TOiZ- wykład 20.12.2004r.(ASIA)
FORMY PODZIAŁU I ORGANIZACJI PRACY
Podział pracy polega na rozdzieleniu zadania złożonego. Z podziałem pracy jest powiązana pierwsza zasada racjonalnej organizacji pracy tj. zasada podziału pracy zgodnie, z którą efektywność pracy zależy od właściwie przeprowadzonego podziału pracy. Można wyodrębnić następujące formy podziału pracy oraz odpowiadające im kryteria podziału. Ze względu na układ hierarchiczny można wyróżnić podział pionowy i poziomy. Istotą podziału pionowego jest wyodrębnienie odpowiedniej liczby szczebli kierowania w firmie lub jej fragmencie. Natomiast poziomy podział pracy polega na rozdzieleniu pracy wykonawczej dotyczącej zadania złożonego pomiędzy pracowników wykonawczych(robotników, pracowników biurowych itp.). Wyodrębnia się też podział rodzajowy lub inaczej zawodowy, który prowadzi do wyodrębnienia odpowiednich zawodów pracowniczych firmy a także ukształtowania odpowiedniej dla danej firmy struktury zawodowej pracowników.
W ramach podziału zawodowego wyodrębnia się dwie jego odmiany:
1. operacyjny podział pracy
2. podział na pracę podstawową i pomocniczą
Ad.1 Przeprowadzenie operacyjnego podziału pracy polega na przydzieleniu poszczególnym pracownikom oraz stanowiskom konkretnych czynności(operacji). W ramach operacyjnego podziału pracy następuje podział zadania złożonego na czynności (operacje)o różnym czasie trwania. W przypadkach, gdy przydzielone czynności są bardzo krótkie(gdy chodzi o czas ich wykonania)mówi się o daleko posuniętym operacyjnym podziale pracy.
Ad.2 Z podziałem na prace podstawowe i pomocnicze łączy się wyodrębnienie stanowisk pracy podstawowej i stanowisk pracy pomocniczej.
Istniej też podział pracy na zmienny i stały. Stały podział pracy ma miejsce wówczas, gdy pracownik wykonuje stałe zadania na jednym, wyznaczonym dla siebie miejscy pracy. Zmienny podział pracy ma miejsce wówczas, gdy zadania wykonuje na kilku różnych stanowiskach(miejscach)pracy.
Podział kwalifikacyjny, który polega na kształtowaniu struktury zatrudnienia w przedsiębiorstwie wg. Kwalifikacji formalnej. Podziałem tym można w pewnym stopniu manewrować poprzez operacyjny podział pracy.
FORMY ORGANIZACJ PRACY
Forma organizacji pracy wyraża stopień organizacyjnego zespolenia pracowników w procesach pracy. Wyodrębnia się dwie podstawowe formy organizacji pracy tj. pracę indywidualną oraz pracę zespołową. Praca indywidualna ma miejsce wówczas, gdy każdy pracownik realizuje wyłącznie swoje indywidualne zadania przydzielone mu przez przełożonego, a wynagrodzenie jego zależy wyłącznie od poziomu wykonania zadań indywidualnych.
Przy pracy zespołowej ma miejsce ustalenie celu zespołowego działania, którego sprawna realizacja powinna być motywem działania każdego z członków zespołu. Od poziomu realizacji tego celu zależy z reguły poziom wynagrodzenia indywidualnego, który jest udziałem poszczególnych członków zespołu w wynagrodzeniu zespołowym. Z pracą zespołową powiązane jest zjawisko określane jako efekt synergiczny współdziałania w zespole.
Poziom zespolenia pracy w zespole zależy od prawidłowości utworzenia zespołu, a także od udziału wynagrodzenia zespołowego w wynagrodzeniu całkowitym członków zespołu.
Problematyka tworzenia i funkcjonowania zespołu może być rozpatrywana na tle klasyfikacji zespołów pracowniczych. Pierwsza klasyfikacja-socjologiczna- ze względu na charakter współpracy. Wyodrębnia się zespoły:
O współpracy pozytywnej
O współpracy neutralnej
O współpracy negatywnej
Współpraca neutralna polega na tym, że lider zespołu decyduje o przemieszczeniach pracowników zespołu w celu udzielenia pomocy pracownikom, którzy są nadmiernie obciążeni pracą.
Ze względu na stopień swobody wyodrębnia się zespoły(grupy):
Technologiczne- zespół, w którym swoboda dotyczy tempa pracy lub tylko podziału pracy
Zadaniowe- zespół ma samodzielność w zakresie kształtowania metody pracy, tempa pracy, podziału pracy. Zależny jest tylko od terminu wykonania pracy.
Ze względu na klasyfikację i zawody pracowników zespołu wyodrębnia się zespoły o jednorodnej lub różnorodnej specjalizacji zawodowej lub zespoły kompleksowe. Zespół kompleksowy to taki, w którym zestaw członków ze względu na zawody umożliwia całkowite wykonanie zadania złożonego(np. wykonanie prac wykończeniowych budynku).