7. BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE
ZAGRANICZNE W POLSCE

    Bezpośrednie inwestycje zagraniczne są istotnym czynnikiem wpływającym na unowocześnienie polskiej gospodarki. Zagraniczni inwestorzy wprowadzając do polskich przedsiębiorstw nowe technologie, nowe formy zarządzania i organizacji produkcji przyczyniają się do unowocześnienia i poprawy ich funkcjonowania.

    Na podstawie danych NBP (Pozycja "Inwestycje bezpośrednie: saldo" z Bilansu Płatniczego NBP marzec 2000 r.) wartość inwestycji zagranicznych w roku 2000 wynosiła ok. 8.291 mln USD, podczas gdy w roku poprzednim - 6.471 mln USD. Tak więc do Polski napłynęło o 28,1% więcej środków niż w analogicznym okresie roku poprzedniego.

    Podobne tendencje w 2000 r. zaprezentowała Państwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych. (Między danymi NBP i PAIZ występują różnice metodologiczne. NBP podaje stan zobowiązań zagranicznych z tytułu inwestycji bezpośrednich w bilansie pasywów zagranicznych na podstawie sprawozdań podmiotów gospodarczych. Natomiast PAIZ zbiera dane metodą ankietową: rozsyła zapytania na temat BIZ do poszczególnych inwestorów zagranicznych, koncentrując swoją uwagę na inwestycjach dużych (powyżej 1 mln USD). Uzyskane odpowiedzi służą do określenia wielkości BIZ. Bywa, że nie wszystkie rejestrowane przez PAIZ w danym roku inwestycje są realizowane w tym roku i w deklarowanej wysokości. W rezultacie oceny PAIZ mają charakter szacunkowy i są wyższe od danych NBP oraz GUS. Ocenia się jednak, że dane PAIZ oddają prawidłowo dynamikę przypływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski, zwłaszcza w okresie ostatnich pięciu lat transformacji gospodarki w Polsce). W oparciu o jej dane w 2000 roku napłynęło ogółem około 10,6 mld USD bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Był to więc rok rekordowy pod względem wartości napływu BIZ do Polski. Dotychczas największy napływ BIZ odnotowano w roku 1998, kiedy to wartość tychże inwestycji zamknęła się kwotą 10,1 mld USD. Skumulowana wartość inwestycji zagranicznych w okresie ostatnich dziesięciu lat wyniosła ponad 49,4 mld USD w tym inwestycji dużych powyżej 1 mln USD na kwotę 45.772,0 mln USD. Szacuje się, iż inwestycje poniżej 1 mln USD wyniosły 3.620,5 mln USD

    W porównaniu do 1999 roku, kiedy do Polski napłynęło łącznie 8,3 mld USD, oznacza to zwiększenie wielkości wpływów o 2,3 mld USD. Prócz inwestycji zrealizowanych, inwestorzy zagraniczni zadeklarowali dalsze inwestycje w najbliższej przyszłości w wysokości 11,3 mld USD.

Wykres 11: Skumulowana wartość inwestycji zagranicznych w Polsce w okresie 1991-2000

Źródło: PAIZ

7.1. Kraje pochodzenia bezpośrednich inwestycji zagranicznych

    Lista inwestorów na koniec 2000 r. zawierała 885 firm z 35 krajów, wobec 799 firm na koniec 1999 r. Jeszcze dobitniej skalę wzrostu zainteresowania inwestorów zagranicznych Polską pokazuje porównanie ilości inwestujących obecnie i na koniec 1993 r., kiedy zaprezentowana lista zawierała 192 przedsiębiorstwa.

Tabela 11: Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce według krajów pochodzenia kapitału (w mln USD)

