Elektrolecznictwo prądami wielkiej częstotliwości
Obejmuje ono wykorzystywanie pól elektrycznych, magnetycznych i fale elektromagnetycznych prądów zmiennych o zakresie częstotliwości od 300kHz do 300GHz
Promieniowanie elektromagnetyczne stanowią fale, które są regularnymi, sinusoidalnymi zmianami pola elektrycznego i magnetycznego skierowanymi pod kątem 90 stopni względem siebie. Fale elektromagnetyczne są falami poprzecznymi i nie wywołują zmian pozycji cząstek materii, przez którą przenikają.
W lecznictwie wykorzystuje się obecnie następujące częstotliwości i długości fal elektromagnetycznych:
fale krótkie (short wave figh frequency- HF) ciągłe i impulsowe, w polu kondensatora i w polu cewki- dług. 11,06m, częstotliwość 27,12MHz
fale decymetrowe (super high frequency- SHF) w polu promieniowania- dług. fali 69cm, częstotliwość 433,92MHz
mikrofale (ultra high frequency- UHF) ciągłe i pulsujące- dług. fali 12,62cm, częstotliwość 2375MHz
Absorpcja fal elektromagnetycznych wielkiej częstotliwości przez tkanki zależy od:
parametrów pola elektromagnetycznego( częstotliwość, natężenie, czas działania)
cech tkanek poddawanych zabiegowi( zawartość wody)
Rodzaje pola elektromagnetycznego stosowanego w fizykoterapii:
pole elektryczne wielkiej częstotliwości- w metodzie kondensatorowej DKF. Występuje ono pomiędzy płytkami naładowanego kondensatora. W wyniku połączenia ze źródłem prądu zmiennego powstaje prąd przesunięcia działający jak pole przepływającego prądu.
pole magnetyczne wielkiej częstotliwości - w metodzie indukcyjnej DKF
promieniowanie elektromagnetyczne w diatermii mikrofalowej i decymetrowej
Metody przenoszenia energii elektromagnetycznej z aplikatora do tkanek:
metoda kondensatorowa( sprzężenie pojemnościowe)- polega na stosowaniu dwóch metalowych elektrod z dielektrykiem( ciałem pacjenta) między nimi
metoda indukcyjna- cewkowa (sprzężenie indukcyjne)- polega na stosowaniu różnego rodzaju cewki
metoda wypromieniowywania pola elektromagnetycznego ( sprzężenie radiacyjne) za pomocą specjalnej anteny
Porównanie proporcjonalnego przegrzewania tk. podskórnej i mięśni poszczególnymi metodami
Rodzaj metody |
Tkanka podskórna |
Mięśnie |
DKF -met. kondensatorowa -met. indukcyjna Fale decymetrowe Mikrofale |
++++++++++ + ++++ + |
+ ++ + + |
Mechanizm powstawania ciepła pod wpływem fal elektromagnetycznych V/CZ
Tkanki ludzkie zawierają duże ilości elektrolitów. W polu elektrycznym elektrolity ulegają polaryzacji jonowej( jony ujemne do anody- dodatnie do katody). Tarcie przesuwających się w przeciwnych kierunkach jonów, stykających się ze sobą oraz cząsteczkami przylegającymi zwiększa nieuporządkowany ruch( zwiększa energię kinetyczną)co w konsekwencji doprowadza do wzrostu temperatury tkanek.
