja wprowadzenia wspólnej waluty była decyzją polityczną, ale ukierunkowaną też przez decyzje ekonomiczne.
Europa miała duży potencjał gospodarczy i żeby go wykorzystać trzeba było wprowadzić wspólną walutę.

Kryteria konwergencji (zbieżności), aby wejść do Unii Monetarnej z Maastricht:

• STOPA INFLACJI
  → począwszy od 1997 roku średnia nie wyższa niż 1,5% powyżej średniej z 3-ch krajów o najniższej inflacji.

• DEFICYT SEKTORA PUBLICZNEGO
  → nie więcej niż 3% PKB (PNB),

• CAŁKOWITE ZADŁUŻENIE PAŃSTWA
  → nie więcej niż 60% PKB (PNB),

• DOCHÓD Z OBLIGACJI DŁUGOTERMINOWYCH
  → od 1997 roku nie wyższy niż 2% powyżej średniej z 3-ch krajów o najniższych długoterminowych stopach %,

• ZAKRES WAHAŃ W RAMACH MECHANIZMU ERM w Europejskim Systemie Walutowym (EMS)
  → zgodność z normalnymi zakresami EMS (± 15%) przez co najmniej 2 lata przed zbadaniem zbieżności.

Komitet Delos przygotował warunki i harmonogram dojścia do wspólnej waluty.


Etapy wprowadzenia w życie Unii Gospodarczo-Walutowej:

I Etap Od 1.VII.1993	Urzeczywistnienie swobody przepływu kapitału
II Etap Od 1.I.1994	Początek poziomu 2-go, utworzenie Europejskiego Instytutu Walutowego, którego zadaniem jest przeprowadzenia przygotowań do rundy 3-ej. Dostosowanie ustawodawstwa poszczególnych państw (np.: ustaw Banku Emisyjnego) do nowych warunków, Początek kontrolowania budżetów państw członkowskich UE.
XII..1995 Szczyt w Madrycie	Ustalenie szczegółów procesu przejścia do Unii Gospodarczo-Walutowej oraz ustalenie nazwy wspólnej waluty - EURO.
III Etap 1.I.1999	Początek Unii Walutowej, nieodwołalne ustanie kursu przeliczenia na EURO oraz wejście w życie EURO - dekretu o pozycji prawnej nowej waluty.
Od 1.I.1999	EURO jako waluta w Europejskiej Unii Walutowej (waluty poszczególnych państw są jedynie „podjednostkami” EURO. EURO funkcjonuje na razie jedynie jako pieniądz w obrocie bezgotówkowym, Ustalenie i realizacja polityki pieniężnej w EURO, Zastosowanie EURO na razie na zasadzie dobrowolności, Emisja pierwszych pożyczek państwowych w EURO.
1.I.2002	Koniec okresu przejściowego, Automatyczne przestawienie instrumentów prawnych (ustaw, dekretów, umów, itp.) na EURO, Przestawienie instytucji społecznych.
…	(koniec luty 2002)

Kraje miały 7 lat, aby obniżyć inflację i zbliżyć do siebie wartości.

Np.:

• Kryterium konwergencji inflacji → w 1997 roku = 2,7%
  W zakresie obniżania i konwergencji stóp inflacji osiągnięto bardzo dużo.
  Np.:

		1990		1997
Grecja	z	20,3%	do	5,2%
Portugalia	z	13,4%	do	1,8%
Szwecja	z	10,4%	do	1,9%
Pozostałe z niższego poziomu


Z wyjątkiem Grecji w 1997 roku inflacja wahała się w granicach 1,2% do 1,9% - były do siebie bardzo zbliżone. Za wyjątkiem Grecji kryterium konwergencji dotyczące inflacji we wszystkich krajach zostało spełnione.

• Konwergencja stóp % → w 1997 roku = 7,8%
  Grecja w `92 roku z 26,3% do 9,8% w `97.
  W 1997 roku kraje zbliżyły się od 5,5% do 7%.
  Jedynie Grecja nie osiągnęła kryterium.
  
  

• Deficyt budżetowy jako %PKB → 3% PKB
  W 1992 roku rozpoczęła się dość głęboka recesja w światowej gospodarce, która dotknęła też Europy.
  W 1998 roku od -2,9% do 1,1%, wszystkie kraje spełniły.
  Ciecia w pierwszym rzędzie dotyczyły celów społecznych - edukacja, zdrowie.

• Zadłużenie publiczne jako %PKB
  

		1991	1998
1.	Belgia	129,4	118,1
2.	Grecja	92,3	107,7
3.	Irlandia	95	59,5
4.	Austria	58,7	64,7
5.	Szwecja	53,0	74,1
6.	Dania	84,6	59,5
7.	Hiszpania	45,8	67,4
8.	Włochy	101,4	118,1
9.	Portugalia	71,1	60,0
10.	Wielka Brytania	35,7	52,3
11.	Francja	35,8	58,1
12.	Luksemburg	4,2	7,1
13.	Holandia	78,8	70,0
14.	Finlandia	23,0	53,6
15.	Niemcy	41,6	61,2


Szwecja nie weszła do Unii Walutowej ze względu na referendum.
Wielka Brytania i Dania zarezerwowały sobie czas do namysłu w traktacie.


To dlaczego pozostałe kraje weszły skoro miały za duże zadłużenie → w Traktacie z Maastricht jest zapis, że jeżeli kraj systematycznie obniża swoje zadłużenie to jest na dobrej drodze.


Stopień realizacji kryteriów konwergencji przez nowe kraje członkowskie w 2003 roku:

1. Czechy

2. Estonia

3. Węgry

4. Litwa

5. Łotwa

6. Polska

7. Słowacja

8. Słowenia

Skąd Pakt o Stabilności i wzroście (pomysłodawcą niemiecki Minister Finansów)

• Unikanie nadmiernych deficytów,

• Zgodność jednolitej polityki walutowej z krajowymi politykami dotyczącymi budżetów,

• Zabezpieczenie stałego niskiego poziomu oprocentowania

• Cele operacyjne:

• Deficyt nie wyższy niż punkt wyjściowy (3%PKB)

• Budżety znacznie zróżnicowane w średnim okresie.

(Zapisy te nie są do końca precyzyjne, polityka fiskalna ma hamować wahania koniunktury)

Sankcje przewidziane w pakcie w przypadku jego nieprzestrzegania:

• ECOFIN (Rada Ministrów Gospodarki i Finansów) → zalecenia

• Sankcje:

• ECOFIN określa nadmierny deficyt

• Najpierw → depozyt nieprzynoszący odsetek

• Jeśli nadmierny deficyt utrzymuje się przez ponad 2 lata → depozyt zostaje zamieniony na karę,

• Brak sankcji → jeśli deficyt przekracza 3% w przypadku poważnej recesji (PNB - 0,75% i więcej)




Przeciwnikami zmian w Pakcie stabilizacji i wzrostu okazali się przedstawiciele Banków Centralnych, bo bali się, że zbytnie rozluźnienie Paktu wpływa na wzrost inflacji i spadek wiarygodności waluty.

