LEKI PRZECIW UCZULENIOWE

Aminophylline*

Aminofilina

Antiasthmaticum, Bronchodilatans, Diureticum, Inny lek rozszerzający naczynia, Pochodna ksantyny, Vasodilatans, Vasodilatans peripherica

ATC: R 03 DA

Teofilinoetylenodiamina

CAS: 317-34-0

Synonimy Theophyllin-Ethylendiamin, Theophyllaminum, Euphyllinum, Amminofillina, Theophylline Ethylenediamine Compound, Metaphyllin

Działanie. Aminofilina stanowi połączenie teofiliny z etylenodiaminą, dzięki czemu jest łatwiej rozpuszczalna i szybciej wchłaniana niż teofilina zarówno po podaniu doustnym, jak i doodbytniczym. Działa silniej niż teofilina. Pobudza ośrodek oddechowy i naczynioruchowy, działa spazmolitycznie na mięśnie gładkie: rozszerza oskrzela i naczynia krwionośne, zmniejsza opór obwodowy i ciśnienie żylne. Działa słabo moczopędnie poprzez wzmożenie przepływu krwi przez nerki. Zwiększa kurczliwość m. sercowego i jego zapotrzebowanie na tlen. Mechanizm działania aminofiliny nie jest w pełni poznany. Prawdopodobnie polega on na hamowaniu aktywności fosfodiesterazy (zwiększenie stężenia wewnątrzkomórkowego cAMP), antagonistycznym działaniu w stosunku do receptorów adenozyny, przesunięciu jonów wapniowych w komórkach mięśni gładkich, antagonistycznym działaniu w stosunku do prostaglandyn. Wchłanianie aminofiliny z przewodu pokarmowego przebiega szybciej na czczo, natomiast po posiłku - wolniej. W przypadku preparatów o przedłużonym działaniu wchłanianie leku trwa do 12 h, a stężenie terapeutyczne w krwi jest osiągane po 4 h. Zobacz też Theophylline.

Wskazania. Aminofilina jest stosowana w astmie oskrzelowej, stanach spastycznych w przebiegu przewlekłych chorób oskrzeli i płuc, w ośrodkowych zaburzeniach regulacji oddychania, sercu płucnym; pomocniczo w leczeniu niewydolności krążenia, przewlekłej chorobie wieńcowej i obrzękach będących następstwem chorób układu krążenia, nerek oraz o.u.n.

Interakcje. Furosemid, β2-mimetyki i pochodne ksantyny potęgują działanie teofiliny, efedryna nasila działania niepożądane aminofiliny. Antybiotyki makrolidowe, linkomycyna, allopurynol, β-adrenolityki, izoprenalina, cymetydyna, doustne środki antykoncepcyjne, inhibitory gyrazy (np. enoksacyna) zwiększają stężenie teofiliny w krwi. Nikotyna, barbiturany, ryfampicyna, izoniazyd, fenytoina, karbamazepina, sulfinpirazon zmniejszają stężenie teofiliny w krwi. Teofilina osłabia działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych, węglanu litowego oraz β-adrenolityków. Beta-adrenolityki (np. propranolol) znoszą bronchodilatacyjne działanie teofiliny. U palaczy tytoniu oraz u osób stosujących dietę ubogowęglowodanową i bogatobiałkową eliminacja leku jest znacznie przyspieszona.

Przeciwwskazania. Nadwrażliwość na teofilinę lub etylenodiaminę, świeży zawał m. sercowego. Ostrożnie podaje się w tachyarytmii, kardiomiopatii przerostowej ze zwężeniem drogi odpływu, ciężkim nadciśnieniu tętniczym, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nadczynności tarczycy, padaczce, ciężkich zaburzeniach czynności wątroby. Ciąża. Nie należy stosować w I trymestrze, w pozostałych podaje się tylko ze ściśle określonych wskazań. Karmienie piersią. Podaje się tylko ze ściśle określonych wskazań.

