Zdrowie publiczne
TEMAT: Wirusowe zapalenie wątroby
Choroby wątroby są jednymi z najczęstszych schorzeń i stanowią poważny problem społeczny. Większość osób ze schorzeniami wątroby nie jest w ogóle świadoma choroby, aż do bardzo zaawansowanego stadium. Wątroba ze względu na pełnioną w organizmie rolę jest stale narażona na różnego typu uszkodzenia: zatrucia, alkohol, pasożyty (np. motylica wątrobowa) oraz infekcje wirusowe (np. WZW typu A, B, C, cytomegalia i bakteryjne).Najczęstsze choroby wątroby, na jakie jesteśmy narażeni, to: przewlekłe zapalenie wątroby, żółtaczka oraz marskość wątroby. Z przeprowadzonych badań wynika, że najbardziej uszkadza wątrobę alkohol, który upośledza jej działanie, powodując głównie otłuszczanie się tego organu, oraz spożywanie zbyt dużej ilości posiłków wysokokalorycznych przez ludzi, u których wydatek energii na wysiłek fizyczny jest niewielki.
Do zewnętrznych objawów zanieczyszczonej wątroby należą:
skurcze w łydkach i palcach rąk.
pojawienie się na ciele piegów, znamion brązowych i brodawek,
zimna i wilgotna skóra ciała i rąk,
zabarwiony na żółto spód języka,
brązowe plamy przy korzeniach włosów,
brak możliwości zrobienia prawą nogą kroku takiej samej długości jak lewą,
wzdęcia brzucha,
zaczerwienienie dłoni w okolicach kciuka i małego palca,
niestrawność po spożyciu posiłku, biegunki,
brak apetytu, gorycz w ustach,
Przyczyną uszkodzenia wątroby mogą być m.in.:
choroby miąższu wątroby (przewlekłe zapalenia wirusowe wątroby, marskość wątroby, autoimmunologiczne zapalenia wątroby, ostra martwica wątroby w przebiegu zakażeń wirusowych i zatruć),
nowotwory wątroby i dróg żółciowych,
choroby dróg żółciowych (wrodzone zaburzenia rozwoju, stwardniające zapalenie dróg żółciowych, marskość żółciowa pierwotna),
niektóre wrodzone choroby przebiegające z nieprawidłową przemianą materii i wytwarzaniem substancji uszkadzających wątrobę (tyrozynemia, niedobór alfa-1- antytrypsyny, hemochromatoza, choroba Wilsona, cholestaza rodzinna, glikogenozy).
Istnieją też zaburzenia wrodzone (zespół Gilberta, niedrożności wewnątrzwątrobowe, hemochromatoza). Te i inne problemy z wątrobą prowadzą do różnych rodzajów komplikacji: niewydolności wątroby, marskości wątroby, raka, pourazowych ropni i żółtaczki.
Wirusowe zapalenia wątroby to wszelkie ostre choroby zakazne , polegające na uszkodzeniu miąższu wątroby wywołane przez wirusy Hepatitis.
Wirusowe zapalenie wątroby jest chorobą wątroby spowodowaną zakażeniem wirusowym. Jest to choroba zakaźna, często o ostrym przebiegu. Wątroba zwykle jest uszkodzona w przypadku zakażenia. Wiele wirusów może wywołać zapalenie wątroby, ale objawy są dosyć podobne. Wśród typów wirusowego zapalenia wątroby można generalnie wyróżnić:
wirusowe zapalenie wątroby typu A – postać łagodna,
wirusowe zapalenie wątroby typu B – postać łagodna i ostra,
wirusowe zapalenie wątroby typu C – postać łagodna, ale może prowadzić do marskości wątroby,
wirusowe zapalenie wątroby typu D – często związane z wirusem typu B,
wirusowe zapalenie wątroby typu E – przebieg zwykle jest lżejszy,
wirusowe zapalenie wątroby typu G – prawdopodobnie nie wywołuje objawów chorobowych.
Poszczególne rodzaje zapalenia wątroby wywoływane są przez różne wirusy. Ponadto wirusowe zapalenie wątroby często nazywane jest potocznie żółtaczką. Jednak jest to błędny termin, gdyż żółtaczka jest objawem chorobowym i nie występuje zawsze przy wirusowym zapaleniu wątroby.
Inne wirusy, pierwotnie niehepatotropowe, mogące wywołać wirusowe zapalenie wątroby:
EBV – wirus mononukleozy zakaźnej
wirus świnki
wirus żółtej febry
Objawy ogólne
Objawy wirusowego zapalenia wątroby dla wszystkich typów są dosyć podobne. Mogą wcale nie występować objawy chorobowe. Jednak w przypadku wystąpienia, najczęściej są to początkowo złe samopoczucie, osłabienie, senność, bóle głowy, brak apetytu, czasem gorączka, później bóle w okolicach wątroby i żołądka. W cięższych przypadkach wątrobowego zapalenia wątroby możliwe jest wystąpienie takich objawów, jak żółtaczka (większość chorych), żylaki przełyku, wodobrzusze czy encefalopatia wątrobowa – często dochodzi do powikłań wynikających z uszkodzenia wątroby. Zdarza się, że zapalenie wątroby przejdzie w stan przewlekły. W przypadku wirusa typu C zapalenie wątroby może rozwijać się przez wiele lat bezobjawowo. Uznaje się, że zapalenie wątroby wirusem typu C jest jedną z głównych przyczyn powstawania raka wątroby oraz jej marskości. Ponadto każde przewlekłe zapalenie wątroby może prowadzić do cięższych powikłań a nawet do śmierci.
