KIERUNKI I RODZAJE GIMNASTYKI
Na Ogólnopolskiej Konferencji Gimnastycznej w Krakowie w 1952 roku wyodrębniono 4 zasadnicze kierunki gimnastyki: gimnastykę podstawową, sport gimnastyczny, gimnastykę pomocniczo-specjalną i gimnastykę leczniczą.
Gimnastyka podstawowa
Celem gimnastyki podstawowej jest:
- dostarczenie młodym organizmom szeregu właściwych bodźców sprzyjających jego rozwojowi i wzmacniających zdrowie
- doskonalenie techniki ruchów naturalnych jak chód, bieg, skok, rzut, itp.
- kształtowanie cech motoryki człowieka poprzez ćwiczenia wyrabiające siłę, gibkość, zręczność, szybkość, skoczność i wytrzymałość
- kształtowanie najbardziej potrzebnych nawyków ruchowych przydatnych w życiu codziennym, w pracy i w sporcie
- dostarczenie organizmowi warunków racjonalnego i czynnego wypoczynku
- troska o utrzymanie poprawnej postawy
- gimnastyka podstawowa wpływa kształtująco na rozwój mięśni, stawów i więzadeł, zwiększa koordynację ruchów i pobudza fizjologiczne funkcje organizmu
Gimnastyka podstawowa obejmuje 4 zasadnicze grupy ćwiczeń:
ćwiczenia podstawowe (zawierające organizacyjne formy lekcji, ćwiczenia doskonalące naturalne formy lokomocji człowieka jak chód, bieg, podskok, ćwiczenia rytmiczne)
ćwiczenia kształtujące z przyborem lub bez (ramion, nóg, tułowia, głowy i szyji)
ćwiczenia stosowane (ćwiczenia w zwisie i podporze, ćwiczenia zwinnościowe, ćwiczenia równoważne, skok)
ćwiczenia uzupełniające 9różne formy ćwiczeń zapożyczone z innych dyscyplin sportu, ćwiczenia rytmu u tańce)
Zasadnicza formą gimnastyki podstawowej jest lekcja gimnastyki, która winna odpowiadać swoją treścią zasadom wszechstronności i zmienności pracy mięśniowej, przy należytym dozowaniu wysiłkiem dostosowanym do możliwości ruchowych i rozwoju fizycznego ćwiczących.
Sport gimnastyczny
Przez sport gimnastyczny rozumiemy umiejętność ruchową doprowadzoną do poziomu sztuki, mistrzostwa sportowego w celu osiągnięcia najwyższych wyników na zawodach sportowych. Do sportu gimnastycznego należą takie dyscypliny jak:
gimnastykę sportową - zawody w gimnastyce sportowej rozgrywane są w układach dowolnych i obowiązkowych w następujących konkurencjach:
dla kobiet (czwórbój)
ćwiczenia wolne - układ ćwiczeń - kompozycja winna zawierać: elementy taneczno-baletowe, skoki wolne, elementy ćwiczeń równoważnych, gibkościowych, powiązania skoków akrobatycznych. Ćwiczenia wolne zawierające elementy ćwiczeń o bardzo różnym charakterze ruchu winny tworzyć harmonijną całość w ścisłym powiązaniu z rytmem i charakterem wybranego akompaniamentu muzycznego. Układ ćwiczeń wykonywany jest na planszy o powierzchni 12x12 metrów. Zawodniczka jest zobowiązana wykonać swój układ ćwiczeń poruszając się po całej planszy. Przekroczenie pola ćwiczeń jest karane. Czas ćwiczeń wolnych - od 1 minuty do 1,30 minuty.
równoważnia - układ ćwiczeń na równoważni zawiera elementy ćwiczeń równoważnych, całe i półobroty, biegi, podskoki, skoki i ćwiczenia akrobatyczne. Wykonane układu ćwiczeń winno charakteryzować się urozmaiconym rytmem przy zachowaniu ciągłości i płynności ćwiczenia. Czas trwania ćwiczeń: od 1,15 minuty do 1,25 minuty.
poręcze asymetryczne - w układzie ćwiczeń na poręczach powinny przeważać elementy zamachowe, przechwyty z jednej żerdzi na drugą, elementy ćwiczeń wykonywane na obydwóch żerdziach (kołowroty, podmyki, itp.), pozycje statyczne mogą występować tylko w formie elementów wiążących. Zeskoki z przyrządu nie mogą być wykonywane z pozycji statycznych.
