Wyższa Szkoła Biznesu -

National Louis University

Bartłomiej Kościółek

BEZPOŚREDNIE

INWESTYCJE

ZAGRANICZNE W POLSCE -

ROLA I WPŁYW NA

GOSPODARKĘ KRAJU

PRZYJMUJĄCEGO

Praca dyplomowa

napisana pod kierunkiem

dra Marka Maciuszka

Nowy Sącz 1998

Spis treści

SPIS TREŚCI:

WSTĘP...................................................................................................4

ROZDZIAŁ I BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE -
ICH ROLA I ZNACZENIE WE WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARCE
ŚWIATOWEJ. ........................................................................................7

1.1 Pojęcie i formy wywozu kapitału ...................................................................................7

1.2 Pojęcie zagranicznych inwestycji bezpośrednich .........................................................9

1.3 Znaczenie zagranicznych inwestycji bezpośrednich w gospodarce światowej .......15

1.4 Motywy inwestorów i korzyści krajów przyjmujących zagraniczne inwestycje
bezpośrednie ........................................................................................................................21

ROZDZIAŁ II BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE
W POLSCE. .........................................................................................26

2.1 Uregulowania prawne inwestycji zagranicznych w Polsce................................26

2.2 Wielkość i dynamika bezpośrednich inwestycji zagranicznych................................31

2.3 Struktura regionalna i branżowa bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce36

2.3.1 Struktura regionalna (lokalizacja) inwestycji bezpośrednich..................................36

2.3.2 Struktura branżowa inwestycji bezpośrednich ........................................................39

2.4 Czynniki stymulujące napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich .................41

2.5 Bariery bezpośrednich inwestycji zagranicznych ......................................................44

ROZDZIAŁ III ZNACZENIE BEZPOŚREDNICH INWESTYCJI
ZAGRANICZNYCH DLA KRAJU PRZYJMUJĄCEGO NA
PRZYKŁADZIE POLSKI. .....................................................................48

3.1 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a wzrost gospodarczy ....................................48

3.2 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a zatrudnienie i wynagrodzenia ..................52

3.3 Wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na handel zagraniczny i bilans
płatniczy ...............................................................................................................................55

3.4 Bezpośrednie inwestycje zagraniczny a transfer technologii ....................................58

Spis treści

ZAKOŃCZENIE....................................................................................62

SUMMARY...........................................................................................65

SPIS TABEL I WYKRESÓW................................................................67

BIBLIOGRAFIA....................................................................................69

Wstęp

Wstęp

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne należą
do podstawowych form przepływów kapitałowych
w gospodarce światowej. W porównaniu do
tradycyjnych przepływów międzynarodowych, cechują
się one znaczną dynamiką rozwoju. Posiadają przy
tym specyficzne cechy, które sprawiają, że
z jednej strony są pożądane zarówno przez kraje
przyjmujące, jak i macierzyste, a z drugiej budzą
różnorakie obawy.

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne są tą
formą międzynarodowych przepływów kapitałowych
w gospodarce światowej, która zasługuje na
szczególną uwagę ze względu na:

◊ wysoką dynamikę wzrostu strumieni w porównaniu

do tradycyjnych przepływów, co każe
przewidywać, iż bezpośrednie inwestycje
zagraniczne będą zajmować coraz bardziej
znaczącą pozycję wśród innych form przepływów
międzynarodowych;

◊ fakt, iż nie wszystkie regiony gospodarki

światowej w jednakowym stopniu uczestniczą w
przepływach bezpośrednich inwestycji
zagranicznych;

◊ charakterystyczne dla nich właściwości, które

sprawiają, iż oddziaływanie na gospodarkę kraju
przyjmującego i kraju macierzystego nie daje
się ująć w prostą formułę wyłącznych korzyści.

Wstęp

Niniejsza praca traktuje teoretycznie
zagadnienia bezpośrednich inwestycji
zagranicznych. Celem jej jest przedstawienie
związku, funkcji oraz wpływu jaki wywierają
bezpośrednie inwestycje zagraniczne na gospodarkę
kraju przyjmującego ten rodzaj kapitału.

W rozdziale pierwszym zostały przedstawione

pojęcia bezpośrednich inwestycji zagranicznych
jak również pojęcie i formy wywozu kapitału.
Następnie zostały omówione znaczenia
bezpośrednich

inwestycji

zagranicznych

w gospodarce światowej oraz motywy, którymi
inwestorzy kierują się dokonując inwestycji oraz
korzyści jakie czerpią kraje przyjmujące
zagraniczne inwestycje bezpośrednie.

Rozdział drugi omawia bezpośrednie
inwestycje zagraniczne na przykładzie Polski. Ten
rozdział dotyczy uregulowań prawnych inwestycji
bezpośrednich w Polsce. Zaprezentowano ich
wielkość, rozwój i dynamikę w ostatnich latach.
Następnie została omówiona struktura branżowa
i regionalna bezpośrednich inwestycji
zagranicznych. Dalej przedstawiono czynniki
stymulujące napływ

inwestycji

zagranicznych

do Polski oraz ukazano bariery bezpośrednich
inwestycji zagranicznych, na jakie napotyka
potencjalny inwestor w naszym kraju.