Lp.	Kraj pochodzenia	Kapitał zainwestowany		Plany inwestycyjne	Liczba inwestorów
				Wartość skumulowana	Udział w %
1	Francja	7.901,0	17,3	1.058,1	70
2	USA	7.350,3	16,1	2.944,5	130
3	Niemcy	5.903,7	12,9	1.680,6	209
4	Holandia	4.224,9	9,2	711,6	66
5	Włochy	3.417,6	7,5	1.215,4	65
6	Organizacje międzynarodowe	2.296,7	5,0	541,6	21
7	Wielka Brytania	2.181,1	4,8	269,0	35
8	Szwecja	2.027,9	4,4	688,3	53
9	Korea	1.617,4	3,6	26,5	5
10	Rosja	1.286,4	2,8	301,0	2
11	Austria	1.172,1	2,5	160,1	38
12	Irlandia	1.025,0	2,2	0	3
13	Szwajcaria	757,5	1,6	315,4	19
14	Dania	741,2	1,6	80,6	34
15	Belgia	587,5	1,3	128,3	23
16	Grecja	501,5	1,1	4,0	2
17	Norwegia	491,7	1,1	122,2	14
18	Japonia	476,0	1,0	95,5	11
19	Hiszpania	377,9	0,83	0	7
20	Portugalia	338,7	0,74	324,8	5
21	Finlandia	256,0	0,56	63,0	20
22	Kanada	209,2	0,46	16,0	19
23	Chorwacja	173,0	0,38	16,0	2
24	Turcja	100,1	0,22	58,0	4
25	Izrael	83,4	0,18	20,0	5
26	Australia	70,0	0,15	16,0	3
27	Czechy	51,2	0,12	0	4
28	Chiny	45,0	0,10	45,0	2
29	RPA	35,0	0,08	95,5	2
30	Lichtenstein	31,9	0,07	27,0	4
31	Luksemburg	17,2	0,04	0	3
32	Słowenia	10,0	0,03	50,0	1
33	Cypr	7,2	0,02	6,5	2
34	Tajwan	5,7	0,02	200,0	1
35	Malta	1,0	0	0	1
Razem inwestycje Powyżej 1 mln USD		45.772,0	100,0	11.280,1	885
Szacunkowe inwestycje Poniżej 1 mln USD		3.620,5
Ogółem w Polsce		49.392,5

Źródło: PAIZ

    W czołówce największych państw-inwestorów (Według skumulowanej wartości BIZ ). nastąpiło przetasowanie w stosunku do stanu z końca 1999 r. Na pierwszym miejscu pod względem nakładów inwestycyjnych znaleźli się inwestorzy francuscy, którzy zainwestowali łącznie 7,9 mld USD, podczas gdy w roku ubiegłym wartość inwestycji francuskich w Polsce wyniosła 3,9 mld USD. Ich udział w ogólnych inwestycjach zwiększył się do 17,3%. O ich wysokiej pozycji zadecydowała inwestycja firmy France Telecom, angażującej się w prywatyzację Telekomunikacji Polskiej S.A. Łącznie z Francji obecnych jest na naszym rynku 70 firm.

    Drugie miejsce pod względem wartości inwestycji, podobnie jak w roku ubiegłym, zajmują Stany Zjednoczone, które zainwestowały w Polsce kwotę 7.350,3 mln USD. Ich udział w inwestycjach zagranicznych ogółem wyniósł 16,1%.

    Trzecią pozycję zajęli inwestorzy z Niemiec, których zainwestowany kapitał szacuje na 5.903,7 mln USD. W roku 1999 Niemcy zajmowały pierwszą pozycję na liście największych inwestorów zagranicznych w Polsce, ale straciły ją m.in.ze względu na zmianę kwalifikacji inwestycji firmy Opel A.G., z niemieckiej na amerykańską. Niemniej jednak pod względem liczby inwestorów (209) Niemcy zajmują nadal pierwsze miejsce.

    Na kolejnych dwóch miejscach nie nastąpiły zmiany w stosunku do stanu z końca 1999. Czwarte miejsce zajmują Holendrzy z kwotą zainwestowanego kapitału w wysokości 4.224,9 mln USD. Włosi zwiększyli w roku 2000 swoje zaangażowanie kapitałowe do kwoty 3.417,6 mln USD. Podobne kwoty zainwestowały w Polsce koncerny międzynarodowe - 2.296,7 mln USD oraz inwestorzy z Wielkiej Brytanii - 2.181,1 mln USD. W 2000 r. znaczne inwestycje poczynili również Szwedzi, co sprawiło, że wartość ich kapitału na koniec ubr. oceniono się na 2.027,9 mln USD.

    Z punktu widzenia planów inwestycyjnych kolejność pierwszych dziesięciu krajów tylko nieznacznie różniła się od listy inwestycji zrealizowanych. Pierwsze cztery lokaty zajęły: USA, Niemcy, Włochy i Francja. Zainwestowanie kapitału ok. 700 mln USD zadeklarowały też: Holandia oraz Szwecja. Koncerny międzynarodowe planują inwestycje o wartości powyżej 500 mln USD, a Rosja, Portugalia i Szwajcaria oceniają, że w najbliższym czasie zwiększą swe inwestycje w Polsce o kwotę powyżej 300 mln USD.

