1.Wymień 9 ośrodków pochodzenia roślin rolniczych
Ośrodek wschodnioazjatycki, obszary dzisiejszych Chin i Korei
Ośrodek indyjski
Obszar indomalajski
Ośrodek przednioazjatycki, Iran, Irak, Zakaukazie (Kaukaz), Azja Mniejsza
Ośrodek śródziemnomorski
Afryka
Ameryka Środkowa
Ameryka Południowa
centralnoazjatycki
2.Wymień z jakich ośrodków pochodzą rośliny rolnicze
-ziemniak: Ameryka Południowa
-soja: Ośrodek wschodnioazjatycki,
-bobik: centralnoazjatycki
-burak: Ośrodek śródziemnomorski
3.Zdefinuj określenie hodowla roślin i podaj jej cele
Hodowla roślin jest nauką traktującą o polepszeniu cech dziedzicznych u roślin uprawnych, obejmującą również praktyczne działania, których celem jest wytworzenie odmian lepszych jakościowo i plenniejszych.
4.Powiąż nową odmianę (y) z postępem biologicznym
Postęp biologiczny- wzrost poziomu wartości cech użytkowych nowych odmian roślin uprawnych w stosunku do odmian wcześniej zrejonizowanych, uzyskany w warunkach produkcyjnych. Ten rodzaj postępu w produkcji roślinnej jest najtańszy, bo bez nakładowy. Jego nośnikiem staje się nowa odmiana, szybko rozpowszechniająca się w strukturze zasiewów.
5.Zdefinuj pojęcie genotyp i fenotyp:
Genotyp – zespół czynników dziedzicznych (genów) danego osobnika, jako reprezentanta określonego gatunku.
Fenotyp- zespół wszelkich cech organizmu, efekt współdziałania genotypu i czynników środowiska.
6.Selekcja w hodowli roślin, cele i sposoby realizacji
Najprostszą , a zarazem najstarszą ze stosowanych metod hodowli twórczej jest selekcja. Z lepszych metod, dających doskonałe rezultaty w odniesieniu do wzrostu plonowania, możemy wyróżnić hodowlę rekombinacyjną, pozwalającą dzięki krzyżowaniu na połączenie w potomstwie korzystnych cech form rodzicielskich. Podstawą dla obydwóch tych metod jest występowanie dziedzicznej zmienności w populacjach roślinnych o dużej liczebności. Dlatego podstawą pracy twórczej każdego hodowcy roślin rolniczych jest duża kolekcja robocza, obejmująca różne źródła zmienności cech i właściwości (wczesność, odporność na agrofagi i inne, które uwzględnia się w programie hodowlanym).
Selekcja
1 czynność wyboru; 2- metoda hodowli o charakterze zachowawczym oparta na kryterium wyboru, głównie określonych cech
7 Definicja pojęcia cecha i ich rodzaje
Cecha – w sensie biologicznym, każda właściwość organizmu odnosząca się do formy (morfologii) struktury (anatomicznej, chemicznej ) fizjologii będąca przejawem współdziałania określonego genu lub kilku genów i czynników środowiska: składowa część fenotypu.
Cecha ilościowa- cecha warunkowana niezależnym, sumującym się (kumulatywnym) działaniem zwykle licznych genów (poligenów) o niewielkim jednostkowym efekcie fenotypowym, podlegająca wyraźnej modyfikacji środowiskowej, charakteryzuje się zmiennością ciągłą.
Cecha jakościowa- cecha, której stany przejawienia różnią się kategorycznie, a zmienność nie jest ciągła, zwykle warunkowana 1 do 3 par genów, dziedzicząca się niezależnie.
Cecha użytkowa- każda cecha, niezależnie od sposobu dziedziczenia i miejsca oraz sposobu przejawienia się w organizmie warunkująca bezpośrednią lub pośrednią przydatność dla człowieka (plon użytkowy, zapach i smak- jako cechy sensoryczne, zawartość: białka, cukru, różnych substancji antyżywieniowych itp.
8 Co oznacza dla odmiany pojęcie OWT: Odrębność; Wyrównanie; Trwałość
9 W jakiej hodowli i do czego przydatne są testy polycross i top-cross.
Testy te przydatne są w hodowli heterozyjnej do oceny ogólnej wartości kombinacyjnej (OWK). Ocena dwuetapowa:
Test polycross polega na swobodnym przekazywaniu między sobą wszystkich testowych linii. W tym celu muszą one zostać wysiane (wysadzane) w takim układzie, aby każda z nich miała równe szanse zapylenia pyłkiem wszystkich pozostałych . Warunek ten spełnia jedynie taki schemat polowy w którym dana linia ma za sąsiadów wszystkie pozostałe z tego powodu ten układ może być stosowany dla niewielkiej liczby ocienianych linii.
| A | B | C | D | E |
|---|---|---|---|---|
| C | D | E | A | B |
| E | A | B | C | D |
| B | C | D | E | A |
| D | E | A | B | C |
Test top-cross stosuje się przy większej liczby. Polega na przekrzyżowaniu wszystkich testowanych linii z jednym................................
