ZMIANY ZWYRODNIENIOWE STAWÓW- Arthrosis
ZMIUANY ZWYRODNIENIOWO- ZNIEKSZTAŁCAJĄCE STAWÓW- Artrosis Deformans
BIODRO- coxarthrosis
KOLANO- gonarthrosis
KRĘGOSŁUP- spondyloarthroziz
Częstotliwość występowania- w wieku 18-24 lata- 4%, w wieku 75-79- 85%
ARTROZY
- pierwotne (idiomatyczne)
- wtórne- wynik urazu, chorób ogólnoustrojowych, w stawie biodrowym złamania w obrębie szyjki kości udowej, stłuczenia z uszkodzeniem chrząstki, RZS, ZZSK, hemofilia, cukrzyca, zaburzenia endokrynologiczne, przebyte choroby w dzieciństwie, choroba Pertchesa, w stawie kolanowym szpotawość, koślawość i zaburzenia mechaniczne
Uszkodzenie chrząstki obejmuje 3 etapy.
CHOROBA ZWYRODNIENIOWA (ARTHROSIS, OSTEOARTHROSIS)
Dominuje destrukcja chrząstki (na skutek złamania, masy chorego)
Odczyn rozrostowy tkanki kostnej
Wtórny proces zapalny (głównie błona maziowa)
Utrwalenie zmian wytwórczych i postępujące zniekształcenia
RZS
Zapalenie błony maziowej i tkanki kostnej
Uszkodzenie chrząstki stawowej i tkanki kostnej
Zniekształcenia stawu
DIAGNOSTYKA
WYWIAD- BÓL
- klasyczna triada objawów bólu- przy rozruchu, zmęczeniowy, przy obciążeniach
- późna triada- stały, nocny, mięśniowy
Ból jest objawem klinicznym , istnieje też ograniczenie ruchu wyprostu, rotacji wewnętrznej, odwodzenie. Kończyna układa się w przykurczu zgięciowo- przywiedzeniowy lub rotacji zewnętrznej
Stwierdza się ból i ograniczenie zakresu ruchu, odciągnięcie, zanik mięśni (pośladkowy, czworogłowy, trójgłowy), skrócenie KD w wyniku zmian radiologicznych dotyczących zwężenia i zaniku szpary stawowej, zanik głowy kości udowej, profuzji głowy kości udowej (zagłębia się MW kierunku miednicy, kończyna krótsza o 2,3 cm (skrócenie długości względnej), utykanie, (na skutek skrócenia KD lub bólu w miednicy i wtedy skracana jest faza podporu, brak stabilizacji miednicy i pojawia się objaw Trendelenburga, osłabione jest przeoprost, odwiedzenie, rotacja wewnętrzna, stawu biodrowe i kolanowe, zajęte są zazwyczaj oba
BADANIA DODATKOWE- rentgenowskie, badanie płynu stawowego, laboratoryjne badanie, radiologiczne (standardowe, specjalistyczne, CT)
LECZENIE
Mogą istnieć duże rozbieżności między obrazem radiologicznym a stanem chorego
Żadne leczenie nie cofnie istniejących zmian choroby, a jedynie można opóźnić ich dalszy rozwój
ZACHOWAWCZE
OPERACYJNE (przeciwwskazania sugerują na leczenie zachowawcze- leki, rehabilitację, blokady)
REHABILITACJA- STOSOWANIE ĆWICZEŃ- w odciążeniu (UGUL, ręce terapeuty, śliska powierzchnia..), odciągające powierzchnie stawowe, ćwiczenia w odciążeniu z oporem, izometryczne, synergizmy, zabiegi przeciwbólowe i przeciwzapalne (elektroterapia, magnetoterapia, laser, UD, krioterapia, ciepło), ćwiczenia pomagające zrzucić kilogramy (np. u osób z nadwagą), chodzenie o kuli, kulach, przy wydolnym układzie oddechowym, krążenia są klasyfikowani do operacji
WSKAZANIA DO EDOPROTEZY:
- cementowej- zły stan kostny
- bezcementowej- dobre podłoże kostne, a w stawie kolanowym wydolność aparatu więzadłowo- stawowego