CEL ZMIAN: Zmobilizowanie państw członkowskich do realizacji bardziej oszczędnościowego kursu polityki budżetowej w czasach dobrej koniunktury, tak, aby kraje były lepiej przygotowane do faz spadku koniunktury.
Nowe propozycje zmierzają też do zwiększenia nadzoru i kontroli nad budżetami.


Bruksela chce Pakt ściślej skoordynować z polityką gospodarczą. Ściślejsze związanie obniżania zadłużenia ze specyficznymi dla danego kraju warunkami ekonomicznymi.


Otmar Issing - główny ekonomista EBC (obecny 2004) uważa, że ramy regulacji zawarte w Pakcie muszą być precyzyjniej sformułowane (wymierzone).
O wiele bardziej krytycznie do nowych propozycji Komisji Europejskiej ustosunkowali się prezes EBC Jean Claude Trichet i prezes Bundesbanku Axel Weber:

• Nie chcieli żadnych zmian w tekście Paktu i w drugim rozporządzeniu do Paktu.
  WWW → Komisji Europejskiej

• Nie będzie się tolerować wyższych deficytów, także przy dłużej trwających fazach stagnacji (dotychczas przekroczenie bez sankcji możliwe było tylko przy głębokiej recesji).

• Nie wyrażają zgody na żadne wydłużenie czasu potrzebnego na obniżenie deficytu poniżej 3%.

• Przyjęli:

• Wywieranie nacisku na rządy, aby w dobrych fazach koniunktury wygospodarować oszczędności.

• Wcześniejsze udostępnienie Ministrom Finansów grupy EURO planów budżetowych i uczynienie ich bardziej przejrzystymi.

• Propozycje wymuszenia większych wysiłków konsolidacyjnych na krajach mających wyższe zadłużenie.

Przedstawiciele BC obawiają się, że zbytnie rozluźnienie Paktu może spowodować inflację.

WYKŁAD 5 3.11.2004

(wykład z dr Eugeniuszem Mizerskim)

BILANS PŁATNICZY PAŃSTWA

Przesłanki tworzenia bilansu płatniczego:

• Państwo prowadzące politykę interesuje się jak wygląda ruch pieniądza miedzy krajem i zagranicą (transfer między krajem i zagranicą, z jakich tytułów firmy płacą sobie płatności),

• Opracowywanie bilansu płatniczego - ze względu na sprawy zewnętrzne, międzynarodowe (nie tylko wewnętrzne),

• Ze względu na procesy globalizacji ten ruch kapitału, pieniądza interesuje również różne instytucje międzynarodowe, inne państwa.

BILANS PŁATNICZY - to skonstruowane w sposób zestandaryzowany zestawienie przepływów pieniądza z wszelkich tytułów w danym okresie czasu (miesiąc, kwartał, rok) miedzy rezydentami i nierezydentami kraju tworzącego bilans płatniczy.

Rezydent (prawo dewizowe) - osoba fizyczna lub firma mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w kraju.

Instytucje międzynarodowe, przedstawicielstwa dyplomatyczne.

BILANS PŁATNICZY


Budowa bilansu płatniczego (sposób zagregowany):

1. Rachunek bieżący (obejmuje transakcje niefinansowe):

• Towary

• Usługi

• Dochody

• 
  Transfery bieżące

• Rachunek kapitałowy

• Rachunek finansowy

• Polskie inwestycje bezpośrednie w Polsce:

• Inwestycje portfelowe - aktywa

• Inwestycje portfelowe - pasywa

• Pozostałe inwestycje - aktywa

• Pozostałe inwestycje - pasywa

• Instrumenty pochodne

• Saldo błędów i opuszczeń

Razem A-D

5. Oficjalne aktywa rezerwowe

Towary - zawierają wartość płatności z tytułu eksportu i importu.
Źródła danych:

• System bankowy - bilans płatniczy na bazie płatności,

• Urzędy celne - bilans płatniczy na bazie transakcji.

Usługi - obejmują płatności z tytułu usług transportowych, podróży zagranicznych (usług pocztowych, kurierskich i telekomunikacyjnych, ubezpieczeń i reasekuracji, usług finansowych, budowlanych, informatycznych i informacyjnych, praw autorskich, patentów, ….) i pozostałych usług.


Dochody - obejmują wpływy rezydentów oraz wypłaty dla nierezydentów z tytułu wynagrodzeń pracowników, dochodów od inwestycji bezpośrednich, portfelowych oraz dochodów od pozostałych inwestycji.
Do dochodów od pozostałych inwestycji należą odsetki od kredytów udzielonych i otrzymanych oraz odsetki od środków na rachunkach bankowych.


Transfery bieżące - obejmują:

• Transfery sektora rządowego z tytułu darów i pomocy bezzwrotnej, podatków i opłat na rzecz polskiego sektora rządowego,

• Transfery pozostałych sektorów, czyli pieniężne przekazy pracownicze, spadki, renty, emerytury, podatki i opłaty na rzecz obcych rządów oraz wpływy i wydatki z rachunków walutowych rezydentów (osób fizycznych), które zostały zrealizowane poprzez rachunki polskich banków za granicą.

Rachunek kapitałowy - to transfery kapitałowe, do których zalicza się dary i środki z tytułu pomocy bezzwrotnej, dokonane z wyraźnym przeznaczeniem na finansowanie środków trwałych, umorzenie długu oraz nabywanie/zbywanie aktywów niefinansowych.


Inwestycje bezpośrednie - odzwierciedlają nakłady inwestorów bezpośrednich poniesione w celu ustanowienia trwałych i bezpośrednich więzi ekonomicznych.

• W praktyce oznacza to nabycie co najmniej 10% udziałów w kapitale podstawowym przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania.

• Obejmują także inne przepływy kapitałowe miedzy inwestorami bezpośrednimi i przedsiębiorstwami bezpośredniego inwestowania, takie jak np.: kredyty i pożyczki.

Inwestycje portfelowe - obejmują następujące kategorie:

• Płatności z tytułu zakupu i sprzedaży udziałowych (niestanowiących inwestycji bezpośrednich - czyli poniżej 10% udziałów w kapitale podstawowym przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania),

• Płatności z tytułu dłużnych papierów wartościowych długoterminowych (np.: obligacje, skrypty dłużne) oraz krótkoterminowe (instrumenty rynku pieniężnego, takie jak bony skarbowe, papiery komercyjne)

Pozostałe inwestycje - obejmują kredyty i pożyczki bankowe, kredyty handlowe, zmiany sald na rachunkach bankowych.


Saldo błędów i opuszczeń - obejmuje wszystkie transakcje, które nie zostały zarejestrowane w bilansie płatniczym (opuszczenia) lub zostały zarejestrowane niewłaściwie (błędy).


Oficjalne aktywa rezerwowe - obejmują transakcje dokonywane na oficjalnych aktywach rezerwowych w celu wyrównywania bilansu płatniczego.


PROBLEM RÓWNOWAGI BILANSU PŁATNICZEGO:

• w sensie rachunkowym - bilans jest zawsze w równowadze,

• w sensie ekonomicznym - nie zawsze.

Bilans płatniczy:

J. E. Meage,

• Transakcje autonomiczne; zawierane z przyczyn gospodarczych,

• Transakcje wyrównawcze; zawierane w związku z brakiem równowagi bilansu płatniczego → TRUDNO STOSOWAĆ W PRAKTYCE.