Test topcross – dla gatunków, u których możliwe jest usunięcie pyłku z roślin matecznych na drodze kastracji lub przy wykorzystaniu roślin męskosterylnych; metoda ta służy do wstępnej selekcji linii przed przystąpieniem do krzyżowania diallelicznego.
10 Co to jest zjawisko heterozji, czyli bujności mieszańców w pokoleniu potomnym F
Zjawisko heterozji, czyli bujności mieszańców w pokoleniu potomnym F1, wykorzystuje się w hodowli np. mieszańcowych odmian głównie kukurydzy, żyta, rzepaku. Oprócz tego dla celów hodowlanych wykorzystać można otrzymywane w sposób sztuczny, poprzez wykorzystanie promieniowania α (alfa), substancji mutagennych naturalnych mutantów roślinnych, w tym także poliploidów.
Heterozja czyli bujność mieszańców- fenotypowy skutek współdziałania genów u heterozygot. Dzięki niemu mieszańce pierwszego pokolenia mogą znacznie przewyższać wartością fenotypową cech ilościowych swoich homozygotycznych rodziców. Najkorzystniejszym dla hodowcy zjawiskiem jest przewaga cech mieszańców pierwszego pokolenia nad wartością fenotypową rodzica reprezentującego rasę o wyższej wartości interesującej cech, przewaga mieszańców pierwszego pokolenia nad średnią wartością fenotypową cechy rodziców waha się od 1-15%. W drugim pokoleniu uzyskanym z kojarzenia osobników pierwszego pokolenia, efekt heterozji maleje w skutek zaniku korzystnego współdziałania
11 Opisz na czym polega postęp hodowlany od połowy XIX wieku do lat dziewięćdziesiątych XX w .
nasilenie hodowli roślin opartej na naukowych podstawach zaczęła się od połowy XIXw.
Dominowała hodowla buraka cukrowego a w mniejszym stopniu ziemniaka i zbóż
Wprowadzenie do uprawy białego buraka śląskiego
„zielona rewolucja” przyrost produkcji żywności w wyniku wprowadzenia do uprawy nowych odmian pszenicy, ryżu, kukurydzy i innych zbóż – sorgo i jęczmień udoskonalenie ich agrotechniki.
W tym okresie straciła na znaczeniu hodowla ilościowa a wzrosło znaczenie hodowli jakościowej i odpornościowej.
W celu stwierdzenia czy plantacje nasienne odpowiadają obowiązującym wymaganiom, a uzyskany z nich materiał siewny spełnia wymagania jakościowe konieczna jest ich urzędowa ocena i kontrola.
Ocena materiału siewnego obejmuje:
* ocenę polową upraw nasiennych
* ocenę laboratoryjną jakości siewnej nasion
* ocenę tożsamości i czystości odmianowej
Ocenę i kontrolę materiału siewnego nadzorują Wojewódzkie Inspektoraty Inspekcji Nasiennej (WIIN).
Ocena polowa
Ocena polowa plantacji nasiennych zwana również kwalifikacją polową ma na celu stwierdzenie, czy w okresie wegetacji istnieją warunki niezbędne do wyprodukowania materiału siewnego wysokiej jakości a ponadto wychwycenie tych wad, które są niemożliwe do stwierdzenia lub usunięcia po zbiorze nasion. Ocena ta ma za zadanie eliminację tych upraw nasiennych, które nie dają gwarancji należytej jakości materiału siewnego. Z każdym pokoleniem obniża się stopień kwalifikacji ocenianej plantacji o jeden kolejny, lub jeżeli nie spełnia ona wymagań dla tego stopnia, degraduje się jeszcze do niższego, bądź dyskwalifikuje.
Ocenę polową plantacji nasiennych prowadzą tzw. “kwalifikatorzy” na zlecenie Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Nasiennej. Przeprowadzenie kwalifikacji polowej rozpoczyna się od sprawdzenia dokumentacji zawierającej podstawowe dane o plantacji i stwierdzenia tzw. ciągłości kwalifikacyjnej (czy plantacja została obsiana materiałem kwalifikowanym). Na polu kwalifikator przeprowadza najpierw ocenę ogólną: stwierdza tożsamość odmiany, sprawdza zgodność powierzchni plantacji z zadeklarowaną, izolację przestrzenną, oraz ogólny stan plantacji.