skok przez konia - wszystkie skoki muszą być wykonane podporem i odbiciem rękami od przyrządu. Zarówno w układzie obowiązkowym jak dowolnym zawodniczka wykonuje dwa różne skoki. Do końcowej punktacji zalicza się ocenę wyższą - lepiej wykonanego skoku.
dla mężczyzn:
ćwiczenia wolne - układ ćwiczeń wolnych powinien zawierać elementy ćwiczeń gibkościowych, siłowych, równoważnych, ćwiczeń akrobatycznych zwłaszcza połączeń skoków akrobatycznych. Wykonanie powinno cechować się płynnością połączeń i rytmem. Zawodnik musi wykonać swój układ wykorzystując całą powierzchnię pola do ćwiczeń (12x12 m.). przekroczenie pola jest karane. Czas trwania ćwiczenia: 1 minuta plus/minus 10 sekund.
koń z łękami - układ ćwiczeń powinien obejmować ćwiczenia wyłącznie zamachowe i bez zatrzymań, woltyże jednonóż i obunóż, nożyce odboczne o odwrotne, koła oboczne. Zawodnik wykonując swój układ ćwiczeń musi wykorzystać wszystkie trzy części konia.
poręcze symetryczne - układ ćwiczeń na poręczach obejmuje elementy zamachowe, woltyże, ćwiczenia siłowe i wytrzymania (1 sekunda)
kółka - układ ćwiczeń na kółkach musi zawierać elementy zamachowe, siłowe i wytrzymania (2 sekundy). Całe ćwiczenia powinno być wykonane bez rozhuśtania kółek.
drążek - układ ćwiczeń na drążku powinien się składać elementów zamachowych bez jakichkolwiek zatrzymań
skok przez konia - wszystkie skoki muszą być wykonane z podporem i odbiciem rękami pod przyrządu. Rozbieg do skoku nie może być dłuższy niż 20 metrów. Powierzchnia konia (przy skokach wzdłuż przyrządu) podzielona jest na 3 strefy pochwytu. Długość pierwszej i trzeciej strefy wynosi 40 cm. wykonanie skoku z dochwytem konia w określonej strefie decyduje w zasadniczy sposób o ocenie. W konkurencji zawodnik Mozę wykonać dwa różne skoki - do końcowej oceny zalicza się skok o wyższej ocenie punktowej
akrobatykę sportową - polega na opanowaniu złożonej techniki ćwiczeń zwinnościowo-akrobatycznych, których cechą jest: gibkość, zwinność, skoczność, równowaga i odwaga. Rozgrywane są konkurencje w układach obowiązkowych i dowolnych:
skoki akrobatyczne kobiet i mężczyzn - konkurencja ta rozgrywana jest na ścieżce sprężystej długości 10-25m, szerokości (minimalnej) 170cm, wysokości 10-20cm. ścieżka kończy się strefą lądowania o długości 5m, szerokości 4,5-5m i wysokości wyższej od całkowitej wysokości ścieżki o 10cm. Najmniejsza długość rozbiegu do skoków wynosi 10m. Zawodnicy na zawodach wykonują dwa układy skoków. Pierwszy układ o charakterze saltowym, drugi śrubowym. W klasie I i niższych klasach zawodnicy startują dodatkowo w tzw. ćwiczeniach indywidualnych obejmujących elementy ćwiczeń kształtujących i gibkościowych. Ćwiczenia te wykonywane są na filcach długości 12m, szerokości 1,5-2 i grubości 2-4cm.W klasie mistrzowskiej w finałach zawodnicy wykonują trzeci układ skoków o charakterze kombinowanym, zawierającym elementy trudności dla układu pierwszego i drugiego.