W rozdziale trzecim przedstawiono znaczenie

bezpośrednich inwestycji zagranicznych dla kraju
przyjmującego. W tym rozdziale zostały omówione
skutki jakie wywierają bezpośrednie inwestycje
zagraniczne na wzrost gospodarczy, zatrudnienie
i wynagrodzenie, handel zagraniczny i bilans

Wstęp

płatniczy oraz na transfer technologii kraju,
w którym są owe inwestycje dokonywane.

Rozdział I

Rozdział I

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne -

ich rola i znaczenie

we współczesnej gospodarce światowej.

1.1 Pojęcie i formy wywozu kapitału

Wywóz

kapitału oznacza wywóz środków

rzeczowych lub finansowych, które będą służyć za
granicą do wytwarzania produktów materialnych lub
usług, przynosząc eksporterowi dochód z tytułu
wykorzystania. Wywóz kapitału rzeczowego różni
się od eksportu towarów tym, że ten drugi
stanowi przeniesienie prawa własności i przynosi
dochód ze sprzedaży.

Eksport

kapitału obejmuje dodatkowo pomoc

kapitałową, np. jednostronny transfer środków
rzeczowych lub funduszy, nisko oprocentowane
kredyty.

Rozróżniamy wywóz kapitału pożyczkowego,
zagraniczne inwestycje bezpośrednie (ZIB

)

i zagraniczne inwestycje portfelowe.

Kapitał

pożyczkowy stanowi wkłady gotówkowe oraz inne niż

Często używany skrót zagranicznych inwestycji bezpośrednich.

Dwie ostatnie formy wywozu kapitału nazywa się niekiedy

inwestycjami produkcyjnymi.

Rozdział I

akcje

papiery wartościowe; często są to

obligacje.

Międzynarodowy ruch kapitału pojawił się
jednocześnie z rozwojem handlu zagranicznego.
Międzynarodowy przepływ kapitału rozwinął się na
szeroką skalę w XIX wieku, w związku z potrzebami
szybko wzrastającej produkcji przemysłowej
w krajach Europy Zachodniej. Dalszy rozwój
ilościowy wywozu kapitału nastąpił po drugiej
wojnie światowej; dokonały się też poważne zmiany
w jego strukturze.

Przepływ kapitału w formie inwestycji
bezpośrednich odbywał się w okresie od
zakończenia drugiej wojny światowej do początku
lat siedemdziesiątych w relatywnie szybkim
tempie. W latach 1960 - 1973 przeciętna dynamika
jego wzrostu wynosiła 12,6% tj. była wyższa od
wielu innych wskaźników ekonomicznych, w tym od
wzrostu tempa handlu międzynarodowego, produktu
narodowego brutto krajów kapitalistycznych,
produkcji przemysłowej.

latach

siedemdziesiątych i na początku lat

osiemdziesiątych nastąpiło osłabienie wzrostu
tych inwestycji, często wskutek głębokich recesji
gospodarczych, częściowo zaś w związku
ze zwiększeniem w tym czasie przepływów kapitału
pożyczkowego.

Akcja jest papierem wartościowym świadczącym o udziale jej

właściciela w kapitale spółki akcyjnej i dającym mu prawo do

otrzymania dochodu w postaci dywidendy.

Obligacja jest papierem wartościowym stanowiącym dowód

wierzytelności. Zobowiązuje ona wystawcę (emitenta) do zapłaty

(w chwili wykupu) posiadaczowi obligacji kwoty w niej

Rozdział I

1.2 Pojęcie zagranicznych inwestycji bezpośrednich

W teorii i praktyce gospodarczej pojęcie

zagranicznych inwestycji bezpośrednich jest
definiowane na wiele sposobów.

ZIB to forma długoterminowej lokaty kapitału

za granicą polegająca na stworzeniu w obcym kraju
nowego przedsiębiorstwa i wyposażeniu

w kapitał zakładowy albo wykupieniu takiej liczby
akcji (udziałów) zagranicznego przedsiębiorstwa,
która pozwala na kontrolowanie jego działalności.

Do inwestycji zalicza się również udzielanie
kredytów zagranicznym przedsiębiorstwom lub
zlokalizowanym za granicom przedsiębiorstwom
z udziałem własnym, a także wyposażanie je w
dobra inwestycyjne.

ZIB to także przedsięwzięcia gospodarcze

polegające na zakupie gotowych dóbr
inwestycyjnych w celu zapewnienia przyrostu
majątku trwałego dla potrzeb rozwoju produkcji
i usług materialnych, a w sferze nieprodukcyjnej
dla zwiększenia trwałej bazy materialnej usług
społecznych (oświaty, ochrony zdrowia, opieki
społecznej, kultury gospodarki mieszkaniowej
i komunalnej, itp.).

