Zasiłek - świadczenie pieniężne lub materialne wypłacane przez instytucje państwa i organizacje non-profit ich benficjentom. W Polsce istnieje kilka rodzajów zasiłków, a głównymi instytucjami dystrybuującymi je są gminy za pomocą MOPR-ów (zasiłki z pomocy społecznej) oraz ZUS.
Dzień Ludzi Bezdomnych - rodzaj nieformalnego święta obchodzonego 14 kwietnia, którego istnienie zainicjował twórca stowarzyszenia Monar i Ruchu Wychodzenia z Bezdomności Markot - Marek Kotański. Święto to jest obchodzone poprzez organizowanie rozmaitych akcji pomocy ludziom bezdomnych, oraz akcje informacyjne mające zwrócić uwagę całego społeczeństwa na problemy ludzi bezdomnych.
Pierwsza edycja Dnia Ludzi Bezdomnych miała miejsce 14 kwietnia 1996 r. Pomysłodawcą ustanowienia Dnia Ludzi Bezdomnych był Krzysztof Cybruch, wieloletni szef zespołu promocji i obsługi merytorycznej przewodniczącego Monaru, nieformalny rzecznik prasowy Marka Kotańskiego. Krzysztof Cybruch był także kanclerzem kapituły honorowego tytułu "Przyjaciel Ludzi Bezdomnych", wyróżnienia, którego formułę opracował.
Pomoc społeczna - w Polsce wg Ustawy z 12 marca 2004 o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593) - instytucja polityki społecznej mająca na celu pomoc osobom i rodzinom w przezwyciężaniu tymczasowych trudności. W ramach systemu pomocy społecznej wyróżnia się pomoc w instytucjach opiekuńczych typu domy pomocy społecznej, świetlice środowiskowe, ośrodki pobytu dziennego itp., oraz pomoc materialną i rzeczową świadczoną przez gminne, gminno-miejskie, miejskie ośrodki pomocy społecznej (MOPS).
Struktura instytucji obejmuje:
ośrodki pomocy rodzinie działające na terenie gminy i dystrybuujące pomoc materialną i rzeczową oraz kierujące do domów pomocy społecznej
gminne ośrodki pomocy społecznej
miejsko-gminne ośrodki pomocy społecznej
miejskie ośrodki pomocy społecznej
powiatowe centra pomocy rodzinie (w miastach na prawach powiatu, tzn dawnych wojewódzkich, miejskie ośrodki pomocy rodzinie); powiatom podlegają bezpośrednio domy pomocy społecznej, opieka nad dziećmi w ramach domów dziecka i rodzin zastępczych
w urzedach wojewódzkich wydziały polityki społecznej - zajmują się koordynacją polityki społecznej w zakresie pomocy na terenie województw samorządowych
W zasięgu zainteresowań systemu pomocy społecznej znajdują się następujące kwestie społeczne: ubóstwo, wykluczenie społeczne (marginalizacja), bezdomność, bezrobocie, niepełnosprawność, głód oraz wiele innych kształtujących trudną życiowo sytuację jednostki, w szczególności ekonomiczną.
Bezrobocie jest zjawiskiem polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i chcących pracować (warunek ten często się pomija jako trudny do weryfikacji) nie znajduje żadnego zatrudnienia.
Pojęcie bezrobocia jest bardzo nieprecyzyjne i istnieje wiele różnych metod mierzenia poziomu bezrobocia, każda z nich obciążona w kierunku wyższego bądź niższego oszacowania bezrobocia. W różnych krajach używa się oficjalnie różnych metod estymacji.
Pod pojęciem Bezrobotnego należy więc rozumieć osobę niezatrudnioną i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie uczącą się w szkole w systemie dziennym, zarejstrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) Urzędzie Pracy. Osobą Bezrobotną może być tylko osoba, która ukończyła 18 lat i która nie ukończyła 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn.
Stopa bezrobocia to stosunek ilości bezrobotnych do ilości wszystkich ludzi zdolnych do pracy, czyli tzw. siły roboczej (pracujących plus bezrobotnych).
