WYKŁAD 13, 30.05.2006
Porosty mogą wpływać na rośliny: siewki sosny w obecności mącznicy lekarskiej rosną lepiej, w obecności chrobotka bardzo powoli. Chrobotek produkuje kwas usminowy: antybiotyk i inhibitor wzrostu.
Z podstawczakami plecha zlichenizowana jest zielona. Owocowania nie są lichenizowany np. u Omphalina, u Stereum glony rosną na owocowaniach.
Porosty rosną na wszystkich podłożach.
Nie ma ich w takich siedliskach, jak wody słone, agrocenozy oraz strefy zanieczyszczone.
Epifity: na korze drzew, gałązkach krzewinek, w tropikach bywają na liściach (epifile). U nas rzadko rosną na igłach świerkowych. Występowanie zależy od właściwości rośliny - sosny, brzozy, dęby itp. mają kwaśną korę; topole, jesiony, wiązy mają korę zasadową lub bliską obojętnej. Ważna jest też architektura kory. Porosty nie wpływają zazwyczaj na roślinę, czasem mogą jednak szkodzić - przebić cienką korę i stać się pasożytami. Epifile zasłaniają aparat asymilacyjny.
Epiksyle - na martwym drewnie, głównie suchym, przy wilgoci przegrywają konkurencję z mszakami.
Naziemne - murawy, runo. Np. chrobotek reniferowy (którego swoją drogą renifery wcale nie lubią).
Epility - na skałach naturalnych. Plechy skorupiaste, rzadziej listkowate. Również skały antropogeniczne - człowiek stawiając kamienne budowle, kapliczki itd. stworzył porostom warunki życia na równinach.
Poza tym porosty, szczególnie skorupiaste, potrafią zarosnąć wszystko - metal, plastik, szkło.
Rola porostów:
retencja wodna: porosty nadrzewne potrafią zgromadzić 1 tonę wody na hektar, naziemne do 6 ton.
pożywienie - chętnie zjadane przez zwierzęta, np. jelenie szukają aktywnie niektórych gatunków posiadających cenne cukry czy antybiotyki. Zwierzęta rozsiewają porosty (jelenie, dziki, ptaki).
wskaźniki poziomu zanieczyszczenia: warstwa glonowa jest cienka, chlorofil podatny na uszkodzenia, łatwo degeneruje. Ponadto nie mają tkanki okrywającej, woda pobierana jest przez nie bezpośrednio z atmosfery wraz z zanieczyszczeniami, mają małe zdolności do przystosowywania się (wąska skala ekologiczna). Potrafią wskazywać nie tylko zanieczyszczenia spalinami, ale też poziom radioaktywności. Obszary częstszego występowania raka płuc pokrywają się z obszarami o małej różnorodności porostów.
GROMADA: BASIDIOMYCOTA
egzogeniczne zarodniki
dikariotyzacja raz w życiu (u workowców co rok)
plecha większość czasu dikariotyczna; haploidalna tylko wykiełkowana z zarodnika przed somatogamią, diploidalna tylko komórka macierzysta podstawki
strzępki podzielone na komórki, pory obudowane kapturkiem, organella nie wędrują
somatogamia jako proces płciowy, bywa spermatyzacja (konidium zapładniające strzępkę przyjmującą
tworzenie sprzążek - tylko u podstawczaków, rzadkie zjawisko (opis - podręczniki)
większość posiada owocowania,
hymenofor: płonna grzybnia z osadzonymi na niej podstawkami i parafizami
bazydiospory 4, powstają w wyniku jednej mejozy. Bywają zaburzenia, np. mitoza następująca po mejozie, w takim przypadku występują 2 jądra w każdej sterygmie
Większość podstawek pojedyncza, czasem podzielone - u złożonopodstawokowych.
Podgromada Septomycotina:
Uredomycetidae - rdze
obligatoryjne pasożyty roślin, 1 lub więcej żywicieli
podstawka z epibazydium (pod nią hypobazydium)
forma inwazyjna: 1n (haploidalna)
produkują bardzo dużo zarodników
rdza źdźbłowa: ecydia rosną na berberysie, zarażają trawy, na nich powstają uredinia z uredosporami które zarażają kolejne osobniki. Telia produkują przetrwalne teliospory
rośliny z rdzą często wyższe - łatwiejsze rozprzestrzenianie się
Podgromada: Orthomycotina
Ustomycetes - głownie
forma inwazyjna 2n, saprofit 1n
atakują najczęściej organy rozrodcze, deformują worki pyłkowe, nasiona
Exobasidiales: nie wytwarzają owocowań (tak jak dwie poprzednie grupy). Obligatoryjne pasożyty Ericaceae (wrzosowatych)
Typy hymenoforów:
- blaszkowaty najpierwotniejszy, sterygmy sterczą do przestrzeni
- rurkowaty powszechny, z przekształcenia blaszkowatego
- gładki: powierzchnia owocowań wyścielona hymenium
- kolczasty: dość rzadki
- zamknięty: częsty, u wnętrzniaków
Owocniki podstawczaków rozpoczynają rozwój pod ziemią, osłonięte całkowicie. Osłona zachowuję się czasami w postaci pochwy przy podstawie, pierścienia oraz `łatek' na kapeluszu. Z owocowań całkowicie osłoniętych powstały wnętrzniaki. Nastąpiło to prawdopodobnie w odpowiedzi na niską wilgotność niektórych środowisk.
Huby - pasożyty lub saprofity, potrafią zabić drzewo
Geastrales: gwiazdoszowate. Osłona pęka, `zęby' wynoszą owocnik.
Sclerodermales: tęgoskórowate
Lycoperdales: purchawkowe, grzybnia płonna ma duży udział
Nidulariales: kubkowate. Osłona owocnika twarda, od góry pergaminowa błonka. Owocniki tzw. peridiale (?). Rozsiewane wykorzystując energię kinetyczną kropel deszczu. Gdy do `kubka' wpadnie kropla następuje wybicie peridioli, która ciągnie za sobą nitkę grzybni i zahacza się w pobliżu. Gdy zaświeci słońce zarodniki wysypują się i są rozsiewane przez wiatr.
Phallales: sromotnikowate. Zoochoria - odrażający zapach przyciąga muchówki i chrząszcze. Bywają u nich tzw. welony - zwiększenie lądowiska dla owadów.
Rola grzybów w przyrodzie:
pasożyty (roślin, zwierząt, grzybów)
rozkład materii
mikoryza wewnętrzna i zewnętrzna. Prawie u wszystkich roślin naczyniowych (wyjątek to np. Brassicaceae)
pożywienie: dziki, bezkręgowce, renifery
pionierzy życia na piaskach, skałach
siedlisko życia
Człowiek wobec grzybów: głównie niszczenie różnorodności gatunkowej.
I tym pozytywnym akcentem kończymy, powodzenia na egzaminie życzę :)
3
Botanika - Wykład 13