konkurencje zespołowe - rozgrywane są na polu ćwiczeń o wymiarach 12x12m, pokrytych filcem i wykładziną dywanową lub brezentem. Wykonuje się dwa układy ćwiczeń. Pierwszy to statyczno-równoważny zawierający elementy zespołowe bez fazy lotu (stania na rękach, pozycje równoważne, podtrzymania, szpagaty, mostki, ćwiczenia baletowo-taneczne wykonywane równocześnie lub kolejno przez wszystkich zawodników zespołu). W 4-ach mężczyzn w klasie mistrzowskiej zawodnicy wykonują jedną piramidę statyczną. Drugi układ jest dynamiczny (powinien zawierać elementy zespołowe z fazą lotu (przeskoki, korbety, przerzuty, wolne przewroty i przerzuty, elementy baletowe, skoki, itp.) w klasie I i w klasach niższych obowiązuje również każdego zawodnika zespołu wykonanie układu skoków indywidualnych na ścieżce. W klasie mistrzowskiej w finałach zawodnicy startują w układzie trzecim - kombinowanym, który obejmuje elementy typowe dla pierwszego i drugiego układu ćwiczeń zespołowych. W klasie I i mistrzowskiej układy ćwiczeń wykonuje się z muzyką. Czas trwania układów - 2,5 minuty, dla klasy mistrzowskiej (układ trzeci) do 3 minut. Do konkurencji zespołowych zaliczamy:
dwójki kobiet
dwójki mieszane
dwójki mężczyzn
trójki kobiet
czwórki mężczyzn
skoki na trampolinie kobiet i mężczyzn - zawodnicy startujący w tej konkurencji wykonują dwa układy ćwiczeń składających się z wyskoków, padów, siadów, obrotów, przewrotów i przerzutów wolnych. Układ winien zawierać 10 elementów trudności wykonywanych w tempie
skoki synchroniczne na trampolinie kobiet i mężczyzn - obowiązują dwa układy ćwiczeń. Dwójka zawodników wykonuje równocześnie na dwóch trampolinach, blisko siebie stojących, aby zespół sędziowski mógł ocenić jednocześnie wykonania
gimnastykę artystyczną - opiera się na elementach ćwiczeń tanecznych, ćwiczeń wolnych i ćwiczeń z przyborem w ścisłym powiązaniu z rytmem i muzyką. Zawody w gimnastyce artystycznej rozgrywane są w trzech układach ćwiczeń: w układzie tanecznym, w układzie z przyborem (piłka, wstążka, obręcz, skakanka, maczuga), w ćwiczeniach akrobatycznych na ścieżce
Gimnastyka pomocniczo-specjalna
Ten rodzaj gimnastyki stosowany jest w zakresie potrzeb różnych dyscyplin sportowych oraz w postaci ćwiczeń rekreacyjnych. Ćwiczenia winny służyć przygotowaniu organizmu o wysiłku w obrębie obranej specjalizacji ruchowej. Są stosowane w każdym racjonalnie prowadzonym treningu sportowym jako ćwiczenia siły, skoczności, gibkości, itp. w celu doskonalenia sprawności fizycznej. Gimnastyka pomocniczo-specjalna obejmuje również ćwiczenia przeciwdziałające jednostronności rozwoju, spowodowanego wąską specjalizacją ruchową (ćwiczenia ogólno-rozwojowe, z współćwiczącym, z przyborem). Obejmuje również Ćwiczenia rekreacyjne stosowane w zakładach pracy w czasie 10-minutowych przerw wypoczynkowych, mających na celu przeciwdziałanie ujemnym wpływom pozycji ciała i jednostronnych ruchów, związanych a wykonaniem zawodu oraz usunięcia fizycznego zmęczenia spowodowanego pracą. Ćwiczenia rekreacyjne w formie wybranych elementów ćwiczeń gimnastycznych występują również w tzw. ścieżkach zdrowia, w „biegu po zdrowie” oraz w zespołach ludzi w średnim wieku i w wieku produkcyjnym ćwiczących w zorganizowanych grupach w TKKF, spółdzielniach inwalidów i innych.
Gimnastyka lecznicza
Gimnastyka lecznicza obejmuje ćwiczenia ruchowe (kinezyterapia - leczenie ruchem) stosowane formie ćwiczeń wolnych, ćwiczeń kształtujących, ćwiczeń z współćwiczącym, ćwiczeń z użyciem specjalnych przyrządów. Zadaniem tych ćwiczeń jest jak najszybsze przywrócenie zdrowia i zdolności do pracy w różnych przypadkach chorobowych. Ćwiczenia gimnastyki leczniczej w zależności od ich wpływu na organizm dzielimy na:
ćwiczenia działające miejscowo - np. na pewne grupy mięśniowe, zwiększające ich siłę lub elastyczność, względnie zwiększające zakres ruchów w stawach danej kończyny
ćwiczenia ogólne usprawniające - celem jest np. zwiększenie wydolności układu krążenia, osiągnięcia ogólnego rozluźnienia, poprawienia ogólnej sprawności fizycznej
Biorąc pod uwagę sposób wykonania, ćwiczenia dzielimy na:
ćwiczenia bierne - są to ćwiczenia wykonywane przez kinezoterapeutę, bez pomocy pacjenta
ćwiczenia czynne - wykonane przez pacjentów pod kierunkiem lub przy pomocy kinezoterapeuty
ćwiczenia specjalne - jak ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia koordynacji ruchów, ćwiczenia rozluźniające, itp. Ćwiczenia te są komponentą ćwiczeń biernych i czynnych wymagających jeszcze specjalnego prowadzenia
W zakres kinezyterapii wchodzi również gimnastyka wyrównawcza (zasób i rodzaj ćwiczeń, które mają na celu wyrównać, skompensować pewien niedobór ruchowy tak pod względem ilościowym jak jakościowym) i korekcyjna (obejmuje ćwiczenia, które mają naprawić lub poprawić coś, co zostało mnie lub bardziej uszkodzone).
