PROMOCJA ZDROWIA

1. WHO (1947) zdrowie to dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie wyłącznie brak choroby

2. Zdrowie:

• zależy od czynników zewnętrznych i wewnętrznych

PROCES ZDROWIA

Proces zdrowia - jest procesem umożliwiającym jednostką i grupą społecznym zwiększenie kontroli nad uwarunkowaniami zdrowia w celu poprawy ich stanu zdrowia oraz sprzyjających rozwojowi zdrowego stylu życia, a także ukształtowaniem innych społecznym, środowiskowym i osobniczych czynników prowadzących do zdrowia

ZARYS HISTORII

• pierwszy kraj KANADA 1944 MARC LALONDE „Nowa perspektywa dla zdrowia Kanadyjczyków”

• 1987 „Światowe zgromadzenie zdrowia ustaliło, że globalnie stan zdrowia społecznego jest zły i ulega stałemu pogorszeniu, postanowiono położyć nacisk na podstawową opiekę zdrowotną, oraz podjąć działania prozdrowotne”

• działania w Europie - od początku lat 80-tych

• ustalono, że głównym celem promocji zdrowia ma być poprawienie zdrowia społeczeństw lokalnych poprzez organizowanie działań opartych na:

• obrazie środowisk wspierających zdrowie i politykę prozdrowotną

• umożliwia społeczeństwom lokalnym i jednostkom ustalenie ich pełnego potencjału zdrowotnego

• mediacji na rzecz zdrowia w środowisku

KARTA OTTAWSKA (Ottawa Charakter 1986)

• powstała 1 Międzynarodowa Konferencja Promocji Zdrowia w Ottawie stała się „Konstytucją promocji zdrowia”

W końcu lat 70 WHO lista czynników warunkujących zdrowie:

• pełne korzystanie z praw i swobody obywatelskiej

• możliwość zatrudnienia i praw w odpowiednich warunkach

• dobre warunki mieszkaniowe

• możliwość oszczędzania

• regeneracja sił i rozrywki

• dostępność odpowiedniej bielizny i odzieży

• komunikacja i łączność z innymi ludźmi

• uzyskanie odpowiedniego wykształcenia

NEGATYWNE:

• brak pracy

• złe stosunki w środowisku pracy

• nadmierny wysiłek

• palenie tytoniu

• nadużywanie alkoholu

• nadmierne spożywanie pokarmów; złe odżywienie

• uczestnictwo w wypadku drogowym w ostatnim czasie

• brak aktywności fizycznej w czasie wolnym

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZDROWIE SPOŁECZEŃSTWA

• sytuacja demograficzna

• styl życia obywateli

• poziom warunków zdrowotnych (ogólny stan higieniczno-sanitarny)

• sprawność systemu ochrony zdrowia

PODSTAWOWE UWARUNKOWANIA ZDROWIA

• warunki fizyczne

• warunki społ.-gosp.

• warunki kulturalne

• warunki polityczne

• czynniki biologiczne

• czynniki demograficzne

• system opieki zdrowotnej

W PROCESIE TWORZENIA ZDROWOTNEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ:

1 - w zakresie stylu życia

• przestrzeganie rygorów zdrowotnej diety

• regularnej aktywności fizycznej

• zdobywanie i wykorzystywanie

2 - w zakresie problematyki środowiskowej

Czynniki, które mogą być poddawane kontroli (np. szkodliwe substancje chemiczne, promieniowane jonizujące, czynniki biologiczne), środowisko, które może powodować kontrast (woda, powietrze, żywność, mieszkanie)

3 - w zakresie opieki zdrowotnej

Istotne są organizowanie, struktura, jakość, dostępność i akceptacja w udzielanych świadczeniach

5 GRUP WARUNKUJĄCYCH ZDROWIE

• środowisko fizyczne (powietrze, woda, odpady, promieniowanie, przyroda, warstwa ozonowa)

• środowisko społeczne (normy, wartości, obyczaje)

• środowisko polityk sektorowych (kierunki działań i strategia w rolnictwie, energetyce)

• środowisko zasobów (źródła finansowe, infrastrukturalne)

• ogólne środowisko polityczne (świeckie/religijne, wojna/pokój, ustrój polityczny)

5 DZIAŁAŃ (KARTA OTTAWSKA)

• określenie zdrowotnej polityki społecznej

• tworzenie środowisk wspierających zdrowie

• wzmacnianie działań społecznych

• rozwijanie umiejętności osobniczych

• reorientacja świadczeń zdrowotnych

Aktualnie istnieje 7 zjawisk, na które promocja zdrowia powinna reagować:

• w miejscu zamieszkania - wobec istnienia niepohamowanego wzrostu urbanizacji i zmniejszania się terenów uprawnych ;

• w rodzinie - w związku ze zmianami w strukturze rodziny, odpowiedzialności i w zakresie ról członków rodziny;

• w pracy - w obliczu pojawiania się nowych wzorców, nowych zagrożeni, konkurencji;

• w zakresie starzenia się - ze względu na wydłużenie się czasu życia i rozwój zależności od innych ludzi

• w zakresie przemocy - z uwagi na rosnącą agresję, konflikty oraz w trosce o ich ofiary, uciekinierów;

• w obszarze rynku - biorąc pod uwagę ostry zwrot ku postawom konsumpcyjnym, prywatyzacji świadczeń;

• w zakresie porozumiewania się - w warunkach rewolucyjnych zmian w przekazywaniu informacji i powstawaniu nowych technik uczenia się;

Zdrowotna polityka społeczna

W polityce społecznej należy pamiętać że w obrębie każdej dziedziny - np. w edukacji, transporcie, mieszkalnictwie, energetyce, podobnie jak w opiece zdrowotnej muszą istnieć strategie dające ludziom możliwości promowania zdrowia.

Właściwe pojmowana promocja zdrowia jest zawsze interwencją w system społeczny.

Strategia wdrażania promocji (WHO):

• ustanowienie wiarygodności podejmowanego programu zdrowotnego

• tworzenie ośrodków, gdzie będzie powstawała aktualizacja i/lub nowe programy zdrowotne

• wyraźne określenie potrzeb zaangażowania finansowego, mechanizmy tworzenia nowych funduszy dla PZ

• tworzenie i stałe wzmacnianie infrastruktury PZ

• ułatwienie działań międzysektorowych

• opracowanie systemu rozliczalności

• tworzenie przykładowych ośrodków i modeli wzorcowej pracy na rzecz PZ

• popieranie innowacji w działaniach na rzecz zdrowia

• ułatwienie podejmowania działań na rzecz zdrowia społecznościom lokalnym

• uwidocznienie działań na rzecz PZ

Zdrowie środowiskowe

• stan zdrowia uwarunkowany działaniem czynników środowiskowych

• problematyka zdrowotna związana ze środowiskiem przyrodniczym, czyli otoczeniem w którym człowiek żyje i pracuje, korzystając z jego walorów i narażając się na jego szkodliwe czynniki

• jest to ważny element promocji zdrowia, rozwijający się od początku lat 90-tych

Współczesne środowisko życia różni się od naturalnego co najmniej z trzech powodów:

• pojawiają się antropogenne zanieczyszczenia chemiczne powietrza, wody, żywności, w miejscu pracy, mieszkania, wypoczynku.

• dziłanie różnych czynników fizycznych o nadmiernym natężeniu: hałasu, wibracji, promieniowania jonizującego, pól elektromagnetycznych, wilgotności, temperatury

• czynnik biologiczny: pasożyty, bakterie, wirusy w krajach biednych, alergennych, mykotoksyny, aflatoksyn - w krajach wysoko rozwiniętych

,,Siły napędowe” (driving forces) - Kickbusch, 1997

Stwarzają warunki do powstania zagrożeń zdrowia lub zapobiegania im. Zalicza się do nich:

• rozprzestrzenianie zasad wolnej demokracji

• dominacja sił rynkowych

• zintegrowanie gospodarki światowej

• dokonanie przemian w systemach produkcji i rynkach

• rozpowszechnienie przemian technologicznych i ich szybkość

• zrewolucjonizowanie środków przekazu i obrona interesów konsumenta

Poprawa stanu zdrowia ludności jest obserwowana wszędzie tam gdzie ma miejsce kombinacja czterech czynników:

• wzrostu gospodarczego

• wyrównanej dystrybucji dochodów

• znacznego inwestowania w edukację

• spójności społecznej

Edukacja zdrowotna

• podstawowy element promocji zdrowia

• ma prowadzić do zapoznania się z celem działań na rzecz zdrowia oraz zapobiegania chorobom przez wpływ na zachowania osobnicze, postawy społeczne i wykazanie korzyści płynących z zachowania zdrowia

• ma polegać na dostarczaniu wiedzy oraz uczestniczeniu we wspólnym działaniu

Zapobieganie chorobom - 3 poziomy:

1. Profilaktyka pierwotna - zapobieganie występującym chorobom

2. Profilaktyka wtórna - powstrzymywanie rozwoju choroby przez wczesne wykrywanie i skuteczne leczenie

3. Profilaktyka trzeciego stopnia - zapobieganie nawrotowi choroby, minimalizacja powikłań i niepełnosprawności i zapobieganie właściwej jakości życia

Rys historii - Polska

Początki promocji zdrowia na ziemiach polskich zaczęły się w roku 1801, kiedy ukazało się pierwsze w Polsce pisane w języku ojczystym czasopismo popularnonaukowe pt. ,,Dziennik zdrowia dla wszystkich stanów”, które obrało sobie za cel krzewienie zasad racjonalnego zapobiegania chorobom, higieny i oświaty sanitarnej oraz walkę z przesądami i zabobonami w lecznictwie.

