02.06.2007
ZAGADNIENIA WSPÓŁCZESNEGO ISLAMU
Święta muzułmańskie:
AL-ADHĀ - Korban Bayram (Święto ofiary).
Zostało ustanowione na pamiątkę ofiary złożonej przez Abrahama (Ismail). Może trwać 4 dni, polega na ofiarowaniu zwierzęcia - barana, owcy lub wielbłąda. 1/3 zwierzęcia zjada sam darczyńca, 1/3 ubodzy dalsi członkowie rodziny, 1/3 ubodzy spoza kręgu rodziny. Można też wpłacić ekwiwalent pieniężny. Można tez kogoś upoważnić do złożenia ofiary (np. specjalne agencje). W islamie liczy się praktyka.
AL-FITR - Ramazan Bayram (na zakończenie ramadanu). Ma na celu owocne zakończenie postu - uiszcza się podatek na cele społeczne (zakāt).
Oba te święta maja na celu uczestnictwo w międzynarodowej manifestacji muzułmanów. Towarzyszą im uroczystości na nabożeństwa w meczetach lub na wielkich placach, wygłaszane są kazania, muzułmanie ubierają się w specjalne stroje, składają sobie wizyty i obdarowują się (głównie kobiety i dzieci - słodycze, owoce). Na fali komercjalizacji te święta upodabniają się do czegoś w stylu „christmas” - na modłę zachodnią.
Oprócz świąt ustanowionych przez Koran, istnieją też inne, tradycyjne: np. Nowy Rok, urodziny Proroka (Mawlid an-Nabī, w Turcji i na Bałkanach - Movled), Noc Mi‛rāğ - podróż Mohammada na Buraku.
W tradycji szyickiej 10 dzień Muharram - Āšūra (ta‛ziye - misteria pasyjne). W tradycji irańskiej - Nou Rūz (pierwszy dzień wiosny). W tradycji ludowej - obrzezanie.
Teologia w islamie:
Filozofia nie jest odrębną od nauk świeckich. Muzułmanie uważają, że nauki przyrodnicze i ścisłe są częścią teologii (zwłaszcza astrologia i matematyka - pory modlitw). W świeckich państwach muzułmańskich (Turcja, Syria) istnieje rozdział nauk, świat islamu nie uznaje obiektywizmu badań (powinien być zawsze pozytywny obraz, zasada bezwzględnego uznania autorytetu).
Tolerancja:
W Koranie istnieje zasada, że w religii nie ma przymusu - pełna autonomia w obrębie ludów księgi. Zasada ta oczywiście była ignorowana, np. w przypadku niewolników - przymusowe nawracanie na islam, zmuszano też wolnych ludzi, np. za czasów panowania szalonego Kalifa Al.-Hakima. Za Abbasydów nastąpił koniec tolerancji wobec innych wyznań (zasada: Arab = muzułmanin). W czasach krucjat panowała dość duża tolerancja.
W Koranie jest fragment mówiący, że ludzie księgi (chrześcijanie, żydzi i sabejczycy - wierzący w dzień ostateczny) „nie będą zasmuceni”.
Zasada braku przymusu odnosiła się tylko do monoteistów, inni (także heretycy) musieli przyjąć islam (albo śmierć). Stosunek islamu do innych ksiąg jest bardzo ostrożny, muzułmanie nie powinni czerpać z nich wiedzy. Zresztą uważają, że na początku świata wszyscy byli muzułmanami, od Adama począwszy (pierwszy prorok).
Muzułmanie uważają, że islam jest uniwersalnie najlepszą religia dla człowieka. Muhammad zapewniał, że każde dziecko rodzi się z gotowością do wyznawania islamu (naturalne predyspozycje, patrz - inf. o Adamie).
Status człowieka nie miał żadnego znaczenia - Kalifami bywali potomkowie niewolników.
Islam oficjalnie nie zna pojęcia „wykluczenia ze wspólnoty” - jest tylko „śmierć”.
Wolność:
W islamie jest w pełni odpowiedzialna, zgodnie z nią można etycznie i religijnie osądzać postępowanie człowieka. Koran nie rości sobie pretensji by być suma wszystkich praw religijnych. Muhammad również twierdził, że sam z siebie i z objawień nie posiada rozstrzygnięć na każdą okazję - pozostaje metoda rozumowa, duch religii. Istnieje zasada posłuszeństwa wobec władzy o ile nie stoi z to z sprzecznością z prawami religijnymi.