Wirusowe zapalenie wątroby może być czasem wywołane wirusami nietypowymi dla tej choroby np. wirusem opryszczki. Wirusowe zapalenie wątroby rozprzestrzenia się przez zainfekowanie wirusami kolejno (według wyżej wymienionych typów zapalenia): HAV, HBV, HCV, HDV, HEV, HGV. Wirusy wywołujące zapalenie wątroby typu A i E szerzą się drogą pokarmową – przez pokarmy, z wydzielin chorego. Wirusy typu B, C, D i G przenoszą się przez krew i płyny zawierające krew. Od każdego nosiciela wirusów można się zarazić. Do zakażenia może dojść przez:
przetoczenie krwi,
kontakt uszkodzonej skóry z zakażonymi narzędziami (np. u stomatologa, fryzjera, podczas operacji, przy zastrzykach),
kontakty seksualne z nosicielem,
zakażenie płodu od matki nosicielki,
wszelkie inne metody, które naruszają ciągłość skóry i mogą spowodować kontakt z zakażonymi narzędziami i nosicielami.
Ponadto wirusowe zakażenie wątroby może być spowodowane innymi wirusami, nietypowymi, jak: wirus opryszczki, wirus ospy wietrznej i półpaśca, wirus świnki czy nawet wirus grypy.
WZW TYPU A
WZW TYPU A – ŻÓŁTACZKA POKARMOWA
Najłagodniejszą odmianą WZW jest zakażenie wirusem typu A.
Choroba ta rozprzestrzenia się drogą pokarmową. Wywołuje ją wirus HAV (Hepatitis A Virus), przenoszony drogą pokarmową. Stąd też potoczna nazwa choroby – żółtaczka pokarmowa, czy żółtaczka typu A. Toteż zakażenie wirusem typu A określa się jako chorobę brudnych rąk lub żółtaczkę pokarmową. Nietrudno zarazić się np. w publicznej toalecie czy poprzez korzystanie z ogólnej stołówki, jeśli zarządzający nie przestrzegają zasad higieny.
Jak się zarażamy?
1. Przyczyną może być spożycie zanieczyszczonej wirusem wody pitnej, mytych w niej owoców i innych surowych pokarmów.
2. Wirus znajduje się we krwi i stolcu, wystarczy zatem, że osoba będąca nosicielem wirusa nie umyje rąk po wyjściu z toalety i zacznie przygotowywać dla innych posiłek.
3. Szczególnie narażone na infekcje są osoby podróżujące. Szacuje się, że ryzyko zachorowania na WZW typu A wśród podróżujących jest 100 razy większe niż ryzyko zachorowania na dur brzuszny.
4. Do zakażenia może dochodzi także poprzez bliski kontakt z osobą zakażoną w bezobjawowym stadium choroby.
Jakie są objawy żółtaczki pokarmowej?
Po pierwszym okresie, gdy choroba może przypominać przeziębienie, następują charakterystyczne objawy. Skóra i białka oczu nabierają żółtawej barwy, mocz staje się ciemny, a stolec przeciwnie – jasny, odbarwiony.
Czy wirusowe zapalenie wątroby typu A wymaga leczenia pod nadzorem lekarza?
Tak. W takim wypadku konieczna jest jak najszybsza wizyta u lekarza. Jeśli np. chore dziecko chodzi do przedszkola, należy zawiadomić placówkę o chorobie.
Leczenie
Leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu A jest długie i uciążliwe. (Może też wymagać hospitalizacji, która trwa około 2-3 tygodni.) Terapia polega głównie na obserwacji i zapewnieniu choremu właściwych warunków: spokoju, odpowiedniej diety itp. Przeciw tej chorobie nie ma poza szczepionką i dietą odpowiednich leków. Specjalna dieta wymaga stosowania przez kilka miesięcy, co zwykle wymaga długotrwałej przerwy w pracy. Chociaż choroba zazwyczaj przebiega łagodnie i kończy się pełnym wyzdrowieniem - jednak u około 10 – 20 % zakażonych następuje po pewnym czasie nawrót choroby, której objawy mogą utrzymywać się nawet do pół roku.
Powikłania
Konsekwencją przejścia zapalenia wątroby typu A mogą być: żółtaczka cholestatyczna, zaburzenia hematologiczne, aplazja szpiku, ostra niewydolność nerek, a nawet ostra niewydolność wątroby prowadząca do zgonu.