Promocja zdrowia w Polsce

Największym problemem promocji zdrowia w naszym kraju jest właściwe ukształtowanie polityki zdrowotnej, która stanowi jeden z najistotniejszych elementów polityki ogólnospołecznej.

Podejmowanie działań w dziedzinie promocji zdrowia opartych na projektach biura Światowej Organizacji Zdrowia ma miejsce w Polsce od początku lat 90-tych.

Od tego czasu powstały i nadal powstają różne projekty, np.:

• Polska Sieć Zdrowych Miast (Stowarzyszenie Zdrowych Miast Polskich)

• Szkoła Promująca Zdrowie

• Promocja Zdrowia w Miejscu Pracy

• Polska Sieć Szpitali Promujących Zdrowie

Znacznym osiągnięciem jest Narodowy Program Zdrowia, który stanowi dokument państwowy w zakresie promocji i ochrony zdrowia w Polsce.

1. Edycja - 1990 - 1993

2. Edycja - 1993 - 1996

3. Edycja - 1996 - 2005

4. Edycja - 2007 - 2015

Narodowy Program Zdrowia (NPZ)

• Narodowy Program Zdrowia (obecna edukacja) stanowi Załącznik do Uchwały nr 90/2007 Rady Ministrów z dnia 15 maja 2007r.

• Określa cele i kierunki zdrowotnej polityki w Polsce do 2015

Wprowadzenie:

• U progu lat 90-tych wskaźniki stanu zdrowia ludności w Polsce były niekorzystne w porównaniu do krajów Europy Zachodniej.

• W 1990r. w odpowiedzi na strategię Światowej Organizacji Zdrowia Zdrowie dla wszystkich w roku 2000, opracowano Narodowy Program Zdrowia (NPZ). Była to pierwsza próba zjednoczenia wysiłków różnych organów administracji rządowej, organizacji pozarządowych oraz społeczności lokalnych w celu ochrony, utrzymania i poprawy zdrowia społeczeństwa polskiego.

Sposób finansowania NPZ należy rozpatrywać w aspekcie środków przewidzianych w budżecie na programy już realizowane takie jak:

• program badań przesiewowych noworodków w Polsce

• Program psychiatrycznej opieki zdrowotnej

• Program eliminacji niedoboru jodu na lata

• Narodowy program rozwoju medycyny transplantacyjnej POLGRAFT

• Inne środki przekazywane na realizację poszczególnych celów operacyjnych będą zależne od potrzeby, świadomości i możliwości realizatorów.

Należy pamiętać, że dwa podstawowe cele strategiczne mają swoje szczególne finansowanie.

• Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo - naczyniowego - Polkard (przewidywanie finansowanie w latach 2007 - 2015 w kwocie 863,5 mln złotych).

• Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych (przewidywanie finansowanie w latach 2007 - 2015 w kwocie 3 mld złotych).

Efekty

1. W wyniku monitoringu wykazały, że w ostatnim dziesięcioleciu wzrosła średnia długości trwania życia (dla kobiet do 79,4 lat, mężczyzn do 70,81 lat), a umieralność niemowląt została zredukowana do wskazań 6,4 na 1000 żywych urodzeń.

2. W latach 1995 - 2002 umieralność z powodu chorób układu krążenia spadała w przeciętnym tempie 3,6% rocznie, co było współczynnikiem wyższym od zakładanego w NPZ (1,6% rocznie).

3. Tempo spadku częstości występowania wypadków i urazów w analogicznym okresie wynosiło 2,4% rocznie i było nieznacznie wyższe od zakładanego NPZ (2,2% rocznie).

4. Zaobserwowano też znaczny spadek zapadalności na WZW typu B z ponad 12 przypadków na 100 000 ludności w roku 1997, do niespełna 5 przypadków na 100 000 ludności obecnie.

5. Natomiast niekorzystne zmiany zaobserwowano w zakresie zdrowia psychicznego. W okresie 1995 - 2001 wzrósł o 62% współczynnik leczonych po raz pierwszy w poradniach zdrowia psychicznego.

6. Zachodzące w społeczeństwie zmiany demograficzne i ekonomiczne skłaniają do uwzględnienia nowych celów dotyczących zapobiegania niepełnosprawności i propagowania aktywności ludzi starszych.

Obecnie czwarta wersja NPZ na lata 2007 - 2015, nawiązuje do:

• Światowej Deklaracji Zdrowia

• strategii Zdrowie 21 - zdrowie dla wszystkich w XXI wieku

• założeń programu Unii Europejskiej w dziedzinie zdrowia publicznego (decyzja 1786/2000/WE).

• nowej strategi zdrowia publicznego

• oraz projektu Decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej wspólnotowy program w dziedzinie zdrowia na lata 2007 - 2013

Narodowy Program Zdrowia...

• Uwzględnienia główne kierunki polityki zdrowotnej i stwarza szanse na bardziej skuteczną realizację zadań związanych ze zdrowiem społeczeństwa.

• Podstawowym warunkiem osiągnięcia celów NPZ jest włączenie się do ich realizacji organów administracji rządowej, organizacji pozarządowych, a przede wszystkim samorządów społeczności lokalnych samych obywateli.

• Rolą rządu jest tworzenie warunków sprzyjających realizacji działań podejmowanych przez wszystkie ww. podmioty.

• Tylko przy wspólnym wysiłku i ścisłym współdziałaniu obywateli możemy poprawić stan zdrowia Polaków, a tym samym jakość ich życia.

NARODOWY PROGRAM ZDROWIA 2007 - 2015

Sytuacja demograficzna

• Wieloletnie prognozy demograficzne pozwalają na zaplanowanie i zastosowanie założeń polityki do przyszłych potrzeb zdrowotnych społeczeństwa.

• Pod koniec 2005 roku liczba ludności Polski wynosiła 38 157 tys. i była mniejsza o około 100 tys. w porównaniu do 2000 roku.

• Od połowy lat 80-tych systematycznie zmniejsza się dział w łącznej liczbie ludności dzieci i młodzieży w wieku poniżej 20 lat. W 2004 roku grupa ta stanowiła 24,5% ogółu ludności, a populacja dzieci w wieku 0 - 14 lat - 16,7%.

• W tym samym okresie zwiększa się udział osób w wieku 65 lat i więcej. W 2004 roku osoby te stanowiły 13,1% ogółu ludności Polski.

• Według prognozy GUS, do 2010 roku udział osób starszych w łącznej liczbie ludności będzie zmieniał się znacznie, w następnych latach wzrost będzie szybki i w 2030 osiągnie poziom ok.24%, co co oznacza, że prawie co czwarty Polak będzie miał co najmniej 65 lat.

• W miastach populacja osób starszych będzie większa niż na wsi.

Sytuacja zdrowotna społeczeństwa polskiego

• W ciągu ostatnich 13 lat przeciętna jakość życia wzrosła o 4,6 roku w przypadku mężczyzn i o 4 lata w przypadku kobiet. W 2004 roku wyniosła 70,7 lat dla mężczyzny i 79.2 lat u kobiet.

• Generalnie jednak należy stwierdzić, że stan zdrowia Polaków jest gorszy niż pozostałych krajów Unii Europejskiej.

• Długość życia w Polsce jest wyraźnie krótszy niż przeciętnie dla wszystkich 25 krajów Unii Europejskiej - o 4,6 lat dla mężczyzn i o 2,5 lat dla kobiet (dane za 2003 rok).

• Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia z 2002 roku, Polacy żyją w zdrowiu przeciętnie 65,8 lat (63,1 mężczyźni i 68,5 lat kobiety) a więc około 4,9 lat krócej niż przeciętnie mieszkańcy Unii Europejskiej, przy czym różnica w stosunku do najdłużej żyjących Szwedów wynosi 7,5 lat.

• Wskaźnik umieralności w Polsce jest wyższy od przeciętnego w krajach UE we wszystkich grupach wiekowych z wyjątkiem kobiet w wieku 15-29 lat. W najbardziej niekorzystnej sytuacji są mężczyźni w wieku 30-59 lat.

• Także dzieci poniżej 15 roku życia mają o 40% większe ryzyko zgonu niż rówieśnicy z innych krajów UE.

• W roku 2004 zmarło w Polsce 73,2 tys. mężczyzn i 28,9 tys. kobiet w wieku największej aktywności społeczno - zawodowej, tzn. 25-64 lata. Liczba ta stanowi 37% liczby ogółu zmarłych mężczyzn i o 17% ogółu zmarłych kobiet (przeważającą przyczyną zgonów w tej grupie wiekowe stanowią obecnie nowotwory złośliwe).

Do głównych przyczyn zgonów należą:

• choroby układu krążenia (41,1% wszystkich zgonów mężczyzn i 52,6% zgonów kobiet w 2004 roku) - umieralności z powodu tych chorób wykazuje trend spadkowy

• nowotwory złośliwe (26,4% zgonów mężczyzn i 22,8% zgonów kobiet) zagrożenie życia z ich powodu nie zmniejsza się a w przypadku niektórych rodzajów nowotworów, takich jak nowotwory jelita grubego, gruczołu krokowego, raka płuc u kobiet wzrasta. Nowotwory złośliwe stanowią największą przyczynę przedwczesnych zgonów kobiet. Nowotworem najbardziej zagrażającym życiu mieszkańców Polski rak oskrzeli i płuc

• przyczyny zewnętrzne (9,7% zgonów mężczyzn i 3,6% zgonów kobiet) - zgony z tego powodu wykazują trend spadkowy. Wśród nich dominują wypadki komunikacyjne z wrastającą liczbą pieszych.