Inne podejście

• Transakcje autonomiczne - zawierane przez prywatne podmioty,

• Transakcje wyrównawcze - zawierane przez instytucje publiczne.

Raczej stosuje się taki podział:

• Transfery autonomiczne: rachunek bieżący oraz ruch kapitału długoterminowego,

• Transfery wyrównawcze: ruch kapitału krótkoterminowego,

• Bilans jest w równowadze jeśli w równowadze są transfery autonomiczne.
  Gdy saldo transferów autonomicznych jest ujemne → DEFICYT,
  Gdy saldo transferów autonomicznych jest dodatnie → NADWYŻKA.

PRZYCZYNY ZAKŁÓCEŃ BILANSU PŁATNICZEGO:

1. terms of trade (relacja cen towarów importowanych i eksportowanych),

2. zmiany w popycie na rynkach międzynarodowych na ofertę kraju,

3. ruchy stóp % w kraju czy zagranicą,

4. klęski żywiołowe,

5. polityka.

Deficyt / nadwyżka bilansu płatniczego:

• Deficyt bilansu płatniczego:

• zmniejsza się ilość walut obcych na rynku,

• wzrost ceny walut obcych → inflacja.

• Nadwyżka bilansu płatniczego:

• zwiększa się ilość walut obcych na rynku,

• spadek ceny walut obcych → stagnacja.

Równowaga bilansu płatniczego przywracana może być dzięki instrumentom:

• automatyczne mechanizmy przywracania równowagi,

• instrumenty polityki pieniężnej, kursowej, gospodarczej,

• instrumenty oddziaływania odcinkowego.

Automatyczne mechanizmy przywracania równowagi:

• działają w gospodarce samoistnie,

• deficyt bilansu płatniczego → wzrost ceny walut obcych:

• wzrost opłacalności eksportu,

• spadek opłacalności importu,

→ wzrost eksportu i spadek importu,

• nadwyżka bilansu płatniczego → spadek ceny walut obcych:

• wzrost opłacalności importu,

• spadek opłacalności eksportu,

→ wzrost importu i spadek eksportu,

Instrumenty polityki pieniężnej, kursowej, gospodarczej:

• Stanisław Rączkowski:

1. bezrobocie + nadwyżka bilansu płatniczego → ekspansywna polityka pieniężna i skarbowa,

2. bezrobocie + deficyt bilansu płatniczego → dewaluacja waluty,

3. inflacja + deficyt bilansu płatniczego →

• polityka deflacyjna (polityka trudnego pieniądza),

• dewaluacja waluty.

• inflacja + nadwyżka bilansu płatniczego → rewaluacja waluty.




Instrumenty oddziaływania odcinkowego:

• działają na ściśle ustalone tytuły płatności,

• eksport → aby zwiększyć wartość: subwencje, system finansowania handlu zagranicznego, przejmowanie ryzyka,

• import → aby ograniczyć: cła, opłaty parotaryfowe, normy techniczne, ograniczenia ilościowe,

• kapitał → aby ograniczyć: reglamentacja dewizowa,

• ZALETY:

• szybkie efekty,

• dokładność „trafienia” w przyczynę,

• WADY:

• retorsje,

• zgodność z umowami międzynarodowymi,

• możliwość odchodzenia.

WYKŁAD 6 10.11.2004

Przepływy kapitałowe

W ostatnich latach przybrały na sile przez likwidacje ograniczeń, barter w przepływie kapitału.
Nie jest to zjawisko typowe dla lat współczesnych, odgrywały ważną rolę w rozwoju gospodarki wielu krajów (np. Anglia)

Kapitał zagraniczny może być w różnych formach,
podział wg kryterium własności:

• kapitał ze środków publicznych (kapitał publiczny), w postaci:

• kredytów rządowych,

• kredytów organizacji międzynarodowych,

mogą one być udzielone na zasadach preferencyjnych (o niższej stopie) lub rynkowych,

• kapitał prywatny, może być w formie:

• bezpośrednich inwestycji zagranicznych,

• inwestycji portfelowych,

• kredytów banków komercyjnych

• kredytów handlowych,

Kapitał zagraniczny nie we wszystkich formach jest przyjazny dla kraju. Najlepsza forma to - Zagraniczne Inwestycje Bezpośrednie BIZ

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne wg MFW i OECD:

→ to lokaty kapitału w przedsiębiorstwie zagranicznym użyte w celu trwałego wpływu na jego działalność.


Zasadniczym motywem do składania bezpośrednich inwestycji zagranicznych jest chęć kontroli (uzależniony jest od ilości udziałów przyjętych w posiadanie).

Minimalny udział pozwalający na efektywne zarządzanie przedsiębiorstwem powinien wynosić 10% kapitału.
Jeżeli udziały w przedsiębiorstwie są tak niskie, że nie wpływają na podejmowanie decyzji przez innych partnerów spółki to mówimy wówczas, że mają charakter inwestycji portfelowych (pośrednich) lub aliansu strategicznego.

Różnice między Inwestycjami Bezpośrednimi a Inwestycjami Portfelowymi:

• możliwość zarządzania i sprawowania kontroli nad inwestowanym kapitałem,

• Inwestycje bezpośrednie → jest możliwość zarządzania i sprawowania kontroli,

• Inwestycje portfelowe → nie ma takiej możliwości.

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie są trwałe i sprzyjają długofalowemu rozwojowi.
Ich nie można tak szybko wyzbyć się i wycofać się z kraju (tak jak inwestycje portfelowe), wiec są stabilniejsze.

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne występują w 2 formach:

1. jako samodzielne prowadzenie przez przedsiębiorstwo działalności gospodarczej na rynku zagranicznym - solo venture,

2. jako prowadzenie tej działalności wspólnie z innymi partnerami - joint ventures,

Z punktu widzenia prawnego:

• podmiot prawa goszczącego (przyjmującego)

• podmiot prawa macierzystego




Oddział

Agencja działają na zasadzie prawa kraju macierzystego,

Biuro

Filia - działa na zasadzie prawa goszczącego.


W odróżnieniu od oddziału filia posiada osobowość prawną, utworzoną zgodnie z prawem kraju przyjmującego.

Podział ze względu na rodzaj strategii inwestowania:

1. greenfield investment - inwestycje realizowane od podstaw,

2. poprzez fuzje i akwizycje,

Ad.1 Inwestor tworzy przedsiębiorstwo od podstaw w danym kraju. Np. Opel w Gliwicach.
Zalety:

• daje inwestorom swobodę w zarządzaniu,

• daje inwestorom swobodę w doborze kadry, personelu, itp.,

Wady:

• te inwestycje są bardzo kosztowne,

• po wybudowaniu może się okazać, że sytuacja na rynku się zmieniła i np. popyt na dane rzeczy zmalał i takie parametry wybudowanych inwestycji nie są potrzebne.

Ad.2

FUZJE - polegają na połączeniu dwóch lub więcej niezależnych przedsiębiorstw w jedno nowe; dotychczasowe podmioty gospodarcze podlegające łączeniu ulegają likwidacji, a w ich miejsce powstaje nowy podmiot.

