LEKI PRZECIW DRGAWKOWE
Phenytoin* EPANUTIN |
Fenytoina |
Antiarrhythmicum, Anticonvulsativum et antiepilepticum, Lek przeciwarytmiczny - grupa IB, Pochodna hydantoiny |
ATC: N 03 AB |
5,5-Difenylo-2,4-imidazolidynodion |
CAS: 57-41-0 |
Synonimy |
Pochodne |
Sól sodowa fenytoiny ;CAS: 630-93-3 |
Działanie. Pochodna hydantoiny. Działa przeciwdrgawkowo i przeciwarytmicznie. Ogranicza rozprzestrzenianie się bodźców ze źródła wywołującego drgawki, gł. w obrębie kory mózgowej. Podwyższa próg drgawkowy. Stabilizuje błonę komórkową zarówno neuronów ośrodkowych, jak i obwodowych. Jest to związane z modyfikacją przepływu jonów przez błonę komórkową. Hamuje dokomórkowy prąd sodowy w czasie trwania potencjału czynnościowego. Zmniejsza napływ jonów wapniowych do komórki w fazie depolaryzacji. We włóknach Purkinjego przyspiesza przewodzenie poprzez wzmocnienie początkowej fazy potencjału czynnościowego, szczególnie gdy jest ona upośledzona w wyniku hipokalemii lub działania glikozydów naparstnicy. Fenytoina jest słabo rozpuszczalna w wodzie i z tego względu wchłanianie z przewodu pokarmowego jest zmienne - od 30 do 97%. Jest metabolizowana w wątrobie, gł. do nieczynnego metabolitu - parahydroksyfenytoiny, która jest wydalana z moczem. Około 2% leku jest wydalane z moczem w postaci nie zmienionej. Część populacji jest genetycznie obarczona niezdolnością metabolizowania fenytoiny. Mniej więcej w 90% wiąże się z białkami osocza (oprócz okresu noworodkowego także u pacjentów z hipoalbuminemią i mocznicą). Okres półtrwania wynosi ok. 24 h, objętość dystrybucji 0,64 l/kg mc., stężenie terapeutyczne w krwi 10-20 µg/ml. Przenika przez barierę łożyskową i do mleka matki. Bardzo wolno wchłania się po podaniu domięśniowym. Opisano teratogenne działanie leku; może wywołać rozszczep wargi i podniebienia, wrodzone wady serca, hipoplazję palców. |
Wskazania. Fenytoina jest stosowana gł. jako lek przeciwpadaczkowy, szczególnie w leczeniu padaczki grand-mal i padaczki ogniskowej. Jest nieskuteczna w padaczce petit mal, nie eliminuje aury sensorycznej i innych objawów prodromalnych. Stosowana także w leczeniu nerwobólu nerwu trójdzielnego. W leczeniu zagrażających życiu zaburzeń rytmu serca wywołanych glikozydami naparstnicy. |
Interakcje. Następujące leki zwiększają stężenie fenytoiny w krwi: amiodaron, chloramfenikol, chlordiazepoksyd, diazepam, dikumarol, disulfiram, estrogeny, antagoniści receptorów H2, halotan, izoniazyd, metylfenidat, pochodne fenotiazyny, fenylbutazon, salicylany, sulfonamidy, tolbutamid, trazodon, jak również wypicie dużej ilości napoju alkoholowego. Następujące leki mogą zmniejszać stężenie fenytoiny w krwi: karbamazepina, rezerpina, leki alkalizujące zawierające Ca (mogą upośledzać absorpcję fenytoiny z przewodu pokarmowego), jak również przewlekłe nadużywanie alkoholu etylowego. Leki, które w różny sposób mogą wpływać na stężenie fenytoiny w krwi: fenobarbital, kwas walproinowy i jego sole. Działanie następujących leków może być osłabione, jeśli równocześnie stosuje się fenytoinę: steroidy, leki przeciwzakrzepowe (pochodne kumaryny), digitoksyna, doksycyklina, estrogeny, furosemid, doustne środki antykoncepcyjne, chinidyna, ryfampicyna, teofilina, wit. D3. |
Przeciwwskazania. Nadwrażliwość na fenytoinę lub inne pochodne hydantoiny, choroba węzła zatokowego z zespołami MAS, blok przedsionkowo-komorowy II i III°, zaawansowane zaburzenia przewodzenia śródkomorowego (również w następstwie przedawkowania glikozydów naparstnicy - przed wprowadzeniem czasowej elektrody wewnątrzkomorowej), wstrząs, obrzęk płuc, niedociśnienie tętnicze, znacznego stopnia hipoalbuminemia, niewydolność wątroby lub nerek. Stosować ostrożnie w cukrzycy. Ciąża (kat. C). Stosować jedynie w wypadku, gdy korzyść dla matki jest większa niż potencjalne zagrożenie dla płodu. Karmienie piersią. Nie należy stosować. |