Działania niepożądane. Niepokój, pobudzenie, zaburzenia snu, drżenie mięśniowe, bóle głowy, nudności, wymioty, biegunka, tachykardia. Objawy te występują po względnym (np. u osób ze zwiększoną wrażliwością na aminofilinę) lub bezwzględnym przedawkowaniu. Jeśli stężenie teofiliny w krwi przekracza 20 mg/l, występują drgawki, komorowe zaburzenia rytmu, hipertermia, wymioty, zaburzenia elektrolitowe, omamy, stany zamroczenia.

Dawkowanie. Doustnie. Ze względu na małą różnicę między stężeniem terapeutycznym i toksycznym zaleca się dawkowanie na podstawie monitorowania stężenia teofiliny w surowicy. Konieczne jest regularne przyjmowanie leku, w celu utrzymania stałego poziomu terapeutycznego. Dorośli: 240 mg 3 razy dz.; w ciężkich stanach 360 mg 3 razy dz. Dzieci: 5-7 mg/kg mc. 3 razy dz. Preparaty o przedłużonym działaniu: dorośli o masie ciała powyżej 50 kg, z prawidłową czynnością serca, wątroby i nerek - 2 razy dz. rano i wieczorem po jedzeniu 350 mg. W szczególnych przypadkach o ciężkim przebiegu można przez pewien czas wieczorem stosować 700 mg. Palącym tytoń podaje się co 8 h po 350 mg. Tabletki o przedłużonym działaniu należy połykać w całości, nie rozgryzając, popijać wodą lub innym obojętnym płynem. Doodbytniczo. Dorośli: 360 mg 1-2 razy dz.; maksym. dawka jednorazowa wynosi 500 mg, dobowa - 1,5 g. Dzieci: 4. mż.-3. rż. 200 mg na 24 h, 4.-14. rż. 360 mg na 24 h, 15.-18. rż. 400-600 mg na 24 h, zwykle w 2-3 dawkach. Domięśniowo. Dorośli: 500 mg 1-3 razy dz. Dzieci: do 3. mż. 30-60 mg na 24 h, 4.-12. mż. 60-90 mg na 24 h, 2.-4. rż. 90-120 mg na 24 h, 4.-7. rż. 120-240 mg na 24 h, 8.-18. rż. 250-500 mg na 24 h. Dawkę dobową dzieli się na 2-3 dawki jednorazowe i w jednakowych odstępach czasu wstrzykuje powoli po uprzednim ogrzaniu amp. do temp. ciała. Dożylnie. Dorośli: w powolnym wstrzyknięciu 250 mg 1-3 razy w ciągu doby. W ciężkich stanach bronchospastycznych aminofilinę podaje się bez rozcieńczenia w dawce początkowej 5,6 mg/kg mc. w ciągu co najmniej 10 min, a następnie w dawce podtrzymującej 0,9 mg/kg mc./h. Można również podać 9 mg/kg mc. w dożylnym wlewie kropl. trwającym 30 min, a następnie jako dawkę podtrzymującą 0,5 mg/kg mc./h. U dzieci dawki podtrzymujące wynoszą: 6. mż.-9. rż. - 1 mg/kg mc./h, 10.-16. rż. - 0,8 mg/kg mc./h. Uwaga. 1 g aminofiliny zawiera 800 mg teofiliny.

Uwagi. Pacjentom z zastoinową niewydolnością krążenia, upośledzoną czynnością wątroby, ostrymi chorobami gorączkowymi, hipoksją, sercem płucnym, ostrym obrzękiem płuc, przewlekłymi chorobami płuc oraz alkoholikom, noworodkom i osobom w podeszłym wieku należy podawać mniejsze dawki aminofiliny, ponieważ w tych przypadkach klirens teofiliny jest zmniejszony i zwiększa się jej stężenie w krwi. Dawki aminofiliny zwiększa się u palaczy tytoniu. Aminofiliny nie należy łączyć w iniekcji z roztworami o odczynie kwaśnym, ponieważ w kwaśnym środowisku aminofilina jest nietrwała i wytrąca się osad teofiliny.