AKWIZYCJE - polegają na nabywaniu przez przedsiębiorstwo innych firm lub osiąganie w nich przewagi decyzyjnej poprzez wykupienie ponad 50% udziałów, w jej wyniku przestaje istnieć jako podmiot przedsiębiorstwo nabywane, a nadal funkcjonuje jako podmiot jedynie nabywca.

Rodzaje i typy fuzji i akwizycji:

1. Poziome (horyzontalne),

2. Pionowe (wertykalne),

3. Dywersyfikacji powiązanej (koncentryczne)

4. Konglomeratowe

Ad.1. Poziome:

Polegają na połączeniu przedsiębiorstw będących konkurentami, które mają podobne produkty i rynki. Celem takiej akwizycji jest osiągnięcie korzyści skali i zwiększenie udziału w rynku.


Ad.2. Pionowe:

Polegają na nabywaniu przedsiębiorstw, które są ze sobą powiązane technologicznie (posiadają pokrewny profil) lub mogą dotyczyć powiązanych faz procesu rynkowego lub


Ad.3. Dywersyfikacji powiązanej:

Występują wówczas, gdy następuje połączenie przedsiębiorstw należących do różnych sektorów, ale prowadzących działalność powiązana w zakresie technicznym lub handlowym.
Osiąganie korzyści jest rezultatem transferu wiedzy i umiejętności posiadanych w dotychczasowej dziedzinie do innych obszarów o dużym stopniu prawdopodobieństwa.


Ad.4. Konglomeratowe:

Polega na tym, że w ramach jednego monopolu mamy do czynienia z różnymi przedsiębiorstwami, które nie są powiązane, ale są korzyści z tego, że gdy np. siada koniunktura na produkty jednego przedsiębiorstwa to są zyski z innego.

Brak więzi technologicznej, to uniemożliwia zakwalifikowanie takiej akwizycji do konkretnej branży.

Najważniejszym sposobem wejścia na rynek zagraniczny jest akwizycja horyzontalna, stwarza, bowiem korzyści wynikające z szybkiego wejścia na rynek zagraniczny poprzez przejęcie przedsiębiorstwa w ruchu z jego produktami i rynkami.
Dopiero brak takiego ruchu zmusza przedsiębiorstwo do budowania przedsiębiorstwa od podstaw.

Wady akwizycji:

• W szerokim znaczeniu:

• Joint ventures jest pojęciem obejmującym każdą formę więzi miedzy partnerami prowadzącą do współpracy w dłuższym czasie.
  

• W węższym znaczeniu:

• Oznacza współpracę partnerów z różnych państw w ramach przedsiębiorstwa.

Udział w joint ventures może mieć charakter udziału:

• większościowego,

• mniejszościowego,

• równego udziału.

Ujemną strona tej formy jest możliwość powstania konfliktów miedzy partnerami. Kwestie konfliktów:

• dotyczące zarządzania wspólnym przedsiębiorstwem,

• dotyczące udostępniania i przenikania posiadanych przez partnera informacji, wiedzy i tajemnic,

• w kwestiach dotyczących podziału dochodu.

Ze względu na ograniczenia w sprawowaniu kontroli i konfliktom jest forma gorszą od SOLO VENTURES.

Korzyści związane z napływem kapitału zagranicznego w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych:

• dopływ nowoczesnej technologii i metod zarządzania,

• dostęp do zagranicznych rynków zbytu,

• dostęp do zagranicznych źródeł inwestowania,

• nie prowadzi do nadmiernego wzrostu zadłużenia zagranicznego (nie ma pułapki zadłużenia).

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne ostatnio wykazują się ogromna dynamiką wzrostową.

• Lata 1985 - 1991:

• Pochodzenie: 14 krajów wysoko rozwiniętych - 1001 mld USD
  (Japonia, USA, Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Holandia, Włochy i inne),

• Niektóre kierunki: 14 krajów wysoko rozwiniętych - 720 mld USD
  (Wielka Brytania, Hiszpania i inne).
  

• Lata 1995 - 1996:

• Kraje rozwinięte (Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Kanada, USA, Australia, Japonia)

• Kraje rozwijające się (Afryka, Ameryka Łacińska, Karaiby, Azja Poł-Wsch. w tym Chiny, Honk-Kong)

• Kraje Europy Środkowo-Wschodniej (Polska, Węgry, Rosja)
  razem:

1995	→	napływ	316,5	mld USD
		odpływ	338,7	mld USD
1996	→	napływ	349,2	mld USD
		odpływ	346,8	mld USD
1997	→	napływ	464	mld USD
		odpływ	475	mld USD
1998	→	napływ	644	mld USD
		odpływ	649	mld USD


Kapitały te pochodzą przede wszystkim od wielkich korporacji i wielkich koncernów, np.: BASF, Fiat, Siemens, Mercedes Benz.

Wielu Polaków oczekiwało, że przejście z gospodarki centralnie-planowanej do gospodarki rynkowej będzie sprzyjało napływowi kapitału zagranicznemu.
Ale w latach tego przejścia okazuje się, że jednak nie było tego napływu tak dużo.

Polska miała warunki, aby przyciągnąć kapitał zagraniczny:

• Duży rynek zbytu,

• Tania siła robocza,

• Surowce,

• Sieć transportowa, telekomunikacyjna,

• Sieć komunikacyjna,

• Sieć bankowa.

Istotną barierą w napływie inwestycji zagranicznych w tym okresie było to, że:

• Polska nie miała uzgodnionych relacji z Klubem Londyńskim, który grupuje prywatnych inwestorów,

• Bariery psychologiczne → Polacy niechętnie widzą zagranicznych inwestorów w Polsce.
  (Takich oporów nie miała np. Hiszpania czy Portugalia)

Lata 1993 - 1998 → dynamiczny rozwój w Polsce:


1993 → 14 mld USD

1998 → 30 mld USD Wartość inwestycji zagranicznych.

Najaktywniejsze kraje inwestujące w Polsce:

1998 → Niemcy, Francja, USA

2001: Francja → 10,2 mln USD

USA → 7,8 mln USD

Niemcy → 7,1 mln USD

Holandia → 4,5 mln USD

Włochy → 3,5 mln USD

Wielka Brytania → 2,7 mln USD

Organizacje Międzynarodowe → 2,4 mln USD

i inne

PAIZ → Państwowa Agencja ds. Inwestycji Zagranicznych /liczyła inaczej niż NBP i wg niej było dużo

więcej inwestycji zagranicznych/

PAIiIZ → Państwowa Agencja ds. Informacji i Inwestycji Zagranicznych.