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne to
lokaty kapitału, podejmowane z zamiarem uzyskania
bezpośredniego wpływu na działalność

wymienionej oraz do bieżącego regulowania ustalonego z góry

dochodu.

Handel zagraniczny - organizacja i technika, praca zbiorowa

pod redakcją J. Rymarczyka, PWE, Warszawa, 1996, s. 31.

T. Pyka, K. Marcinek, H. Szkaradkiewicz, Zarys ekonomiki i

organizacji procesu inwestycyjnego, AE, Katowice, 1979, s. 11.

Rozdział I

przedsiębiorstwa, w którym się inwestuje, albo
dostarczenie nowych środków przedsiębiorstwu,
w którym inwestor ma już znaczący udział. Motyw
kontroli, tj. zamiar wywierania bezpośredniego
wpływu na zagraniczne przedsiębiorstwa jest
wymieniany jako istotne kryterium bezpośrednich
inwestycji zagranicznych, o czym świadczą
definicje MFW i OECD.

Według definicji MFW, bezpośrednie
inwestycje zagraniczne to inwestycje dokonywane
w celu zdobycia trwałego udziału
w przedsiębiorstwie działającym w gospodarce
innej, niż gospodarka inwestora. Przy czym celem
inwestora jest zdobycie efektywnego wpływu na
zarządzanie przedsiębiorstwem.

Zagraniczny podmiot lub grupa powiązanych

ze sobą podmiotów, która dokonuje inwestycji,
nazwana jest zagranicznym inwestorem.
Poszczególne kraje przyjmują dla potrzeb
statystki udziały mieszczące się w przedziale
od 10% do 25%, jako dolną granicę wyznaczającą
dokonanie bezpośrednich inwestycji.

Definicja rekomendowana przez OECD podobnie

określa istotę ZIB, jak proponowana przez MFW,
ale jest bardziej precyzyjna w ilościowym
określeniu dolnej granicy udziałów decydującej
o charakterze lokaty. W związku z tym stała się
punktem odniesienia zarówno dla definicji
stosowanych przez kraje członkowskie

WE,

J. Witkowska, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Europie

Środkowo - Wschodniej, UŁ, Łódź, 1996, s. 12.

Por.: J. Witkowska, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne

w Europie Środkowo - Wschodniej, op. cit. s. 13.

Rozdział I

jak i kryterium weryfikacji danych statystycznych
gromadzonych w tych krajach.

Zgodnie z definicją OECD, zagranicznym

inwestorem bezpośrednim jest jednostka, publiczne
lub prywatne przedsiębiorstwo, grupa powiązanych
ze sobą jednostek, grupa powiązanych ze sobą
przedsiębiorstw, która posiada przedsiębiorstwo
powstałe w wyniku bezpośredniej inwestycji
(direct investment entrprise), tj. filię
z większościowym lub mniejszościowym udziałem lub
oddział operujący w kraju innym, niż kraj stałego
osiedlenia bezpośredniego inwestora.

Przedsiębiorstwo powstałe w wyniku
bezpośrednich inwestycji jest definiowane jako
przedsiębiorstwo, w którym pojedynczy inwestor
zagraniczny kontroluje 10% lub więcej zwykłych
udziałów lub kapitału uprawniającego
do głosowania, albo ma efektywny wpływ na
zarządzanie przedsiębiorstwem. Dopuszcza się
elastyczne traktowanie limitu 10% w niektórych
sytuacjach, kiedy mogą być wzięte pod uwagę inne
czynniki determinujące wystąpienie stosunków
typowych dla bezpośrednich

inwestycji

(np. reprezentacja w radzie dyrektorów, udział
w procesie podejmowania decyzji, materialne
transakcje wewnątrz - firmowe).

ZIB

są bez wątpienia najbardziej pożądanym

przez wszystkie kraje rodzajem inwestycji.
Stwarzają

one

m.in.

nowe

miejsca

pracy

i przyczyniają się do rozwoju gospodarczego kraju

Por.: jw.

Por.: J. Witkowska, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne

w Europie Środkowo - Wschodniej, op. cit. s. 13.

Rozdział I

gospodarza. Są one bardzo ważnym elementem
międzynarodowego ruchu kapitału.

Inwestycje zagraniczne dzieli się na:

◊ inwestycje bezpośrednie

◊ inwestycje portfelowe

Kryterium

rozróżnienia między zagranicznymi

inwestycjami bezpośrednimi oraz portfelowymi jest
to, czy eksporter kapitału ma kontrolę nad
zagranicznym przedsiębiorstwem lub innym obiektem
majątkowym za granicą (inwestycje bezpośrednie),
czy też nie ma takiej kontroli. Eksporter
kapitału uzyskuje tę kontrolę, jeśli kupi
w całości przedsiębiorstwo zagraniczne lub
utworzy je od podstaw. Może też kupić
tzw. kontrolny pakiet akcji danego
przedsiębiorstwa i nie musi być wówczas jego
właścicielem.