    Uwzględniając ugrupowania krajów oraz ich położenie geograficzne, w 2000 r. dominująca część inwestycji pochodziła z krajów OECD. Wpłynęło to na wzrost udziału OECD w wartości skumulowanej inwestycji zagranicznych w Polsce, który na koniec czerwca 2000 r. wynosił 91%. Nadal większość inwestycji to kapitał z Unii Europejskiej (ok.67%), ale inwestorzy z USA partycypowali już w 16,5% wszystkich inwestycji. Kraje azjatyckie uczestniczyły w 5,1% inwestycji.

Wykres 12: Napływ BIZ do Polski wg kontynentów
(wartość skumulowana, stan na koniec 2000 r.)

Źródło: PAIZ

7.2.  Najwięksi indywidualni inwestorzy zagraniczni

Wykres 13: Liczba inwestorów zagranicznych w Polsce (narastająco)

Źródło: PAIZ

    W czołówce listy najważniejszych inwestorów zagranicznych, w oparciu o wartość skumulowaną zaangażowanego kapitału, w porównaniu z zestawieniem z końca 1999 r. nastąpiły pewne zmiany. Na pierwsze miejsce wysunęła się francuska firma France Telecom, która biorąc udział w prywatyzacji Telekomunikacji Polskiej S.A zainwestowała kwotę 3.199,4 mln USD. Kolejny zagraniczny potentat na naszym rynku do włoski Fiat, który zwiększył swoje zaangażowanie kapitałowe do kwoty 1.637,7 mln USD, inwestując obok motoryzacji, również w sektor bankowy i ubezpieczeniowy. Na trzecim miejscu plasuje się koreańska firma Daewoo, która dotychczas zainwestowała 1.552,3 mln USD. Jej inwestycje koncentrują się w przemyśle motoryzacyjnym, ale angażuje się również w produkcję maszyn i aparatury elektrycznej, budownictwo oraz ubezpieczenia. Posiada udziały w ponad 30 polskich zakładach m.in. w Daewoo FSO Motor (Warszawa, Lublin), Daewoo Electronics & Machines (Pruszków), Daewoo Data Communication, Tuk S.A., Fonika S.A. Do czołówki inwestorów zagranicznych dołączył Citibank, który zainwestował w Polsce kwotę 1300,0 mln USD, stając się głównym udziałowcem Banku Handlowego S.A. Kolejne trzy miejsca zajmują przedsiębiorstwa, których inwestycje przekroczyły 1.200 mln USD i są to rosyjski RAO Gazprom, realizujacy przedsięwzięcia budowlane, francuska firma Vivendi, która weszła w posiadanie akcji Elektrim Telekomunikacja oraz holenderska firma United Pan-Europe Communacations, która kupując udziały telewizyjnej platformy cyfrowej Wizja TV oraz sieci kablowej Polskiej Telewizji Kablowej, zainwestowała w polski przemysł medialny. Duże nakłady poczyniły również włoski bank UniCredito Italiano, który za kwotę ok.1,1 mld USD przejął ponad 50% akcji PKO S.A. oraz niemiecki Bayerische Hypo- und Vereinsbank AG, kontynuując inwestycje w sektor bankowy. Do dynamicznie inwestujących podmiotów na polskim rynku należy zaliczyć również: General Motors Corporation (Opel Polska - Gliwice), irlandzki Allied Irish Bank (który posiada 80% akcji Banku Zachodniego, 60,1% akcji Wielkopolskiego Banku Kredytowego S.A.), międzynarodowy EBRD (bankowość, inwestycje kapitałowe) oraz niemiecką spółkę Metro (której inwestycje, głównie w supermarkety, na koniec 2000 r. wyniosły 625 mln USD).

Tabela 12: Najwięksi indywidualni inwestorzy zagraniczni (według skumulowanej wartości inwestycji)

Lp.	Inwestor	Kapitał zainwestowany (w mln USD)	Kraj pochodzenia	Branża
1	France Telecom	3.199,4	Francja	Telekomunikacja
2	FIAT	1.637,7	Włochy	Motoryzacyjna
3	Daewoo	1.552,3	Korea	Motoryzacja, Produkcja sprzętu elektrycznego
4	Citibank	1.300,0	USA	Bankowość
5	RAO Gazprom	1.283,8	Rosja	Budownictwo
6	Vivendi	1.204,2	Francja	Telekomunikacja,
7	United Pan-Europe Communications	1.200,0	Holandia	Media i Rozrywka
8	UniCredito Italiano	1.108,5	Włochy	Bankowość
9	Bayerische Hypo- und Vereinsbank AG	1.000,0	Niemcy	Bankowość
10	General Motors Corporations	800,0	USA	Produkcja sprzętu transportowego

Źródło: PAIZ

Tabela 13: Najwięksi indywidualni inwestorzy zagraniczni w 2000 r.