Determinanty bezrobocia
Definicja nie odpowiada na wiele ważnych pytań:
Wiek - Jaki przedział wieku oznacza osobę zdolną do pracy ?
Wymiar godzinowy pracy - Od jakiego wymiaru pracy należy liczyć osobę jako pracującą? Czy osoba pracująca na pół (ćwierć) etatu jest pracująca czy bezrobotna? Jak traktować osoby uzyskujące bardzo niski dochód?
Edukacja - Co z osobami uczącymi się? Uczącymi się zaocznie? Zależnie od kraju mniej lub więcej studiujących pracuje na pół etatu bądź na cały etat. Co z pracą studentów w wakacje?
Inwalidzi - Jak liczyć osoby częściowo niezdolne do pracy?
Praca okresowa - Jak liczyć osoby trudniące się pracą bez stałego zakresu godzin? Jak liczyć osoby prowadzące własną firmę (co niekoniecznie wiąże się ze stałą pracą)? Jak liczyć osoby pracujące sezonowo - w rolnictwie, budownictwie, turystyce itd.
Chęci do pracy - Co traktujemy jako chęć podjęcia pracy? Czy osoby niechcące się przekwalifikować należy traktować jako chętne do podjęcia pracy? Czy osoby nieposzukujące aktywnie zatrudnienia należy traktować jako chętne do pracy?
Zatrudnienie na stanowisku nieodpowiadającym kwalifikacjom - Inżynier zatrudniony w barze szybkiej obsługi nie generuje nawet połowy korzyści dla gospodarki,które generowałby zatrudniony na właściwym stanowisku. Podobny problem wiąże się z większością prac interwencyjnych - zatrudnia się wiele osób z relatywnie niewielkim pożytkiem dla gospodarki.
Urlopy - Jak traktować osoby na długotrwałym urlopie, w tym urlopie bezpłatnym?
Istnieją też problemy z zebraniem rzetelnych danych:
Osoby pracujące nielegalnie mogą rejestrować się jako bezrobotne celem osiągnięcia korzyści z systemu opieki społecznej.
Osoby zdolne do pracy, którym niesłusznie przyznano zasiłki z tytułu niezdolności do pracy nie pracują choć są zdolne do pracy, nie znajdują się jednak w statystykach bezrobocia. Według niektórych szacunków jest to w Polsce bardzo powszechne zjawisko.
W gospodarce centralnie planowanej, a rzadziej w rynkowej, zatrudnienie jest niewspółmiernie duże do potrzeb firmy. Jest to tzw. bezrobocie ukryte. Osoby te można byłoby zwolnić nie powodując większych strat w gospodarce, nie figurują one jednak w statystykach bezrobocia.
[Edytuj]
Fazy bezrobocia
wg psychologicznego modelu Jahody i Lazarsfelda
Faza 1 Antycypacja bezrobocia - pobudzenie, zmiany nastroju, labilność emocjonalna
Faza 2 Szok po utracie pracy - poczucie klęski, krzywdy, upokorzenie, lęk przed przyszłością, przygnębienie
Faza 3 Wchodzenie w sytuację bezrobocia i optymizm - efekt urlopu, traktowanie sytuacji jako przejściowej, aktywność, wiara w sukces
Faza 4 Pesymizm i rezygnacja - negatywne reakcje emocjonalne, problemy zdrowotne i finansowe
Faza 5 Fatalizm i apatia, dopasowanie do sytuacji - poczucie beznadziejności, dążenie do izolacji społecznej, redukcja oczekiwań życiowych, zainteresowań
[Edytuj]
Bezrobocie w rozumieniu prawa
W Polsce, w sensie prawnym, bezrobotnym jest osoba nie zatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeżeli:
ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów,
kobieta nie ukończyła 60 lat, a mężczyzna 65 lat,
nie nabyła prawa do emerytury, renty inwalidzkiej,
nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni pow. 2 ha przeliczeniowych,
nie jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia nie pozwala na podjęcie zatrudnienia nawet w połowie wymiaru czasu pracy,
nie jest osobą tymczasowo aresztowaną i nie odbywa kary pozbawienia wolności,
nie uzyskuje miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej połowę najniższego wynagrodzenia,
nie pobiera, zasiłku stałego, stałego wyrównawczego, gwarantowanego zasiłku okresowego lub renty socjalnej.