Rośnie ryzyko epidemii
Z uwagi na niską odporność immunologiczną polskiej populacji, szczególnie u dzieci i młodzieży rośnie ryzyko wybuchu epidemii WZW typu A. W Polsce blisko 93% dzieci do 15. roku życia nie ma przeciwciał chroniących przed żółtaczką pokarmową. Choroba szczególnie łatwo rozprzestrzenia się w dużych skupiskach, takich jak żłobki, przedszkola i szkoły.
Szczepienia przeciw WZW typu A
Nie wymaga szczepienia osoba, która już zachorowała. Przejście choroby zapewnia całkowitą odporność na żółtaczkę typu A. Niepokojące jest jednak to, że w Polsce istnieje duża liczba osób nieodpornych na WZW typu A, chorują starsze dzieci i dorośli, u których choroba przebiega ciężej i może być długotrwała. W zasadzie przestrzeganie zasad higieny powinno wystarczyć, by uchronić się przed tą chorobą. Jednak jeśli chce się mieć pewność, można (na własny koszt) zaszczepić dziecko.
WZW TYPU B
Do zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B (w skrócie HBV) dochodzi najczęściej w zakładach opieki zdrowotnej, w których zarażają się zarówno chorzy (są to tzw. zakażenia szpitalne), jak i personel medyczny (są to zakażenia zawodowe). Wśród chorych największe odsetki zakażonych HBV stwierdza się u osób po licznych przetoczeniach krwi, leczonych immunosupresyjnie, długo hospitalizowanych i obciążonych chorobami przewlekłymi (cukrzyca, gruźlica i inne). Często przyczyną zakażenia jest źle wyjałowiony sprzęt medyczny. Wirus HBV w temperaturze pokojowej i w stanie zamrożenia może przetrwać kilka lat. Zniszczeniu ulega dopiero po 30 minutach sterylizacji w autoklawie lub po 60 minutach w temperaturze suchego powietrza 160 st.C. Jest też wrażliwy na środki dezynfekcyjne zawierające chlor (chloramina, podchloryn sodowy).
Do zakażenia może dochodzić również okołoporodowo (od zakażonej matki), a także przez stosunki seksualne (heteroseksualne i homoseksualne).
Naturalnym rezerwuarem zarazka są nosiciele wirusa, gdyż antygeny wirusa znajdują się praktycznie w każdej wydzielinie i wydalinie człowieka (m. in. krew, nasienie, wydzielina pochwy, ślina, łzy, pot, mleko). W polskim społeczeństwie nosicieli jest około 2 procent z całej populacji.
Poza tym źródłem zakażenia HBV mogą być osoby przechodzące ostre zakażenie HBV skąpoobjawowo lub bezobjawowo i rzadziej - osoby z pełnoobjawowym, żółtaczkowym wzw.
Okres wylęgania choroby trwa od kilku tygodni do około 6 miesięcy. Pierwszymi objawami są dolegliwości rzekomogrypowe i bóle stawowe trwające kilkanaście dni, które poprzedzają uszkodzenie wątroby. U części chorych uszkodzenie wątroby manifestuje się trwającą kilka tygodni żółtaczką czyli żółtym zabarwieniem skóry i błon śluzowych na skutek przepojenia tkanek bilirubiną, co jest związane z jej nadmiarem we krwi. Natomiast u pozostałych, pomimo uszkodzenia wątroby, żółtaczki nie ma. Często chorzy odczuwają bóle pod prawym łukiem żebrowym związane z powiększaniem się wątroby. Ale samo powiększenie wątroby nie ma bezpośredniego związku z ciężkością przebiegu choroby. Innymi łatwo zauważalnymi objawami jest ściemnienie moczu (czasem wręcz przyjmuje on barwę ciemnego piwa) oraz rozjaśnienie stolca.
Hospitalizacja chorego na wzw B nie jest przymusowa, ale umożliwia postawienie rozpoznania i ewentualne leczenie.
Rozpoznanie wzw typu B
Istotą wirusowego zapalenia wątroby jest uszkodzenie wątroby, co znajduje odzwierciedlenie w analizach laboratoryjnych. Badaniami umożliwiającymi rozpoznanie wzw B są:
- wzrost stężenia bilirubiny całkowitej w surowicy krwi, który potwierdza i pozwala na ocenę stanu żółtaczkowego
- zwiększenie aktywności tzw. enzymów wątrobowych: transaminazy alaninowej (AlAT) i transaminazy asparaginianowej (AspAT) w surowicy. Aktywność transaminaz zaczyna się zwiększać już w okresie przedżółtaczkowym, następnie osiąga szczyt swoich wartości (kilkaset do kilku tysięcy jednostek) i stopniowa wraca do wartości prawidłowych po upływie kilku tygodni.
- wzrost aktywności dwóch innych enzymów w surowicy: fosfatazy alkalicznej (FA) i gamma-glytamylotranspeptydazy (GGTP), który świadczy o tzw. cholestazie czy zastoju żółci w wątrobie.