Lp.	Inwestor	Kapitał zainwestowany (w mln USD)	Kraj pochodzenia	Branża
1	France Telecom	3.136,3	Francja	Telekomunikacja
2	Citibank	1.064,0	USA	Bankowość
3	Vattenfall	438,8	Szwecja	Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę
4	Bank Austria	392,4	Austria	Bankowość
5	Telia	314,6	Szwecja	Telekomunikacja
6	General Motors Corporation	300,0	USA	Produkcja sprzętu transportowego
7	General Electric Corporation	291,4	USA	Bankowość, Produkcja urządzeń elektrycznych i optycznych
8	Philips	255,7	Holandia	Produkcja urządzeń elektrycznych i optycznych
9	Alstom	255,0	Francja	Produkcja sprzętu transportowego, elektrycznych i optycznych
19	Shell	238,0	Wielka Brytania / Holandia	Handel

Źródło: PAIZ

    Zmiany, które zaszły w klasyfikacji głównych inwestorów, spowodowane zostały zwiększonym zainteresowaniem naszym rynkiem ze strony Francuzów. Największym inwestorem zagranicznym w ubr. był France Telecom, który za ponad 3 mld USD przejął znaczący pakiet udziałów Telekomunikacji Polskiej S.A.. Wśród głównych inwestorów roku 2000 r. wymieniono również inną francuską firmę Alstom, która skoncentrowała się na produkcji sprzętu transportowego oraz aparatury elektrycznej i optycznej. Citibank w 2000 r. zaangażował w Polsce 1,064 mln USD. W pierwszej dziesiątce firm inwestujących znalazły się jeszcze dwie amerykańskie korporacje: General Motors oraz General Electric oraz dwa podmioty ze Szwecji: Vattenfall oraz Telia.

    Opracowana przez PAIZ lista największych inwestorów zagranicznych w Polsce, prezentująca sytuację w 2000 r. wśród 885 firm - wymienia 127 nowych inwestorów. Wartość ich inwestycji nie jest jeszcze wystarczająco wysoka aby zaliczyć je do czołówki inwestorów zagranicznych pod względem skumulowanej wartości inwestycji. Jedynie dwie z nich zakwalifikowała się do 50 głównych inwestorów zagranicznych w Polsce. Szwedzka firma Vattenfall, która przeznaczyła 439 mln USD na zakup w procesie prywatyzacji 45% udziałów w Elektrociepłowniach Warszawskich S.A. i 25% udziałów w Górnośląskim Zakładzie Energetycznym, uplasowała się na 21 miejscu, a Bank Austria inwestując prawie 400 mln, co pozwoliło mu na objęcie 57,1% akcji Powszechnego Banku Kredytowego S.A. i zaangażowanie się w NFI Hetman S.A., zajął 22 pozycję. Kolejna spośród nowych inwestorów hiszpańska Ferrovial przejęła część udziałów Budimexu, a firma belgijska - Tractebel uczestniczyła w prywatyzacji sektora energetycznego i za 82,8 mln USD zakupiła 75% udziałów w Elektrowni Połaniec. Pierwsze inwestycje (po 50 mln USD) poczyniły też: amerykańskie przedsiębiorstwo E.M.Warburg, Pincus & Co. (telekomunikacja), izraelska firma IT International Theatres (rozbudowa sieci multipleksów).

    Generalnie, w okresie ostatniego dziesięciolecia, najwięcej firm - 481, poczyniło inwestycje rzędu 1-9 mln USD. 252 zaangażowały w Polsce od 10 do 49 mln USD, a 62 powyżej 50 mln USD, ale mniej niż 100 mln USD. O znacznie większej skali inwestycji można mówić w przypadku kolejnych 90 przedsiębiorstw. Przedsięwzięcia w Polsce każdej z tych firm ocenia się na powyżej 100 mln USD, a wśród nich 9 firm zainwestowało powyżej 1 mld USD.