Urząd nauczycielski:
Już w VIII w. za Ommajadów powstały pierwsze szkoły publiczne - koraniczne. Jeszcze w okresie mekkańskim istniało coś w rodzaju szkoły: rodziny Proroka i jego towarzyszy zbierały się w domach, gdzie uczyły się pisania i czytania. W okresie medynejskim, po wzięciu do niewoli wykształconych jeńców, Muhammad uwalniał ich i zmuszał do prowadzenia działalności nauczycielskiej. W IX w. wg niektórych źródeł Abbasydzi mieli założyć pierwsza wyższą uczelnię, ale nie ma na to dowodów (brak jakichkolwiek śladów w kronikach).
Pierwsze szkoły to madrasy (mudarris - wykładowca), były instytucjami a nie budynkami (najczęściej wykładano w meczetach, tam również nocowano). Mocodawcami madras nie było państwo, ale w uwagi na to, że działały przy meczetach utrzymywane były z datków wiernych lub przez waqfy (fundacje dobroczynne). W okresie seldżuckim (druga połowa XI w.) wybitny wezyr Nizām al-Mulk doprowadził do powstania szeregu madras An-Nizāmiyya w największych miastach państwa. Charakteryzowały się dość spójnym programem nauczania i wysokim poziomem (jednym z wykładowców był Al-ġāzāli). W późniejszym okresie nastał upadek systemu edukacji. W imperium osmańskim nauczyciele nazywali się Hodża (Hoça). Edukacja religijna na szczeblu wyższym nie odrodziła się.
Wiara:
W islamie nie ma grzechu pierworodnego, dlatego muzułmanie negują ofiarę Chrystusa. Człowiek z natury jest w pewnym sensie podatny na łaskę Bożą i nie musi się trudzić by zyskać upodobanie w oczach Boga.
Islām - etymologicznie wiąże się wyrazem salām (pokój), czyli - poddając się Bogu człowiek uzyskuje pokój, a także zawiera pokój z Bogiem.
Objawienie dla muzułmanów to jednorazowe, nieumotywowane szczytowe przeżycie, doświadczenie kontaktu z Bogiem lub jego posłańcem. Dla chrześcijan objawienie jest odnawiającym się procesem oddziaływania Ducha św.
Islam jest bardzo teocentryczną religią (ważna terminologia), istnieje bezwzględny zakaz kultu człowieka. Podział wiary (dwoistość) na:
īmām - czysta wiara, wymiar osobisty, pełna wiary ufność, wiara jako usposobienie, zdolności do uznawania i czczenia jedynego Boga, bez podziału na religie (mu'min - wierzący, także chrześcijanin i żyd);
islām - wiara w sensie islamu, doktryna, powinność religijna i kodeks moralny (muslim - tylko muzułmanin). Islam ma wymiar społeczny.
Dzieje islamu można podzielić na dwie epoki: īmām - okres mekkański i islām - okres medynejski.
Dogmaty prawdy i wiary islamu: 1. Jeden Bóg; 2. Konieczność wiary w aniołów; 3. Wiara w św. Księgi objawione; 4. Istnienie Bożych posłańców; 5. Wiara w zmartwychwstanie i sąd ostateczny; 6. Boża predestynacja - przeznaczenie.
Wspólnota muzułmańska:
Poza ummą (gmina muzułmańska) jest dawla (państwo).Obecnie państwo wychodzi poza doktrynę islamu, islam interesuje społeczność. Umma nie posiada żadnych środków przymusu. Do wspólnoty nie muszą należeć jedynie muzułmanie ale też wszyscy ludzie uznający jedynego Boga, ale oczywiście praktyka wygląda inaczej (tylko muz.). Islam uważa, że nawet nie monoteiści sa nosicielami prawd naturalnych, a zwłaszcza godności. W ramach wspólnoty - wzajemna pomoc, równość ludzi (osobno ♀i ♂, a jakże). Wspólnotę powinna cechować tolerancja, szacunek dla innego człowieka (np. cztery szkoły religijno-prawne - aby każdy mógł znaleźć dla siebie akceptowalną drogę religijną).
Bractwo Bektaszydów:
Ostatecznie ukształtowało się w XV w., ale pierwszym notowanym w historii był Balim Sultan (Pīr Sami - starzec Sami). Bektaszydzi od samego początku związani byli z Korpusem Janczarów - dlatego mieli duży wpływ na Turcję osmańską. Na początku XIX w. zlikwidowano Korpus i skazano Bektaszydów na wygnanie.
/Ciekawostka: Turcja jako jedyna nie uznała rozbioru Polski, wciąż byliśmy na ich mapach, funkcjonowała polska ambasada./
3