- oznaczenie znaczników serologicznych ostrego zakażenia HBV (typowo: HbsAg + HbeAg + HbcIgM +++)
- HBV-DNA PCR czyli wykrycie DNA wirusa wzw typu B we krwi metodą PCR (reakcji polimerazy łancuchowej umożliwiającej w krotki czasie wytworzenie milionow kopii wirusa HBV).
Wśród innych badań określających stan czynnościowy chorej wątroby jest pomiar czasu i wskaźnika protrombinowego. Zaburzenia syntezy protrombiny wcześnie informują o niewydolności wątroby.
Leczenie
Ostre wzw B jest w olbrzymiej większości przypadków chorobą ulega samowyleczeniu. Dlatego podstawowymi zaleceniami jest odpoczynek fizyczny i psychiczny. Dla wątroby najlepiej jest, jeśli chory leży w łóżku prze kilkanaście godzin na dobę, ponieważ zwieksza się wówczas ukrwienie wątroby. Dieta chorego na ostre wzw powinna zawierać 70 procent węglowodanów, 10-20 procent tłuszczów i 10 procent białka. Chory może jeść: zupy mleczne (jeśli je dobrze toleruje), białe czerstwe pieczywo, świeże masło, dżem, miód, twaróg, potrawy mączne, ryż, kasze, białe gotowane mięso, jarzyny (bez grochu, fasoli, kapusty), kompotów (bez zawierających owoce drobnopestkowe), kisieli i galaretek. W miarę poprawy stanu zdrowia dietę można stopniowo rozszerzać.
Osobom, które przechorowały wzw nie zaleca się obecnie specjalnej diety watrobowej. Wystarczy jeśli odżywiają się racjonalnie i zgodnie z zaleceniami zdrowego żywienia. Obowiązuje natomiast bezwzględny zakaz picia alkoholu przez co najmniej rok.
Rokowanie w wzw B jest zazwyczaj dobre, bo choroba ulega wyleczeniu u około 90 procent chorych. U około 0,5-1 procenta występuje powikłanie w postaci nadostrego zapalenia wątroby doprowadzającego zwykle do śpiączki wątrobowej i śmierci. Wskaźnikami zdrowienia jest poprawa samopoczucia, ustąpienie żółtaczki, zmiejszanie się wątroby oraz normalizacja wskaźników biochemicznych tj. AlAT i AspAT. O całkowitej eliminacji wirusa HBV i wyleczeniu bez trwałych następstw dla zdrowia świadczy zniknięcie z krwi antygenu HbsAg oraz pojawienie się przeciwciał anty-HBs.
Jednak gdy antygen HBsAg jest obecny we krwi dłużej niż 6 miesięcy od początku choroby oraz utrzymują się podwyższone wartości AlAT i AspAT w surowicy, to świadczy to o powstaniu przewlekłego nosicielstwa HBV i przewlekłego zapalenia wątroby typu B, które może mieć zróżnicowany, wieloletni przebieg. W takiej sytuacji lekarz opiekujący się chorym powinien skierować go do wyspecjalizowanego ośrodka szpitalnego w celu postawienia dokładnej diagnozy i dalszego leczenia.
Wiadomo, że przewlekłe zakażenie HBV 100-krotnie zwiększa ryzyko rozwoju pierwotnego raka wątroby. Jest to najczęściej powiązane z marskością wątroby, która jest odległym skutkiem przewlekłego zakażenia HBV. Szczęśliwie dla nas, coraz popularniejsze stają się szczepienia przeciwko tej chorobie i dzięki nim liczba zachorowań wyraźnie się zmniejsza.
WZW TYPU C
Wirus typu „C” rozwija się w następstwie zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C (w skrócie HCV). Około 1,5 procent populacji w Polce stanowią nosiciele tego wirusa, którzy są źródłem zakażenia dla innych. Zakażać również mogą chorzy na bezobjawowe lub przewlekle wzw C, rzadziej natomiast chorzy na jawne wzw C. Wirus HCV znajduje się przede wszystkim we krwi, ale w małych ilościach występuje również w ślinie, nasieniu i wydzielinie pochwy. Najczęściej zakażenie HCV przenosi się w czasie kontaktów z krwią i produktami krwiopochodnymi. Ale prawdopodobnie do zakażenia może również dojść podczas stosunków seksualnych lub w czasie „agresywnych” pocałunków, którym towarzyszy uszkodzenie błony śluzowej jamy ustnej.
Do grup ryzyka narażenia na WZW C należą osoby przewlekle chore i często hospitalizowane, osoby dializowane oraz narkomani uzależnieni od preparatów dożylnych. Zresztą sama hospitalizacja może być czynnikiem ryzyka zakażenia HCV w placówkach, które nie mają właściwych programów zapobiegania zakażeniom szpitalnym. Wbrew obiegowej opinii, że do zakażenia dochodzi najczęściej podczas zabiegów operacyjnych, zarazić się wzw C można również podczas rutynowych zabiegów diagnostycznych i leczniczych. Zakażenie to może przenosić się przez sprzęt medycznych, jak i personel. Natomiast, odkąd wprowadzono testy na przeciwciała anty-HCV u dawców krwi, ryzyko zakażenia HCV poprzez przetoczenia krwi uległo w dużym stopniu zmniejszeniu.