7.3. Struktura sektorowa BIZ

    Zainteresowania inwestorów zagranicznych koncentrowało się na przedsięwzięciach produkcyjnych, gdzie skierowano 42,5% zainwestowanego kapitału w okresie ostatniego dziesięciolecia. Inwestorzy najczęściej lokowali kapitał w produkcję sprzętu transportowego (11,3% wartości inwestycji zagranicznych) oraz artykułów spożywczych, napojów i tytoniu (10,8%). 6,1% inwestycji została skierowana do firm produkujących wyroby z pozostałych surowców niemetalicznych, a ponad 3% środków zainwestowano w produkcję urządzeń elektrycznych i optycznych oraz masy celulozowej i papieru.

Wykres 14: Struktura inwestycji wg sekcji i działów gospodarki (stan na koniec 2000 r.)

Źródło: PAIZ

Do sektora usług finansowych wpłynęło 22,7% wartości inwestycji ogółem. 12,2% inwestycji zrealizowano w transporcie, gospodarce magazynowej i łączności, 8,7% w handlu i naprawach, a 5,4% w budownictwie. Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę partycypowało w 2,3% inwestycji, a hotele i restauracje w 1,5%. Na działalność związaną z prowadzeniem interesów przeznaczono ok. 1% nakładów, a w przedsięwzięcia w górnictwie i kopalnictwie oraz rolnictwie i leśnictwie ulokowano ok.0,1%.

Tabela 14: Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce
w podziale na sektory według Europejskiej Klasyfikacji Działalności
(wartość skumulowana w mln USD)

Sekcje EKD	Inwestycje zrealizowane	Udział w %	Plany inwestycyjne
Działalność produkcyjna w tym:	19.462,7	42,5	4.406,4
- sprzęt transportowy	5.167,7	11,3	223,5
- artykuły spożywcze napoje, tytoń	4.961,9	10,8	755,9
- wyroby z pozostałych surowców niemetalicznych	2.785,7	6,1	813,6
- urządzenia elektryczne i optyczne	1.575,1	3,4	490,4
- papier, działalność publikacyjna i poligraficzna	1.470,3	3,2	400,8
- chemikalia i wyroby chemiczne	1.285,1	2,8	453,6
- wyroby z gumy i tworzyw sztucznych	591,4	1,3	41,4
- metale i przetworzone wyroby z metali	403,4	0,9	769,5
- produkcja gdzie indziej nie sklasyfikowane	393,5	0,9	241,3
- produkcja maszyn i urządzeń gdzie indziej nie sklasyfikowana	317,1	0,7	132,7
- produkcja tkanin i wyrobów włókienniczych	254,4	0,6	46,5
- drewno i wyroby z drewna	240,0	0,5	36,2
- skóra i wyroby ze skóry	17,2	0	0,9
Pośrednictwo finansowe	10.392,7	22,7	743,1
Transport gospodarka magazynowa i łączność	5.568,8	12,2	537,1
Handel hurtowy i detaliczny, naprawy	3.962,6	8,7	1187,6
Budownictwo	2.490,6	5,5	938,7
Działalność usługowa komunalna i indywidualna	1.614,4	3,5	584,6
Zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz i wodę	1.058,6	2,3	1413,2
Hotele i restauracje	696,8	1,5	215,0
Obsługa nieruchomości, działalność związana z prowadzeniem interesów	451,4	1,0	1233,0
Rolnictwo	44,8	0,1	17,0
Górnictwo i kopalnictwo	28,3	0,0	4,4
Łącznie inwestycje powyżej 1 mln USD	45772,0
Szacunkowe inwestycje poniżej 1 mln USD	3.620,5
Ogółem w Polsce	49.392,5

Źródło: PAIZ

7.4. Forma inwestycji zagranicznych

    35,5% wszystkich inwestycji w 2000 r. zostało zrealizowanych w drodze prywatyzacji polskich przedsiębiorstw. Brak precyzyjnych danych dotyczących udziału inwestycji w formie nowopowstających obiektów, jednak wg szacunków PAIZ, zauważalna jest tendencja wzrostu znaczenia inwestycji tego typu. Poziom inwestycji typu "green field" jest bardzo ważny, gdyż to właśnie od nich zależy napływ kapitału w przyszłości i Polska musi dążyć do stanu, kiedy inwestycje "green field" będą dominowały. Jest to tym bardziej ważne, że w chwili obecnej proces prywatyzacji powoli dobiega końca, co ogranicza potencjalną liczbę inwestycji prywatyzacyjnych.

---