Literatura Oświecenia
2. Słownik podstawowych terminów filozoficznych oświecenia: racjonalizm, empiryzm, krytycyzm historyczny, libertynizm, deizm, ateizm. Terminy z zakresu filozofii państwa: absolutyzm oświecony, konstytucjonalizm angielski, republika demokratyczna.
Racjonalizm - 1) najważniejszym prądem oświecenia był racjonalizm (łac. Rationalis = rozumowy). Początek racjonalizmowi dał francuski filozof i uczony, Kartezjusz (1596-1650). Według Kartezjusza jedynym źródłem rzetelnej wiedzy i kryterium prawdy jest ludzki rozum. Myśl tę rozwinął holenderski filozof Baruch Spinoza (1632-1677), utrzymujący, że prawdą jest tylko to, co można rozumowo określić i uzasadnić. Wynikiem rozwoju racjonalizmu była krytyka wierzeń religijnych, przejawiająca się w ateizmie (pogląd, zgodnie z którym odrzucano istnienie Boga) lub deizmie (traktowanie Boga jako czystej idei, Stwórcy nie ingerującego w dzieje świata, odległego i niepoznawalnego). 2) filozoficzne podejście w epistemologii zakładające możliwość dotarcia do prawdy z użyciem samego rozumu z pominięciem doświadczenia. Filozofowie racjonaliści od czasów Kartezjusza starali się znaleźć zbiór ponad podstawowych aksjomatów, którym nie dałoby się zaprzeczyć bez popadania w logiczną sprzeczność i od których drogą dedukcji dałoby się wprowadzić całą ludzką wiedzę. Racjonalizm rozwijał się intensywnie w wiekach XVII i XVIII. Do najbardziej znanych filozofów należą: Kartezjusz, Izaak Newton, Baruch Spinoza, Gottfried Wilhelm Leibniz.
Empiryzm - obok racjonalizmu rozwinął się empiryzm. Za jego twórcę uważa się Francisa Bacona (1561-1626), angielskiego filozofa, prawnika i polityka. Według empirystów proces poznawania świata i prawdy powinien być oparty na doświadczeniu i eksperymencie. Prawdziwe jest więc tylko to, co można potwierdzić praktycznie, na drodze doświadczenia. Empiryzm stał się punktem wyjścia dla innego angielskiego uczonego, Johna Locke'a (1632-1704), który wprowadził słynne pojęcie tabula rasa (biała karta). Zgodnie z tym poglądem, umysł każdego człowieka jest początkowo podobny do nie zapisanej karty. Dopiero wszystko to, co składa się na życie ludzkie (a więc wychowanie, wiedza, doświadczenie), zostaje utrwalone w umyśle i składa się na indywidualność każdego człowieka. Wynika stąd, że rozum ludzki można dowolnie kształtować. Empiryści twierdzili, że wszelka wiedza ma więc źródło w doświadczeniu zewnętrznym (zmysły) i wewnętrznym (refleksja).
Krytycyzm,
postawa umysłowa i badawcza dociekająca racji wszelkich przekonań, gotowa do przyjęcia twierdzeń tylko uzasadnionych i sprawdzonych oraz do zmiany uznanych twierdzeń wobec wystąpienia przeczących im faktów.
w filozofii, postawa umysłowo - poznawcza, przeciwstawna dogmatyzmowi, upowszechniona głównie przez sceptyków.
Libertynizm - to nazwa rodzaju nieformalnego ruchu społeczno - politycznego działającego w XVII i XVIII w., w Europie - głównie we Francji.
Pierwotnie libertynami nazywano odłam anabaptystów holenderskich, który odrzucił niektóre normy obyczajowe swoich czasów, uważając je za niezgodne z Biblią. Holenderscy libertyni głosili powrót do natury, polegający m.in. na bardziej swobodnym podejściu do spraw nagości.
Deizm - pogląd filozoficzny uznający istnienie Boga, jako stwórcy świata materialnego (w rozumieniu duchowej siły sprawczej), lecz odrzucający przekonania religijne, w myśl których Bóg ma moc ingerowania w życie człowieka i kierowania światem materialnym. Według deistów, o istnieniu duchowej siły sprawczej świadczy racjonalny porządek świata materialnego i stałość praw fizyki. Deiści odrzucają głoszone przez wyznawców religii monoteistycznych przekonania religijne, w myśl których objawienia, cuda, proroctwa i święte księgi posiadają faktyczną wartość poznawczą. Deizm był bardzo popularny w XVIII w. zwłaszcza we Francji oraz w Stanach Zjednoczonych. Najbardziej znanymi deistami tych czasów byli: Wolter, Denis Diderot, Jan Jakub Rousseau, Napoleon Bonaparte.
Ateizm - pogląd zaprzeczający istnieniu bóstw, a zwłaszcza Boga; przeciwieństwo spirytualizmu, teizmu, deizmu. W refleksji filozoficznej wiąże się najczęściej ze stanowiskiem materialistycznym i prowadzi do krytyki religii. Jako składnik postawy życiowej wyraża się indyferentyzmem religijnym, a niekiedy przybiera postać antyteizmu.
Konstytucjonalizm - kierunek uznający za najlepszą formę rządów władzę monarchy ograniczoną przez konstytucję, jego początki sięgają XVIII w. i ówczesnych teorii podziału władzy. Konstytucjonalizm stanowił punkt wyjścia do wprowadzenia ustroju monarchii konstytucyjnej. Władza monarchy została ograniczona przez parlament (ustawodawcza), ministrów odpowiedzialnych przed parlamentem (wykonawcza) oraz niezawisłych sędziów (sądownicza). Po raz pierwszy ustrój taki zaprowadzono w 1689 r. w Anglii.
Republika - zgodnie z współczesną definicją ustrój polityczny, w którym władza jest sprawowana przez organ wyłoniony w wyniku wyborów na określony czas.
Absolutyzm oświecony - określenie absolutyzmu występującego w Europie w 2 poł. XVIII w Faza rozwoju monarchicznej formy państwa, wyrażająca się m.in. w przeprowadzaniu reform likwidujących najbardziej przestarzałe instytucje okresu feudalizmu, np. wprowadzenie tolerancji religijnej, humanitaryzacja prawa, próba podporządkowania Kościoła państwu.
Nie znalazłam nic na temat: krytycyzmu historycznego i republiki demokratycznej, bardzo za to przepraszam ale tylko tyle udało mi się znaleźć na te tematy!!!