Podstawowym miernikiem wielkości bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby ludności aktywnej zawodowo (tj. pracującej i bezrobotnej łącznie) wyrażony w procentach.
W innych krajach używa się innych kryteriów, przez co porównywanie stopy bezrobocia pomiędzy państwami jest trudne.
Stopa bezrobocia nie jest szczególnie precyzyjną miarą. Można temu zaradzić na kilka sposobów, np. ustalając międzynarodowe standardy mierzenia bezrobocia, bądź używając innych mierników takich jak stosunek ilości zatrudnionych do ludności w wieku ekonomicznie czynnym.
[Edytuj]
Przyczyny bezrobocia
Istnieje wiele powodów, dla których osoby chcące pracować i zdolne do pracy nie pracują:
Między zakończeniem pracy w poprzednim miejscu pracy, a jej podjęciem w nowym mija pewien czas. Ten typ bezrobocia określa się mianem bezrobocia frykcyjnego i jest ono zazwyczaj niskie a także nie ma większego wpływu na gospodarkę.
Osoby poprzednio pracujące mogły stracić pracę ze względu na przekształcenia gospodarcze, zmiany technologiczne czy upadek całych gałęzi przemysłu (bezrobocie strukturalne). W Polsce jest to bardzo duża grupa, co jest spowodowane między innymi nadmiernym zatrudnieniem w okresie gospodarki planowanej a także restrukturyzacją przemysłu. Do tej grupy bezrobotnych należą m.in. górnicy, hutnicy, stoczniowcy, pracownicy PGR-ów. Duża liczba bezrobotnych, bez odpowiednich kwalifikacji, na niewielkim obszarze powoduje, że gospodarka regionu (często osłabiona upadkiem firm, w których bezrobotni poprzednio pracowali) nie może stworzyć wystarczająco szybko miejsc pracy i wchłonąć bezrobotnych. Bezrobocie takie utrzymuje się przez wiele lat na wysokim poziomie.
Osoby które zakończyły edukację, ale nie mają jeszcze doświadczenia zawodowego nie są poszukiwaną grupą zawodową (z wyjątkiem niektórych specjalności). Wymagają one długiego szkolenia i nabywania doświadczenia, będąc przez ten czas mało produktywnymi. Z tego powodu absolwenci często nie mogą znaleźć pracy nawet, jeśli istnieje popyt na pracowników w danej branży.
Miejsca pracy mogą znajdować się gdzie indziej, niż poszukujący pracy pracownicy. Ze względu na niewielką mobilność ludności (niechęć do przeprowadzki do miasta i trudności takiej przeprowadzki) oraz wysokie koszty dojazdu osobom takim trudno znaleźć zatrudnienie.
Osoby potrafiące wytworzyć wartość dodaną na poziomie X, a których koszt zatrudnienia (płaca minimalna, podatki, składki na ubezpieczenie społeczne, koszty przeszkoleń i inne) są większe od X nie znajdą zatrudnienia. Obniżenie podatków lub płacy minimalnej może spowodować zwiększenie zatrudnienia w tej grupie, jest jednak politycznie kontrowersyjne.
Pracodawcy mogą obawiać się zatrudniania osób pomimo, że aktualnie potrzebują siły roboczej, ze względu na trudność ich zwolnienia kiedy popyt będzie mniejszy. Sytuację tą rozwiązać mogą w pewnym stopniu inne formy zatrudniania, takie jak umowy na czas określony, umowy o dzieło, czy zlecenia.