Działania niepożądane. Dotyczą różnych układów. Ośrodkowy układ nerwowy - najczęściej występują: oczopląs, ataksja, zaburzenia mowy, zaburzenia koordynacji ruchowej, zawroty głowy, bezsenność, drażliwość, drżenia mięśniowe, bóle głowy, dyskinezy (m.in. pląsawica, drżenia), u osób długotrwale leczonych - polineuropatia obwodowa. Układ pokarmowy: nudności, wymioty, zaparcie, toksyczne zapalenie wątroby, uszkodzenie wątroby. Zmiany skórne: może im towarzyszyć gorączka; najczęściej - wysypka odropodobna, ale mogą występować i inne rodzaje zapalenia skóry; cięższe postaci zmian skórnych: pęcherzyca, wysiękowe zapalenie skóry, liszaj rumieniowaty, zespół Stevensa i Johnsona. Zmiany hematologiczne: trombocytopenia, leukopenia, granulocytopenia, agranulocytoza, pancytopenia, z supresją lub bez supresji szpiku. Obserwowano również niedokrwistość megaloblastyczną, która poddaje się leczeniu kwasem foliowym. Limfadenopatia - łagodny przerost węzłów chłonnych, pseudolymphoma, lymphoma, choroba Hodgkina. Tkanka łączna: powiększenie warg, przerost dziąseł, nadmierne owłosienie. Układ krążenia: guzkowe zapalenie tętnic, zaburzenia rytmu i przewodzenia (w tym zagrażające życiu). Immunologiczne: objawy alergiczne (m.in. zapalenie stawów, eozynofilia, gorączka, zaburzenia czynności wątroby, limfadenopatia, liszaj rumieniowaty układowy, nieprawidłowości w składzie immunoglobulin). Po podaniu dożylnym mogą wystąpić bardzo ciężkie działania niepożądane (zwł. u chorych w podeszłym wieku i z niewydolnością krążenia): zatrzymanie oddechu, migotanie komór, spadek ciśnienia tętniczego, blok przedsionkowo-komorowy z asystolią. Depresyjne działanie na układ krążenia po podaniu dożylnym ustępuje zwykle mw. po 20 min. Fenytoina może powodować tłumienie automatyzmu węzła zatokowo-przedsionkowego z bradykardią oraz zahamowaniem zatokowym i zatrzymaniem czynności serca u osób z chorobą węzła zatokowego. Mimo występującej zwykle poprawy przewodzenia w węźle przedsionkowo-komorowym może spowodować wystąpienie dystalnych bloków przedsionkowo-komorowych. |
Dawkowanie. Leczenie przeciwdrgawkowe. Dorosłym 2-6 mg/kg mc. na 24 h w 1-2 dawkach, średnio 300 mg dz., nie przekraczając 600 mg dz. Dzieciom 3-8 mg/kg mc. na 24 h w 1 lub 2 dawkach, do dawki maksym. 300 mg. Leczenia nie należy przerywać nagle. Leczenie zagrażających życiu zaburzeń rytmu serca wywołanych glikozydami naparstnicy. Dorośli. Dożylnie (wyłącznie na oddziale intensywnego nadzoru kardiologicznego): podawać powoli z prędkością 25 mg na min (nie przekraczającą 250 mg w ciągu 15 min lub 500 mg w ciągu 1 h), do ustąpienia zaburzeń rytmu, pojawienia się objawów niepożądanych lub osiągnięcia dawki maksym. 5 mg/kg mc. Doustnie: zwykle 200-400 mg na 24. Dzieci. Doustnie - dawka nasycająca 16 mg/kg mc. na 24 h, podawana w 4 częściach co 6 h; dawka podtrzymująca 5-6 mg/kg mc. na 24 h, podawana w 2 częściach co 12 h. |
Przedawkowanie. Pierwszymi objawami zatrucia są: oczopląs, ataksja, dyzartria. Ponadto: drżenia, wzmożone odruchy, senność, nudności, wymioty. Pacjent może być w śpiączce i hipotensji. Zgon jest spowodowany niewydolnością krążeniowo-oddechową. Nie ma specyficznej odtrutki. Leczenie jest objawowe. Postępowanie resuscytacyjne. Można rozpatrywać usunięcie leku drogą hemodializy lub transfuzji wymiennej (tę ostatnią metodę stosowano u dzieci). W razie ostrego zatrucia należy zawsze brać pod uwagę możliwość przedawkowania również innych środków działających depresyjnie na o.u.n. (włącznie z etanolem). |
Uwagi. Upośledza zdolność do prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługi maszyn. Podczas długotrwałego leczenia należy kontrolować morfologię krwi, bilans płynów, ograniczyć spożycie soli kuchennej. |