Promethazine*

Prometazyna

Antagonista receptorów histaminowych H 1, Antihistaminicum, Antipruriticum

ATC: D 04 AA, R 06 AD

N,N,α-Trimetylo-10H-fenotiazyno-10-etanamina 10-(2-Dimetyloaminopropylo)-fenotiazyna

CAS: 60-87-7

Pochodne

8-Chloroteofilinian prometazyny ;CAS: 17693-51-5

Chlorowodorek prometazyny ;CAS: 58-33-3

Działanie. Prometazyna jest pochodną fenotiazyny. Ma odmienną budowę chemiczną niż pochodne fenotiazyny stosowane jako leki antypsychotyczne, dlatego nie działa dopaminergicznie na o.u.n. Prometazyna jest antagonistą receptorów H1. Działa przeciwhistaminowo, nasennie, przeciwwymiotnie, przeciwcholinergicznie. W dawkach leczniczych nie ma wpływu na układ krążenia, nie działa neuroleptycznie ani antypsychotycznie. Prometazyna dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego. Początek działania występuje mw. po 20 min od podania doustnego, doodbytniczego lub domięśniowego i utrzymuje się przez 4-6 h, a u niektórych pacjentów nawet do 12 h. Po podaniu dożylnym początek działania występuje po 2-5 min. Prometazyna jest metabolizowana w wątrobie, a jej metabolity są wydalane z moczem.

Wskazania. Prometazyna jest stosowana w leczeniu różnego rodzaju reakcji alergicznych, w których mediatorem jest histamina: kataru siennego, zapalenia spojówek, zmian skórnych o miernym nasileniu, dermografizmu. Nie jest skuteczna w hamowaniu reakcji alergicznych, w których występują, oprócz histaminy, inne mediatory reakcji alergicznych (np. astma oskrzelowa, obrzęk naczynioruchowy). Stosowana również w premedykacji przedoperacyjnej, sedacji pooperacyjnej, jako lek uzupełniający w leczeniu bólu pooperacyjnego. W połączeniu z chlorpromazyną i petydyną jest stosowana jako tzw. mieszanka lityczna w bólach zawałowych. Jako lek przeciwwymiotny stosowana w zapobieganiu chorobie lokomocyjnej i w leczeniu jej objawów.

Interakcje. Środki działające depresyjnie na o.u.n.: etanol, narkotyczne leki przeciwbólowe, leki uspokajające, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, leki anksjolityczne, nasilają działanie prometazyny. Nie powinny być stosowane równocześnie lub ich dawka powinna być zmniejszona. Prometazyna może odwracać wazopresyjne działanie epinefryny, w związku z czym niedociśnienia tętniczego spowodowanego podawaniem prometazyny nie wolno leczyć epinefryną. Stosowana równocześnie z inhibitorami MAO może wywoływać objawy pozapiramidowe (zob. Działania niepożądane).

Przeciwwskazania. Nadwrażliwość na prometazynę lub inne pochodne fenotiazyny. Nie należy stosować u pacjentów z chorobami dolnych dróg oddechowych, włącznie z astmą oskrzelową. Ostrożnie należy stosować u chorych ze schorzeniami układu krążenia, z upośledzoną czynnością wątroby, z jaskrą o wąskim kącie przesączania, uszkodzoną czynnością szpiku kostnego, rozrostem gruczołu krokowego, wrzodem żołądka zwężającym światło przewodu pokarmowego, zwężeniem szyi pęcherza, zwężeniem wpustu lub odźwiernika. Ciąża (kat. C). Stosować jedynie w wypadku, gdy korzyść dla matki jest większa niż potencjalne zagrożenie dla płodu. Prometazyna podawana w okresie 2 tyg. przed porodem może hamować czynność płytek krwi u noworodka. Karmienie piersią. Nie należy stosować. Dzieci. Nie należy stosować do 2. rż., u starszych dzieci bardzo ostrożnie, po dokładnym rozpatrzeniu wskazań.