• Gdyby w 2002 roku natężenie umieralności w poszczególnych grupach wiekowych w Polsce było takie samo jak przeciętne w 25 krajach UE, wówczas liczba osób zmarłych w naszym kraju byłaby rocznie o około 80 tys. niższa.

NARODOWY PROGRAM ZDROWIA 2007 - 2015

Cel główny: „Poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności oraz zmniejszenie nierówności w zdrowiu”

osiągany przez:

1. kształtowanie prozdrowotnego stylu życia społeczeństwa

2. tworzenie środowiska życia, pracy i nauki sprzyjającego zdrowiu

3. aktywizowanie jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych do działań na rzecz zdrowia

I Strategiczne cele zdrowotne

• zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu chorób naczyniowo - sercowych, w tym udarów mózgu

• zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu nowotworów złośliwych

• zmniejszenie częstości urazów powstałych w wyniku wypadków i ograniczenie ich skutków

• zapobieganie zaburzeniom psychicznym przez zadania prewencyjno - promocyjne

• zmniejszenie przedwczesnej zachorowalności i ograniczenie negatywnych skutków przewlekłych schorzeń układu kostno - stawowego

• zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu przewlekłych chorób układu oddechowego

• zwiększenie skuteczności zapobiegania chorobom zakaźnym i zakażeniom

• zmniejszenie różnic społecznych i terytorialnych w stanie zdrowia populacji

II Cele operacyjne dotyczące czynników ryzyka i działań w zakresie promocji zdrowia

• zmniejszenie rozpowszechniania palenia tytoniu

• zmniejszenie i zmiana struktury spożycia alkoholu oraz zmniejszenie szkód zdrowotnych spowodowanych alkoholem

• poprawa sposobu żywienia ludności i jakości zdrowotnej, żywności oraz zmniejszenie występowania otyłości

• zwiększenie aktywności fizycznej ludności

• ograniczenie używania substancji psychoaktywnych i związania z tym szkód zdrowotnych

• zmniejszenie narażenia na czynniki szkodliwe w środowisku i pracy oraz ich skutków zdrowotnych i poprawa stanu sanitarnego kraju

III Cele operacyjne dotyczące wybranych populacji

• poprawa opieki zdrowotnej nad matką, noworodkiem i małym dzieckiem

• wspieranie rozwoju i zdrowia fizycznego, psychospołecznego oraz zapobieganie najczęstszym problemom zdrowotnym i społecznym dzieci i młodzieży

• tworzenie warunków dla aktywnego życia osób niepełnosprawnych

• intensyfikacja zapobiegania próchnicy zębów u dzieci i młodzieży

IV Niezbędne działania ze strony ochrony zdrowia i samorządu terytorialnego

• aktywizacja jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych do działań na rzecz zdrowia społeczeństwa

• poprawa jakości świadczeń zdrowotnych w zakresie skuteczności, bezpieczeństwa i akceptowalności społecznej, w tym postrzegania praw pacjenta

• usprawnienie wczesnej diagnostyki i czynnej opieki nad osobami zagrożonymi chorobami układu krążenia, udarami mózgowymi, nowotworami, powikłaniami cukrzycy, chorobami układu oddechowego oraz chorobami reumatycznymi, szczególnie przez działania podstawowej opieki zdrowotnej

• na zwiększenie i optymalne wykorzystanie systemu ochrony zdrowia oraz infrastruktury samorządowej dla potrzeb promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej

Cel strategiczny 1

Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu chorób naczyniowo - sercowych, w tym udarów mózgu

• Mimo niewątpliwego sukcesu w dziedzinie ograniczenia umieralności z powodu chorób układu krążenia obserwowanego od 1991 roku, choroby układu krążenia (CHUK) pozostają nadal najważniejszą przyczyną umieralności przedwczesnej wśród kobiet i mężczyzn w Polsce. Prawie, co drugi Polak umiera z powodu chorób serca i naczyń

• CHUK stanowią jedną z najważniejszych przyczyn absencji chorobowej, hospitalizacji oraz inwalidztwa. Wpływa w znaczny sposób na jakość życia polaków szczególnie osób w wieku średnim i podeszłym. Konsekwencją tego są także wydatki ze środków publicznych i środków własnych obywateli na leczenie CHUK

• Zgodnie z założeniem programu POLKARD, którego głównym celem jest utrzymanie tempa redukcji umieralności z powodu chorób układu sercowo - naczyniowego w Polsce w latach 2003 - 2012 zakłada się:

• Zmniejszenie umieralności u osób poniżej 65 roku życia

• Zmniejszenie liczby czesnych zgonów z powodu udarów mózgu

• Uzyskanie u co najmniej 70% chorych, którzy przeżyli ostry okres udaru, samodzielności w wykonywaniu podstawowych czynności życia codziennego

Cel strategiczny 2

Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu nowotworów złośliwych

• Choroby nowotworowe są drugą przyczyną zgonów w Polsce, co wynika przede wszystkim z faktu późnego ich wykrywania i niskiej skuteczności ich leczenia. Mocną stroną polskiej onkologii jest natomiast sieć ośrodków onkologicznych o wysokim poziomie referencyjności

• Wykorzystując możliwości istniejące w prowadzeniu w 2005 roku ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego „Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych”, przewiduje się osiągnięcie następujących efektów realizacji przedmiotowego celu strategicznego:

• Zmniejszenie umieralności z powodu nowotworów ogółem

• Zmniejszenie umieralności z powodu raka piersi, w stopniu znacznym raka szyjki macicy przez wprowadzenie na skalę populacyjną zorganizowanych badań przesiewowych mammograficznych i cytologicznych

Cel strategiczny 3

Zmniejszenie częstości urazów powstałych w wyniku wypadków i ograniczenie ich skutków

• Urazy powstałe w wyniku wypadków stanowią w krajach rozwiniętych coraz większy problem zdrowotny, społeczny i ekonomiczny (wysokie koszty leczenia i rehabilitacji ofiar wypadków). W Polsce liczba zgonów z powodu urazów i zatruć wynosi 26 - 28 tys. rocznie

• W ostatnich 10 - 15 latach w wielu krajach wdrożone zostały programy prewencyjne, ukierunkowane na wybrane grupy wypadków środowiska społeczne lub grupy wiekowe

• Widoczne sukcesy uzyskano dzięki skoordynowaniu wszystkich podejmowanych w tym zakresie działań, a także edukacji społeczeństwa oraz uzyskaniu roli czynników psychologicznych i środowiskowych w przyczynach wypadków

• Doświadczenie ostatniego dziesięciolecia wskazują na potrzebę nie tylko zapobieganiu urazom powstającym w wyniku wypadków, lecz także promocji bezpieczeństwa

• Duże znaczenie dla poprawy w zakresie urazów komunikacyjnych w Polsce będzie miała m. in. realizacja programu GAMBIT

• Zakłada się osiągnięcie następujących efektów realizacji przedmiotowego celu strategicznego:

• Zmniejszenie odsetek ofiar śmiertelnych wskutek urazów powstałych w wyniku wypadków drogowych

• Zmniejszenie liczby urazów powstałych w wyniku wypadków przy pomocy połowy stanu z 2005 roku

• Zmniejszenie liczby urazów powstałych w wyniku wypadków w szkole przynajmniej do połowy stanu z 2005 roku

Cel strategiczny 4

Zapobieganie zaburzeniom psychicznym przez działania prewencyjno - promocyjne

• Dane europejskie wskazują na znaczne rozpowszechnienie zaburzeń psychicznych, co pociąga za sobą narastające koszty społeczne i gospodarcze. W 2004 roku 27% dorosłych mieszkańców Europy doświadczało zaburzenia zdrowia psychicznego. Najczęściej występujące problemy zdrowia psychicznego to zaburzenia lękowe i depresje.

• Przewiduje się, że do 2020 roku depresja będzie najpowszechniej występującym zaburzeniem psychicznym

• Należy podkreślić, że zaburzenia psychiczne kosztują państwo utratę 3 - 4% PKB i są najczęstszą przyczyną pobierania rent inwalidzkich

• Grupą szczególnie wymagają pomocy jest młodzież, ze względu na jej pogarszające się samopoczucie psychospołeczne (wynikające ze stresu, narastającej przemocy, dostępności narkotyków). W związku z powyższym planowanie jest wdrożenie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego, co byłoby zgodne z ustaleniami konferencji helsińskiej, nakazującej opracowanie w krajach UE Krajowego Planu Działania w zakresie promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zachowaniom psychicznym, z zapewnieniem odpowiednich środków finansowych

• Zakłada się osiągnięcie następujących efektów:

• Zmniejszenie występowania zaburzeń psychicznych w latach 2007 - 2015, w tym liczby samobójstw

• Zmniejszenie liczby osób z dyskomfortem psychicznym a zwłaszcza z objawami lękowymi, depresyjnymi, reakcjami kryzysowymi, myślami samobójczymi

• Promowanie zdrowia psychicznego poprzez dostarczanie wiedzy i umiejętności potrzebnych do prawidłowego psychospołecznego rozwoju dzieci i młodzieży oraz rozwiązywanie problemów życiowych, kształtowanie zachowań korzystnych dla zdrowia psychicznego

• Zwiększenie liczby programów oraz placówek oferujących profesjonalną pomoc i poradnictwo dla osób narażonych na zaburzenia zdrowia psychicznego, dzieci i młodzieży, osób starszych, bezrobotnych, osób narażonych na przemoc

• Poprawa jakości życia osób chorych na przewlekłe choroby psychiczne

Cel strategiczny 5

Zmniejszenie przedwczesnej zachorowalności i ograniczenie negatywnych skutków przewlekłych schorzeń układu kostno - stawowego