[Edytuj]
Rodzaje bezrobocia
1. bezrobocie frykcyjne - związane ze zmianą pracy w celu znalezienia innej/lepszej lub w związku ze zmianą miejsca zamieszkania.
2. bezrobocie strukturalne - związane ze zmianami strukturalnymi w gospodarce.
3. bezrobocie cykliczne - związane z cyklicznymi zmianami produktywności gospodarki.
4. bezrobocie sezonowe - związane z sezonowością danego sektora gospodarki.
Bieda (ubóstwo) - to pojęcie ekonomiczne i socjologiczne opisujące brak dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb jednostki, w szczególności w zakresie: jedzenia, schronienia, ubrania, transportu i podstawowych potrzeb kulturalnych i społecznych.
Wyróżnia się kilka kategorii ubóstwa:
ubóstwo ustawowe - w rozumieniu Ustawy o pomocy społecznej.
[Edytuj]
Zasięg ubóstwa w Polsce
Zasięg ubóstwa przyjmuje różne wartości zależnie od przyjętych definicji. Dane GUS 1 i IPiSS 2 z 2004 prezentuje poniższa tabela.
Granice ubóstwa |
Rodzina 4-os. |
1 osoba |
Odsetek ludności |
Wskaźnik luki |
1 018 |
8,48 |
11,8% |
21% |
|
1 264 |
10,53 |
19,2% |
24% |
|
1 291 |
10,76 |
20,3% |
23% |
|
1 577 |
13,14 |
27,3% |
27% |
|
2 439 |
20,33 |
59% |
- |
Luka dochodowa - różnica między kwotą, stanowiącą granicę ubóstwa a otrzymywanym dochodem.
Wskaźnik luki dochodowej (wydatkowej) - relacja wysokości luki dochodowej do wysokości granicy ubóstwa wyrażona w %. Inaczej mówiąc, jest to wskaźnik ukazujący, o ile procent przeciętne wydatki gospodarstw domowych z danej grupy są niższe od danej granicy ubóstwa. Wskaźnik luki dochodowej informuje o głębokości ubóstwa.
Z tabeli wynika, że rodziny uprawnione do ubiegania się o świadczenia pieniężne z opieki społecznej posiadały w 2004 r. przeciętne dochody o 24% niższe od ustawowej granicy ubóstwa. Zatem dla rodziny 4-osobowej z tej grupy luka dochodowa wynosiła 303 zł.
W ostatnich latach w Polsce następuje zarówno wzrost liczby osób dotkniętych ubóstwem, jak i głębokość tego ubóstwa. Osoby żyjące poniżej minimum egzystencji stanowiły: 5,6% ogółu społeczeństwa w 1998 r., 11,1% w 2002 r. i 11,8% w 2004 r. Luka dochodowa dla tej grupy wynosiła odpowiednio: 16%, 20% i 21%. Według GUS, wzrost ubóstwa w ostatnich latach dokonał się przy poprawie przeciętnej sytuacji materialnej ogółu Polaków, generowanej przez wysokie dochody, co świadczy o rosnących nierównościach w sytuacji dochodowej i poziomie spożycia polskiego społeczeństwa. W 2004 r. przeciętny miesięczny dochód 20% osób o najwyższych dochodach wynosił 1 536 zł na osobę i był ponad 7-krotnie wyższy od przeciętnego dochodu 20% osób uzyskujących najniższe dochody. W porównaniu z rokiem poprzednim odnotowano wzrost zróżnicowania dochodów gospodarstw domowych ogółem (w 2003 r. przewaga 6,5-krotna).
Mimo że w 2004 roku PKB w Polsce wzrósł o 5,3%, większość wskaźników ubóstwa uległa pogorszeniu. Według GUS w zeszłym roku poniżej minimum socjalnego żyło prawie 60% Polaków. W 2003 roku było to 59%, w 2002 58%, w 2001 57%, w 1996 47%, a w 1989 wskaźnik ten wynosił tylko 15%.