Z uwagi na duże rozproszenie akcji

uzyskanie kontroli jest możliwe przy różnym
udziale eksportera w majątku zagranicznego
przedsiębiorstwa: gdy zagraniczne przedsię-
biorstwo jest własnością jednego podmiotu,
uzyskanie kontrolnego pakietu wymaga nabycia
co najmniej 51% jego akcji.

Nie sposób jest jednak podać jedno liczbowe

kryterium odróżniające zagraniczne inwestycje
bezpośrednie od portfelowych i dlatego granica
między tymi dwoma rodzajami inwestycji zależy
w dużej mierze od przyjętego w danym kraju
kryterium. I tak: w Stanach Zjednoczonych za
inwestycje bezpośrednie uznaje się takie, które

Rozdział I

zapewniają eksporterowi kapitału kontrolę nad
przynajmniej 10% kapitału akcyjnego przedsię-
biorstwa zagranicznego. Jeśli zaś eksporter
dysponuje mniejszą ilością akcji, to takie
inwestycje uznaje się za portfelowe.

Należy dodać, że do inwestycji portfelowych
zalicza się zazwyczaj nie tylko kupno akcji, ale
także nabycie innych papierów wartościowych, jak
obligacje, skrypty dłużne, bony skarbowe. Akcje
oraz inne papiery wartościowe, będące formą
inwestycji portfelowych, są przedmiotem obrotu
giełdowego i wtedy mogą być dość łatwo zbywalne.

Kierowanie działalnością gospodarczą
za granicą jest cechą odróżniającą inwestycje
bezpośrednie od inwestycji portfelowych. W tych
drugich podmiot wywożący kapitał, co prawda
także inwestuje w działalność gospodarczą, ale
nie obejmuje pakietu akcji wystarczającego do jej
kontrolowania. Natomiast wspólną cechą obu tych
form wywozu kapitału jest to, że zarówno
inwestycje bezpośrednie jak i portfelowe

prowadzą do zaangażowania wywiezionych środków
w działalności gospodarczej.

Zagraniczne

inwestycje bezpośrednie i portfelowe są
dokonywane na czas nieokreślony.

ZIB podejmowane były sporadycznie stosunkowo

dawno. Inwestycje bezpośrednie były znane już
w średniowieczu - w postaci faktorii zakładanych
na obcym terytorium. Nigdy jednak nie miały one
takiego znaczenia jak obecnie. Wynika to ze

Międzynarodowe stosunki gospodarcze, praca zbiorowa pod

redakcją A. Budnikowskiego i E. Kaweckiej - Wyrzykowskiej, PWE,

Warszawa, 1996, s. 127.

Rozdział I

wzrostu znaczenia przepływów kapitałowych
w globalizującej się gospodarce światowej.

Istotą bezpośrednich inwestycji zagranicznych
jest uzyskanie kontroli nad określonym
przedsiębiorstwem. Pojawienie się kapitału
zagranicznego w takim przedsiębiorstwie wiedzie
ku jego transnarodowości.

ZIB

są najczęściej podejmowane, szczególnie

w ostatnich latach, jako element strategii
przedsiębiorstw upatrujących

szans

rozwoju

w ekspansji na rynek światowy. Począwszy od lat
pięćdziesiątych obecnego stulecia zjawisko to
nabrało takich rozmiarów, że zaczęto mówić
o wyodrębnieniu się szczególnej grupy
przedsiębiorstw - korporacji transnarodowych.

Generalnie korporacje transnarodowe są to

duże przedsiębiorstwa angażujące się kapitałowo
w różnych krajach i rynkach. Korporacje takie
najczęściej dokonują ekspansji w kierunkach
geograficznie lub kulturowo bliskich ich
początkowej lokalizacji. Specjaliści z ONZ
oceniają, że na świecie funkcjonuje przynajmniej
35 tys. korporacji kontrolujących prawie 200 tys.
zagranicznych filii.

Zdominowanie ZIB przez korporacje
transnarodowe sprawia, że ta forma wywozu
kapitału nie ogranicza się do transferu wartości.
Prawie w każdym przypadku transfer ten jest

Z. Olesiński, Inwestycje zagraniczne - szanse i zagrożenia,

AE, Wrocław 1997, s. 91.

Międzynarodowe stosunki gospodarcze, praca zbiorowa pod

redakcją A. Budnikowskiego i E. Kaweckiej - Wyrzykowskiej, op.

cit., s. 127.

Współczesna gospodarka światowa, praca zbiorowa pod redakcją

A. B. Kisiel - Łowczyc, Uniwersytet Gdański, 1997, s. 135.

Rozdział I

uzupełniany transferem technologii i know - how,
jak również technik zarządzania. Ponadto eksport
kapitału odbywający się za pośrednictwem
korporacji transnarodowych ma miejsce w obrębie
tej samej branży.