Motywy zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 1988 roku:

Ranga:

1. Nienasycenie polskiego rynku 2,0

2. Sentyment do kraju przodków 1,9

3. Słaba konkurencja na rynku polskim 1,9

4. Niewielki kapitał potrzebny do zainwestowania w Polsce 1,7

5. Niskie koszty siły roboczej 1,7

Motywy inwestycji zagranicznych po przejściu z gospodarki centralnie-planowanej do gospodarki rynkowej (ok. 1995):

1. Perspektywy wzrostu gospodarczego

2. Wielkość rynku

3. Cena siły nabywczej

4. Podaż siły roboczej

5. Możliwość redukcji kosztów produkcji

6. Poziom cen

7. Korzystne warunki działalności dla inwestorów zagranicznych

8. Możliwość transferu zysków.

Lokalizacja największych inwestorów zagranicznych:

1. Mazowieckie → 483 (liczba lokalizacji)

2. Śląskie

3. Wielko[polskie

4. Dolnośląskie

5. Pomorskie

6. Łódzkie

W Polsce wg sondażów jesteśmy raczej przeciwni inwestycjom zagranicznym

NIE → 38%

TAK → 36%

Obojętne → 25%

WYKŁAD 7 17.11.2004

BANKOWOŚĆ MIĘDZYNARODOWA

Początki rachunkowości międzynarodowej są usytuowane w okresie międzywojennym.


Banki międzynarodowe w wyniku kryzysu w czasie wojny upadały, odrodziły się dopiero po wojnie, kiedy zaczęły skupować akcje i obligacje.

W latach 60-tych banki zaczęły przyjmować wkłady w walutach zagranicznych i w oparciu o te wkłady zaczęły udzielać kredyty.
Do rozwoju tych banków przyczynił się też rozwój technologiczny, komunikacyjny, itp.

Bankowość międzynarodowa przyjmuje różne formy organizacyjne:

• Biuro przedstawicielskie → forma dogodna dla banku zagranicznego, który chce rozpoznać przyszły rynek swojej działalności.
  Jest to zagraniczne biuro banku krajowego, w którym jedna lub kilka osób reprezentuje bank.
  Nie może przyjmować wkładów i udzielać kredytów, zbiera jedynie informacje i przekazuje je do centrali banku.
  

• Agencja → nie może przyjmować wkładów, ale może udzielać kredyty handlowe; środki na tę działalność agencja zdobywa poprzez zaciąganie pożyczek na lokalnym międzybankowym rynku pieniężnym lub na rynku eurowalutowym, może także pożyczać od swego banku macierzystego.
  

• Bank afiliowany → jest to bank lokalny działający wg prawa miejscowego, w którym bank zagraniczny posiada mniejszą, a zatem jeszcze niedającą kontroli część udziałów.
  (Może być zdominowany przez innych partnerów mających udziały)
  Dzięki bankowi afiliowanemu bank zagraniczny ma pełny dostęp do działalności wkładowo-pożyczkowej na lokalnym rynku finansowym.
  

• Oddział zagraniczny → to przedłużenie działalności banku macierzystego poza granicę (jest to jednostka prawnie wyodrębniona).
  Nie może emitować akcji, nie ma własnych aktywów i zobowiązań.
  Może prowadzić cały wachlarz transakcji finansowych w skali krajowej i międzynarodowej
  - przyjmuje wkłady, udziela kredytów, zawiera transakcje z bankami lokalnymi,
  zabezpieczeniem tej działalności jest cały kapitał zagranicznego banku macierzystego.
  

• Bank pomocniczy → jednostka prawnie wyodrębniona, odrębna organizacja handlowa, w której bank zagraniczny posiada taką część udziałów, która pozwala mu kontrolować jego działalność.
  (nie zawsze musi to być 51%).
  

• Bank konsorcjalny → jest jednostką prawną na stałe prowadzącą międzynarodową działalność bankową.
  Konsorcjum → grupa banków, w której każdy jest odrębną instytucją finansową i działa we własnym imieniu, banki połączone są jedynie więzami wspólnego kredytu.

Grupy banków konsorcjalnych:

1. wyspecjalizowane w udzielaniu średnioterminowych kredytów eurowalutowych,

2. ukierunkowane na międzynarodową działalność lokacyjną, świadczące wyspecjalizowane usługi bankowe na rynkach kapitałowych:

• fuzje,

• przejęcia akcji,

• porady finansowe dla przedsiębiorstw,

• finansowanie konkretnego przedsięwzięcia, projektu inwestycyjnego,

3. nastawione za granicą na penetrację lokalnego rynku finansowego, zarówno hurtowego jak i detalicznego. Zadaniem tego banku jest opanowanie danego terytorium trudno dostępnego dla jednego tylko banku.

4. tworzone w celu reprezentowania inwestorów zagranicznych banków handlowych, tam gdzie koszty utworzenia (założenia) własnego oddziału przewyższałyby zyski przez długie lata.

5. zagraniczny korespondent bankowy → pełni on szereg funkcji, m.in. może świadczyć pomoc w emisji akcji lub obligacji.
   

BANKI MIĘDZYNARODOWE

Banki zagraniczne zakładały głównie banki duże, które było stać na zatrudnienie fachowców, były dobrze zorganizowane. Wymuszały w ten sposób poprawę działalności i usług w bankach krajowych (lokalnych).
Banki międzynarodowe wywierają korzystny wpływ na gospodarkę kraju przyjmującego, ponieważ:

• pojawia się konkurencja dla banków krajowych,

• poprawia się efektywność wykorzystania kapitału i umiejętność zarządzania funduszami w bankach krajowych,

• zwiększa się wydajność pracy,

• rozszerza się wachlarz oferowanych usług.

Wady:

→ banki międzynarodowe dążą do unikania przepisów i kontroli pieniężnej przez własne władze, ale też władze kraju przyjmującego; wywierają destabilizujący wpływ na politykę monetarną,

W 1974 roku → utworzono Komitet Uregulowań i Nadzoru Praktyk Bankowych przez Grupę G10 oraz Szwajcarię i Luksemburg.
Do zadań Komitetu należało:

• dostosowanie krajowych systemów do lepszej kontroli banku zagranicznego,

• poprawa współpracy między bankami krajowymi i zagranicznymi.

XII. 1975 →	Porozumienie Bazylejskie przewidujące współpracę w kontrolowaniu międzynarodowej działalności bankowej. Kontrolą tą miały zajmować się poszczególne kraje oraz Bank Rozliczeniowy w Bazylei.
1983 →	Modyfikacja polegająca na uwzględnieniu nadzoru nad towarzystwami holdingowymi i instytucjami niefinansowymi działającymi w ramach grup bankowych.
1986 →	Komitet Bazylejski zaproponował ujednolicenie zasad gromadzenia rezerw banków działających na skalę międzynarodową celem poprawy międzynarodowej bankowości.
1988 →	Przyjęto kompromisowy projekt wprowadzenia w życie ujednoliconego wskaźnika kapitału do nagromadzonych aktywów banku: Banki międzynarodowe nagromadzą kapitał stanowiący 8% ich aktywów kredytowych ← taki kapitał mają gromadzić banki działające na skale międzynarodową.
3.VI.1999 →	Komitet Bazylejski wobec wyzwań globalnych zaproponował w Londynie „Nowe propozycje zawierające zmiany od 1988”

Bazylejskie uregulowania dotyczyły głównie trzech filarów:

1. Wielkość kapitału własnego niezbędnego do możliwości sterowania ryzykiem na działalność międzynarodową,

(Rating)

2. Nadzór bankowy powinien sprawdzać banki pod względem ryzyka (mierzyć indywidualne ryzyko banków),

3. Wzrost przejrzystości działania (→ podejmowanie racjonalnych decyzji).

Uważano, że dzięki tym nowym propozycjom Nadzór uzyska większe kompetencje, instrumenty i będzie mógł mierzyć indywidualny profil ryzyka poszczególnych banków (Nadzór jakościowy również).