Wirusy HCV można zniszczyć sterylizując sprzęt w autoklawie lub formalinie.
Okres wylęgania po zakażeniu HCV wynosi 15-150 dni. W przeciwieństwie do wzw B, ostre wzw C rozwija się tylko u 10-15 procent zakażonych. Znakomita większość zakażonych nie ma objawów choroby, natomiast stają się oni przewlekłymi nosicielami HCV i jednoczesnie chorymi z tego powodu na przewlekłe zapalenie wątroby typu C.
Objawy
Są podobne do objawów wzw B, ale nie są tak burzliwe: często nie ma żółtaczki, za to pojawia się świąd skóry. W badaniach laboratoryjnych wartości AlAT i AspAT są bardzo zmienne.
Wzw C rozpoznaje się na podstawie:
- stężenia bilirubiny całkowitej w surowicy
- wzrostu aktywności AlAT i AspAT w surowicy do kilkuset jednostek.
- oznaczenia w surowicy obecności przeciwciał anty –HCV.
- oznaczenia w surowicy obecności HCV-RNA metodą PCR.
Rokowanie w przypadku wzw C jest złe, ponieważ tylko 20 procent chorych eliminuje HCV i całkowicie zdrowieje. Pozostali stają się przewlekłymi nosicielami HCV często razem z przewlekłym wzw C.
Przewlekłe zapalenie wątroby typu B lub typu C
Występuje u kilkuset tysięcy osób w Polsce. Przy czym większość z nich o tym nie wie, bo choroba prze długie lata może przebiegać bezobjawowo lub dawać objawy ze strony innych narządów, a nie wątroby. Natomiast, osoby te stają się źródłem zakażenia dla innych pacjentów i pracowników medycznych, jeśli poddawane są zabiegom diagnostycznym lub leczniczym.
Leczenie przewlekłego wzw typu B lub C
Ważną metodą leczenie przewlekłych zapaleń wątroby jest stosowanie interferonu alfa. Leczenie to może trwać nawet rok. Z innych leków przeciwwirusowych stosuje się ribawirynę lub lamiwudynę. Niestety nie udaje się wyleczyć wszystkich chorych na przewlekłe wzw.
Przewlekłe wzw prowadzi do rozwoju różnorodnych powikłań, z których najważniejsze to:
1. marskość wątroby pozapalna typu B lub C rozwija się po kilku lub kilkunastu latach trwania przewlekłego wzw. Dotyczy około 30 procent chorych. Często pierwszymi objawami są objawy niewydolności wątroby takie, jak: żółtaczka, wodobrzusze, skaza krwotoczna, zaburzenia świadomości.
2. Pierwotny rak wątroby, który co roku rozwija się u kilku procent chorych z marskości wątroby pozapalną typu B lub C. Ryzyko rozwoju raka zwiększa się znacznie, jeśli chory nie dba o siebie i codziennie pije alkohol.
3. Choroby krwi związane z zaburzeniami czynności szpiku kostnego np. trombocytopenia, leukopenia, aplazja szpiku.
4. Choroby skóry
5. Choroby reumatoidalne np. zapalenie stawów, mialgia.
6. Inne choroby np. guzkowe zapalenie tętnic.
Wieloletnie zakażenie HBV i zakażenie HCV, które doprowadziło do krańcowej niewydolności wątroby jest jednym z najczęstszych wskazań do transplantacji tego narządu.
Szczepienia przeciwko wzw typu B
Historia szczepień przeciwko wzw B sięga początku lat osiemdziesiątych, kiedy to pojawiły się pierwsze szczepionki otrzymywane z krwi zdrowych nosicieli antygenu HBs. Jako produkty otrzymywane z ludzkiej krwi, wiązało się z nimi ryzyko przeniesienia różnych zakażeń na osoby szczepione. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych otrzymano nową szczepionkę metodą rekombinacji z komórek drożdży piekarskich lub komórek jajnika chomika. Szczepionka ta jest bezpieczna dla naszego zdrowia, ponieważ nie jest wytwarzana z ludzkiej krwi.
Wszystkie placówki służby zdrowia powinny dokładać wszelkich starań, aby nie dochodziło w nich do zakażenia leczonych pacjentów tym wirusem. Prawda jest jednak taka, że wciąż zdarzają się nowe przypadki zachorowań na wzw B nabyte podczas pobytu w szpitalu. Dlatego jedyną skuteczną metodą zapobiegania wirusowemu zapaleniu wątroby typu B jest zaszczepienie się. Osoba zaszczepiona uzyskuje odporność przeciwko temu wirusowi. Gdy dojdzie do ewentualnego zakażenia organizm może zwalczyć wirusa lub go tak osłabić, że przebieg choroby będzie lekki. Przed szczepieniem nie ma potrzeby zbadania się na nosicielstwo antygenu HBs, ponieważ zaszczepienie nosiciela tego antygenu nie powoduje żadnych następstw zdrowotnych.
