PODSTAWOWE POJĘCIA DIAGNOZY PEDAGOGICZNEJ
RODZAJE DIAGNOZY PEDAGOGICZNEJ
KONCEPCJE DIAGNOZY PEDAGOGICZNEJ
W POGLĄDACH WYBRANYCH PEDAGOGÓW POLSKICH
Diagnoza wg Marii Ziemskiej - rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego złożonego stanu rzeczy przez przyporządkowanie go do typu albo gatunku, dalej przez wyjaśnienie genetyczne i cel ościowe określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego rozwoju. Poznanie diagnostyczne opiera się na 2 filarach: doświadczeniu i rozumowaniu.
Diagnoza składa się z pewnych aspektów - diagnoz cząstkowych:
Aspekt identyfikacyjny:
|
|
|
Przyporządkowuje dany stan rzeczy do odpowiedniego gatunku, typu, zjawiska (do jakiego typu należy) |
|
|
|
|
Aspekt genetyczny:
diagnoza fazy - odpowiada na pytanie: w jakiej fazie przebiegu znajduje się badany stan rzeczy? jest ważna we względu na zmienność przedmiotu działania pedagogicznego,
diagnoza prognostyczna - odpowiada na pytanie: jak dalej będzie się rozwijał stan rzeczy? oczywiście nie w każdym przypadku występują wszystkie cząstkowe i nie wszystkie są równe,
diagnoza celościowa - odpowiada na pytanie: jakie ma znaczenie dany składnik badanego stanu rzeczy dla całości?
Diagnoza wg Marii Ziemskiej - rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego złożonego stanu rzeczy przez przyporządkowanie go do typu albo gatunku, dalej przez wyjaśnienie genetyczne i cel ościowe określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego rozwoju.
Rodzaje diagnoz:
diagnoza fazy - określa stadium rozwojowe danego stanu rzeczy,
diagnoza prognostyczna (rozwojowa) - stwierdza główne tendencje rozwojowe w badanym wycinku rzeczywistości na podstawie eksploracji stanu obecnego,
diagnoza identyfikacyjna (klasyfikacyjna, typologiczna) - zalicza dane zjawisko lub stan rzeczy do określonej klasy lub typu zjawisk,
diagnoza genetyczna (etiologiczna) - wyjaśnia zjawisko lub stan rzeczy w kategoriach genetycznych,
diagnoza znaczenia (celu) - wyjaśnia sens diagnozowanego wycinka rzeczywistości z punktu widzenia funkcji.
Rodzaje diagnozy wg Marii Królicy:
diagnoza deskryptywna (opisowa) - odpowiada na pytanie: jaki/jaka/jakie jest?
diagnoza eksploracyjna - odpowiada na pytanie: dlaczego taki/taka/takie jest?
diagnoza innowacyjna - obejmuje działania kompensacyjne, reedukacyjne, terapeutyczne.
Rodzaje diagnoz wg Adama Podgóreckiego:
Kryterium: działalność pedagogiczna
diagnoza pedagogiczna - jest diagnozą rozwiniętą, nie ogranicza się do sprawdzania i oceniania stanu osiągnięć ucznia, lecz obejmuje także wyjaśnienie przyczyn (genezy) tego stanu rzeczy i przewidywanie stanu osiągnięć (prognozę). W diagnozie pedagogicznej rozważa się istotne elementy sytuacji pedagogicznej: warunki uczenia się, programy, metody, wymagania, motywacje, osiągnięcia poznawcze.
|
|
|
uzupełniają diagnozę pedagogiczna |
|
|
|
|
Głównym odbiorcą diagnozy pedagogicznej jest sam uczeń - wychowanek, który powinien w niej świadomie uczestniczyć. Natomiast pełnoprawnymi użytkownikami są rodzice, nauczyciele, wychowawcy.
diagnoza decyzyjna - sytuacja, gdy pedagog przeprowadza badania aby uzyskać wynik przydatny do podjęcia decyzji na temat celowego użycia środków w działaniu praktycznym. Jest to opis wyników badania określonego wycinka rzeczywistości, zawierający elementy, które są istotne z punktu widzenia działania praktycznego.
Cechy:
przeprowadzana w ścisłym związku z projektowaniem pedagogicznym, które musi uwzględnić wykonalność wzorca,
jest składową cyklu działania zorganizowanego,
występują sprzężenia zwrotne czynności diagnostycznych, projektowania i sprzężeń związanych z realizacją projektu,
wymagają pracy twórczej.
Etapy diagnozy pedagogicznej:
opis - zestawienie danych empirycznych i stanów aktualnych.
ocena cząstkowa - właściwa i utylitarna.
konkluzja - globalna ocena analizowanej sytuacji.
diagnoza poznawcza - pedagog podejmuje badanie, aby sprawdzić skuteczność stosowania określonej metody działania pedagogicznego.
Kryterium: metody działania
diagnoza środowiskowa - jej cechą jest selektywne badanie - badacz wykrywając i analizując pewne zależności między wyizolowanymi faktami i zjawiskami dąży przede wszystkim do ustalenia dominujących wpływów środowiska na proces wychowania.
W skład diagnozy środowiskowej wchodzi: diagnoza psychologiczna i diagnoza elementów osobowości oraz 3 grupy czynników środowiskowych: środowisko materialne, wzory osobowe i organizacja życia.
diagnoza osobnicza - badacz koncentruje się na tylko na osobie badanej, jej przedmiotem mogą być m.in. zamiłowania, zainteresowania i wiedza w zakresie KF, stan zdrowia i postawa ciała, uzdolnienia i umiejętności ruchowe, poziom rozwoju somatycznego i zdolności motorycznych,
diagnoza grupowa - najczęściej dotyczy stosunków interpersonalnych (społecznych) w grupie osoby badanej.