Rodzaje gimnastyki
1. gimnastyka podstawowa dla dzieci i młodzieży:
dla dzieci w wieku przedszkolnym (3-6 lat) - ma na celu ogólny rozwój, wzmocnienie organizmu oraz kształtowanie prawidłowej postawy. Uwzględniając właściwości rozwojowe (kośćca, mięśni, narządów wewnętrznych, układu nerwowego) należy stosować najprostsze rodzaje chodu, biegu, rzutu, pełzania i ćwiczeń równowagi. Głównymi środkami gimnastyki podstawowej w tym wieku są zabawy i gry ruchowe. Formy prowadzenia zajęć: forma zabawowa, naśladownictwo, forma bezpośredniej celowości ruchu i opowieści ruchowej.
dla dzieci w młodszym wieku szkolnym (7-10 lat) - z wydzieleniem prowadzenia zajęć niektórych elementów dla chłopców i dziewcząt - ma na celu systematyczne rozwijanie organizmu, kształtowanie prawidłowej postawy, doskonalenie funkcji układu krążeniowo-oddechowego. W realizacji jej zadań należy zwracać uwagę na poprawienie ogólnej kondycji ruchowej, dobrą orientację w przestrzeni w prostych sytuacjach oraz kształtowanie szybkiej i dokładnej reakcji. Treść i formy nauczania zbliżone są do przedszkolnych.
dla młodzieży w średnim wieku szkolnym (11-13 lat) - z większym zróżnicowaniem prowadzenia zajęć dla chłopców i dziewcząt, jej celem jest przyczynienie się do harmonijnego rozwoju układu mięśniowego i kostno-stawowego, kształtowanie prawidłowej postawy ciała oraz polepszenie funkcji układu oddechowego i krążenia. Gimnastyka w tym okresie powinna pomagać w opanowaniu elementów nawyków sportowych. W metodyce w dalszym ciągu przeważają ruchy naturalne, ale stopniowo doskonali się technikę ruchów utylitarnych i sportowych. Gimnastyka powinna być dostosowywana do specyfiki rozwojowej dziewcząt i chłopców.
dla młodzieży w starszym wieku szkolnym (14-18 lat) - w dwóch odmianach: dla chłopców i dziewcząt - ma na celu wpływanie na dalszy rozwój i wzmocnienie całego organizmu oraz kształtowanie i utrwalanie nawyków i umiejętności sportowych, a także czynności praktycznych stosowanych w życiu codziennym. Gimnastyka dla młodzieży męskiej powinna być oparta na ćwiczeniach sportowo-użytkowych, odbywać się winna głównie w terenie, aby hartować organizm, poprawiać kondycję, rozwijać samodzielność i inicjatywę. W gimnastyce dziewcząt winny przeważać ćwiczenia o charakterze zdrowotno-higienicznym i estetycznym (główni ćwiczenia z pod kładem muzycznym: aerobic, callanetics, elementy tańca i gimnastyki artystycznej)
2. gimnastyka podstawowa dla dorosłych: dla kobiet i mężczyzn - ma na celu:
regulowanie przemiany materii
odprężenie i zrównoważenie systemu nerwowego
wytworzenie dobrego samopoczucia
zachowanie sprawności układu ruchu
polepszenie sprawności układu krążenia i oddychania
podtrzymanie ogólnej sprawności fizycznej
Ten rodzaj gimnastyki stosowany jest w formie higieniczno-porannej, rekreacji fizycznej, w ramach zajęć WFu na wyższych uczelniach, w wojsku, itp.
3. gimnastyka dla osób w starszym wieku - jej zadaniem jest podnoszenie stanu zdrowia, zachowanie sprawności fizycznej i ogólnej aktywności życiowej, przeciwdziałanie procesom starzenia. Nie należy stosować ćwiczeń w pozycjach głową w dół, zeskoków z większej wysokości oraz statycznych ćwiczeń siłowych.
1