Od 1994 r. w naszym kraju obowiązkowo szczepione są wszystkie noworodki, co w efekcie dało znaczny spadek zachorowalności maluchów. Od niedawna obowiązkowo szczepione są również dzieci w wieku 14 lat, o ile wcześniej nie zostały zaszczepione w ramach szczepień zalecanych.
Cykl szczepienia podstawowego przeciw wzw B wykonuje się według schematu obejmującego podanie trzech dawek szczepionki w 0, 1 i 6 miesiącu.
Niektórzy producenci szczepionek dopuszczają również możliwość przyspieszonego uodpornienia dla osób, które będą w krótkim czasie poddane operacji lub wyjadą do kraju o wysokiej zapadalności na wzw B. Zalecany wówczas schemat obejmuje szczepienie podstawowe w 0, 7 i 21 dniu oraz dawkę uzupełniająca po 12 miesiącach.
Do niedawna jeszcze panował pogląd, że po 5 latach od szczepienia podstawowego należy wykonać szczepienie przypominające. Obecnie nie zaleca się już powszechnie szczepienia przypominającego, ponieważ okres uodpornienia po szczepieniu podstawowym trwa kilkanaście lat, a nawet u niektórych do końca życia. Szczepienia przypominające wskazane są tylko dla osób z przewlekłymi chorobami, zwłaszcza na choroby nerek i wątroby, poddawanych dializom, a tak, że z upośledzeniem odporności.
Co zrobić, gdy cykl szczepienia podstawowego został przerwany?
Należy zgłosić się wówczas do swojego lekarza i przedstaw mu dokumenty, kiedy podana była szczepionka przeciw WZW B. Jeśli lekarz oceni, że całość szczepienia podstawowego (od pierwszej dawki) nie przekroczy 3-4 lat, to wówczas uzupełnisz cykl szczepienia podstawowego do trzech iniekcji. Jeśli jednak z tej oceny wyniknie, że przekroczysz czas czterech lat, to powinnaś przyjąć w sumie cztery dawki szczepionki. Generalna zasada jest taka, żeby kontynuować szczepienie już rozpoczęte, a nie je „unieważniać” i zaczynać cykl od początku.Czy można zaszczepić się przeciw wzw B w czasie ciąży i karmienia?
Ogólnie ciąża nie jest przeciwwskazaniem bezwzględnym do szczepienia przeciw wzw B. Lepiej jednak jest zaszczepić się przed ciążą, aby uniknąć w czasie ciąży nadmiernego pobudzenia układu odpornościowego. Jeśli jednak pojawia się konieczność zaszczepienia się w czasie ciąży, to najlepiej zrobić to w jej drugiej połowie.
Karmienie piersią nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia przeciw wzw B.
Dla ciekawych: przeciw wzw B lepiej uodporniają się kobiety niż mężczyźni, niepalący niż palacze oraz osoby szczupłe niż otyłe. Niestety do tej pory nie ma szczepionki przeciwko wzw C. !!!
WZW TYPU D
Synonimy zakażenia wirusowego typu D to : Żółtaczka zakaźna, żółtaczka pokarmowa, żółtaczka wszczepienna
Choroba spowodowana jest zakażeniem wirusowym. W Polsce najczęstsze rodzaje zapaleń wątroby to WZW A, WZW B oraz WZW C, rzadziej występują WZW D i WZW E. Nazwy pochodzą od rodzajów wirusów, które różnią się sposobem przenoszenia i ewentualnymi następstwami zakażenia. Wiele osób przechodzi zakażenie bezobjawowo.
Objawy
Zakażenie powoduje najpierw łagodne, niespecyficzne objawy, takie jak nudności, utrata apetytu, niekiedy wymioty oraz dolegliwości przypominające grypę (gorączka, bóle stawów, ogólne rozbicie). Na skórze może pojawić się przelotna wysypka. Po kilku dniach występują bóle brzucha w prawym boku, ściemnienie moczu, odbarwienie stolca (stolec ma wtedy kolor jasnoszary, podobny do gliny) i wreszcie, u niektórych chorych, zażółcenie skóry, któremu może towarzyszyć swędzenie.
Kontaktu z lekarzem wymaga:
Zażółcenie skóry
Żółtaczka zakaźna u członka rodziny
Bóle brzucha, mdłości, wymioty
Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
Szybko postępujące osłabienie u chorego z żółtaczką
Pojawienie się zaburzeń świadomości
Wirusy A i E są przenoszone drogą pokarmową, poprzez kontakt z kałem lub śliną osoby zakażonej (co może nastąpić w okresie wylęgania się choroby i przez 14 dni po wystąpieniu objawów), zakażoną wodą i żywnością. Niebezpieczne są surowe mięczaki.
Do zakażenia wirusem B i C najczęściej dochodzi poprzez kontakty seksualne z osobą zakażoną lub styczność z zakażoną krwią (przetoczenie zakażonej krwi, niedostatecznie wysterylizowany sprzęt medyczny). Do zakażenia noworodka przez matkę może dojść w trakcie porodu.