W USA postanowiono, że Bazylea 2 ma być wdrożona dla 30 największych banków USA (trochę naruszono tu zasadę równości wszystkich banków, sprawiedliwości.

EURORYNEK AKCJI I OBLIGACJI

Rynek eurowalutowy → powstał pod koniec lat 50-tych z rynku Eurodolarowego.

Pewna deregulacja umożliwiła transformowanie lokat z banków zagranicznych do ich filii w kraju. Dolar uzyskał przedrostek EURO → Eurodolar,

Eurodolar → waluta USA poza granicami Stanów Zjednoczonych.
Te rynki Eurodolarowi wykazywały się dużą dynamiką rozwoju, dolar był popularny.

Potem pojawiły się też Euromarki → depozyty w markach poza granicą Niemiec, Eurofunty → depozyty w funtach poza granicami Wielkiej Brytanii.

Powody powstania rynku eurowalutowego:

• Kryzys Sueski w 1957 roku, spowodował, że władze monetarne Wielkiej Brytanii zabroniły udzielać kredytów w funtach sterlingach. Zaczęto udzielać je w $.

• Przywrócenie zewnętrznej wymienialności walut zachodnioeuropejskich, dolar na waluty zachodnioeuropejskie i odwrotnie, 1958,

• Wysoki deficyt w bilansie płatniczym USA,

• Podatek wyrównawczy od procentów w USA,

• Różnice w stopach % między USA i Europą.

Początkowo rynek ten służył jako źródło udzielania kredytów krótkoterminowych na rozwinięcie (utrzymanie) handlu międzynarodowego.

Eurobanki → banki działające na rynku eurowalutowym ← zaczęły prowadzić handel walutami wyłącznie w celach zarobkowych.

Rynek eurowalut można określić jako rynek wierzytelności w walutach wymienialnych poza granicami ich pochodzenia.

Podaż eurowalut pochodzi z:

• Rezerw walutowych banków handlowych,

• Rezerw walutowych wielkich korporacji handlowych,

• Rezerw walutowych banków centralnych.

Eurobanki przyjmowały depozyty od 100.000, ale zaczęły potem emitować certyfikaty depozytowe na mniejsze kwoty.
Depozyty od 1 - 5 lat. Może je przemieniać w kredyty nawet 5 lub 10-letnie. Stopa % była niższa niż na rynku krajowym, bo eurobanki nie obowiązywały rezerwy obowiązkowe, co zmniejszało ich koszty.

Pożyczkobiorcą na rynku eurowalutowym są:

• Banki centralne,

• Banki handlowe,

• Korporacje międzynarodowe.

Zalety rynku eurowalutowego:

1. Rynek wpłynął na wzrost mobilności w skali międzynarodowej krótkoterminowych kapitałów,

2. Wyrównawcze oddziaływanie tego rynku na stopy %, które doprowadziło do zmniejszenia różnic w stopie % na rynku eurowalutowym,

3. Przyczynił się do wzmocnienia zainteresowania zagranicy w utrzymaniu należności eurowalutowych.

Wady rynku eurowalutowego:

1. Działalność tego rynku prowadzi niekiedy do konfliktu z narodowymi interesami gospodarczymi oraz narodową polityką gospodarczą,

2. Niedostateczna przejrzystość tego rynku,

3. W czasach kryzysów walutowych rynek ten dostarcza władzom monetarnym ogromne kłopoty.

W 1973 roku 4-krotnie wzrosły ceny ropy naftowej, co spowodowało ogromny napływ petrodolarów do krajów arabskich, które nie miały co z nimi zrobić, więc zakładały depozyty w Eurobankach, a te z kolei udzielały kredytów podmiotom, które musiały zapłacić rachunki → Recykling eurodolarowi.

RYNEK EUROOBLIGACJI

→ jest międzynarodowym rynkiem kapitałowym, na którym zawierane są transakcje kredytowe długoterminowych, wyrażonych w obcych walutach, papierów wartościowych → obligacjach.

Rynek euroobligacji powstał w 1973 roku dzięki wprowadzeniu w USA podatku wyrównującego dochody od procentów z lokat.

Rynek euroobligacji nie podlega kontroli władz monetarnych w kraju.

Różnica od zwykłych obligacji:

→ Konsorcjum, które emituje euroobligacji ma charakter międzynarodowy.

Popyt na tym rynku zgłaszają:

• Sektor publiczny,

• Sektor prywatny.

SCHEMAT MIĘDZYNARODOWEGO SYNDYKATU EMISYJNEGO:





Euroobligacje najczęściej kupują:

• Indywidualni przedsiębiorcy,

• Instytucjonalni przedsiębiorcy, różnego rodzaju fundusze, towarzystwa,

• Banki,

Bank prowadzący ściśle współpracuje z emitentem, ustalają: rodzaj instrumentu, wielkość emisji, cenę instrumentu.
Po tych decyzjach należy dokonać podziału (subskrypcji) emisji.

SUBSKRYPCJA → polega na zakupie od emitenta obligacji w celu ich odsprzedaży późniejszym inwestorom, którzy chcą kupić te obligacje (zabezpiecza remitentowi sprzedanie całej emisji).

Uproszczone metody emisji euroobligacji:

• Emisja o warunkach ustalonych z wyprzedzeniem → w ramach, której bank prowadzący wraz z grupą kierowniczą subskrybuje od razu całą emisję o definitywnie ustalonych warunkach; te same banki rozprowadzają następnie emisję korzystając jedynie z marginalnej pomocy wyselekcjonowanej grupy banków sprzedających.

• Emisja kuponowa → polega na tym, że bank prowadzący subskrybuje całą emisję o ustalonych warunkach na własny rachunek, a następnie samodzielnie organizuje syndykat banków dla jego redystrybucji.

Przyspieszone metody emisji obligacji związane są ze wzrostem roli i ryzyka banku prowadzącego a zarazem znacznie eliminuje lub ogranicza ryzyko grupy subskrypcyjnej.

Zalety z punktu widzenia EMITENTA:

• Dostęp do dużej i zróżnicowanej grupy inwestorów międzynarodowych. Pozwalająca na dostęp do nieograniczonych wielkości kapitałów na rynku międzynarodowym.
  Możliwość otrzymania kapitałów długoterminowych.

• Wielkość emisji nie jest w żaden sposób ograniczona.

Wady z punktu widzenia EMITENTA:

• Emisja euroobligacji oraz jej powodzenie na rynku zależy w dużej mierze od stopnia zdolności kredytowej emitenta, w związku z tym emisje euroobligacji dokonują…

Zalety z punktu widzenia INWESTORA:

• Większość euroobligacji to papiery emitowanie przez podmioty o wysokim Rating kredytowym. Są to więc podmioty o pewnym statusie finansowym.

• Euroobligacje są dostępne na rynkach w wielu różnych odmianach, z różnymi rodzajami płatności kuponowych, …

Wady z punktu widzenia INWESTORA:

• Obrót odbywa się na rynkach pozagiełdowych, na których nie ma …

WYKŁAD 8 24.11.2004

RYNEK FINANSOWY UNII EUROPEJSKIEJ

Eurorynek powstał znacznie wcześniej niż nowa waluta Euro.


