Funkcje środków dydaktycznych
Do ważnych funkcji w procesie kształcenia jest umożliwienie uczniom poznania otaczającej ich rzeczywistości, ukształtowania ich postaw, uczuć wobec otaczającego świata. W nawiązaniu do tej roli przypisuje się środkom dydaktycznym cztery funkcje, które mają za zadanie:
poznawanie rzeczywistości,
zdobywanie wiedzy o rzeczywistości,
kształtowanie pojęć emocjonalnego nastawienia do świata realnego,
rozwijanie działalności przekształcającej rzeczywistość.
Poznawanie rzeczywistości najlepiej odbywa się przez nią samą. Pomocne mogą tu być lupy, mikroskopy, aparaty fotograficzne, kamery telewizyjne. Pośredni kontakt z rzeczywistością odbywa się przez obserwację nagrań i ilustracji. Postać uogólniona w tej funkcji to środki takie jak: mapy, globusy, diagramy.
Podręczniki szkolne są środkiem dydaktycznym w procesie zdobywania wiedzy o rzeczywistości. Obok podstawowych podręczników w miarę rozwoju technicznego pojawiły się takie udoskonalenia jak np. kserokopiarki. Umożliwia to udostępnienie jednego egzemplarza tekstu większej ilości uczniów.
Bardzo dobrym udoskonaleniem jest zastosowanie w procesie kształcenia maszyn dydaktycznych, czytników lub komputerów. Uczniowie mogą wybrać to co najważniejsze w danym tekście.
Funkcjami środków dydaktycznych, o których warto wspomnieć jest: kształtowanie emocjonalnego stosunku do rzeczywistości oraz działanie przetwarzające świat realny.
W pierwszym przypadku mamy do czynienia z czynnikami pobudzającymi młodzież do wzruszeń, emocji, przemyśleń osobistych. Są to takie środki jak: płyty przeźrocza, taśmy z nagraniami. Nauczyciel wykorzystujący w pracy dydaktycznej takie elementy staje się jakby promotorem uczuć, postaw, także motywacji wychowanków.
Duże znaczenie w procesie kształcenia znalazł komputer służący jako środek analizowania, przetwarzania, sprawdzania osiągnięć. Aktualnie duży nacisk wywiera się na edukację informatyczną dzieci i młodzieży. Podstawowa wiedza o budowie, zastosowaniu i użytkowaniu komputera powinna być przekazywana w każdej szkole. Oczywiście powinna być poparta praktyką. Komputery, które nie tylko sterują procesem uczenia się, ale wspomagają proces doboru materiału do kształcenia się. Opracowują treści programowe. Są bardzo pomocne w systemie zarządzania oświatą.
Techniczne środki dydaktyczne znalazły największe zastosowanie w szkołach zawodowych przygotowujących młodzież do przyszłej pracy o danej specjalności. Duży zasób narzędzi pracy, środków technicznych służy wykwalifikowaniu przyszłego społeczeństwa. Środki dydaktyczne w kształceniu zawodowym obejmują:
wyposażenie szkoły, do którego zaliczamy stoły laboratoryjne, tablice, maszyny, urządzenia, stanowiska szkoleniowe w warsztatach (CKP) itp.
wyposażenie stanowiska pracy nauczyciela, w skład którego można zaliczyć modele, foliogramy, komputery wraz z materiałami do nauczania itp.
wyposażenie ucznia, obejmujące głównie przybory do pisania, przyrządy kreślarskie, pomiarowe, laboratoryjne, narzędzia (warsztatowe), książki, instrukcje, zeszyty itp.
Aby proces kształcenia bardziej efektywnym, dąży się do stosowania różnorodnych metod i środków technicznych. Szczególne miejsce w racjonalnie zorganizowanym procesie kształcenia i doskonalenia zajmują zwłaszcza środki audiowizualne ze względu na ich szerokie zastosowanie w praktyce pedagogicznej. Środki te mogą być wykorzystywane w celu:
wprowadzenia do dyskusji, stworzenia sytuacji problemowej,
ilustracji treści podawanych werbalnie (ustnie),
podsumowania i utrwalenia wiadomości,
uzupełnienia i rozszerzenia tematu zajęć,
jako samodzielny materiał informacyjny,
jako środek weryfikacji słuszności i dokładności wyobrażeń i pojęć,
jako środek zastosowania teorii w praktyce,
jako środek sprawdzający stopień opanowania wiedzy.
Proces dobierania środków dydaktycznych powinien prowadzić do wskazania tych środków, którymi najbardziej skutecznie można wzbogacić proces kształcenia (nauczania-uczenia się).