Kryterium: pełność
diagnoza całkowita - jest wieloaspektowa, a w jej skład wchodzą: aspekt identyfikacyjny (diagnoza przyporządkowująca, klasyfikacyjna lub typologiczna), aspekt genetyczny, aspekt celowościowy, aspekt fazy, aspekt rozwojowy,
diagnoza cząstkowa - w jej skład wchodzą diagnozy: klasyfikacyjna (typologiczna, przyporządkowująca), genetyczna (etiologiczna), celowościowa (rola określonego czynnika dla całości stanu), etapowa i prognostyczna (rozwojowa).
Diagnoza kliniczno - wychowawcza Janusza Korczaka
diagnoza zawiera dwa kierunki działań: pierwszy ma na celu poznanie i zrozumienie dziecka, drugi ma na celu poznanie siebie i swoich możliwości,
najważniejszą metodą diagnozowania jest obserwacja, ponadto można stosować: analizę genezy zjawiska oraz typologię zjawisk np. typów wychowawców,
wyróżnia się różne typy wychowawców: brutali i mizantropów, dozorców i tyranów,
wzór stanowi wychowawca rozumny, ambitny, badacz - klinicysta, znający metody poznawania dzieci,
kliniką wychowawczą jest każda placówka wychowania, a przedmiotem rozpoznania rozwój dziecka (fizyczny, kulturalny i psychospołeczny).
Diagnoza środowiska Heleny Radlińskiej
diagnoza społeczna nakierowana na program pomocy jednostce i rodzinie, przekształcona w diagnozę środowiskową pozwala dostarczać wiedzy o szerszym środowisku społecznym,
wzorzec stanowi pewien zespół norm,
najważniejszą metodą diagnozowania jest wywiad w miejscu zamieszkania (rodzina, sąsiedzi, praca, policja),
zwrócenie uwagi na postawę etyczną badacza,
mierniki szansy społecznej zależne od bytu w określonym środowisku,
zastosowanie diagnozy genetycznej, wyjaśniającej przyczyny powstawania zjawisk, ich uwarunkowań, głównie środowiskowych oraz diagnozy znaczenia.
Diagnostyka społeczna Aleksandra Kamińskiego
diagnoza oznacza rozpoznanie badanego stanu rzeczy na podstawie prawidłowości przez przyporządkowanie stwierdzonych objawów do określonego ich typu lub gatunku, określenie jego obecnej fazy i przewidywanego rozwoju.
elementy diagnozy społecznej: wzór, wzorzec, model:
wzór - cechy pożądane jednostki lub danej instytucji
wzorzec - zespół norm określony jako standard w danym środowisku
model - obraz danej rzeczywistości empirycznie sprawdzonej w skutek technik badania opinii.
najważniejszą metodą diagnozowania jest wywiad
tok postępowania badawczego: rozpoznanie planowanie ulepszanie,
zastosowanie diagnozy społecznej - rozpoznanie przyczyn niezadowalających stanów jednostki ludzkiej w kontekście środowiskowym czyli określenie wpływu środowiska na zaburzenia w zachowaniu,
rodzaje diagnozy społecznej wyodrębnione wg 3 metod pracy społeczno - wychowawczej:
diagnoza indywidualnych przypadków (pomiar, wywiad, obserwacje) - diagnoza genetyczna i decyzyjna
diagnoza grupy społecznej (badania socjometryczne) - diagnoza genetyczna i diagnoza znaczenia
diagnoza społeczności lokalnych (lustracja społeczna) ogląd potrzeb i polepszenie stanu aktualnego
Diagnoza w terapii wychowawczej Natalii Han - Ilgiewicz
diagnoza nacechowana dynamicznością, co oznacza rozpoznanie bieżących przeżyć, doznań, sytuacji i wymaga natychmiastowej decyzji w zakresie działań terapeutycznych,
typy plastyczności psychicznej dla dzieci z trudnościami wychowawczymi: nawykowy/automatyczny
i wpływowy/sugestywny wynikające z wpływów zewnętrznych oraz wyrachowany/kalkulatywny i ideowy
z doboru zasad postępowania,
katamneza - specyficzna procedura diagnostyczna stanowiąca podstawę budowania teorii pedagogicznej (katamneza to kontrola pacjenta po zakończonym leczeniu - metoda kliniczna),
wielokrotnie powtarzana katamneza rodzin jako czynnik kontroli diagnozy,
wskaźniki powodzenia procesu wychowawczego:
poznanie przeszłości wychowanka i zaplecza rodzinnego,
stosunek środowiska do szkoły specjalnej,
organizacja i klimat danej szkoły,
kontakt osobisty wychowanka z wychowawcą,
realne perspektywy życiowe wychowanków,
najważniejszą metodą diagnozowania jest studium indywidualnego przypadku.
Diagnoza intensyfikacji pracy wychowawczej Romany Miller
przedmiotem diagnozy jest całokształt rozwoju osobowości
pomiar wyników działania wychowawczego w trzech grupach problemowych: obowiązki szkolne, inicjatywy podejmowane przez ucznia, świat fikcyjny wychowanka jako stosunek osobowości do otoczenia,
najważniejszą metodą diagnozowania jest obserwacja porównawcza,
diagnoza działalności wychowawczej dokonywana jest w toku współdziałania z wychowankiem.