- całkowita- głównie w biodrze
- połowicza- głównie w kolanie Austin- Moria na K. biodrowy- bezcementowa, służy do celów pielęgnacyjnych
POWIKŁANIA ALLOPLASTYKI
- wczesne
- późne (po przebiegu zwichnięcia endoprotezy podczas czynności pielęgnacyjnych, chodzenia może dojść do obluzowania)
- ogólne
- miejscowe
- infekcja- wczesna, późna
- mechaniczne
Zwichnięcie endoprotezy
Złamanie kości udowej lub dopanewkowe
Obluzowanie endoprotezy
Zwapnienia okołostawowe
INFEKCJA- najgorsze jest odrzucenie endoprotezy, trzeba wsunąć endoprotezę, a nowej nie można założyć . Wiszące biodro- kikut kosci, zwisa na mięśniach- ból i pacjent nie może funkcjonować. Wiszące kolano- bardzo ciężkie, człowiek skazany na stabilizator
CHOROBA STAWU KOLANOWEGO
LECZENIE OPERACYJNE
Zabiegi naprawcze- menosektomia (uszkodzenie łąkotki), syneroktiomia, więzadłowa, osteotomia,
Lawage, debridement (artroskopia, ortrotomia)
Synowektomia (likwidacja nadmiernej błony maziowej, wyczyszczenie stawu)
Likwidacja przykurczów stawowych
Osteotomia korekcyjna- podgłowowy piszczeli, nadkłykciowa przy koszlawości)
Alloplastyka stawu
Artrodeza stawu
Punkcja- płyn w stawie podbarwiony krwią świadczy o uszkodzeniu struktury, trzeba wówczas wykonać artroskopie i naprawienie tych struktur
OBJAWY KLINICZNE
Przykurcz zgięciowy w stawie kolanowym
Zanik mięśnia czworogłowego
Koślawość, szpotawość kolana
Ból, utykanie
OBJAWY RADIOLOGICZNE- takie same jak w biodrowym, zaostrzenie wyniosłości między kłykciowej i znaczne jej zmniejszanie. Gdy nie da się leczyć operacyjne, leczymy zachowawczo
Operacyjnie- podłoże kostne, wydolność więzadeł, mięśni, koślawość powyżej 15 stopni i przykurcz zgięciowy powyżej 30 stopni- przeciwwskazanie
CELE REHABILITACJI PO ENDOPROTEZACH
STAW BIODORWY |
STAW KOLANOWY |
- prostowanie - rozchodzenie - kąt prosty - przykurcz zgięciowy- na brzuch |
- zakres ruchu - ból - ćwiczenia przeciw przykurczowy - wzmocnienie mięśnia czworogłowego - ćwiczenia prowadzone stawu kolanowego aż do wypisania pacjenta - prostujemy kolano - podkładamy coś pod pięte - ćwiczenia samowspomagane i czynne stawu kolanowego - uzyskanie 90 stopni zgięcia - chodzenie po prostym i schodach - delikatna redresja poizcometrzyczna NIE redresujemy NIE wykonujemy ćwiczeń w odciążeniu na podwieszkach |
POWIKŁANIA takie same jak w stawie biodrowym, jak się usunie, brak jest stabilizacji, tendencja do zakrzepicy żylnej i zatorowości płuc
OSTEOPOROZA
Jest układową chorobą szkieletu charakteryzujący się niską masą kostną,
upośledzenie mineralizacji tkanki kostnej w konsekwencji czego dochodzi do częstych złamań
dochodzi do zniszczenia kości, nie do zwyrodnienia
OSTEOPENIA- fizjologiczny ubytek kości wraz z wiekiem, nie powodujący dolegliwości
PODZIAŁ
MIEJSCOWA (wyłącznie wtórna, zapalna, algodystrofia)
UOGÓLNIONA
PIERWOTNA- 80%
IDIOPATYCZNA (młodzieńcza, dorosłych)
INWOLUCYJNA
POMENOPAUZALNA 80%
- wiek 51-75 lat
- stosunek płci K:M 6:1
- zaniki kości beleczkowatych
- złamania kręgosłupa, dalsza nasada kości promieniowej, szyjka kości udowej