1.3 Znaczenie zagranicznych inwestycji bezpośrednich
w gospodarce światowej

Zagraniczne

inwestycje

bezpośrednie stanowią

tylko niewielką część światowych przepływów
kapitałowych, nieporównywalnie małą w odniesieniu
do obrotu akcjami na światowych giełdach
kapitałowych. Z pewnością mają jednak wpływ na
wolumen obrotu na rynku akcji. Dynamika wzrostu
inwestycji (25 - 30% rocznie) jest kilkakrotnie
wyższa od rocznych przyrostów światowych obrotów
towarowych. Wzrost znaczenia sektora usług
w najbardziej rozwiniętych krajach, a także
obejmująca go deregulacja spowodowały w ostatnich
latach znaczne zainteresowanie zagranicznych
inwestorów. W konsekwencji udział sektora usług
w zagranicznych inwestycjach bezpośrednich
osiągnął poziom 60% pod koniec lat 80.

załamaniu w początkach ubiegłej dekady,

od 1985 r. następuje ich dynamiczny wzrost, a ich
suma powiększa się szybciej niż tempo wzrostu
PKB. W efekcie, w początkach lat
dziewięćdziesiątych, skumulowana wielkość

Międzynarodowe stosunki gospodarcze, praca zbiorowa pod

redakcją A. Budnikowskiego i E. Kaweckiej - Wyrzykowskiej, op.

cit., s. 128.

Współczesna gospodarka światowa, praca zbiorowa pod redakcją

A. B. Kisiel - Łowczyc, op. cit., s. 127.

Rozdział I

inwestycji zagranicznych stanowiła 8% światowego
PKB.

Tak

duży przyrost ZIB we wspomnianym okresie

wynika ze splotu działania kilku czynników. Jak
się podaje przyczyną tego wzrostu i największej
do tej pory rocznej wartości inwestycji jest
wzrost gospodarczy oraz liberalizacja handlu
w skali globalnej, a co za tym idzie wzrost
handlowych operacji transnarodowych korporacji

za granicą.

Wzrost ZIB wiąże się również

z postępem technicznym, a zwłaszcza rewolucyjnymi
zmianami

dziedzinie

przetwarzania

przenoszenia

informacji

(komputeryzacja

i łączność satelitarna).

Niezwykle

ważnym czynnikiem przyspieszającym

tempo inwestycji zagranicznych w ciągu ostatnich
kilkudziesięciu lat były też procesy
integracyjne, zwłaszcza w Europie Zachodniej.
Postęp w integracji w ramach EWG, a następnie
Unii Europejskiej prowadził do systematycznej
eliminacji ograniczeń ruchu kapitału między
krajami wspólnoty, przyczyniając się tym samym
do rozwoju ZIB.

Coraz większe znaczenie inwestycji
zagranicznych wiąże się także z niektórymi
procesami zachodzącymi w dziedzinie polityki
ekonomicznej. W skali pojedynczych krajów jest to
proces masowej prywatyzacji i deregulacji
niektórych branż czy też gałęzi gospodarki

W. Zysk, Konkluzje Światowego Raportu Inwestycyjnego UNCTAD

(World Investment Report 1997), AE, Kraków, 1998, s. 3.

Międzynarodowe stosunki gospodarcze, praca zbiorowa pod

redakcją A. Budnikowskiego i E. Kaweckiej - Wyrzykowskiej, op.

cit., s. 130.

Tamże, s. 131.

Rozdział I

znajdujących się w rękach państwowych bądź
jednego przedsiębiorstwa z dominującym kapitałem
państwowym (np. lotnictwo, telekomunikacja).

W ostatnich latach następuje dalszy,

bardzo dynamiczny rozwój inwestycji
zagranicznych. Jak podaje Światowy Raport
Inwestycyjny 1997 boom w dziedzinie zagranicznych
inwestycji bezpośrednich w skali światowej nie
słabnie.

Rok

1996

przyniósł nowe rekordy pod względem

poziomu inwestycji zarówno podjętych w ostatnim
roku (flows), jak i skumulowanych (stocks).
Wartość napływu (inflows) zagranicznych
inwestycji bezpośrednich w roku 1996 w skali
świata wzrosła o 10% do 349 mld USD (w roku 1995
- 317 mld USD), gdy wartość odpływu (outflows)
zagranicznych inwestycji bezpośrednich w roku
1996 w skali świata wzrosła o 2% mld USD (w roku
1995 - 339 mld USD).

Wzrost

przepływów zagranicznych inwestycji

bezpośrednich w skali światowej spowodował
w dalszej konsekwencji wzrost nominalnej wartości
światowego GDP (world gross domestic product)
w 1996 roku o 6,6% (z 28 264 mld USD w 1995 roku
do 30 142 mld USD w roku 1996) oraz wzrost
wartości eksportu towarów i usług o 4,5% (z 5 848
mld USD w 1995 roku do 6 111 mld USD w roku
1996).

Tamże, s. 131.

W. Zysk, Konkluzje Światowego Raportu Inwestycyjnego UNCTAD

(World Investment Report 1997),op. cit. , s. 2.