Ocena szczegółowa przeprowadzana jest na tzw. jednostkach kwalifikacyjnych - czyli powierzchniach wynoszących dla roślin o zwartym poroście 10m2. Liczba jednostek kwalifikacyjnych jakie należy zbadać zależy od wielkości plantacji. Na każdej jednostce kwalifikacyjnej szuka się wad dotyczących czystości odmianowej i gatunkowej, chorób i szkodników oraz zachwaszczenia. Po ocenie szczegółowej plantacja może być zakwalifikowana, zdegradowana (obniżony stopień kwalifikacji) lub zdyskwalifikowana w całości lub na części pola.
13 Co to jest „łamacz korelacji” w hodowli podaj przykład (y)
Postęp hodowlany (genetyczny, selekcja)- wzrost poziomu wartości cech użytkowych odmian jakiegoś gatunku lub grupy gatunków. Istotny przyrost tego postępu następuje po przełamaniu dotychczasowych barier przez tzw. „łamacze korelacji”, czyli takie fenotypy, których dotychczas nie znajdowano, np. krótko-źdźbłowość u zbóż.
14 Pojedynki wyrosłe z nasion uzyskanych poprzez krzyżowanie są obiektem pracy hodowlanej w selekcji :
indywidualnej
masowej
selekcji masowo grupowej
w ogóle nie są analizowane
I rodu hodowlanego
2 rodów hodowlanych
z 3-5 rodów hodowlanych
z najlepszych aktualnie odmian i rodów ?
16 Ogólną wartość kombinacyjną OWK określa:
OWK jednej linii
OWK dwóch linii
OWK trzech linii
OWK wielu linii
Pytania opisowe:
Jakie znaczenie dla hodowli właściwej ma kolekcja materiałów wyjściowych o szerokiej zmienności
Etapy hodowli konwencjonalnej:
Zbieranie i wytwarzanie materiału wyjściowego, selekcja, krzyżów. Badanie, rozmnażanie, dystrybucja. Każdy program hodowlany musi mieć określony cel ekonomiczny i biologiczny (ilość r, jakość plonu, odporność na choroby, składniki)
Materiał wyjściowy:
Naturalny już istniejący zasób genotypów(formy dzikie, odmiany miejscowe, odmiany istniejące dawne i współczesne, ekotypy, naturalne mutanty).
Zmienność indukowana (sztuczne mutacje, krzyżówki oddalone, poliploidyzacja, rośliny transgeniczne.
Kolekcja materiałów wyjściowych prowadzi się aby mieć duży wybór osobników do dalszej hodowli. Aby wybierać osobniki odpowiadające postawionym wymaganiom.
Hodowcę interesują zmiany w populacji wywołane nielosowym kojarzeniem i selekcją.
Na czym polega krzyżowanie introgresywne , czyli wypierające, a ujęte w postaci wzoru: A*B
F1*A (lub B)
Krzyżowanie introgresywne czyli wypierające polegające na wielokrotnym powtarzaniu krzyżowania wstecznego (krzyżowaniu potomstwa 1 z rodziców)
A*B
F2*A lub B
Krzyżowanie wypierające- nazwa pochodzi od „wypierania” niekorzystnych cech jednego z komponentów rodzicielskich zwanego dawca. W kolejnych pokoleniach wybiera się do dalszej hodowli wykazującą pożądane cechy (gł.odporność) krzyżuje się je z odmianą cenną. Krzyżowanie wypierające u buraków cukrowych- (znaleziona u rośliny o niskiej wartości gospodarczej) przyniosło cechę jednonasienności do wysokoplennych odmian wielonasiennych.
Znany hodowca prof. T. Wolski połączył w jednej odmianie pszenicy nie dwa ale trzy komponenty (odmiany wyjściowe).
„Etoile de Choisy”- francuska odmiana pszenicy ozimej z zaletami jak: odporność na wyleganie, dobra jakość mąki oraz istotną wadę w postaci słabej mrozoodporności, przekrzyżował ze stara polską odmianą „wysokolitewska sztywnosłoma” posiadająca zaletę w postaci wysokiej odporności na mróz oraz wadę w postaci niskiej jakości mąki.
Pokolenie F1 zostało wielokrotnie przekrzyżowane z odmian „Dankowska Biała” mająca zaletę dostarczania wysokiego plonu ziarna i wadę z uwagi na dużą podatność na wyleganie. Uzyskana odmiana „Grana” miała następujące zalety :- dostateczna odporność na mróz i wyleganie......