14. „Poeci polskiego sentymentalizmu. Własny los i historia w wierszach Dionizego Kniaźnina i Franciszka Karpińskiego.”
Sentymentalizm - prąd literacki występujący w oświeceniu, w Polsce zrodził się w latach 1760 - 1770, istniał aż do początku romantyzmu., głowni przedstawiciele to Karpiński i Kniaźnin.
Cechy sentymentalizmu:
Uczuciowy stosunek do rzeczywistości;
Nawiązywał do empiryzmu i sensualizmu;
Poznanie zmysłowe - najważniejsze źródło wiedzy o świecie;
Bohater literacki: wrażliwy, czuły, skłonny do refleksji, kochający przyrodę;
Wzbogacenie tematyki o treści społeczne.
F. Karpiński:
Sielanki - (por. wstęp O.), wszystkie są praktycznie autobiograficzne:
„Do Justyny” (opr. T) - pod postacią Justyny kryje się Marianna Ponińska (poeta romansował z nią, nawet myślał o małżeństwie, lecz ta trzeźwo oceniała sytuację i romans sam wygasł).
„Pożegnanie z Lindorą w górach” (opr. T) - Marianna Ponińska
„Do Justyny. Tęskność na wiosnę (opr. T) - adresowana do „pierwszej Justyny” (Tak po prostu sobie nazwał kobiety które kochał - pierwsza i druga Justyna) - czyli do Marianny Broselówny, córki kapitana Szwedzkiego.
„Do motyla” (opr. T) i również nawiązał do „Justyny”, lecz tej drugiej - Marianny z Kalinowskich Ponińskiej.
„Na odmienione Nadprucie” - utwór traktuje o terenach położonych nad brzegami Prutu, głównej obok Czeremoszu rzeki Pokucia (w Pokuciu urodził się F.K.), wypływającego z masywu Czarnohory i uchodzącego do Dunaju. Autor wspomina dawne czasy, jak siadywał nad brzegiem rzeki, dziś wszystko sie zmieniło, to już nie jest ta sama rzeka - „wody twe dzisiaj cicho upływają”. Podmiot kończy sielankę: „Ja przecie kocham twe brzegi”.
Wiersze różne
Do. J.W.J. Księdza Adama Naruszewicza B.K.S. - Oddając mu wiersze na „Sumienie” (opr. T) - utwór skierowany do Naruszewicza, spotkał się z nim w Warszawie.
Zabawki wierszem i prozą
„Powrót z Warszawy na wieś” (opr. T) - na przełomie lat 1783 i 1784 Karpiński wrócił z Galicji. Napisał wówczas jeden z najbardziej znanych wierszy autobiograficznych, elegię „Powrót z Warszawy na wieś”.
Wiersze późne
„Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta” - (opr. B) - zrywa z twórczością liryczną, nad grobem znalazł się w 1788r. w czasie podróży do Krakowa.
F.D. Kniaźnin:
„Do Miłości”, „Do Klimeny” - (opr. cz.2) pod postacią Klimeny kryje się Maria Wirtemberska w której Kniaźnin był nieszczęśliwie zakochany.
„Powązki” - (opr. cz.1) - autor opisuje Powązki, miejsca, którymi spacerował, snuje refleksje.
„Do Puław” (opr. cz.1) - opis miejscowości w której przebywał podczas pobytu u Czartoryskich.