FORMY ORGANIZACYJNE KSZTAŁCENIA

Formy organizacyjne kształcenia - determinują organizacyjną stronę pracy dydaktyczno-wychowawczej, wskazują jak organizować pracę dydaktyczną stosownie do tego kto, gdzie i w jakim celu ma być podmiotem kształcenia.

Czesław Kupisiewicz

KRYTERIA PODZIAŁU ORGANIZACYJNYCH FORM NAUCZANIA

1. 
   
   Liczba uczniów uczestniczących w procesie nauczania-uczenia się

jednostkowe grupowe zbiorowe

(indywidualne) (zespołowe) (frontalne)

2. 
   
   Miejsce uczenia się dzieci i młodzieży

Szkolne

• Klasowo-lekcyjne

• Laboratoryjne

• Świetlicowe

• Warsztatowo-produkcyjne

Pozaszkolne

• Praca domowa

• Wycieczka

• Placówki kulturalno-oświatowe

3. 
   
   Czas prowadzenia zajęć dydaktycznych

lekcyjne pozalekcyjne

STRUKTURY OSOBOWE - istota, walory i trudności podstawowych form organizacyjnych kształcenia

1. PRACA INDYWIDUALNA

• ISTOTA

1. Uczeń sam realizuje własne zadania niezależnie od reszty klasy

2. Uczeń może liczyć na pośrednią lub bezpośrednią pomoc nauczyciela

• WALORY

1. Wyrabia samodzielność i odpowiedzialność

2. Rozwija samodzielność i kompetencje niezbędne w samodzielnym życiu

TRUDNOŚCI

1. Zaburza proces socjalizacji

2. Wymaga od nauczyciela dużego nakładu pracy przygotowawczej i kontrolnej

3. Jest nieopłacalne z ekonomicznego punktu widzenia

4. ODMIANY

1. Studia eksternistyczne

2. Samokształcenie

3. Programy pajdocentryczne - uczniowie w dużym stopniu sami decydują jakimi celami chcą się zająć

4. Własne tempo - jednak cele są wyznaczone i są one wspólne wszystkim

5. Nauczanie regulowane przez nauczyciela - uczeń decyduje o jednym lub kilku aspektach uczenia się np. o samoocenie, o wyborze celów

5. FORMY

1. Promotion (promocja) - przesunięcie ucznia na wyższy poziom kształcenia do starszej grupy wiekowej, na podstawie zdolności ogólnych jakie uczeń wykazuje i na podstawie rozwoju fizycznego i społecznego

2. Acceleration (przyspieszenie) - wcześniejsze rozpoczęcie kształcenia

3. Enrichment (wzbogacenie) - głębokościowe - dogłębne drążenie danego tematu, albo zakresowe - bardziej szersze studiowanie pokrewnych problemów

2. PRACA GRUPOWA

• ISTOTA

1. Kilku uczniów tworzy zespół złożony i motywowany wspólnym zadaniem

2. CECHY

1. Uczniów danej klasy dzieli się na niewielkie grupy (3-6 osób)

2. Skład grupy jest stały

3. Pracą grupy kieruje przewodniczący - nie jest to funkcja stała

4. Wszystkie grupy pracują pod kierunkiem nauczyciela bądź nad rozwiązaniem tych samych zagadnień (praca jednolita) bądź każda grupa rozwiązuje odrębne zagadnienie (praca zróżnicowana)

5. Ocena uzyskiwanych przez poszczególnych uczniów ocen w nauce odbywa się wyłącznie indywidualnie

6. Wyniki uzyskane przez grupę referuje jeden uczeń

7. Forma pracy grupowej występuje łącznie z nauczaniem zbiorowym

3. WALORY

1. Skłania do aktywności wszystkich uczniów

2. Ułatwia wzajemne poznanie

3. Wzmaga poziom integracji i spójności grupy

4. Uczy konstruktywnego rozwiązywania problemów i konfliktów

5. Uczy podejmowania decyzji i odpowiedzialności

6. Wzmaga efekty społecznego uczenia się

7. Jest źródłem wzajemnej pomocy i wsparcia

8. Tworzy klimat przyjaźni i koleżeńskości - przeciwdziała izolacji

9. Nauczycielowi ułatwia nawiązanie bliższego kontaktu z uczniami, lepsze ich poznanie oraz odejście od rutyny dydaktycznej

4. TRUDNOŚCI

1. Wymaga bogatego zestawu środków dydaktycznych i materiałów - jest to bardzo kosztowne

• CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SKUTECZNOŚĆ PRACY GRUPOWEJ

1. Liczebność grupy - w miarę wzrostu wielkości grupy zmieniają się jej właściwości

2. Rozmieszczenie przestrzenne - właściwe rozlokowanie grupy ułatwia komunikowanie - członkowie grupy powinni siedzieć blisko siebie

• 
  
  Najlepsze są układy w kształcie koła lub półkola:

3. Właściwe warunki pracy grupowej - oświetlenie, cisza, wygodne meble

6. FORMY

1. Wg Barteckiego

• 
  
  Ze względu na liczbę uczniów:


grupa dwuosobowa grupa mała grupa duża

(od 3 do 8 osób)