• Do chorób tych zalicza się około 200 chorób układu ruchu o przewlekłym charakterze i różnym stopniu zajęcia stawów i narządów wewnętrznych. Można wśród nich wyróżnić dwie główne grupy: zapalne choroby reumatyczne (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty, dna moczanowa i inne) oraz choroby reumatyczne niezapalne (choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa i stawów obwodowych, osteoporoza i inne)

• Szacuje się, że liczba osób dotkniętych dolegliwościami reumatycznymi stale przyjmujących leki przeciwbólowe wynosi ok. 5 mln

• Liczba osób niepełnosprawnych u których w ZUS w 2005 roku orzeczono po raz pierwszy lub ponownie rentę inwalidzką z powodu chorób reumatycznych wynosi ok. 75 tys. osób

• Koszty chorób reumatycznych pochłaniają 2% PKB

• Szacowana liczba hospitalizacji z powodu chorób reumatycznych sięga 18% wszystkich hospitalizacji

• Działania podjęte w ramach NPZ powinny dotyczyć

• Zwiększenia i wyrównania dostępności do usług rehabilitacyjnych

• Monitorowania częstości orzekania o rentach inwalidzkich

• Zwiększenia świadomości społecznej w zakresie zagrożeń ze strony chorób reumatycznych

• Zmniejszenia liczby osób niepełnosprawnych z powodu chorób reumatycznych

• Zmniejszenia nierówności w dostępie do specjalistycznej opieki medycznej

Cel strategiczny 6

Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu przewlekłych chorób układu oddechowego

• W Polsce na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) choruje, co dziesiąta osoba powyżej 30 roku życia. Liczba chorych sięga 2 mln osób (około 5% kobiet i 10% mężczyzn ogólnej populacji).

• Ocenia się jednak, że tylko około 1/3 spośród tej liczby chorych jest zdiagnozowana. Według statystyk Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)

• POChP zajmuje obecnie czwarte miejsce wśród przyczyn zgonów na świecie

• Niestety szacuje się, że w ciągu najbliższych kilkunastu lat POChP stanie się już trzecią najczęstszą przyczyną śmierci. W Polsce chorym na POChP co roku przyznawanych jest około 20 tys. Rent inwalidzkich i co najważniejsze większość tych rent przyznawana jest osobom będącym jeszcze w wieku produkcyjnym, tj. między 50 a 60 rokiem życia. System ochrony zdrowia ma ograniczone możliwości długotrwałej opieki nad chorym. POChP zmusza więc często do porzucenia pracy dwie osoby chorego i członka rodziny, który musi się nim opiekować

• W celu zwrócenia uwagi na skalę problemu i zagrożenia związane zarówno z POChP, jak i innymi chorobami układu oddechowego, Europejskie Towarzystwo Oddechowe (ERS) i Europejska Fundacja Płuc (ELF) opublikowany Europejską Białą Księgę Płuc. Publikacja ta w przejrzysty sposób przedstawia zagrożenia i kierunki rozwoju dotyczące chorób płuc, w tym POChP - przyczyny ok. 200 tys. - 300 tys. Zgonów rocznie w Europie

• Realizacja wielu celów NPZ, takich jak m. In. Zmniejszenie rozpowszechniania palenia tytoniu, ograniczenie zanieczyszczeń środowiska czy zwiększenie aktywności fizycznej, powinna pozwolić na osiągnięcie w ramach przedmiotowego celu strategicznego następujących efektów:

1. Zmniejszenie zapadalności na POChP

2. Zmniejszenie chorobowości z powodu POChP

3. Zmniejszenie umieralności z powodu POChP

Cel strategiczny 7

Zwiększenie skuteczności zapobiegania chorobom zakaźnym i zakażeniom

• Obserwowany od szeregu lat spadek zapadalności na większość chorób zakaźnych nie zmienia faktu, że choroby te nadal pozostają w Polsce poważnym problemem zdrowotnym

• Zapadalność na niektóre groźne choroby zakaźne jest w Polsce wyższa niż w wielu innych krajach Unii Europejskiej. W tej grupie chorób w pierwszym rzędzie należy wymienić: zakażenia WZW typu C, zatrucia i zakażenia pokarmowe oraz gruźlicę. Wymagają one wzmożonego nadzoru.

• W zakresie chorób, którym można zapobiegać przez szczepienia, istnieje problem racjonalizacji, a w uzasadnionych przypadkach rozszerzenia programu szczepień z jednoczesną analizą ich skuteczności oraz monitorowanie niepożądanych odczynów poszczepiennych.

• W Polsce wzrasta świadomość problemu zakażeń szpitalnych i ściśle związanej z nim antybiotyków. Jest to zadanie zespołów oraz komitetów kontroli zakażeń zakładowych powoływanych na podstawie aktów wykonawczych do ustawy o chorobach zakaźnych i zakażeniach.

Zgodnie z deklaracją z Armaty (1977)…

• … zdrowie jest jednym z podstawowych praw człowieka i dlatego rządy powinny czuć się odpowiedzialne za zapewnienie niezbędnych warunków, aby ludzie mogli korzystać z tego prawa

• Państwo, centralnego oraz poprzez swoją administrację terenową (rządową i samorządową), ma obowiązek zapewnienia obywatelom możliwości utrzymania sprzyjających warunków dla pozyskania zdrowia

Karta Ottawska określa jakie są warunki niezbędne dla działań promocji zdrowia w środowisku lokalnym:

• Budowanie zdrowotnej polityki społecznej

• Tworzenie środowisk wspierających zdrowie

• Zwiększanie i wzmacnianie uczestnictwa społeczności lokalnej w działaniach na rzecz zdrowia

• Rozwijanie umiejętności osobniczych w sprawach zdrowia

• Reorientacja świadczeń zdrowotnych

• Ukierunkowania działań na równość, sprawiedliwość społeczną i ludzi żyjących w ubóstwie

Art. 152 Traktatu Amsterdamskiego mówi że…

• … zapewnianie ludziom zdrowia na wysokim poziomie musi być umieszczone w definicji i procesie wdrażania wszystkich polityk i działań Wspólnoty

• W toku rozważań nad potrzebami i możliwościami działań w zakresie promocji zdrowia zachodzi konieczność odwołania się do kryteriów oceny ważności problemów zdrowotnych

Wg WHO do takich kryteriów należą:

• OSTROŚĆ PROBLEMU

• CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA PROBLEMU

• NIEPOMYŚLNE IMPLIKACJE

• DYSTRYBUCJA PROBLEMU

• NIERÓWNOŚCI W ZASOBACH

Wg WHO, zagadnienia społeczne, wymagające uwzględnienia w programach promocji zdrowia (krajowych, regionalnych i lokalnych) dotyczą:

• miejsca zamieszkania - wobec niepohamowanego wzrostu urbanizacji i zmniejszania się terenów uprawnych

• rodziny - w związku ze zmianami w strukturze rodziny, odpowiedzialności i w zakresie ról członków rodziny

• pracy - w obliczu pojawiania się nowych wzorców, nowych zagrożeń

Przykłady podejścia „siedliskowego” w praktyce

• zdrowe miasto

• zdrowa szkoła

• zdrowe miejsce pracy

• szpital promujący zdrowie

Są to programy pomocnicze WHO w rozwoju działań na rzecz zdrowia

ZDROWE MIASTO

• Projekt funkcjonuje od lat 80-tych

• 1991 r. - powstała Polska Sieć Zdrowotnych Miast - początkowo było to 12 miast (m.in. Wrocław)

• Cele projektu:

• tworzenie sieci zdrowych miast, które współpracują ze sobą, wymieniają się doświadczeniami, udzielają sobie wzajemnie pomocy

• rozwijanie zdrowotnej i ekologicznej koncepcji miasta

• przesunięcie problematyki zdrowotnej do grupy priorytetowych

• dążenie do zintegrowania życia miasta z problemami zdrowotnymi, ekologicznymi, kulturowymi i ekonomicznymi

• popieranie rozwoju fizycznego i społecznego miasta

• uaktywnienie działań na rzecz zdrowia publicznego

• W projekcie miasto jest postrzegane jako złożony organizm, który żyje, rozrasta się i podlega nieustannym zmianom

• Zdrowe miasto - to miasto, które uzyskało poprawę warunków życia i pracy mieszkańców oraz stanu środowiska, doskonaląc nieustannie sposoby działania w celu uzyskania możliwie największego potencjału zdrowotnego i ekologicznego

Władze „ZDROWEGO MIASTA” powinny zapewnić mieszkańcom

• Czyste, bezpieczne i wysokiej jakości środowisko naturalne

• Ekosystem, utrzymywany w sposób ciągły na wysokim poziomie jakościowym

• Warunki wzrostu potencjału zdrowotnego

• Uczestnictwo w podejmowaniu decyzji dotyczących warunków życia i zdrowia

• Możliwość zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych

• Dostęp do źródeł informacji i możliwość bezpiecznego kontaktu ze środowiskiem

• Urozmaicenie życiowo ważnych i nowoczesnych warunków ekonomicznych miasta

• Utrzymywanie łączności i ciągłości kulturowej

• Uzyskanie i utrzymanie optymalnego dostępu i poziomu świadczeń

• Uzyskanie i utrzymanie wysokiego poziomu stanu zdrowia społeczeństwa

Szpital promujący zdrowie

• Projekt WHO powstał w 1988 roku w celu włączenia koncepcji, wartości i standardów promocji zdrowia w organizacyjną strukturę i kulturę szpitala, aby ułatwić i zachęcić do współpracy i wymiany doświadczeń

• Od początku istnienia projektu przyjęto założenie podstawowe, że szpital poza jego pierwszoplanowym obowiązkiem udzielania świadczeń leczniczych na możliwe najwyższym poziomie, będzie także promował zdrowie w swoim środowisku

• Zgodnie z „Rekomendacjami wiedeńskimi” z 1997 r.:

• szpitale są instytucjami, w których pracuje wiele osób, przebywa na leczeniu znaczna liczba osób, które są odwiedzane przez wiele osób, przez co istnieje szeroki „dostęp” do dużej części społeczeństwa

• szpitale mogą być miejscem pracy tworzącym zagrożenia zdrowotne. Ryzyko stwarza się nie tylko ekspozycją na różne środki toksyczne i infekcje, ale także ekspozycją na czynniki chemiczne i fizyczne oraz stres zależny od rodzaju wykonywanej pracy i stopnia ponoszonej odpowiedzialności

• szpitale są producentami znacznych ilości odpadów. Mogą one brać znaczny udział w zanieczyszczaniu środowiska, ale jednocześnie jako konsument wielu produktów, szpitale mogą promować produkty zdrowe i bezpieczne dla środowiska

MODEL I - MEDYCZNY

• Medyczne podejście do promocji zdrowia skupia się na interwencji medycznej mającej zapobiegać określonej chorobie (choroby układu krążenia, nowotwory złośliwe itp.) lub polepszyć istniejący stan.