W niektórych przypadkach nie udaje się ustalić źródła zakażenia, częściej u chorych na WZW C. WZW D występuje wyłącznie u osób zakażonych już wirusem B.
Profilaktyka
Zakażeniom przenoszonym drogą pokarmową zapobiega mycie rąk przed jedzeniem, staranne mycie warzyw i owoców, unikanie żywności, która mogła być niewłaściwie przechowywana lub przygotowana (potrawy z budek, przyczep i straganów), picie wody tylko ze znanych i zbadanych źródeł. Ponadto zaleca się unikanie zachowań związanych z ryzykiem zakażenia WZW B i C (przypadkowe kontakty seksualne, akupunktura, tatuaże i tym podobne).
Obecnie dostępne są szczepionki przeciwko WZW A (wskazane, jeśli planuje się podróż w regiony, gdzie jest to bardzo rozpowszechnione zakażenie) oraz WZW B. Osobom, które miały bliski kontakt z chorym, podaje się niekiedy gotowe przeciwciała (tak zwane gammaglobuliny) przeciwko wirusowi, zapobiegające wystąpieniu choroby.
W Polsce podaje się szczepionkę przeciwko WZW B wszystkim noworodkom oraz dzieciom w 14 roku życia. Ponadto zaleca się szczepienie osób przed planowanym zabiegiem operacyjnym i cewnikowaniem serca, osób przewlekle chorych, które często korzystają z usług służby zdrowia, oraz samych pracowników służby zdrowia. Ponieważ jednak do zakażenia może dojść także w trakcie inwazyjnych badań diagnostycznych (np. gastroskopii), zabiegów stomatologicznych oraz operacji ze wskazań nagłych, zaszczepieni powinni być wszyscy.
Przebieg
Po 3-4 tygodniach choroby powraca zwykle apetyt, ustępuje osłabienie i żółtaczka. Do pełnego zdrowia dochodzi się w czasie kilku miesięcy. Po wyzdrowieniu jest się odpornym na dany rodzaj wirusa do końca życia. U części chorych (tylko u zainfekowanych WZW B lub C) zakażenie może przechodzić w przewlekłe zapalenie wątroby albo w postać bezobjawową, czyli nosicielstwo.
Niewydolność wątroby, śpiączka wątrobowa, a niekiedy również zgon
Przewlekłe zapalenie wątroby
U przewlekle zakażonych: marskość wątroby i rak wątroby
Najpierw na podstawie badań krwi ocenia się czynność wątroby i wykonuje testy serologiczne w celu potwierdzenia zakażenia wirusowego i wykrycia rodzaju wirusa. Przy przewlekłym zakażeniu dla ustalenia leczenia może być konieczna biopsja wątroby.
Cel leczenia
W ostrym WZW leczenie ma na celu ochronę wątroby oraz podtrzymanie sprawności organizmu. W przypadku zakażenia przewlekłego podaje się leki hamujące namnażanie się wirusa i odpowiedź zapalną organizmu.
Leczenie
Leczenie prowadzi się w warunkach szpitalnych, również z powodu konieczności izolacji zakażonych. Jeśli choroba przebiega bez powikłań, pobyt w szpitalu trwa 4-6 tygodni. Nie ma swoistego leczenia WZW.
Leczenie polega na leżeniu i lekkostrawnej, bogatobiałkowej i ubogotłuszczowej diecie. Zaleca się częste posiłki o niewielkiej objętości.
W okresie choroby i rekonwalescencji absolutnie zakazane jest picie alkoholu.
Przez pierwsze tygodnie po ustąpieniu objawów należy znacznie ograniczyć aktywność fizyczną. Pełną sprawność odzyskuje się po kilku miesiącach.
Leczenie farmakologiczne
W przypadkach o bardzo ciężkim przebiegu podaje się kortykosteroidy dożylnie. W leczeniu zakażeń przewlekłych stosuje się interferon, rybawirynę oraz lamiwudynę.
WZW TYPU E
Hepatitis E, wzw E jest chorobą zakaźną cechującą się rozlanym, nieropnym uszkodzeniem wątroby, spowodowaną zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu E (HEV). Liczba zachorowań i stan odporności populacji uzależnione są od warunków sanitarnych panujących na danym terenie. Im gorsze warunki sanitarne tym wcześniej dochodzi do zakażeń i tym wcześniej wysoki odsetek populacji nabywa odporność na zakażenie.
Ten typ choroby występuje sporadycznie oraz endemicznie poza Europą w Indiach, Pakistanie, Somalii, Egipcie, Birmie, Algieri, Kuwejcie i innych krajach afrykańskich oraz w Meksyku.
Nie stwierdza się nosicielstwa HAV, nie dochodzi do przewlekłego zapalenia wątroby oraz do rozwoju pierwotnego raka wątroby.
Przyczyny
Naturalnym rezerwuarem drobnoustroju w środowisku oraz źródłem zakażenia jest człowiek wydalający wirusa z kałem. Zakażenie szerzy się drogą pokarmową poprzez produkty spożywcze i wodę zakażoną wirusem HEV przez osoby wydalające wirusa z kałem. Rzadziej zakażenie szerzy się poprzez kontakt bezpośredni. Wirus wydalany jest z kałem na 2-3 tygodnie prze i około 8 dni po wystąpieniu żółtaczki.