• 
  
  
  
  Inny podział:

praca grupowa praca grupowa praca grupowa praca grupowa

jednolita zróżnicowana brygadowo-produkcyjna kombinowana

• 
  Inny podział:


grupy homogeniczne grupy heterogeniczne

2. 
   Inny podział pracy grupowej




Streaming - wiek + zdolności ogólne Setting - wiek + zdolności w danym przedmiocie

- praktyka dzielenia wszystkich - grupowanie uczniów wg wieku w grupy na

uczniów w tym samym wieku na podstawie wykazywanych zdolności w danym

klasy lub grupy, na bazie zdolności przedmiocie

ogólnych i potwierdzonych wyników

testów

3. PRACA ZBIOROWA - SYSTEM KLASOWO-LEKCYJNY

• ISTOTA

1. Uczeń jest elementem zbiorowości - uczy się i przeżywa z całą klasą

2. Nauczyciel zakłada, że wszyscy uczniowie są aktywni w równym stopniu

2. CECHY

1. Uczniowie w tym samym lub zbliżonym wieku życia tworzą odrębne klasy

2. Każda klasa pracuje zgodnie z przeznaczonym dla niej rocznym planem nauczania

3. Podstawową jednostkę organizowanych dla uczniów zajęć dydaktyczno-wychowawczych stanowi lekcja

4. Każda lekcja poświęcona jest tylko jednemu przedmiotowi nauczania

5. Pracą uczniów na lekcji kieruje nauczyciel

3. WALORY

1. Pozwala na wykorzystanie pojedynczych środków dydaktycznych

2. Wytwarza więzi społeczne, wspólnotę odczuć i postaw

3. Pozwala na duże tempo realizacji zajęć

4. TRUDNOŚCI

1. Mały kontakt nauczyciela z pojedynczymi uczniami

2. Słabsi uczniowie mogą się wyłączyć, ukryć się

3. Dominacja aktywności nauczyciela

INNE FORMY KSZTAŁCENIA

1. NAUCZANIE BINARNE (TUTORIALNE) - czyli uczenie się we dwoje, parami, oparte na wzajemnej pomocy i współpracy między uczniami

• FORMY

1. Wzajemne wyjaśnianie nowych pojęć

2. Rozwiązywanie zadań ustnych i pisemnych

3. Wykonywanie zadań praktycznych

4. Odrabianie zadań domowych

• ZALETY

1. Rozwija poczucie dyscypliny i solidarności

2. Umożliwia naukę dobrego porozumiewania się oraz pozbycia się nieśmiałości

3. Uczy respektowania opinii innych

4. NAUCZANIE KONTYNENTALNE - nauczanie na odległość, gdzie na szeroką skalę wykorzystuje się techniki informacyjne, np. komputer, internet, radio itp.

• ISTOTA

1. Osoba kierująca procesem nauczania wyposażona jest w wszelkie pomoce dydaktyczne

2. Nauczyciel kieruje nauczaniem jednego lub więcej uczniów, ale robi to na odległość

NAUCZANIE ZINTEGROWANNE

• ISTOTA

1. Nie ma ścisłego podziału na przedmioty

2. Dąży się do płynnego przechodzenia z jednego przedmiotu do innego

3. Jeden temat rozpatruje się z wielu stron; dany problem analizuje się w zależności od dziedziny nauki

4. Występują nowe nazwy przedmiotów np. edukacja plastyczna, edukacja muzyczna

RODZAJE:

jednoprzedmiotowe wieloprzedmiotowe między przedmiotowe

PRÓBY MODERNIZACJI SYSTEMU

KLASOWO-LEKCYJNEGO

1. FLEXISCHOOLING - edukacja elastyczna

• ISTOTA

1. Łączenie edukacji domowej z częściowym uczestnictwem dziecka na zajęciach szkolnych

• CECHY

1. Obecność nauczyciela w procesie dydaktycznym nie jest najważniejsza

2. Nauczanie nie jest synonimem instruowania

3. Możliwości domu są wkomponowane w program szkoły, a elementy pracy szkolnej są przeniesione do domu

4. Ważne jest podążanie za zainteresowaniami dziecka oraz indywidualne regulowanie nauki

• KSZTAŁCENIE WIELOPOZIOMOWE

• ISTOTA

1. Różnicowanie treści kształcenia ze względu na poziom trudności materiału, odpowiednio do intelektualnych możliwości uczniów

2. Wymaga tworzenia klas lub grup uczniów pracujących na różnych poziomach

• WARIANTY

1. Grupowanie uczniów w klasach różnych ciągów o różnym poziomie nauczania

2. Klasy heterogeniczne - składające się z uczniów utalentowanych i z uczniów nie utalentowanych

3. Klasy homogeniczne - złożone tylko z uczniów zdolnych lub z niezdolnych

• DYFERENCJACJA - zróżnicowanie procesu dydaktycznego ze względu na:

• ZDOLNOŚCI UCZNIÓW

• TREŚCI NAUCZANIA

• TEMPO PRACY UCZNIÓW

---