• Zakłada on, że ludzie podporządkowują się zaleceniom ze strony pracowników służby zdrowia dla własnych korzyści zdrowotnych.

MODEL II - SPOŁECZNY

• Opiera się na poglądzie mówiącym, iż społeczne i ekonomiczne czynniki mają największy wpływ na stan zdrowia ludzi.

MODEL III - PROFILAKTYCZNY

• Działanie podejmowane w ramach profilaktyki mają na celu zarówno dodanie lat do życia poprzez wydłużenie średniej długości życia i redukcję ilości przedwczesnych zgonów, jak też dodawanie życia do lat - poprawienie jakości życia poprzez minimalizowanie skutków chorób i niepełnosprawności, promowanie zdrowego stylu życia oraz poprawę warunków społecznych i fizycznych.

PROFILAKTYKA I STOPNIA

Mają na celu oddalenie niebezpieczeństwa wystąpienia choroby lub dolegliwości poprzez prowadzenie różnorodnych działań m.in. edukacji zdrowotnej, zmian w ustawodawstwie. Przykłady działań podejmowanych w ramach profilaktyki pierwotnej:

• szczepienia ochronne,

• doradztwo genetyczne dla małżeństw

• Kontrola wagi w celu uniknięcia cukrzycy

PROFILAKTYKA II STOPNIA

W profilaktyce II stopnia nacisk kładziemy na powstrzymywanie lub odwrócenie rozwoju choroby czy dolegliwości poprzez wczesne jej rozpoznawanie i skuteczne leczenie.

Oddziaływanie na rzecz słabszych grup ludności poprzez wzrost poziomu dostępności usług zdrowotnych i nadzór w tych właśnie grupach

PROFILAKTYKA III STOPNIA

• Zasadą profilaktyki trzeciorzędowej jest zapobieganie komplikacją w momencie wystąpienia choroby, prowadzenie rehabilitacji i niedopuszczenie do nawrotu choroby.

MODEL IV - RADYKALNY

• Ten model skupia się na czynnikach społecznych, ekonomicznych i politycznych, które promują niezdrowe praktyki i twórczą rzeczy/produkty groźne dla zdrowia.

• zapewnienie pełnego zakresu zdrowych produktów żywnościowych (najlepiej subsydiowanych) w sklepach, stołówkach, restauracjach itp., odpowiednie oznakowanie produktów żywnościowych.

MODEL V - PEŁNOMOCNICTWO

• Podstawowym zadaniem promocji zdrowia jest pełnomocnictwo, które oznacza danie jednostkom i społeczeństwie możliwości pełnego uczestnictwa w decydowaniu o swoim zdrowiu i stylu życia, który chce przyjąć

• Za podstawowy cel promocji zdrowia uważa się osiągnięcie równości sprawiedliwego podziału środków służących zdrowiu

• Edukacja jest związana z 5 elementami:

• zdrowie społeczne- zdolność zgodnego współdziałania z ludźmi i środowiskiem i posiadanie udanych związków międzyludzkich

• zdrowie psychiczne - zdolność uczenia się, zdolność intelektualne człowieka

• zdrowie emocjonalne- umiejętność kontrolowani emocji, aby osoba mogła je swobodnie wyrażać we właściwym momencie i wyrażała je właściwie, zdolność nie wyrażania emocji gdy byłoby to niemożliwe

• zdrowie duchowe- wiara w jednoczącą siłę i dla niektórych będzie to natura, dla innych prawa naukowe, a dla innych siły nadprzyrodzone

• zdrowie fizyczne- zdolność wykonywania codziennych zadań bez nadmiernego zmęczenia i biologicznej integralności jednostki.

CHOROBY CYWILIZACYJNE

NOWOTWORY

Negatywna historia naszego życia

1. Okres życia łonowego: niewłaściwy tryb życia matki w czasie ciąży, jak:

• palenie czynne lub bierne papierosów, spożywanie alkoholu czy niewłaściwe odżywianie matki upośledzające rozwój dziecka,

• szkodliwe czynniki środowiska sprzyjające powstawaniu wad wrodzonych

2. Okres niemowlęcy i dziecięcy:

• skracanie okresu karmienia piersią jest niekorzystne dla rozwoju dziecka,

• przekarmienie sprzyja rozwojowi komórek tłuszczowych i otyłości

3. Okres szkolny:

• pierwsze stresy w szkole i w domu potęgowane przez wygórowane oczekiwania rodziców,

• nadmiar zajęć szkolnych i pozaszkolnych uniemożliwiający relaks zabawę,

• pierwszy papieros i pierwszy alkohol, a czasem narkotyk

• kształtowanie się niewłaściwego stylu życia odzwierciedlającego styl życia rodziców lub środowiska

4. Okres stabilizacji życiowej i zawodowej:

• pogłębianie się niekorzystnego stylu życia, przede wszystkim poprzez spadek aktywności fizycznej, palenie papierosów, alkoholu, nieracjonalną dietę.

• pojawienie się otyłości i nadciśnienia tętniczego oraz pierwszych objawów choroby wieńcowej.

• stresy związane z pracą i życiem rodzinnym nasilone brakiem umiejętności ich rozładowywania.

5. Okres emerytury:

• zagubienie się po przejściu na emeryturę,

• brak celu dalszego życia, trudność ze znalezieniem swojego miejsca w rodzinie czy środowisku nasilające stres,

• brak wsparcia społecznego.

Przedłużenie życia w przypadku prawidłowo prowadzonej profilaktyki i leczenia w wybranych jednostkach chorobowych wynosi:

• rak szyjki macicy - 23 lat

• rak jelita grubego - 12 lat

• rak prostaty - 16 lat

• choroba wieńcowa - 14 lat

• cukrzyca - 25 lat

ZDROWIE POLAKÓW

Jak Polacy oceniają swój stan zdrowia?

• 15% - jako bardzo dobry

• 38% - jako dobry

• 29% - taki sobie ani dobry ani zły

• 18% - twierdzą że on jest zły

• 3% - bardzo zły

Na co najczęściej Polacy się uskarżają?

• 76% przeziębienie i kaszel

• 68% podenerwowanie

• 66% ból głowy

• 65% zapalenie gardła

• 64% ogólne osłabienie

• 59% ból mięśni i stawów

• 54% ból kręgosłupa

• 47% ból zębów

• 43% niestrawność

• 40% palpitacje serca

• 18% podwyższony cukier we krwi

• 21% nadwaga i otyłość

• 25%podwyższony poziom cholesterolu

DEKALOG ZDROWEGO STYLU ŻYCIA

1. Ruszaj się zdrowo, ćwicz regularnie- zdobądź kondycję i utrzymaj ją.

2. Jedz warzywa i owoce 5-9 razy dziennie- graj w kolory- im barwniejszy talerz tym lepiej.

3. Ogranicz spożycie soli i cukru- wodę pij sam, mięsem dziel się z przyjacielem, sól i cukier oddaj wrogowi.

4. Spożywaj mniej tłuszczów zwierzęcych- miej zawsze pośród zapasów żywności oliwę z oliwek, a na talerzu morską rybę.

5. Unikaj nadwagi, nie objadaj się- zważ ile ważysz.

6. Ogranicz lub wyeliminuj używki- nie pal nigdy, pij czasami.

7. Pamiętaj o najważniejszych badaniach profilaktycznych - nie pozwól się zaskoczyć chorobie.

8. Poznaj historię zdrowia rodziny - niektóre choroby dziedziczysz - zamiast zdać się na przypadek, sprawdź na co chorował dziadek

9. Odpoczywaj regularnie, nie dawaj się stresowi, uśmiechaj się - szukaj najprostszych, najprzyjemniejszych, najzabawniejszych sposobów, by zająć się aktywnym, zdrowym życiem

10. Zacznij już dziś - myśl zawsze jeśli nie ja, to kto, jeśli nie dziś, to kiedy

METABOLICZNE CHOROBY CYWILIZACYJNE

• choroba wieńcowa

• miażdżyca naczyń

• cukrzyca

• nadciśnienie tętnicze

• otyłość

CHOROBA WIEŃCOWA - GŁÓWNY ZABÓJCA POLAKÓW

Obecnie choroba niedokrwienia serca:

• jest główną przyczyną zgonów w krajach rozwijających się

• w krajach Europy Środkowej i Wschodniej stale wzrasta częstotliwość jej występowania

• w bogatych krajach występuje znacznie częściej w ubogich warstwach społecznych

Najczęstszą przyczyną zgonów dorosłych Polaków są powikłania chorób układu krążenia zawał serca i udar mózgu.