Objawy
Przebieg wirusowego zapalenia wątroby może być żółtaczkowy lub bezżółtaczkowy co częściej stwierdza się u dzieci. Ostre wzw E może też przebiegać bezobjawowo.
Okres wylęgania ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu E, czyli okres od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów klinicznych wynosi 10 - 60 dni.
Objawy zwiastunowe, które mogą wystąpić na kilka, kilkanaście dni przed wystąpieniem żółtaczki mogą mieć charakter:
rzekomo-grypowy: podwyższona temperatura, bóle mięśniowe, ogólne złe samopoczucie, uczucie rozbicia,
dolegliwości żoładkowo-jelitowych: nudności, wymioty, brak apetytu, bóle brzucha, biegunka
rzekomo-reumatyczny:bóle stawowe, dotyczące zwykle drobnych stawów.
Objawy zwiastunowe mogą jednak w ogóle nie występować, wtedy choroba rozpoczyna się żółtaczką i wystąpieniem nieprawidłowości laboratoryjnych.
Okres rozwiniętej choroby trwa od kilku do kilkunastu tygodni i w około 2/3 przypadków ma przebieg bezżółtaczkowy. W pozostałych przypadkach występuje:
brak apetytu, nudności,wymioty
ciemny mocz i odbarwiony stolec
świąd w wyniku zwiększenia ilości kwasów żółciowych
bóle brzucha
żółtaczka najpierw na białkówce oka a następnie na skórze
powiększenie wątroby i czasem śledziony (około 10-20%.
Dość szybko ustępują subiektywne objawy okresu zwiastunów. Żółtaczka może utrzymywać się natomiast długo, towarzyszy temu często świąd skóry.
W okresie zdrowienia chory czuje się dobrze, ale może jeszcze mieć powiększoną wątrobę oraz mogą występować takie dolegliwości jak męczliwość, brak apetytu, uczucie dyskomfortu w nadbrzuszu.
Leczenie
Ostre wirusowe zapalenie wątroby typu E w większości przypadków jest chorobą samoleczącą się. Podstawą leczenia jest odpoczynek fizyczny i psychiczny. W ostrym okresie choroby chorzy sami ograniczają swoją aktywność ze względu na osłabienie i dolegliwości subiektywne. Nie mają wtedy łaknienia i nie należy ich nakłaniać do jedzenia. Po wypisaniu ze szpitala pacjent powinien stosować dietę pod kontrolą samopoczucia. Powinien unikać posiłków, po których ma dolegliwości w obrębie jamy brzusznej np. wzdęcia, nudności, odbijania, bóle pod prawym łukiem żebrowym. W okresie tym obowiązuje zakaz spożywania alkoholu przez co najmniej 1rok. Gdy pojawia się poprawa należy indywidualnie zwiększać aktywność fizyczną jednak okres niepodejmowania zajęć zawodowych powinien wynosić co najmniej dwukrotnie tyle ile pobyt w szpitalu.
Piorunujące zapalenie wątroby wymaga intensywnego farmakologicznego, wyrównującego zaburzenia wywołane uszkodzeniem tego narządu leczenia, a wstąpienie ostrej niewydolności wątroby nawet przeszczepu tego narządu.
WZW TYPU G
HGV z ang. Hepatitis G Virus. Jest to jednoniciowy wirus RNA, z rodziny Flaviviridae, o budowie genomu zbliżonej do wirusa HCV. Pierwsze nazewnictwo wirusa HGV swoją historią sięga do roku 1967, kiedy to wykazano prawdopodobieństwo obecności wirusa na podstawie szczegółowych badań na pacjencie w Chicago, u którego wystąpiły potransfuzyjne oznaki zapalenia wątroby. Domyślano się, że powodował je wirus nie-A, nie-B i nazwano go od inicjałów pacjenta (roboczo) GB. Dopiero w połowie lat 90. zbadano tego wirusa bliżej.
W połowie lat 90. prowadzono także badania nad odkrytymi wirusami GBV-A i GBV-B (wirus GBV-C to inaczej HGV). W końcu uznano, że te wirusy, czyli HGV, GBV-A, GBV-C (także HCV), są różnymi wirusami, spokrewnionymi ze sobą. Jednak wirusy GBV-A i GBV-B nie powodują wirusowego zapalenia wątroby, z kolei tylko 25% zakażonych wirusem HGV ma we krwi przeciwciała, co utrudnia zdiagnozowanie zakażenia.
Droga transmisji tego wirusa jest podobna do tej, jaką ma HCV. Czas inkubacji wynosi 4-12 tygodni, jednak wirus ten prawdopodobnie nie wywołuje żadnych objawów chorobowych, a jego prawdopodobne sprzyjanie piorunującemu zapaleniu wątroby, przy nadkażeniu, jest nadal sporne.