Definicje ubóstwa:
Webster`s New Encyclopedic Dictionary
"ubóstwo to niemożność osiągnięcia minimalnego standardu życiowego"
H. Zandler
"ubóstwo to specyficzna indywidualna sytuacja niedoboru lub swoisty fenomen, wprawdzie relatywnie jednorodnych, ale zarazem zmarginalizowanych grup społecznych"
G.Simmel mówi,że
ktoś staje się biedny w sensie społecznym dopiero wtedy gdy udziela mu się pomocy. Bieda to nie wynik niedostatku, lecz wynik otrzymywania wsparcia lub zgodnie z normami społecznymi uprawnienie do otrzymywania wsparcia.
Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Bieda"
Ruch Wychodzenia z Bezdomności Markot, powstał na bazie eksperymentu osad Victoria Kotan, na przełomie lat '80 i '90 XX w.
Pierwsza tego typu placówka uruchomiona została w miejscowości Lutynka, dawne woj. zielonogórskie, druga w Jelenim Ruczaju k. Czarnego dawne woj. słupskie. Kolejną była Art-Eko Szkoła Życia w Wandzinie k. Człuchowa.
Instytucjonalną formułę Ruchu Markot nadano placówkom pomocowym dla bezdomnych w 1994 r.W tym samym roku, w Warszawie, przy ul. Marywilskiej 44, powstało pierwsze Centrum Pomocy Bliźniemu Markot-3. Na przełomie lat 1990-2000, ponad 50% miejsc noclegowych dla bezdomnych w skali kraju pozostawało w gestii Markotu.
Struktury Ruchu MARKOT były bazą dla dziesiątek inicjatyw społecznych. Do najbardziej dynamicznych należała Serc Pospolite Ruszenie - akcja pomocy ofiarom powodzi w 1997 roku. Rok wcześniej szef Monaru i Markotu, Marek Kotański, proklamował na 14 kwietnia Dzień Ludzi Bezdomnych oraz ustanowił honorowe wyróżnienie Przyjaciel Ludzi Bezdomnych.
Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Markot"
Marginalizacja - spadek znaczenia danej grupy w społeczeństwie, m.in. z powodu zmniejszenia się jej liczebności, osłabienia jej funkcji i pozycji w hierarchii społecznej, reprezentowania skrajnych poglądów, podejmowania zachowań nieakceptowanych przez większość.
Marginalizacja - oznacza także wykluczenie społeczne jednostki. Wykluczenie społeczne może w tym wypadku opisywać proces wykluczania jednostki albo stan wykluczenia.
Jednostka jest społecznie wykluczona (wg Center for Analysis of Social Exclusion), jeżeli:
a) jest ona pod względem geograficznym członkiem społeczeństwa,
b) nie może uczestniczyć w normalnych aktywnościach obywateli w tym społeczeństwie (z powodów będących poza jej kontrolą)
c) chce uczestniczyć w aktywności społeczności.
[Edytuj]
Rodzaje wykluczenia społecznego
niezdolność do uczestnictwa w gospodarczych aspektach życia społecznego
niezdolność do uczestnictwa w politycznych aspektach życia społecznego;
niezdolność do uczestnictwa w kulturalnych aspektach życia społecznego.
[Edytuj]
Próba rozróżnienia pojęć: ubóstwo i wykluczenie społeczne:
wg Petera Abrahamsona
Regulacje prawne Unii Europejskiej dotyczące pomocy społecznej łączą pojęcie ubóstwa z wykluczeniem społecznym. Przypisywane są one jednak do dwu różnych dyscyplin naukowych.