Corocznie z tego powodu umiera w Polsce 100 tys. osób. Choroby te są konsekwencja nadciśnienia tętniczego, nieprawidłowego odżywiania, braku aktywności fizycznej oraz zaburzeń lipidowych.

• 44,5% dorosłych Polaków ma ciśnienie wyższe niż 140/90mmHg

• 54% Polaków nie wie, że ma NT, a tylko 8,5% jest skutecznie leczona

• u 51% dorosłych Polaków stwierdza się nadwagę lub otyłość

CO MOŻEMY ZROBIĆ ABY POPRAWIĆ TĘ SYTUACJĘ?

• Zdrowa dieta

• Ćwiczenia

• Unikaj stresu

• Alkohol

• STOP paleniu

ŚWIATOWY DZIEŃ SERCA

Ostatnia niedziela września każdego roku

Miażdżyca- cichy zabójca

Choroba ta rozwija się niezauważalnie przez wiele lat

Na wzrost ryzyka zachorowania na miażdżycę mają wpływ następujące czynniki:

• podwyższony poziom cholesterolu całkowitego oraz LDL

• wysokie ciśnienie tętnicze krwi

• palenie papierosów

• otyłość

• upośledzenie tolerancji glukozy

• niskie stężenie HDL

Zalecenia światowych ekspertów, jak i uzgodnienia polskich specjalistów, określają stężenie cholesterolu:

• poniżej 190mg% jako wartości pożądane, niosące za sobą minimalne ryzyko zachorowania

• wartość powyżej 190mg% wymagają przestrzegania diety i zwalczania innych czynników ryzyka, często także odpowiedniego leczenia farmakologicznego

• wartość cholesterolu LDL, powinny być poniżej 115mg% u osób bez czynników ryzyka, natomiast poniżej 100mg% u osób z obecnością tych czynników (cukrzyca, palenie, zdiagnozowana choroba układu krążenia)

Cukrzyca - epidemia XXI wieku

• w Polsce blisko 2 mln osób choruje na cukrzycę. Szacuje się, że do roku 2010 liczba ta może wzrosnąć nawet dwukrotnie.

• Cukrzyca typu 2 to najczęstsza postać cukrzycy, stanowi ponad 90% wszystkich przypadków i dotyka głównie osoby w starszym wieku (powyżej 65r.ż- 60%)

• Cukrzyca t.2 prawie zawsze łączy się z otyłością (80%) i nadciśnieniem tętniczym (60%)

• Cukrzyca może powodować poważne powikłania- utratę wzroku, stopę cukrzycową, znacząco przyczynia się do wzrostu ryzyka zawału serca i udaru mózgu.

• Przewidywana długość życia ludzi cierpiących na cukrzycę t.2 jest mniejsza o 8-10lat

Czynniki ryzyka:

• Otyłość i nadwaga- to zwykle lekceważone, ale istotne przyczyny sprzyjające cukrzycy

• Nieprawidłowa dieta

• Brak ruchu

Profilaktyka

• Na zmianą niezdrowego trybu życia, który powoduje cukrzycę nigdy nie jest za późno nawet gdy choroba już się pojawi można złagodzić jej objawy.

• Należy jeść 4-6 posiłki dziennie, niewielkich objętościowo. Najistotniejsze jest przestrzeganie diety, zwłaszcza unikanie bogato w szybko metabolizowane węglowodany potraw- w cukier (sacharozę) potraw wysokokalorycznych 9obfitujące w tłuszcze nasycone i cholesterol), alkoholu.

Cukrzyca a nadciśnienie tętnicze

• U chorych na cukrzycę w nadciśnieniu tętniczym pod drugim w kolejności czynnikiem który przyczynia się do rozwoju zmian chorobowych jest w małych i dużych naczyniach tętniczych

• W konsekwencji sprzyjają:

1. chorobom naczyń obwodowych, choroby wieńcowej i zawałom serca

2. zwiększenia ryzyka wystąpienia udaru mózgu

3. postępowaniu nefropatii cukrzycowej

4. zwiększeniu ryzyka jaskry

NADCIŚNIENIE TĘTNICZE

• występujące okresowo zwyżki ciśnienia tętniczego, mają tendencję do utrwalania się

• Podwyższenie ciśnienie tętnicze powoduje szereg niekorzystnych zmian w organizmie;

• wywiera nadmierny ucisk na ścianę tętnic, on uszkadza śródbłonek- staje sie on bardziej przepuszczalny dla krążących we krwi miażdżyco rodnych lipoprotem, więc przyspiesza rozwój miażdżycy.

• Wtłaczanie krwi przez serce do aorty, w której panuje podwyższone ciśnienie tętnicze, wymaga większej pracy serca, w wyniku czego dochodzi do jego przewodu, a następnie niewydolność

• Rozwija się szybciej miażdżyca tętnic wieńcowych, w następstwie czego u chorych z nadciśnieniem szybciej dochodzi do zawału serca

• zbyt wysokie ciśnienie doprowadzić może do pęknięcia tętniczek zwiększa w mózgu i w konsekwencji do udaru lub nagłego zgonu.

Nadciśnienie tętnicze kolejny czynnik skracający życie

• dziedziczenie

• zła dieta- nadmiar soli, tłuszczów nasyconych

• otyłość

• nikotyna

• stres

• menopauza

• niezdrowy tryb życia

• nadużywanie alkoholu

Podstawą profilaktyki i leczenia NT są metody niefarmakologiczne:

• Normalizacja masy ciała

• zaprzestanie palenia tytoniu

• Ograniczenie spożycia alkoholu

• ograniczenie spożycia soli

• Utrzymanie odpowiedniego spożycia potasu (potas obniża ciśnienie)

• Utrzymanie odpowiedniego spożycia wapnia i magnezu

• Ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych

• regularną aktywność fizyczna i stosowanie technik relaksacyjnych

• Regularność odpoczynku nocnego

OTYŁOŚĆ - to też choroba

• Badania dotyczące przeciętnego trwania życia osób otyłych wykazały, że już 10% nadwaga u osób powyżej 40 lat zwiększa ryzyko przedwczesnego zgonu o 30%

• Zwiększona umieralność otyłych związana jest przede wszystkim z częstszym występowaniem w tej grupie nadciśnienia i choroby wieńcowej serca

• Również liczba nagłych zgonów jest znacznie wyższa u otyłych w porównaniu z grupą ludzi o prawidłowym lub niskim ciężarze ciała.

OTYŁOŚĆ - rozpoznanie

BMI - wskaźnik masy ciała

BMI = waga(kg)/wzrost²(m²)

Średni BMI w Polsce 25,9 kg/m²

OTYŁOŚĆ - epidemiologia

W Polsce: grupa badania 35 - 64 lata

kobiety mężczyźni

NADWAG 35,1% 45,2%

OTYŁOŚĆ 29,0% 22,4%

kobiety mężczyźni

NADAGA 28% 40%

OTYŁOŚĆ 20% 20%

W tym brzuszna 41% 28%

OTYŁOŚĆ - przyczyny

Czynniki genetyczne - 40%

• gen (ob) kodujący lektynę produkowaną przez tkankę tłuszczową (?)

Czynniki środowiskowe - 60%

• zmiana nawyków żywieniowych, zła dieta

• zmniejszenie aktywności fizycznej

• działanie jatrogenne - sterydy, DŚA, TPD

OTYŁOŚĆ - choroby towarzyszące

• cukrzyca insulino zależna

• hiperlipidemia

• nadciśnienie tętnicze

• udar mózgu, choroba niedokrwienna serca

• zaburzenia miesiączkowania, powikłania ciąży

• nowotwory złośliwe: piersi, kobiecych narządów rodnych, pęcherzyka żółciowego i jelita grubego

• choroby układu oddechowego, zespół bezdechu

• kamica żółciowego, stłuszczenie wątroby

• choroby stawów kręgosłupa i kończyn dolnych

• zaburzenia psychiczne: wyobcowanie społeczne, niska samoocena, okresy depresji, żarłoczność

Szczególnie dotyczą pacjentów z otyłością brzuszną

ZESPÓŁ METABOLICZNY

• nadciśnienie tętnicze

• odporność na insulinę - hiperinsulinomia

• zaburzenia gospodarki lipidowej

• zaburzenia gospodarki węglowodanowej

• hyperurykemia

OTYŁOŚĆ - typy kliniczne

Na podstawie obwodu talii (cm) mierzonego w połowie odległości między dolnym brzegiem żeber, a grzebieniem górnym kości biodrowej oraz obwodu bioder (cm), mierzonego na poziomie krętarzy większych kości udowych obliczamy współczynnik:

WHR (waist to hip ratio) = obwód talii / obwód bioder

OTYLOŚĆ WISCERALNA (BRZUSZNA):

WHR > 0,85 u kobiet

> 1,0 u mężczyzn

Otyłość trzewna stanowi największe ryzyko powikłań!!!