Dwa rodzaje rynku:

1. EURORYNEK → gdzie dominującą rolę odgrywają waluty,

2. Współczesny EURORYNEK → dominująca rola waluty Euro.

Wprowadzenie wspólnej waluty było katalizatorem, który miał przyspieszyć unifikacje rynku europejskiego. On ma potencjał, który sprawi, że w przyszłości europejski rynek stanie się godnym partnerem USA.

Dotychczasowy rynek finansowy taki nie był, bo:

• Był podzielony na 15 narodowych rynków finansowych - stanowiło to problem w rozwoju handlu, bo było ryzyko wahań kursowych. Uznano, że polepszy się sytuacja po wprowadzeniu wspólnej waluty Euro, która umożliwiałaby handel bez barier kursowych. Można było precyzyjnie skalkulować ryzyko handlu w Unii Europejskiej.
  
  Już w Traktacie Rzymskim był zapis, że EWG powinien działać na zasadzie wspólnego, jednolitego rynku finansowego (z jedną walutą).
  

• Powiększyła siwe liczba przejęć i fuzji, bo m.in. w ten sposób przedsiębiorstwa mogły zwiększyć swą produkcję i uodpornić przed ryzykiem jeszcze przed wprowadzeniem EURO (w 1998 roku).
  

• W ten sposób przedsiębiorstwa i banki przygotowywały się do działalności na wielkim, wspólnym rynku → potrzeba również większych kapitałów.
  
  Dotychczas prawie 80% kapitałów na finansowanie działalności przedsiębiorstw pochodziło od pośredników finansowych jakimi są banki (→ ogromna rola banków).
  

• Jednak banki już nie były w stanie udostępnić aż tylu kredytów inwestycyjnych, bo zapotrzebowanie na nie było takie duże, wiec przedsiębiorstwa pozyskiwały też kapitały poprzez rynki finansowe.
  

• W USA tylko 20% całego kapitału jest pozyskiwana poprzez banki, a reszta przez rynek kapitałowy (a w Europie odwrotnie).
  → Mamy zjawisko DEZINTERMEDIACJI, czyli pozyskiwanie kapitału bez pośredników finansowych (bez banków).

• Wprowadzenie wspólnej waluty jednak nie spowodowało, że ten wspólny rynek europejski nagle całkowicie upodobnił się do rynku USA.

RYNEK FINANSOWY - podział:

1. Pieniężny

2. Kapitałowy

3. Kredytowy (Bankowy)

4. Pozabilansowych instrumentów pochodnych.

ZMIANY NA RYNKU FINANSOWYM PO WPROWADZENIU WSPÓLNEJ WALUTY EURO:

1. RYNEK PIENIĘŻNY:

• Po wprowadzeniu Euro dynamiczne procesy integracyjne (najszybciej te procesy przebiegły na rynku pieniężnym),
  Powstał jednolity Rynek pieniężny z jednakową dla wszystkich krajów referencyjną krótkoterminową (do 12 m-cy) stopą %.
  

• SYSTEM TARGET → jest to transfer dużych kwot pieniężnych między krajami europejskimi i ten system umożliwił szybkie zniwelowanie różnic w stopach %.
  

• Wraz z pojawieniem się Euro zniknęły krajowe stopy referencyjne, np. LIBOR itp., i zastąpiła je nowa stopa referencyjna jednakowa dla wszystkich krajów strefy Euro.
  → EURIBOR (stopa referencyjna krótkoterminowa do 12 m-cy)
  Stopa EURIBOR została szybko zaakceptowana przez wszystkich uczestników rynku finansowego europejskiego.
  

• Dla depozytów OVERNIGHT jest stopa EONIA
  

• Podstawowymi instrumentami na rynku pieniężnym są:

• Certyfikaty depozytowe (CD),

• Commercial Papers (CP) → Papiery Komercyjne (przedsiębiorstw),

• Bony Skarbowe.

W wyniku wprowadzenia Euro wzrosła emisja CD, CP, a zmniejszyła się emisja Bonów Skarbowych.
(→ Bo Pakt Komisji nakłada na państwa strefy Euro obowiązek zmniejszania deficytu budżetowego.)


2. RYNEK INSTRUMENTÓW DŁUŻNYCH:

1. Rynek instrumentów dłużnych,

• Rządy zostały zobowiązane do denominowania emitowanych obligacji (papierów wartościowych) w Euro.

1. Rynek instrumentów dłużnych korporacyjnych (przedsiębiorstw)

• Wszyscy liczyli się z szybkim rozwojem obligacji korporacyjnych.
  Dużo wielkich przedsiębiorstw o międzynarodowej pozycji skorzystało na emisji międzynarodowych obligacji korporacyjnych.
  
  W tym okresie miała miejsce duża ilość emisji obligacji przekraczająca nawet 1 mld, np.: Carefour, Elektron itp.
  
  Są Towarzystwa Ubezpieczeniowe itp., które dysponują ogromnymi kapitałami.
  

• W tym okresie PKB wszystkich krajów strefy Euro ≈ 6-7 mld Euro.
  popyt na te obligacje wielkich klientów instytucjonalnych.
  

• Zmieniały się przyzwyczajenia inwestorów:

• Inwestorzy instytucjonalni inwestowali w wyżej oprocentowane obligacje korporacyjne,

• Chęć zdywersyfikowania portfeli ze strony instytucjonalnych inwestorów.
  

• Koszty związane z emisją ze względu na konkurencję będą maleć, co może spowodować, że to źródło pozyskiwania kapitału może stać się atrakcyjniejsze niż banki.
  

3. RYNEK AKCJI (KAPITAŁOWY):

• Wprowadzenie wspólnej waluty umożliwiło bezpośrednie porównywanie wartości rynkowej spółek prowadzących działalność w różnych krajach europejskich (Unii Europejskiej).
  

• Zwiększyło to też możliwość emitowania akcji bez ryzyka walutowego.
  

• Czynniki demograficzne też odegrały tu rolę. Społeczeństwo europejskie się starzeje i żeby godnie żyć nie wystarczy polegać na emeryturze, ale samemu szukać środków, np.: poprzez kupno akcji na giełdzie (ale to było głównie w latach 1999-2000, kiedy była hossa na giełdzie, kursy ciągle rosły).
  

• Kupnem akcji są zainteresowani wielcy inwestorzy instytucjonalni, ale też gospodarstwa domowe, które zamiast lokować w banku swoje oszczędności lokowali w akcje.
  

• Europejski rynek akcji zaczął się rozwijać, bo zlikwidowane zostały bariery handlu akcjami.
  (Np.: przedtem był zapis, że inwestorzy inwestycji muszą mieć rezerwę, kupować 85% akcji danego kraju → teraz te bariery zlikwidowano, inwestorzy mogą kupować akcje w różnych krajach.)
  

• Do momentu wprowadzenia Euro handel akcjami odbywał się na 321 rynkach akcji i 17 rynkach instrumentów pochodnych.
  Po zmianach:
  Giełdy są zmuszone do zawierania aliansów strategicznych itp.
  Np.: na giełdach małych (Hong Kong) tam ceny kształtowały się inaczej niż na dużych giełdach (Frankfurt).
  Małe giełdy w krajach jak Luksemburg, Holandia (Amsterdam), Belgia (Bruksela) tworzą alianse, aby nie ulec całkowitej marginalizacji.
  