- |
wykluczenie społeczne |
|
podejście dyscyplinowe |
||
sytuacja |
brak wystarczających zasobów |
odmowa realizacji praw |
przyczyna |
niezaspokojenie potrzeb |
dyskryminacja w dostępie do instytucji integrujących |
perspektywa |
statyczna (stan) |
dynamiczna (proces) |
pionowa (wyższe i niższe klasy) |
pozioma (grupy wewnątrz i grupy na zewnątrz) |
|
sugerowane remedium społeczne |
transfery (gwarantowany dochód minimalny) |
społeczne usługi (środki aktywizacyjne) |
Minimum egzystencji - koszyk dóbr, niezbędnych do podtrzymania funkcji życiowych
człowieka i sprawności psychofizycznej. Uwzględnia on jedynie te potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone w czasie, a konsumpcja niższa od tego poziomu prowadzi do biologicznego wyniszczenia i zagrożenia życia. W skład koszyka minimum egzystencji wchodzą potrzeby mieszkaniowe i artykuły żywnościowe. Łączny koszt nabycia (zużycia) tych dóbr określa wartość koszyka, która stanowi granicę ubóstwa skrajnego.
W Polsce minimum egzystencji, zwane też "minimum biologicznym", szacowane jest od 1995 r. przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Podobnie, jak w przypadku minimum socjalnego, IPiSS ustala wartość koszyka minimum egzystencji oddzielnie dla 6 typów pracowniczych gospodarstw domowych (od rodziny 1-osobowej do 5-osobowej) oraz 2 typów gospodarstw emeryckich (1- i 2-osobowych). Kwota, odpowiadająca wartości koszyka minimum egzystencji, wyznacza granicę ubóstwa skrajnego (absolutnego).
Ubóstwo absolutne to pojęcie stosowane również w statystykach międzynarodowych na oznaczenie krańcowej biedy. Skrajnie (absolutnie) ubogim jest ten, kto może wydać na swoje utrzymanie mniej niż równowartość jednego dolara dziennie (w Polsce jest to 2,5 raza więcej). Takich osób jest na świecie około 2 mld, czyli ponad 1/3 ludzkości. Większość stanowią mieszkańcy Afryki i Azji Południowej. Ograniczenie o połowę liczby ludzi, którzy cierpią głód lub skrajne ubóstwo jest pierwszym zadaniem na liście Milenijnych Celów Rozwoju ONZ do 2015 roku 1.
Ustawowa granica ubóstwa - kwota dochodów, która zgodnie z obowiązującą ustawą o pomocy społecznej uprawnia do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego.
Ubóstwo względne - ma zmienną wartość i odnosi się do przeciętnego poziomu życia w danym kraju, mierzonego na ogół wysokością przeciętnych dochodów (wydatków). Zwolennicy podejścia względnego upatrują przyczyn ubóstwa przede wszystkim w funkcjonowaniu systemu społeczno-ekonomicznego. Na pierwszym miejscu wśród jego przyczyn wymieniają bezrobocie, brak pracy zjawisko niezależne od ubogich. Na drugim miejscu są niskie płace występujące w pewnych zawodach, regionach czy w stosunku do niektórych dyskryminowanych grup ludności. Brak odpowiedniego dochodu wynikającego z okoliczności nieżależnych od świadomości i woli ubogich jest pierwotną przyczyną ubóstwa.
Subiektywna granica ubóstwa - odpowiada w przybliżeniu poziomowi dochodów deklarowanych przez respondentów jako ledwie wystarczające.
Relatywna granica ubóstwa - kwota równa 50% średnich miesięcznych wydatków gospodarstw domowych.
Relatywna granica ubóstwa - kwota równa 50% średnich miesięcznych wydatków gospodarstw domowych.
Prawo ubogich - pojęcie używane w języku prawniczym na określenie gwarancji (ze strony państwa) świadczeń umożliwiających dostęp do pomocy prawnej dla osób niezamożnych. Konieczność zapewnienia tych świadczeń wynika zarówno z zobowiązań międzynarodowych, w tym z obowiązku zagwarantowania prawa do sądu, wynikającego z art. 6 ust. 2 pkt c Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, potwierdzonego w art. 47 ust. 1 Karty Praw Unii Europejskiej oraz ze standardów wyznaczonych przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej.