Tamże, s. 3

Rozdział I

Wykres 1 obrazuje przyrost wartości
światowego GDP na przełomie lat 1995 i 1996
w mld USD.

Wykres 1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie W. Zysk,

Konkluzje Światowego Raportu Inwestycyjnego UNCTAD (World

Investment Report 1997),op. cit. s. 3.

Wykres 2 przedstawia przyrost wartości

światowego eksportu towarów i usług w latach 1995
i 1996 w mld USD.

Przyrost wartości światowego GDP

w latach 1995 - 1996 (w mld USD)

27000

28000

29000

30000

31000

1995

1996

Rozdział I

Wykres 2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie W. Zysk,

Konkluzje Światowego Raportu Inwestycyjnego UNCTAD (World

Investment Report 1997),op. cit. s. 3.

światowym wywozie kapitału w postaci ZIB

dominującą pozycję stanowią kraje uprzemy-
słowione.

Jest

szczególnie

widoczne

w eksporcie, w którym przypada na nie aż 97% już
istniejących lokat kapitałowych. W imporcie
pozycja tej grupy jest również bardzo wysoka
(około 82%).

Można zatem powiedzieć, że gros światowego
obrotu kapitałowego odbywa się między krajami
rozwiniętymi. Jednakże rola pozostałych krajów,
choć na razie drugoplanowa, zaczyna wyraźnie
wzrastać.

Krajem o największym kapitale zgromadzonym

w postaci ZIB są Stany Zjednoczone.

W samych

tylko USA zainwestowano co czwartego dolara

Międzynarodowe stosunki gospodarcze, praca zbiorowa pod

redakcją A. Budnikowskiego i E. Kaweckiej - Wyrzykowskiej, op.

cit., s. 132.

Przyrost wartości światowego eksportu

towarów i usług w latach 1995 - 1996

w mld USD

5700

5800

5900

6000

6100

6200

1995

1996

Rozdział I

(w sumie 84 629 mln USD) wydanego na zagraniczne
inwestycje bezpośrednie.

Wykres 3 pokazuje wielkość zainwestowanego

kapitału w wybranych krajach rozwiniętych Ameryki
Północnej oraz Europy (dane na rok 1996 w mln
USD).

Wykres 3

Źródło: Opracowanie własne na podstawie World Investment

Report 1997.

Wykres 4 przedstawia największych inwestorów

międzynarodowych (dane na rok 1996 w mln USD).

Por.: W. Zysk, Konkluzje Światowego Raportu Inwestycyjnego

UNCTAD (World Investment Report 1997), op. cit., s. 4.

Inwestycje zagraniczne w wybranych krajach

w 1996 r. (w mln USD)

84 629

30 053

20 809

6 396

3 851

20 000

40 000

60 000

80 000

100 000

USA

Francja

Kanada

Niemcy

Rozdział I

Wykres 4

Źródło: Opracowanie własne na podstawie World Investment

Report 1997.

Warto

zaznaczyć, że kraje Unii Europejskiej

są beneficjentami prawie 1/3 kwoty ogólnej
zagranicznych inwestycji bezpośrednich na świecie
- 99 416 mln USD z ogólnej kwoty 349 227 mln USD
- co daje im silną pozycję biorąc pod uwagę sumę
zagranicznych inwestycji bezpośrednich w krajach
rozwiniętych.

1.4 Motywy inwestorów i korzyści krajów przyjmujących
zagraniczne inwestycje bezpośrednie

Przedstawiony

wcześniej szybki wzrost roli

ZIB w gospodarce światowej rodzi pytanie
o korzyści, jakie z tego tytułu osiągają zarówno
kraje przyjmujące inwestycje jak i kraje
inwestujące.

W. Zysk, Konkluzje Światowego Raportu Inwestycyjnego UNCTAD

(World Investment Report 1997), op. cit., s. 4.

Najwięksi inwestorzy międzynarodowi

w 1996 r. (w mln USD)

84 902

53 499

28 652

25 186

7 543

10 000

20 000

30 000

40 000

50 000

60 000

70 000

80 000

90 000

USA

Niemcy

Francja

Kanada

Rozdział I

Gospodarka kraju wywożącego kapitał
w postaci ZIB może dawać korzystne skutki ale
również stwarzać pewne przeszkody. Do korzystnych
stron inwestowania za granicą można zaliczyć:

◊ niższe koszty płac za granicą niż w kraju,

◊ obecność na rynku zbytu za granicą,

◊ długofalowe zwiększenie zdolności konkuren-

cyjnej,

◊ zdobywanie nowych rynków zbytu,

◊ wyeliminowanie ryzyka walutowego,

◊ często tańsze surowce,

◊ niższe koszty transportu do odbiorców,

◊ ulgi podatkowe w kraju inwestowania,

◊ wyeliminowania problemów z wwozem towarów,

◊ tani reimport.