Działania niepożądane. Ze strony układu krążenia: niedociśnienie tętnicze, bradykardia, tachykardia, skurcze dodatkowe. Ze strony układu oddechowego: skurcz oskrzeli, obrzęk błony śluzowej nosa. Ze strony o.u.n.: senność, ospałość, zawroty głowy, splątanie, dezorientacja, drżenie. Stosowana w dużych dawkach lub łącznie z inhibitorami MAO może wywoływać objawy pozapiramidowe w postaci reakcji dystonicznych, niepokoju ruchowego, parkinsonizmu; reakcje dystoniczne występują częściej u dzieci, szczególnie w przebiegu ostrej infekcji, parkinsonizm - najczęściej u pacjentów w podeszłym wieku. Ze strony przewodu pokarmowego: nudności, wymioty. Objawy hematologiczne (rzadko obserwowane): leukopenia, agranulocytoza, trombocytopenia. Dotętnicze lub podskórne podanie prometazyny może spowodować martwicę tkanek. Prometazyna może powodować fałszywie dodatnie lub fałszywie ujemne wyniki immunologicznych testów ciążowych. Niekiedy - podwyższenie stężenia glukozy w surowicy.

Dawkowanie. Dorosłym dożylnie, głęboko domięśniowo lub doustnie 12,5-50 mg. Nie wolno podawać podskórnie. Dzieciom domięśniowo, doustnie lub dożylnie 1 mg/kg mc. Uwaga. Najbardziej polecaną drogą parenteralnego podawania prometazyny jest głębokie wstrzyknięcie domięśniowe. Podawanie dożylne jest zazwyczaj dobrze tolerowane, nie należy podawać w stężeniu większym niż 25 mg/ml i z maksym. prędkością 25 mg/min, wyłącznie w warunkach szpitalnych.

Przedawkowanie. W leczeniu niedociśnienia tętniczego w przebiegu leczenia prometazyną można stosować norepinefrynę lub fenylefrynę, nie wolno stosować epinefryny. Jeśli wystąpią objawy pozapiramidowe, należy odstawić prometazynę. W razie potrzeby rozpocząć leczenie antycholinergiczne preparatami przeciw parkinsonizmowi (np. benzatropina, triheksyfenidyl) lub difenhydraminą (25 mg dożylnie lub doustnie). W razie konieczności należy zapewnić drożność górnych dróg oddechowych.

Uwagi. Prometazyna powoduje senność i spowalnia reakcje. Podczas leczenia chorzy nie powinni prowadzić pojazdów mechanicznych ani obsługiwać maszyn aż do poznania reakcji na lek. Dzieci nie powinny jeździć na rowerze ani wykonywać żadnych, potencjalnie niebezpiecznych ćwiczeń.

Dimetindene* FENISTIL

Dimetynden

Antagonista receptorów histaminowych H 1, Antihistaminicum, Antipruriticum

ATC: D 04 AA, R 06 AB

2-{1-[2-[2-(Dimetyloamino)-etylo]-inden-3-ylo]-etylo}-pirydyna

CAS: 5636-83-9

Synonimy Dimethindene, Dimethylpyrindene

Pochodne

Maleinian dimetyndenu ;NSC 107677, CAS: 3614-69-5, Su 6518

Działanie. Działa przeciwhistaminowo silniej, ale nieco krócej niż prometazyna. Wykazuje też właściwości przeciwświądowe.

Wskazania. Dimetynden jest stosowany w leczeniu chorób alergicznych, szczególnie ze świądem.

Przeciwwskazania. zob. Diphenhydramine.

Działania niepożądane. zob. Diphenhydramine. Najczęściej obserwuje się senność, zawroty głowy.

Dawkowanie. Dorosłym doustnie 1 mg 3 razy dz.; dożylnie 4-8 mg dz. Dzieciom do 6. rż. doustnie 0,25-0,5 mg 2-3 razy dz., powyżej 6. rż. 1 mg 3 razy dz. Miejscowo w postaci kropli lub żelu.

Uwagi. Podczas leczenia chorzy nie powinni prowadzić pojazdów mechanicznych, obsługiwać maszyn, pić napojów alkoholowych.