Cząsteczki wody, z której głównie składają się tkanki są obojętnymi dipolami(dipole to cząsteczki biegunowe, których przeciwne ładunki elektryczne znajdują się na przeciwnych biegunach o niesymetrycznym punkcie ciężkości) ale pod wpływem zmiennego pola elektrycznego wykonują ruchy wahadłowe lub obrotowe. Ruchy te powodują zmianę przestrzennego ułożenia dipoli( polaryzacji orientacyjnej). Energia rotacji dipoli pogłębia przypadkowe ruchy cząstek, a te stanowią źródło ciepła ( straty dielektryczne). W dielektryku prąd płynie w postaci dielektrycznego prądu przesunięcia. Oznacza to, że w rytm zmiennego pola elektrycznego występuje przesunięcie ładunków związanych z cząsteczkami, które łączy się z wydzielaniem ciepła(mechanizm ten przeważa podczas działania na tkanki mikrofal )
Ciało ludzkie zawiera elektrolity i tkanki nieprzewodzące. Zgodnie z prawem Joule”a na skutek tarcia między jonami i ośrodkiem, w którym się poruszają powstają straty energii w postaci ciepła. Wielkość strat ciepła zależy od przewodności właściwej i stałej dielektrycznej tkanek oraz częstotliwości zmian pola.( mechanizm ten przeważa podczas działania fal krótkich na tkanki)
Tkanka ludzka nie jest homogeniczna. Ze względu na zawartość wody i elektrolitów wyróżniamy tkanki o dużej i małej stałej dielektrycznej, która charakteryzuje szybkość rozprowadzania w organizmie ciepła tzn. wyrównywania temperatury w poszczególnych warstwach tkanek.
Pod względem właściwości elektrycznych tkanki można podzielić na 3 grupy:
podobne do tk. tłuszczowej(szpik kostny) mała stała dielektryczna
podobne do tk. mięśniowej(skóra, wątroba, śledziona, nerki) duża stała dielektryczna
podobne do tk. kostnej,mała stała dielektryczna- mała zdolność absorpcji fal krótkich i decymetrowych
Wskazania ogólne |
Przeciwwskazania ogólne |
- choroby reumatyczne - artrozy - choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa - mialgie - lumbago - czyraki, ropnie gruczołów potowych - miogelozy - zapalenia dróg moczowych, narządów rodnych - zapalenia zatok przynosowych |
- choroby w których przeciwwskazane jest stosowanie ciepła(w tym: gruźlica, nowotwory, krwawienia, zagrożenia krwawieniem, ciąża, - wszczepiony rozrusznik serca - metale w polu zabiegu - mokre opatrunki - neuralgie - żylakowatość - zaburzenia czucia |
Metoda kondensatorowa DKF
Przeważa komponent elektryczny pola elektromagnetycznego V/Cz
Źródłem ciepła jest tarcie między poruszającymi się w polu elektrycznym jonami płynów tkankowych oraz tzw. strata dipolowa
Część ciała odpowiadająca dielektrykowi umieszczona zostaje w elektrycznym polu kondensatora, pomiędzy dwoma metalowymi płytkami elektrod. Elektrody nie powinny przylegać bezpośrednio do ciała ( zachować odstęp ok 2cm)
Zmienne ładowanie i rozładowywanie kondensatora pod wpływem dużych częstotliwości prądu zmiennego zachodzi w ułamku sekundy
W dielektryku zachodzą odpowiadające tym zmianom przesunięcia ładunków elektrycznych ( występuje prąd przesunięcia będący przeciwieństwem prądu przewodzenia w przewodniku)
Prąd przesunięcia zaczyna się na granicy przewodnik elektryczności - dielektryk, który uniemożliwia dalsze przewodzenie elektryczności
Zmiana odległości elektrod od ciała powoduje zmianę głębokości przegrzania tkanek( głębokie i równomierne przegrzanie uzyskuje się przy odsunięciu elektrod na odległość 5-10cm, a powierzchowne 2-3cm
Największe przegrzanie występuje w tkance tłuszczowej i szpiku kostnym, a najmniejsze w mięśniach
Wymaga stosowania techniki dwuelektrodowej.
Rodzaje elektrod:
sztywne
miękkie
specjalne
Metoda indukcyjna
Przeważa komponent magnetyczny pola elektromagnetycznego V/Cz
Źródłem ciepła jest oscylacja atomów i cząstek wokół ich średnich położeń pod wpływem prądów wirowych
Cechą szczególna jest powstawanie prądów wirowych( indukcyjnych ) w tkankach
Siła zmiennego pola magnetycznego( oraz ilość ciepła) zmniejsza się wraz z odległością cewki od ciała. Głębokość przegrzania zwiększa się nieco przez odsunięcie elektrody od skóry.
Powoduje największe przegrzanie tkanki mięśniowej oraz narządów wewnętrznych(wątroba, śledziona, mózg, nerki) , a mniejsze tkanki tłuszczowej i skóry.