OTYŁOŚĆ u dzieci

• nadwaga i otyłość u dzieci często jest postrzegana przez ich rodziców jako niegroźna i przejściowa dolegliwość

• w przekonaniu wielu rodziców dziecko „wyrośnie” z otyłości, a jeżeli nawet nie, to i tak, poza tym, jest właściwie dzieckiem zdrowym

• rodzice nie uważają otyłości za chorobę

• często też nie mają świadomości, że otyłość pociąga za sobą zwiększone ryzyko chorobowości z powodu chorób sercowo - naczyniowych, chorób metabolicznych, chorób wątroby, chorób nowotworowych, nieprawidłowości w układzie kostnym

Należy zatem dbać o prawidłową masę ciała już u dzieci

OTYŁOŚĆ u kobiet ciężarnych

• stwierdzono, że otyłość u przyszłych mam jest procesem postępującym i powoduje m.in., że noworodki przychodzą na świat większe niż przewidują normy

• poziom cukru we krwi u kobiet w ciąży, które cierpią na nadwagę jest wysoki. Krew ta, którą odżywia się Płud powoduje, że nowo narodzone dzieci już po pierwszych chwilach przyjścia na świat mają większą skłonność do zachorowania na cukrzycę

• u otyłych kobiet częściej niż u szczupłych, pojawia się konieczność zastosowania cesarskiego cięcia, ponieważ poród naturalny okazuje się niemożliwy

W ciąży trzeba jeść DLA DWOJGA, a nie za dwoje!

OTYŁOŚĆ - jak sobie z nią radzić

• dieta redukująca (1000 - 1500 kcal)

• unikanie błędów żywieniowych

• zwiększenie aktywności fizycznej

Dopiero jak wszystkie powyższe metody stosowane jednocześnie nie dadzą rezultatu można do nich dołączyć leki.

OTYŁOŚĆ - wskaźnik skuteczności leczenia

Redukcja masy ciała

• wynik dobry przy spadku wagi ponad 5 kg z równoczesną poprawą czynników ryzyka

• wynik bardzo dobry przy spadku wagi ponad 10 kg

• wynik wyjątkowo dobry przy spadku wagi ponad 20 kg

Pożądana reakcja czynników ryzyka

• obniżenie ciśnienia krwi poniżej 140/90 mmHg

• obniżenie stężenia cholesterolu poniżej 200mg%

• obniżenie stężenia glukozy na czczo poniżej 5,5 mmol/l

Utrzymanie masy ciała po odchudzaniu

• utrzymanie obwodu talii o 4 cm

• ponowny wzrost masy ciała <3 kg w czasie ponad 2 lat

Jak widać we wszystkich wymienionych chorobach czynnikami ryzyka są:

• brak wysiłku fizycznego

• nieprawidłowa dieta

• złe nawyki żywieniowe

• palenie tytoniu

• nadużywanie alkoholu

Dlatego zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu tych chorób podstawowe znaczenie ma modyfikacja tych czynników!

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

Do pozytywnych skutków aktywności fizycznej związanych z układem krążenia zaliczyć należy:

• zmniejszenie poziomu trój glicerydów

• zmniejszenie poziomu cholesterolu

• zmniejszenie poziomu cukru we krwi

• odtłuszczenie ciała

• zmniejszenie ciśnienia tętniczego krwi

• obniżenie napięć związanych ze stresem psychicznym

Korzyści:

• regularna aktywność fizyczna sprzyja dobremu samopoczuciu

• pomaga sercu pracować bardziej wydajnie, poprawia krążenie

• ułatwia obniżenie nadwagi i utrzymanie właściwego ciężaru ciała

• wzmacnia kręgosłup, stawy i mięśnie, pozwalając na utrzymanie prawidłowej masy ciała

• pomaga z zrelaksowaniu się organizmu

• ułatwia zwalczanie innych czynników ryzyka jak nadciśnienie tętnicze czy zaburzenia lipidowe

Jak i ile

• każdy powinien wybrać sobie najbardziej odpowiadającą formę wysiłku fizycznego, pozwalającego utrzymać dobrą kondycję fizyczną i psychiczną

• aktualnie szeroko propagowana jest formuła dotycząca niezbędnego dla organizmu wysiłku fizycznego:

3x30x130

• co oznacza: przynajmniej 3 razy w tygodniu wysiłek fizyczny trwający 30' o intensywności powodującej przyspieszenie tętna do liczby 130 uderzeń na minutę

Wybierz aktywność:

• która sprawia Ci przyjemność

• która poprawia Ci samopoczucie

• którą możesz wykonywać regularnie

• którą łatwo możesz dopasować do Twojego trybu życia

Zwiększaj swoją aktywność stopniowo, a nie nagle!

Zasady treningu profilaktycznego zapobiegającego chorobom serca:

• trenuj co najmniej 3 razy w tygodniu

• nie ćwicz na „pełen gaz”, lepiej ćwiczyć wolniej, a dłużej

• treningi poprzedzaj ogólną gimnastyką

• na jeden trening przeznaczaj co najmniej pół godziny

• trenuj bez względu na pogodę

• nie szarżuj - zakres intensywności ćwiczeń zwiększaj stopniowo

• trening odbywaj nie wcześniej niż 2 godziny po posiłku

• po treningu najpierw umyj się, odpocznij pół godziny, a dopiero potem jedz

Proste sposoby na ruch:

• staraj się chodzić po schodach, zamiast jeździć windą

• odprowadzaj dziecko do szkoły pieszo

• do sklepu chodź pieszo, a nie jedź samochodem

• wysiadaj z autobusu przystanek wcześniej i idź pieszo do domu

• wykorzystuj czas wolny na spacery lub gimnastykę

• organizuj wycieczki rowerowe dla całej rodziny

• ogranicz czas spędzany przed telewizorem i komputerem do minimum; jeśli oglądasz telewizję, to nie leż bezczynnie, ale ćwicz np. na rowerze stacjonarnym

Korzystniej jest:

• siedzieć niż leżeć (25 i 18 kcal/15 min)

• stać niż siedzieć (28 i 25 kcal/15 min)

• chodzić niż stać (50 i 28 kcal/15 min)

• wchodzić po schodach niż jechać windą (150 kcal/15 min)

Aby spalić 250 kcal, co odpowiada:

• 2 kajzerkom

• butelce piwa

• 5 sztuk pierniczków alpejskich

• garści orzechów

Musisz:

• 25 minut biegać

• 30 minut pływać

• 35 minut grać w tenisa

• 50 minut jeździć na rowerze

• 50 minut szybko maszerować

• 75 minut maszerować

DIETA

Żywienie nasze jest monotonne, posiłki często niewłaściwie rozłożone w ciągu dnia, nadmiernie tłuste, słone i bogate w cholesterol. Zbyt mało spożywamy owoców i warzyw.

• Dzienną porcję pokarmową należy spożywać w postaci 4 - 5 posiłków z przerwami nie dłuższymi, niż 4 godziny

• Ilość spożywanego przez nas tłuszczu dostarcza ponad 38% kalorii, co przekracza zalecana ilość 30%. Ponadto są to głównie tłuszcze nasycone, dostarczające ponad 15% energii, podczas gdy zalecenia dotyczą maksymalnej ilości 10%

• Ilość spożywanego dziennie cholesterolu przekracza 500mg wobec zalecanej nie większej niż 300mg

• Spożywamy nadmierną ilość soli, wynoszącą około 12 - 15 g dziennie przy zalecanej ilości 5 - 6 g. Głównie źródła soli to pieczywo, wędliny, konserwy oraz sól dodawana do posiłków

• W 2004 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła Globalną Strategię WHO dotyczącą diety, aktywności fizycznej i zdrowia. W jej opracowaniu uczestniczyli eksperci z dziedziny żywienia, zdrowia i aktywności fizycznej. Strategia ta zaleca obniżenie ilości spożywanej energii z tłuszczów nasyconych na rzecz tłuszczów nienasyconych, eliminowanie węglowodanów prostych ale przede wszystkim wprowadzenie codziennej aktywności fizycznej.

Dieta zalecana przez WHO to właściwie styl życia, który powinien towarzyszyć przez całe życie. Została opracowana nowa piramida żywienia, której podstawą jest systematyczna aktywność fizyczna.

Dzienny bilans energetyczny:

• spożycie tłuszczu 25 - 30% ogółu energii, w tym:

• spożycie kwasów tłuszczowych nasyconych 8 - 10% ogółu energii

• spożycie kwasów tłuszczowych wielonienasyconych do 10% ogółu energii

• spożycie kwasów tłuszczowych jednononienasyconych do 15% ogółu energii

• spożycie węglowodanów 55 - 60% ogółu energii

• spożycie soli nie więcej niż 5 - 6 g dziennie

NOWOTWORY

Na drugim miejscu wśród najważniejszych przyczyn zgonów w Polsce są nowotwory złośliwe, powodują około 20% zgonów, w tym około 40% zgonów u kobiet w wieku 45 - 65 lat i 30% zgonów mężczyzn w wieku 45 - 65 lat.

Co czwarty statystyczny Polak zachoruje na nowotwór, a co piąty umrze z tego powodu.