Preparaty proste

•Fenistil® (Novartis, CH): draż. 1 mg; kaps. 4 mg, o przedłużonym uwalnianiu [z]; fl. 10 ml, 20 ml [z], 50 ml i 100 ml [z] - 0,1% krople; amp. 4 mg w 4 ml [z]; tuby 30 g i 80 g - 0,1% żel [z]; fl. 8 ml, 15 ml, 20 ml i 100 ml - 0,1% emulsja [z]. Wszystkie postaci preparatu zawierają maleinian dimetyndenu.

Preparaty złożone

Vibrocil® (Novartis, CH): fl. 15 ml - krople do nosa; opak. aerozolowe 10 ml - aerozol do nosa; opak. aerozolowe 15 ml z mikrodozownikiem - aerozol do nosa dla dzieci; opak. 12 g - żel do nosa; opak. 15 g z dozownikiem - żel do nosa. Wszystkie postaci leku zawierają 0,25 mg maleinianu dimetyndenu i 2,5 mg fenylefryny w 1 ml lub 1 g. D. Krople do nosa podaje się 3-4 razy dz.: niemowlętom po 1 kropli do każdego otworu nosowego przed karmieniem; dzieciom 1.-6. rż. po 1-2 krople; dzieciom powyżej 6. rż. i dorosłym po 3-4 krople. Aerozol do nosa: dzieciom powyżej 6. rż. i dorosłym 1-2 dawki do każdego otworu nosowego. Żel do nosa: dzieciom powyżej 6. rż. i dorosłym 3-4 razy dz.

Clemastine*

Klemastyna

Antagonista receptorów histaminowych H 1, Antihistaminicum, Antipruriticum

ATC: D 04 AA, R 06 AA

(±)2-{2-[(4-Chloro-1-metylo-1-fenylobenzylo)-oksy]-etylo}-1-metylopirolidyna

CAS: 15686-51-8, HS 834, HS 592

Synonimy Meclopyrolin, Mecloprodin, Meclastinum

Pochodne

Fumaran klemastyny;CAS: 14976-57-9

Działanie. Nieselektywny antagonista receptorów histaminowych H1. Wykazuje też działanie cholinolityczne. Działa przeciwalergicznie, przeciwwysiękowo i przeciwświądowo szybko i długo (do 10 h). Wchłania się powoli, lecz prawie całkowicie. W organizmie jest metabolizowana i wydalana częściowo z moczem (ok. 67%), częściowo zaś z kałem (ok. 18%).

Wskazania. Klemastyna jest stosowana w chorobach alergicznych - w katarze siennym, zapaleniu kontaktowym skóry, świądzie skóry na różnym tle, pokrzywce, obrzęku Quinckego, także jako lek wspomagający w ostrym i przewlekłym wyprysku.

Interakcje. Wzmaga działanie innych leków przeciwhistaminowych i cholinolitycznych. Etanol i leki neurodepresyjne potęgują depresyjne działanie klemastyny na o.u.n.

Przeciwwskazania. Nadwrażliwość na klemastynę, zaburzenia w oddawaniu moczu, jaskra z wąskim kątem przesączania. Ciąża (kat. C). Można stosować jedynie w wypadku, gdy korzyść dla matki przeważa nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu. Karmienie piersią. Nie należy stosować.

Działania niepożądane. Niekiedy obserwuje się znużenie, uczucie pełności i zaparcie, suchość błony śluzowej jamy ustnej. Objawy te ustępują samoistnie i nie trzeba zmniejszać dawek lub przerywać podawania leku.

Dawkowanie. Doustnie. Dorosłym zwykle 1 mg 2 razy dz. (rano i wieczorem) przed posiłkami. W razie potrzeby dawki zwiększa się do 3-4 mg dz. (podawane w 2 częściach). Dzieciom do 12. rż. 0,5-1 mg (2,5-7,5 ml) dz. w 2 dawkach podziel. (rano i wieczorem). Pozajelitowo. W leczeniu intensywnym dorosłym dożylnie 2 mg 2 razy dz., zapobiegawczo 2 mg dz.; dzieciom domięśniowo 25 µg/kg mc.

