WYKŁAD 03, 08.03.2006
PROTOZOA
gr. EUGLENOZOA (= Euglenophyta) - eugleniny
- długo uważano, że są miedzy roślinami a zwierzętami, teraz uważane za pierwotniaki
- większość to heterotrofy, część (mniejszość) jest autotroficzna, wszystkie potrafią jednak przejść na odżywianie heterotroficzne
- autotrofizm jest u nich wtórny (często tracą plastydy w wyniku np. zaburzeń chemicznych w środowisku i normalnie żyją np. dodanie streptomycyny „zabija” plastydy a eugleniny sobie żyją dalej, nie mogą jednak odtworzyć plastydów)
- typ monadowy
- barwniki: chlorofile a i b (ale b nie związane ze skrobią, jak to zwykle bywa, tylko z tzw. PARAMYLONEM - wielocukrem w postaci ziaren w komórce, jest mniej zbliżony do skrobi, bardziej do laminaryny).
- duża część posiada PELLIKULĘ - sztywną otoczkę z charakterystyczną ornamentacją. Nie zaburza ona jednak ruchu.
- druga forma - kapsalna (nieruchliwa, bez ściany)
- niektóre mają zdolność do przechodzenia z jednej formy w drugą
monada < - > kapsalne (odtwarzanie lub tracenie nici).
- pomnażanie przez podział, na ogół podłużny (czasem poprzecznie - wtedy odtwarzana wić).
- samożywne, na ogół słodkowodne (rzadko w wodach słonawych)
- niektóre tworzą zakwity, większość czasu są jednak mało liczne
- gr szczątkowa w sensie ewolucyjnym - tzn. organizmy bardzo stare, nie dały kolejnych linii ewolucyjnych.
gr. DINOZOA, podgr. Dinoflagellata (= Pyrrophyta) - tobołki
chromosomy nie ulegają despiralizacji w interfazie (wciąż są wtedy widoczne) i nie mają centromerów.
bardzo mało histonów, które mają odmienną budowę w porównaniu z histonami innych eukariotów (postać niteczek).
bardzo duża zawartość DNA: od 3,8 pg do 200 pg DNA (u innych grup max. to 3 pg, u tobołków minimum to 3,6 pg); większość to nieaktywne genetycznie DNA strukturalne.
jądro tobołków to tzw. dinokarion, wyróżniają je cechy przedstawione wyżej
występowanie na protoplaście bruzd i szwów, których obecność znajduje odbicie w analogicznych utworach na pancerzyku. Formy ameboidalne i zoospory także posiadają bruzdy.
heterodynamiczne wici ułożone w bruzdach.
celulozowy pancerzyk (nie ściana komórkowa!) z tarczek
2 bruzdy na zewnątrz są analogiczne do protoplastowych.
nie mają ściany kom, bo są w większości monadami. Mimo pancerzyka, dalej się ruszają.
specyficzne ułożenie wici: jedna w bruździe okrężnej (daje ruch obrotowy), druga w podłużnej (daje ruch napędowy do przodu)
np. Ceratium, Peridinum
są bardzo szybkie - najszybsze wśród glonów, do 0,5mm/s
długość kom - kilkanaście mikrometrów
chlorofil a i c
materiały zapasowe są zróżnicowane, ale podstawowa rola - tłuszcze. U niektórych słodkowodnych jest skrobia. Ceratium ma glikogen (!).
występują: wszelkie typy wód, większość w morskich i ciepłych
wiele wytwarza silne toksyny (przeciwko planktonożercom) „jad kobry niczym nektar przy nich” ;)
tworzą zakwity
fotoluminescencja - mają lucyferynę. Gdy wydzielany jest enzym lucyferaza (np. przy poruszeniu) rozkładający lucyferynę zachodzi emisja światła.
dominują autotroficzne, ale część heterotroficzna.
formy wegetatywne i zoospory mają bruzdy na protoplaście
mało pasożytniczych
w większości są to monady, zdarzają się też formy kapsalne i kokalne, jest 1 gat ameboidalny (nie widać bruzd, dopiero na zoosporach widać bruzdy i że to w ogóle tobołek). Jest też parę tobołków nitkowatych.
są też formy drapieżne - mają trichocysty - są wystrzeliwane i mają środki toksyczne.
są planktonowymi organizmami (przystosowanie: zwiększenie powierzchni nośnej do unoszenia w wodzie poprzez różne wyrostki, żagielki itp.)