Z kolei przeszkody podejmowania ZIB to

m.in.:

◊ ograniczenie, w niektórych okolicznościach,

transferu zysków,

◊ ryzyko polityczne, np. groźba wywłaszczenia,

◊ możliwa dyskryminacja, jeśli przedsięwzięcie

staje się konkurencyjne wobec produkcji własnej
kraju inwestowania,

◊ stosowany czasem warunek udziału

mniejszościowego, co może prowadzić
do krępowania działalności inwestora.

Rozdział I

Wśród utrudnień podejmowania inwestycji za

granicą wymienia się także utratę miejsc pracy
w kraju. Jednak jest to teza co najmniej
dyskusyjna, gdyż skutek taki nie musi wcale
występować.

Wymienione

korzyści i przeszkody pozwalają

na ustalenie głównych, czterech grup motywów
inwestowania za granicą:

1)motyw zbytu (zdobywanie lub zachowanie

dotychczasowych rynków zbytu),

2)motyw zaopatrzenia (np. pewniejsze zaopatrzenie

w surowce),

3)motyw obniżki kosztów (np. tańsza siła

robocza),

4)motyw ochrony środowiska (np. niższe wymogi w

tym zakresie w kraju inwestowania).

Z obserwacji zachowań inwestorów w krajach

zachodnich wynika, że dominującym motywem
inwestowania jest motyw rynków zbytu, a w drugiej
kolejności motyw ochrony środowiska.

Bardzo

złożony i wielostronny jest także

wpływ ZIB, zwłaszcza odbywających się z udziałem
korporacji międzynarodowych, na gospodarkę kraju
przyjmującego kapitał. Jednak należy zauważyć, że
wpływ ten polega na czymś innym w sytuacji, gdy
inwestycje mają miejsce w kraju rozwijającym się,
a inny - gdy są dokonywane w kraju rozwiniętym.

W krajach rozwijających się korzyści płynące

z dopływu ZIB wiążą się przede wszystkim z

Handel zagraniczny - organizacja i technika, praca zbiorowa

pod redakcją J. Rymarczyka, op. cit., s. 31.

Tamże, s. 32.

Rozdział I

niedostatecznym wyposażeniem tej grupy krajów w
kapitał. W takiej sytuacji ZIB stają się ważnym
środkiem zwiększającym fundusz inwestycji, a co
za tym idzie, poziom aktywności gospodarczej
i zatrudnienia. W krajach takich ZIB stanowią
także szansę poprawy bilansu płatniczego zarówno
w krótkim (w wyniku dopływu kapitału),
jak i długim okresie (w wyniku wzrostu eksportu
towarów). Ponadto, ze względu

fakt,

że inwestycjom zagranicznym towarzyszy
najczęściej transfer technologii, kraje
rozwijające się mają możliwość podniesienia w ten
sposób poziomu zaawansowania technicznego swojej
gospodarki.

W niektórych krajach rozwiniętych

inwestycje zagraniczne są także traktowane jako
źródło zwiększenia podaży środków kapitałowych
niezbędnych do rozwoju regionów mniej
zaawansowanych gospodarczo. Na tego rodzaju
korzyści liczą nawet kraje zasobne w kapitał.
Odbiciem tego jest m.in. polityka przyciągania
kapitału na tereny byłej NRD, prowadzona zarówno
przez rząd federalny, jak i władze krajów
związkowych Niemiec.

ZIB

mogą również prowadzić do normalizacji

sytuacji rynkowej. Dzieje się tak, kiedy
zagraniczne inwestycje bezpośrednie mają miejsce
w branży zdominowanej przez przedsiębiorstwa
krajowe i gdy pojawienie się zagranicznego

Międzynarodowe stosunki gospodarcze, praca zbiorowa pod

redakcją A. Budnikowskiego i E. Kaweckiej - Wyrzykowskiej, op.

cit., s. 135.

Tamże, s. 136.

Rozdział I

konkurenta przyczyni się do zmniejszenia stopnia
monopolizacji danej branży.

Kolejnym skutkiem przypływu kapitału
zagranicznego, zarówno w kraju rozwiniętym,
jak i rozwijającym się, jest występowanie obawy
przed politycznymi następstwami zdominowania
gospodarki narodowej przez obcy kapitał, który
(w domniemaniu) reprezentuje w pierwszej
kolejności interes narodowy kraju pochodzenia.
Należy nadmienić, że państwo zezwalające na
podejmowanie u siebie ZIB ma bardzo dużą swobodę
regulowania warunków działania obcego kapitału.
Wydając odpowiednie przepisy, może nie dopuszczać
do rodzajów działalności gospodarczej uznawanych
za istotne dla interesów narodowych.

Jednocześnie, wprowadzając tego rodzaju
przepisy, należy pamiętać, że praktycznie mogą
one całkowicie zniechęcić inwestorów
zagranicznych do podejmowania przedsięwzięć
w danym kraju, a zwłaszcza wtedy, gdy inne
czynniki tj. rozmiary rynku, położenie
geograficzne, bogactwa naturalne, stan
gospodarki, nie równoważą uciążliwości
wynikających z wprowadzenia tego rodzaju
ograniczeń.