Uwagi. Podczas leczenia chorzy nie powinni prowadzić pojazdów mechanicznych, obsługiwać maszyn, pić napojów alkoholowych. Dawki w preparatach podano w przeliczeniu na klemastynę.

Antazoline* PHENEZOLINUM

Antazolina

Antagonista receptorów histaminowych H 1, Antihistaminicum

ATC: R 06 AX

4,5-Dihydro-N-fenylo-N-(fenylometylo)-1H-imidazolo-2-metanamina

CAS: 91-75-8

Pochodne

Chlorowodorek antazoliny ;CAS: 2508-72-7

Fosforan antazoliny ;CAS: 154-68-7

Metanosulfonian antazoliny ;CAS: 3131-32-6

Siarczan antazoliny ;CAS: 24359-81-7

Działanie. Pochodna etylenodiaminy, antagonista histaminowych receptorów H1. Działa przeciwhistaminowo, przeciwcholinergicznie i miejscowo znieczulająco. Zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych, przez co m.in. zmniejsza obrzęki uczuleniowe. Wchłania się dobrze z przewodu pokarmowego. Po podaniu doustnym działanie rozpoczyna się po 15-30 min i utrzymuje się przez 4-6 h; maksimum osiąga po 1-2 h. Sole antazoliny są często stosowane razem z lekami zwężającymi naczynia krwionośne (nafazolina, ksylometazolina).

Wskazania. Antazolina jest stosowana w chorobach alergicznych: odczynach skórnych i ogólnych po lekach, pokarmach, obrzęku naczynioruchowym, uczuleniowych chorobach skóry, świądzie, pokrzywce, odczynach po ukąszeniu owadów; w kardiologii w leczeniu objawów przedawkowania glikozydów naparstnicy.

Interakcje. Potęguje przeciwcholinergiczne działanie atropiny, trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, amin katecholowych oraz działanie depresyjne na o.u.n. barbituranów, etanolu, leków nasennych, uspokajających i kojących. Inhibitory MAO zwiększają działanie przeciwcholinergiczne. Z metakwalonem i diazepamem działa synergicznie, z amfetaminą i jej pochodnymi działa antagonistycznie. Zmniejsza depresyjny wpływ acetylocholiny na m. sercowy.

Przeciwwskazania. Nadwrażliwość na antazolinę, padaczka, ostre dermatozy wysiękowe i pęcherzowe, wrodzony niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej. Ostrożnie stosuje się u pacjentów ze zwężeniem odźwiernika, rozrostem gruczołu krokowego, jaskrą z wąskim kątem przesączania, astmą oskrzelową w wywiadach, nadczynnością tarczycy, chorobami układu krążenia i nadciśnieniem tętniczym. Ciąża, Karmienie piersią. Nie należy stosować. Dzieci. Nie należy stosować do 5. rż.

Działania niepożądane. Osłabienie, zmęczenie, senność, niezdolność do koncentracji, niepokój, nudności, wymioty, biegunka, zaburzenia widzenia, uczulenie na światło, niedokrwistość hemolityczna, trombocytopenia, leukopenia, agranulocytoza, trudności w oddawaniu moczu, zaparcie, nieżyt błony śluzowej nosa, bóle głowy, bezsenność, spadek ciśnienia tętniczego, suchość błony śluzowej jamy ustnej, zawroty głowy, rzadko - złuszczające zapalenie skóry.

Dawkowanie. Doustnie. Dorośli i dzieci od 12. rż.: 50-100 mg 3 razy dz. Dzieci 5.-12. rż. 50 mg 2-3 razy dz. Domięśniowo. Dorośli: 200-300 mg dz. Dzieci: 5.-7. rż. 25 mg dz., 8.-14. rż. 50 mg dz., 15.-18. rż. 100 mg dz.

Uwagi. Podczas stosowania leku nie należy prowadzić pojazdów mechanicznych, obsługiwać maszyn.

---