STARCZA 20%
- po 70 roku życia
- stosunek płci K:M 2:1
- zaniki kości beleczkowatej i korowej
- złamania szyjki kości udowej i kręgosłup
WTÓRNA- 20%
CZYNNIKI RYZYKA
zaawansowany wiek
płeć żeńska
rasa biała
predyspozycje rodzinne
wątła budowa, niska masa ciała
mała aktywność fizyczna
niska podaż witaminy D i wapnia w dzieciństwie i okresie wzrostu
niska szczytowa masa kostna
niedobory estrogenów, wczesna menopauza (<45 roku życia)
wysokie wskaźniki przebudowy kości
aktualna terapia lekami przeciw padaczkowymi
nadmierne spożywanie kofeiny, alkoholu
palenie tytoniu
SZCZYTOWA MASA KOSTNA
proces kościotwórczy przeważa nad procesem kościogubnym
uzyskujemy ją jeszcze przez około 10 lat po uzyskaniu dojrzałości płciowej i taki stan szkieletu utrzymuje się do około 40-50 roku życia po czym następuje powolne obniżenie się zawartości minerałów
czynniki genetyczne
stan odżywienia
aktywność fizyczna
poziom hormonów płciowych
DIAGNOSTYKA
wywiad, badanie kliniczne
badanie DENSYTOMETRYCZNE
ilościowa tomografia komputerowa (QCT)
ilościowa ultrasonografia (QUS)
badanie laboratoryjne (markery obrotu kostnego)
RTG
Wyniki badań różnych metod a nawet różnych typów aparatów nie są ze sobą porównywalne
BADANIE DESYTOMETRYCZNE
Ocena gęstości tkanki kostnej w badanym miejscu (Bone Mineral Dniestry BMD) w g/cm3
Wynik badania jest następnie oceniany metodą statyczną i podawany w postaci:
- Z- score (porównanie do ogółu osób tej samej płci i w tym samym wieku)
- T- score (porównanie do ogółu młodych dorosłych tej samej płci)
T- SCORE- NORMA wg WHO
(+)(-) 1,0 SD- norma
(-)1,0-(-)2,5- OSTEOPENIA
Poniżej (-)2,5- OSTEOPOROZA
Poniżej - 2,5 i jedno lub więcej złamań- ciężka osteoporoza
DEFORMACJE W OBRĘBIE NARZADU RUCHU
Powiększenie kifozy piersiowej (tzw. Garb wdowi) i ograniczenie jego ruchomości
Znaczne obniżenie wzrostu i zmiana sylwetki chorego
Nadmiernemu rozciągnięciu ulegają piersiowe odcinki prostowników grzbietu min ściągające łopatki
Skróceniu ulegają szyjne i lędźwiowe odcinki prostowników grzbietu, mm piersiowe oraz zginacze biodra
Ograniczenie ruchomości klatki piersiowej, powłoki brzuszne rozluźnione, brak wcięcia w talii
Na skutek obniżenia wysokości trzonów kręgów łuki żebrowe mogą się stykać z talerzami kości biodrowej (może wysąpić tzw. Tarcie biodrowo- żebrowe, jedna z przyczyn bólu w osteoporozie)
OBRAZ RADIOLOGICZNY
Zwiększenie wysycenia cienia trzonów- kręgi stają się przejrzyste (w zaawansowanej osteoporozie obraz „pustych” trzonów w obramowaniu blaszki zbitej)
Zaburzenia struktury beleczkowej
Deformacje kręgów (klinowe, rybie, płaskie)
Złamania kręgów- najczęściej w odcinku Th- L
PRÓG ZŁAMANIA
- szybka utrata masy kostnej
- niska szczytowa masa kostna
CZYNNIKI RYZYKA- UPADKI
WEWNĘTRZNE
Cechy dermatologiczne- starszy wiek, biała rasa
Poziom sprawności
Chód, równowaga, siła mm
Zmysły, czucie
Przewlekłe schorzenia
Leki, używki
Stany psychiczne
ZEWNĘTRZNE
Powierzchnia poślizgu
Meble
Oświetlenie
Łazienka
Inne- żle dobrane obuwie, pomoce do chodzenia