• Innym przejawem zmian po wprowadzeniu Euro na rynku kapitałowym jest łączenie rynku pierwotnego, wtórnego, instrumentów pochodnych i rozliczeń (jest także przejawem integracji). Daje to rynkom bardzo istotną przewagę.
  

• Tempo i dynamika rozwoju rynku akcji uległy załamaniu.
  

• Rozwój rynku kapitałowego związany był też wówczas z tzw. Bańką internetową → rozwój komputerów, komórek i możliwości inwestowania poprzez nie.
  

• Ale ten rozkwit poprzez „bańkę” szybko się skończył (pękła bańka spekulacyjna) i nastąpił kryzys bańki.
  

• Jednak do wielkiego kryzysu nie doszło, bańki były już uodpornione na to (miały m.in. znacznie większy kapitał).
  

• Kursy akcji jednak znacznie spadły w tym okresie:

Down Jones → 22%

Dax → 46%

Nashdaq → 79%

Nemax → 93%

• W VI.2002 roku Komisja ds. Papierów Wartościowych i Giełd w USA obawiając się dalszego spadku i zastoju na rynku chciała przywrócić zaufanie:
  → zarządzenie obligujące spółki do potwierdzenia prawdziwości swoich bilansów, gdy obrót był powyżej 1 mld $.
  Komisja dała im czas do 14.VIII.
  

• Windowanie zysku i tuszowanie oszustw też miało często miejsce, np.:

• Przejmując akcje spółki mniej wartej,

• Firmy ukrywały swe długi w spółkach zależnych (i nie wchodziły one do bilansu głównego).
  Tak sztucznie windowane zyski i tuszowane straty powodowały, że kursy akcji ciągle rosły i powodowały nadmuchiwanie.
  
  W tym okresie inwestowanie w akcje stanowiło możliwość szybkiego wzrostu zysku.
  

• Ale szybko to wszystko doprowadziło do przeszacowania w dół.
  
  Inwestorzy stracili zaufanie do akcji, zmniejszyły się inwestycje w akcje.
  Gdy minął termin wyznaczony przez Komisję (14.VIII) ujawniły się te negatywne skutki bańki.
  

• Spadające kursy akcji spowodowały, że gospodarstwa domowe zaczęły ograniczać swoje wydatki konsumpcyjne → gospodarka też w ten sposób weszła w fazę recesji 2001, 2002 i początek 2003 roku.
  

• Ale potem kursy akcji znów zaczęły w USA rosnąć i gospodarka USA na nowo zaczęła się rozwijać.
  

• IMPLOZJA RYNKU AKCJI → gdyż zaufanie inwestorów do inwestowania spadło, ale nie tylko do tych przedsiębiorstw, gdzie wykryto fałszerstwa, lecz do wszystkich, gdyż inwestorzy bali się zaryzykować.
  

• Spadek zaufania do doradców inwestycyjnych w bankach, którzy zalecali inwestowanie w te przedsiębiorstwa.
  Spadek zaufania do:
  akcji,
  zarządzających spółkami akcyjnymi,
  audytorów,
  doradców bankowych.
  

• Znacznie zmalała ilość publicznych emisji akcji:
  Nowe emisje - Niemcy:

Rok		Nowe emisje	Wolumen emisji wg kursu akcji w mln €
1990	→	26	1550
2002	→	5	247

• Od początku 2003 roku podejmowane przedsięwzięcia w celu zwiększenia obrotu na rynku akcji. Jednak zaobserwowano ponowne optymistyczne oceny na rynku USA → inwestorzy znów powrócili a na rynek.
  
  (M.in. plan redukcji podatków, który zakłada 50% redukcje podatków od dywidend i 25% od zysków kapitałowych.)
  → Na atrakcyjności zyskują akcje, gdyż większe zyski pozostają w kieszeni.
  → Rynek akcji USA znów się rozwinął co miało duże przełożenie na rynek europejski.

„Euro a jednolity europejski rynek finansowy”

1

Oczekiwanie zmian kursu w wyniku możliwości zmian wymienionych czynników

Kurs waluty

Popyt i podaż danej waluty

Długookresowe tendencje gospodarcze:

• zmiany wydajności pracy,

• zmiany gustów,

• postęp techniczny,

• konkurencyjność gospodarki,

• ryzyko inwestycyjne.

Aktualny stan gospodarki:

• zmiany PKB,

• zmiany cen,

• zmiany stopy procentowej.

Polityka ekonomiczna:

• monetarna,

• fiskalna,

• naukowa,

• handlowa,

• inne.

Czynniki polityczne:

• zmiany systemowe,

• wydarzenia jednorazowe,

• stopień stabilności politycznej.

Spekulacje na temat zmiany kursów

KROK 1

Deficyt > od 3% PKB lub/i zadłużenie > od 60% PKB

Raje członkowskie przekazują dane budżetowe Komisji Europejskiej

Deficyt < od 3% PKB i zadłużenie < od 60% PKB

KROK 2

Komisja Europejska przedstawia sprawozdanie

• Brak zagrożeń nadmiernego deficytu.

• Deficyt przekracza wartość referencyjną wyjątkowo i przejściowo kształtuje się w pobliżu 3% PKB.

• Kwota zadłużenia obniża się i zbliża się wystarczająco szybko do wartości referencyjnej.

Procedura
nie zostaje uruchomiona

Niebezpieczeństwo występowania nadmiernego deficytu

KROK 3

Komisja Europejska przekazuje Radzie ECOFIN stanowisko oraz pozycje.

Komisja Gospodarcza i Finansowa przekazuje Radzie ECOFIN swoje stanowisko

KROK 4

Występuje nadmierny deficyt

Nie występuje nadmierny deficyt

Decyzje Rady ECOFIN

Decyzje podejmowane są kwalifikowaną większością głosów zgodnie z definicją stanowi ona ¾ z 87 głosów:

• 10 głosów mają Niemcy, Francja, Włochy i Wielka Brytania.

• 8 głosów Hiszpania.

• 5 głosów Belgia, Grecja, Holandia, portugalia.

• 4 głosy Austria, Szwecja.

• 3 głosy Dania, Irlandia, Finlandia.

• 2 głosy Luksemburg

KROK 5

Zalecenia Rady ECOFIN dla krajów członkowskich

Procedura zostaje zamknięta

Winien

• Aktywa finansowe i rzeczowe kraju.

• Import towaru z USA

Ma

• Zobowiązania rzeczowe lub finansowe wobec zagranicy

EMITENT

(issuer)

Grupa kierownicza

(management group)

Grupa subskrypcyjna

(underwriting group)

Grupa sprzedająca

(selling group)

Umowa subskrypcyjna

(subscription agrement)

Bank prowadzący

Umowa partycypacyjna

(sub-underwriting agreement)

Umowa sprzedaży emisji

(selling group agreement)

Umowa między kierownikami

(agreement among managers)

3 rodzaje banków

(ale nie ma wyraźnego podziału)

najliczniejsza grupa

---