Stosuje się technikę jedno- elektrodową
Rodzaje elektrod
-monoda
-diploda
elektroda ślimakowa
Przygotowanie pacjenta
odsłonić część ciała poddawaną zabiegowi( nie wykonywać zabiegu przez odzież)
pozycja pacjenta wygodna i rozluźniona
w polu zabiegu nie może znajdować się metal, tworzywo syntetyczne,wilgoć
stykające się części ciała muszą być odizolowane sucha tkaniną
Dawkowanie- ustala się na podstawie wrażeń subiektywnych pacjenta!
I - dawka atermiczna- bez uczucia ciepła
II - dawka oligotermiczna- progowe wrażenie ciepła
III - dawka termiczna- przyjemne wrażenie ciepła
IV - dawka hipertermiczna- silne wrażenie ciepła ale bez uczucia bólu
Czas zabiegu
krótki - 3-4min
średni- 5-9min
długi - 10-15min
Częstotliwość 10-15zab. oraz 2tyg. przerwy
Pulsujące fale elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości
TERAPULS GS 200
Aparat wytwarzający drgania elektromagnetyczne o częstotliwości 227,12 MHz, które formowane są w impulsy. Impulsy kształtem zbliżone są do prostokąta.
Ti=czas impulsu 60-100mikrosekund
f=częstotliwość powtarzania impulsów 80,160,300,400,500,600Hz
Pc=Moc szczytowa 300,500,700,850,1000W
Pśr=Pc x f x Ti
Dla Pc=1000W i Ti= 100 Pśr= (60W=Pśr)
Dla Pc=300W i Ti=60 Pśr=(1,44W=Pśr)
Wskazania |
Przeciwwskazania |
wczesne stany pourazowe(w opatrunku gipsowym) krwiaki podostre stany zapalne zatok przynosowych bóle fantomowe choroba Sudecka osteoporoza
|
ciąża nowotwory gorączka gruźlica rozrusznik serca metal w tkankach
|
Diatermia mikrofalowa
Mikrofalami nazywamy fale elektromagnetyczne o długości od 0,1-100cm, wykazujące właściwości zbliżone do promieniowania podczerwonego i widzialnego.
W lecznictwie wykorzystujemy mikrofale o częstotliwości 433,92MHz(69cm-dług. fali), 915MHZ(32,80cm), 2375MHz(12,62cm)
Drgania te powstają w wyniku zastosowania lampy generacyjnej zwanej -magnetronem, która łączy w sobie właściwości lampy elektronowej i obwodu drgającego.
Oddziaływanie mikrofal na tkanki
padająca na skórę wiązka mikrofal zostaje w około 50% odbita od jej powierzchni. Pozostała część promieniowania, zostaje pochłonięta na głębokość ok. 6-8cm.
wnikając w tkankę mikrofale powodują oscylację jonów w elektrolitach oraz drobin w spolaryzowanych dielektrykach. W ten sposób powstaje ciepło.
największemu przegrzaniu pod wpływem mikrofal ulegają tkanki zawierające dużo wody tj: mięśnie i krew. Tkanka tłuszczowa przegrzewa się słabo.
Metodyka zabiegów
wykonuje się bezpośrednio na odsłoniętą powierzchnię skóry. Pacjent odczuwa wyraźne ciepło !
odległość promiennika od skóry wynosi ok. 5 cm
wyróżnia się 4 dawki- podobnie jak DKF(I,- 20W, II,-50W, III- 75W, IV- 100W)
zazwyczaj używa się dawek w gr5anicach 20-75W
czas zabiegu 5-15min
częstotliwość zabiegów 10-15 w serii
Wskazania |
Przeciwwskazania |
- przewlekłe zapalenia stawów - przewlekłe nerwobóle - zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej - przewlekłych stanach narządów rodnych |
- zaburzenia ukrwienia - nowotwory - stany zapalne żył - obrzęki - stany zwiększonej wrażliwości na światło - ropnie -wylewy krwawe -zespolenia metalowe - wszczepiony rozrusznik - ciąża |