Przyczyny stale rosnącej liczby pacjentów nowotworowych są następujące:

• coraz więcej jest starszych osób - jesteśmy starzejącym się społeczeństwem, co jest sumą wydłużenia się życia oraz zmniejszenia liczby rodzących się Polaków

• zwiększenie ekspozycji na czynniki rakotwórcze

• niewystarczająca szybkość zmian niekorzystnych postaw zdrowotnych społeczeństwa (tutaj mieści się zbyt późne wykrywanie nowotworów)

Zapadalność na nowotwory złośliwe w Polsce

KOBIETY MĘŻCZYŹNI

1. Rak piersi I. Rak płuca

2. Rak płuca II. Rak żołądka

3. Rak szyjki macicy III. Rak stercza

PROFILAKTYKA

Możliwość działań interwencyjnych

1. Zapobieganie nowotworom złośliwym

• Współczesna wiedza tłumaczy przyczyny 40 - 50% zachorowań: palenie papierosów, nadmierne spożywanie tłuszczów zwierzęcych, dieta uboga w warzywa i owoce, nadmierne picie alkoholu, zakażenia wirusowe, narażenie na czynniki rakotwórcze w środowisku

Około 10 - 20% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe jest uwarunkowanych genetycznie

Podstawą populacyjnych programów zapobiegania nowotworom jest obniżenie narażeń na czynniki ryzyka związane ze stylem życia i skażeniem środowiska

Podkreślić przy tym należy, że rozwój nowotworów jest procesem długotrwałym, tak więc klinicznie rozwinięte nowotwory ujawniają się na ogół po 20 - 30 latach ekspozycji

2. Wczesne rozpoznanie - daje poprawę wyników leczenia

Wczesne rozpoznanie w dużej mierze zależy od:

• stopnia społecznego upowszechnienia wiedzy i aktywnych postaw prozdrowotnych społeczeństwa

• stanu wiedzy onkologicznej lekarzy rodzinnych i innych lekarzy (ginekolodzy, chirurdzy, interniści, stomatolodzy, pediatrzy)

• stopnia upowszechnienia badań profilaktycznych prowadzonych przez wyspecjalizowane ośrodki, umożliwiających rozpoznanie stanów przedrakowych, lub nowotworów we wczesnej fazie rozwoju (badania cytologiczne - rak szyjki macicy, badania mammograficzne rak piersi, badania endoskopowe - raki jelita grubego i żołądka, badania PSA - rak gruczołu krokowego)

• dostępności do specjalistycznej diagnostyki

3. Zwiększenie skuteczności leczenia

• obecny stan wiedzy medycznej umożliwia rozpoznanie 70% nowotworów w stanie zaawansowania miejscowego, czyli bez wykrywalnych klinicznie przerzutów odległych

• u połowy spośród tych chorych (35%) wyleczenie możliwe jest przez leczenie chirurgiczne

• u połowy natomiast dla uzyskania wyleczenia 5-letniego nieodzowne jest leczenie napromieniowaniem lub kojarzenie leczenia chirurgicznego z napromieniowaniem i/lub chemioterapią - leczenie skojarzone

• w ostatnich latach następuje stały wzrost skuteczności leczenia skojarzonego

• w przypadkach z przerzutami odległymi wyleczenie możliwe jest tylko sporadycznie - głównie stosuje się leczenie paliatywne

4. Wdrożenie nowych metod do praktyki onkologicznej

• ważnym sposobem na uzyskanie poprawy jest szybkie, praktyczne wykorzystanie zdobyczy naukowych dal zwiększenia możliwości zapobiegania, wykrywania, wcześniejszego rozpoznawania i skuteczniejszego leczenia

• W latach 80. możliwości skuteczniejszego leczenia zwiększyły się o około 1% rocznie, głównie dzięki wdrożeniu nowych metod diagnostycznych oraz leczenia skojarzonego i wprowadzeniu nowych leków przeciwnowotworowych oraz optymalizacji radioterapii

• Chociaż skutki tej choroby są ciągle bardzo poważne, opracowanie metod jej wstępnego wykrywania oraz innowacyjnych terapii doprowadziło do spadku umieralności związanej z chorobą

• Względna przeżywalność kobiet z rozpoznanym rakiem piersi (łącznie we wszystkich stadiach) wynosi około 86% po 5 latach od postawienia diagnozy

• Wartości przeżywalności pięcioletniej według stadiów choroby są następujące:

• 97% - w stadium zaawansowanym miejscowo

• 79% - w stadium zaawansowanym regionalnie (z zajęciem otaczających tkanek)

• 23% - w stadium rozsianym (z przerzutami)

• Systematyczna samokontrola piersi umożliwia wykrycie raka we wczesnym stadium, kiedy istnieje szansa całkowitego wyleczenia i zachowania piersi

• Samobadanie należy rozpocząć od 20 r.ż. i wykonywać je raz w miesiącu

• Po 30 roku życia trzeba co roku kontrolować piersi u lekarza, nawet gdy nie ma żadnych dolegliwości

• Między 35 a 39 r.ż. każda kobieta powinna się zgłosić na badanie mammograficzne

• Między 40 a 49 r.ż. badanie to należy wykonywać co 2 lata

• W grupie największego ryzyka - między 50 a 60 r.ż. - co roku

• Powyżej 60 r.ż. - według wskazań lekarza

• We wczesnym wykrywaniu nowotworów ogromną role odgrywa lekarz

• Powinien on badać piersi przynajmniej raz w roku

• Podczas wizyty u ginekologa kontrola piersi powinna być badaniem rutynowym

PROFILAKTYKA AVON

• Wielka Kampania Życia - Avon Kontra Rak Piersi trwa w Polsce od ponad 8 lat

• W tym czasie Avon zebrał poprzez sprzedaż produktów z różową wstążeczką (broszki, długopisy, szminki) oraz akcje charytatywne takie jak bale czy koncerty, ponad milion dolarów

• Pieniądze te zostały przeznaczone na poprawienie świadomości zagrożenia chorobą wśród polskich kobiet oraz na propagowanie profilaktyki raka piersi poprzez regularne badania i samokontrolę

RAK SZYJKI MACICY

• Rak szyjki macicy jest jedynym rakiem narządowym człowieka, który wykryty we wczesnym stadium rozwoju daje 100% wyleczalności

• Na raka szyjki macicy rocznie choruje ok. 3000 Polek, z czego ok. 1700 umiera na skutek późnego wykrycia choroby

Czynniki ryzyka raka szyjki macicy:

• Wczesna aktywność seksualna (przed 16 r.ż.)

• Mnogość partnerów seksualnych

• Liczba porodów (powyżej 3)

• Czynniki infekcyjne (np. wirusy: HPV, opryszczki - HSV-2, cytomegalia, Epstein-Barr; Chlamydia trachomatis)

• Długoletnie palenie papierosów

• Niski status socjo-ekonomiczny i związany z tym niski poziom higieny

PROFILAKTYKA

• Bardzo ważna jest edukacja zdrowotna! - kobiety często nie mają świadomości, że profilaktyczne badania, m.in. ginekologiczne, mogą ratować życie

• Badania pozwalają wykryć m.in. nowotwory, które rozpoznane we wczesnym stadium choroby dają pacjentce duże szanse na całkowite wyleczenie

• Zdaniem onkologów, gdyby polki badały się u ginekologa częściej, miałyby znacznie większe szanse na pokonanie chorób nowotworowych

• Już nastolatki powinny rozpocząć regularne badania profilaktyczne

• Każda z pań przynajmniej raz w roku powinna odwiedzić gabinet ginekologiczny

RAK JELITA GRUBEGO I ODBYTU

Do czynników ryzyka należą:

• wiek - choroba dotyka przede wszystkim, choć nie tylko, osoby po 50 roku życia

• niewłaściwa dieta - wysokokaloryczna, z dużą zawartością tłuszczów, a małą błonnika

• polipy - łagodne zmiany nowotworowe jelita; nie leczone niemal zawsze prowadzą do raka

• wrzodziejące zapalenie jelita grubego

• przypadki raka jelita grubego wśród krewnych

PROFILAKTYKA

• najprostszą i najtańszą metodą wczesnego wykrywania raka jelita grubego i odbytu jest badanie pre rectum. Powinno być ono wykonywane raz w roku u pacjentów po 40 roku życia

• badaniem potwierdzającym lub wykluczającym nowotwór jest kolonoskopia, która profilaktycznie powinna być wykonywana co 5 lat u pacjentów między 40 a 50 r.ż., a co 3 lata u tych, którzy przekroczyli 50 r.ż.

Czas chodzenia w minutach, aby zużyć energię zawartą w podstawowych produktach:

Marsz z prędkością 3km/h przez osoby o masie ciała 70 i 100 kg

Produkt	Ilość	Kcal	70 kg	100 kg
Jabłko	1 średnie	50	14 min	10 min
Chleb	1 kromka	90	26 min	18 min
Bułka	1 sztuka	120	34 min	24 min
Ciastko	1 sztuka	350	100 min	70 min
Czekolada	Tabliczka 100 g	550	157 min	110 min

Rodzaj badania	Wiek w latach
		30 - 40	40 - 50	pow. 50
badanie ginekologiczne	raz w roku	raz w roku	raz w roku
badanie cytologiczne	raz w roku	raz w roku	raz w roku
samobadanie piersi	raz w miesiącu	raz w miesiącu	raz w miesiącu
mammografia		co 2 - 3 lata	co 2 lata
USG piersi	co 2 - 3 lata	co 2 - 3 lata

Klasyfikacja	BMI	Ryzyko chorób tow.
NORMA	18,5 - 24,9	Przeciętny
NADWAGA
Przedotyłość	25 - 29,9	Podwyższone
OTYŁOŚĆ Klasy I Klasy II Klasy III	>30 30 - 34,9 35 - 39,9 >40	Umiarkowane Poważne Bardzo poważne

Nadciśnienie tętnicze

	CIŚNIENIE
	SKUR.		ROZK.
PRAWIDŁOWE OPTYMALNE WYSOKIE	<130 <120 130-139	i i i/lub	<85 <80 85-89
NADCIŚNIENIE TETNICZE	>140	i/lub	>90
ŁAGODNE W TYM: GRANICZNE	140-159 140-149	i/lub i/lub	90-99 90-94
UMIARKOWANE	160-179	i/lub	100-109
CIĘŻKIE	>180	i/lub	<119
IZOLOWANE NADCIŚNIENIE SKURCZOWE W TYM: GRANICZNE	>140 140-149	i i	<90 >90

4

---