Na gruncie obowiązujących przepisów (cywilnych, karnych i administracyjnych) funkcjonuje instytucja nieodpłatnej pomocy prawnej w procesie sądowym, określana jako pomoc prawna z urzędu, polegająca na możliwości ustanowienia (na wniosek) przez sąd pełnomocnika (obrońcę) z urzędu dla strony czy oskarżonego, którzy nie dysponują środkami finansowymi na opłacenie zastępstwa prawnego. (np. w myśl art. 117 kodeksu postępowania cywilnego strona zwolniona przez sąd od kosztów w całości lub części ma prawo zgłosić wniosek o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego).
Wobec nieuregulowania w sposób normatywny pozaprocesowej pomocy prawnej świadczonej osobom najuboższym (w formie porad prawnych, opinii, pisania pism i.in.) projektuje się ujęcie w odpowiednie ramy organizacyjne tego typu działalności [1]. W rządowym projekcie ustawy o dostępie do nieodpłatnej pomocy prawnej przyznawanej przez państwo osobom fizycznym przewiduje się m.in. udzielanie przez państwo nieodpłatnej pomocy prawnej w postaci podstawowej i kwalifikowanej pomocy prawnej wykonywanej przez osoby zatrudnione w Biurach Pomocy Prawnej.
Pauperyzacja (łac. pauper - biedny, ubogi) - proces społeczny polegający na obniżaniu się stopy życiowej jednostek lub zbiorowości. Określa ona zjawisko ruchliwości społecznej w dół, jednak tylko w przypadku przechodzenia z klasy średniej do robotniczej lub do podklasy.
Pauperyzacja może być określana jako względna, jeśli jest to proces zubażania jednej zbiorowości, kategorii społecznej czy jednostki w stosunku do innych zbiorowosci czy kategorii. Przykładowo Karol Marks pisząc o pauperyzacji proletariatu zwracał uwagę na to, że nawet w przypadku podnoszenia się ich stopy życiowej jest to klasa społeczna zubożała względem burżuazji.
Minimum socjalne - wskaźnik określający koszty utrzymania gospodarstw domowych na podstawie "koszyka dóbr" służących do zaspokojenia potrzeb bytowo-konsumpcyjnych na niskim poziomie. Przyjęte składniki koszyka wystarczają nie tylko dla podtrzymania życia (porównaj: minimum egzystencji), lecz dla posiadania i wychowania dzieci a także dla utrzymania minimum więzi społecznych. Do pierwszej grupy składników zaliczają się wydatki na mieszkanie, żywność, odzież, obuwie, ochronę zdrowia i higienę; do drugiej grupy: koszty komunikacji i łączności (np. dojazdy do pracy), wydatki na kształcenie i wychowanie dzieci, na kontakty rodzinne i towarzyskie oraz skromne uczestnictwo w kulturze. Jest to więc model zaspokajania potrzeb na poziomie „minimalnego dobrobytu”. Minimum socjalne nazywane jest też „granicą wydatków gospodarstw domowych, mierzącą godziwy poziom życia”.
W Polsce minimum socjalne szacowane jest przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych od 1981 r. na podstawie uchwały Rady Ministrów (było jednym z postulatów zgłaszanych w Porozumieniach Sierpniowych). IPiSS ustala wartość koszyka minimum socjalnego oddzielnie dla 6 typów pracowniczych gospodarstw domowych (od rodziny 1-osobowej do 5-osobowej) oraz 2 typów gospodarstw emeryckich (1- i 2-osobowych). Koszyk minimum socjalnego określony jest ilościowo (minimalna ilość danych dóbr i usług według norm zużycia, zalecanych przez naukowców) i wartościowo (koszt nabycia danych ilości dóbr i usług). W ten sposób otrzymujemy obraz niezbędnych kosztów utrzymania gospodarstw domowych na poziomie standardu minimum socjalnego.
Według opracowania IPiSS (na podstawie danych GUS z badań nad warunkami życia gospodarstw domowych), blisko 60% Polaków (prawie 23 mln osób) żyje poniżej minimum socjalnego 1.