Królestwo: CHROMISTA żółtawce
Cechy wyróżniające:
chloroplasty z chlorofilem „c”, własnym retikulum plazmatycznym oraz trójwarstwową ścianą (ale są też cudzożywne formy, bez plastydów)
posiadają 2 wici różnej długości, (u plemników i zoospor - formy wegetatywne wici na ogół nie mają)
w ścianie może występować celuloza lub inne wielocukry, ale wiele gat. w ogóle bez ściany.
podkrólestwo: Cryptista - posiadają barwniki fikobilinowe
gromada: Cryptophyta kryptofity
jednokomórkowe monady
wici umieszczone biegunowo lub na stronie brzusznej
komórki spłaszczone grzbietobrzusznie
chlorofile a i c, fikoerytryna i fikocyjanina
skrobia, prawie taka sama jak u roślin, mimo braku chlorofilu b
bruzda brzuszna
mogą występować na dużych głębokościach, dzięki swoim barwnikom. U nas zimą żyją bliżej lustra wody, latem głębiej
występuje często urzeźbiona pellikula.
pomnażanie przez podział podłużny, może też zamieniać się w zoosporangium i wytwarzać zoospory
w niekorzystnych warunkach tworzą się cysty (utrata wici i wytworzenie grubej ściany)
nie stwierdzono rozmnażania płciowego (ale pewnie są)
gatunki wodne
nigdy nie tworzą zakwitów
są też kriofity - rosną na lodzie, śniegu i potrafią tak się rozmnożyć na lodzie, że wygląda to jak zakwit.
niektóre wchodzą w symbiozę z innymi organizmami (zooksantelle - symbionty organizmów heterotroficznych)
podkrólestwo: Chromobiota - nie posiadają barwników fikobilinowych, głównie autotrofy
gromada: Sagenista - gromada cudzożywna
podgromada: Labyrinthista (= Labyrinthulomycota) labiryntowce
tworzą pseudoplazmodia, w ich niciach sitowych poruszają się pełzaki (tworzy się jakby układ rurek dla pełzaków)
zoospory - formy inwazyjne
pasożyty autotrofów (roślin i glonów)
wyłącznie haploidalne
małe znaczenie w przyrodzie
gromada: Ochrophyta
klasa: Silicoflagellatae
wiciowce okrzemionkowe
w komórce jest krzemionkowy szkielecik (wew. protoplastu, ma różne kształty)
występuje głównie w chłodnych morzach, w planktonie - tam ważna rola.
Grupa prawdopodobnie młoda, najstarsze znane sprzed 140mln lat.
klasa: Phaeophyceae (= Phaeophyta) brunatnice
kwas alginowy, fukozan - tylko brunatnice potrafią je produkować
całkowity brak form wegetatywnych jednokomórkowych
rzadko typ trychalny, na ogół plechowate (doczytać w podręcznikach o budowie plechy plektenchymatycznej)
alguloza buduje ścianę komórkową (która zawsze wystepuje)
akumulują jod
laminaryna i mannitol jako materiał zapasowy. Do 25% alkoholu w suchej masie.
chlorofile a i c
barwnik fukoksantyna nadaje charakterystyczny, brunatny odcień
wielokomórkowe (!) zarodnie
pomnażanie przez zoospory i aplanospory, fragmentację plechy, rozmnóżki (rzadka właściwość u glonów)
rozmnażanie: izogamia, anizogamia, oogamia (typ rozmnażania jest podstawą do podziału systematycznego).
przy oogamii lęgnie i plemnie skupiają się najczęściej w tzw. konceptakle (żeńskie i męskie), które oddzielane są od siebie płonnymi wstawkami - parafizami
na ogół regularna przemiana pokoleń. Przemiana izomorficzna rzadko, u większości heteromorficzna. Dominuje zdecydowanie sporofit (2n), gametofit często ledwo widoczny, może być związany ze sporofitem (z lęgnią bądź plemnią)
glony morskie, przeważnie osiadłe, raczej wody chłodne niektóre taksony bardzo wrażliwe nawet na najmniejsze wahania temperatury
głównie litoralne (do kilkudziesięciu metrów), ale czasem do 150m głębokości.
czasem występują w dużych ilościach (wielka produkcja biomasy, często tworzą środowisko dla innych zwierząt; brunatnice to największe glony na świecie - Macrocystis sp. osiąga do 100 m długości)
w Azji wykorzystywane jako pokarm dla ludzi i zwierząt
ważna grupa!
podział systematyczny jest sztuczny, zależny od rodzaju rozmnażania i typu przemiany pokoleń. O ich ewolucji wiemy niewiele
są zbliżone ze złotowiciowcami, okrzemkami i różnowiciowcami.
Fucus sp.
Sargassum sp.: mogą się unosić (formy pelagiczne - raczej wyjątek), jest ich czasem tak dużo, że zajmują całe akweny, np. Morze Sargassowe - miejsce rozmnażania węgorzy.
klasa: Xanthophyceae (= Xanthophyta) różnowiciowce
Właściwości:
dwie różnej długości wici
chlorofil „a” (wyjątkowo „c”)
tłuszcze jako materiał zapasowy
brak barwnika fukoksantyny
duża różnorodność form morfologicznych
słodkowodne
Vaucheria sp. , Botrydium sp. - formy syfonalne, dominują jednak monady; trychalne i kokalne nieliczne, 1 gatunek pełzaka (ameboidalny)
zarodniki: głównie zoospory, rzadko aplanospory
oogamia u Vaucheria, ale jest też anizogamia i izogamia. U wielu nie wykryto rozmnażania płciowego
Botrydium - makroskopowe komórczaki, (zielone, okrągłe gluty :P)
2
Botanika - Wykład 3