Por.: jw., s. 136.

Por. jw., s. 137.

Rozdział II

Rozdział II

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne

w Polsce.

2.1 Uregulowania prawne inwestycji zagranicznych
w Polsce

Trwająca od stycznia 1990 r. transformacja
systemu gospodarczego polski zaowocowała wieloma
zmianami

legislacyjnymi,

instytucjonalnymi

i gospodarczymi. Tworzyły one coraz bardziej
sprzyjające warunki do napływu inwestycji
zagranicznych.

sferze

uregulowań prawnych inwestycji

zagranicznych w Polsce od pierwszej połowy lat
dziewięćdziesiątych coraz silniej przejawia się
tendencja do traktowania narodowego. Traktowanie
takie oznacza akceptację ogólnej zasady zrównania
warunków funkcjonowania przedsiębiorstw pod
kontrolą zagraniczną, oddziałów przedsiębiorstw
zagranicznych i innych form inwestycji
bezpośrednich z warunkami funkcjonowania
podmiotów krajowych.

Traktowanie narodowe bezpośrednich
inwestycji zagranicznych nie ma jeszcze w Polsce
bezpośredniego odzwierciedlenia w wewnętrznych

Inwestycje zagraniczne w Polsce, praca zbiorowa pod redakcją

B. Durka, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego,

Warszawa, 1995, s. 9.

Rozdział II

uwarunkowaniach prawnych. Realizacja inwestycji
wynika pośrednio z zobowiązań

zawartych

w dwustronnych umowach w sprawie popierania
i wzajemnej ochrony inwestycji, z Układu
Europejskiego w części dotyczącej zakładania
i funkcjonowania przedsiębiorstw

oraz

z porozumienia Rundy Urugwajskiej GATT. Naturalną
konsekwencją podobnego traktowania działalności
inwestorów zagranicznych jak krajowych podmiotów
gospodarczych jest zmniejszenie się zakresu
uregulowań prawnych przyjmowanych specjalnie na
potrzeby tych pierwszych.

W Polsce w odniesieniu do inwestycji
zagranicznych obowiązują następujące
uregulowania prawne:

◊ Ustawa o spółkach z udziałem zagranicznym

z 1991 roku,

◊ Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie

warunków, trybu i organów właściwych
do wydawania zezwoleń zagranicznym osobom
prawnym i fizycznym uprawnień do tworzenia
przedstawicielstw na terytorium Polski dla
wykonywania działalności

gospodarczej

z 1976 roku w odniesieniu do firm
zagranicznych działających długotrwale

(oddział, przedstawicielstwo, itp.)

Por. jw.

permanent establishment.

Nie uchylone do chwili obecnej są jeszcze dwa akty prawne:

Rozporządzenie Rady Ministrów z 1934 roku o warunkach

dopuszczania zagranicznych spółek z ograniczoną

odpowiedzialnością do działalności na obszarze RP (DZ.U. z 1934

r., Nr 31, poz. 281) i rozporządzenie Rady Ministrów z 1928

roku w sprawie warunków dopuszczania zagranicznych spółek

akcyjnych i komandytowo akcyjnych do działalności na obszarze

RP (DZ.U. z 1928 r., Nr 103, poz. 919).

Rozdział II

◊ wybrane postanowienia wielu uregulowań

prawnych, w szczególności w zakresie usług
finansowych, telekomunikacji, transportu

i gospodarki morskiej.

Zgodnie z obowiązującymi uregulowaniami
prawnymi inwestorzy zagraniczni, z wyjątkiem
ściśle określonych

przypadków

Ustawie

o spółkach z udziałem zagranicznym z 1991 roku
lub w odrębnych przepisach, mogą bez potrzeby
uzyskiwania zezwolenia podejmować działalność
w formie spółki:

a)akcyjnej

b)z ograniczoną odpowiedzialnością

oraz za zezwoleniem ministra współpracy
gospodarczej z zagranicą,

wydawanym

w porozumieniu z właściwymi resortami na mocy
Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie firm
zagranicznych działających długotrwale (permanent
establishment) z 1976 roku, w sektorach: handlu
zagranicznego, turystyki, transportu i kultury -
oraz

prezesa

Narodowego

Banku

Polskiego

w porozumieniu z ministrem finansów w sektorze
bankowości na podstawie Ustawy prawo bankowe

w formie:

c)firmy działającej długookresowo

(oddział,

przedstawicielstwo, itp.).

Inwestycje zagraniczne w Polsce, praca zbiorowa pod redakcją

B. Durka, op. cit., s. 23.

Zgodnie z kodeksem handlowym obecnie minimalny kapitał

akcyjny niezbędny do utworzenia spółki wynosi 10 000 złotych.

Zgodnie z kodeksem handlowym obecnie minimalny kapitał

zakładowy niezbędny do utworzenia spółki wynosi 4 000 złotych.

Zob.: Dz.U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359 (tekst jednolity).

permanent establishment.

Rozdział II

W przypadku spółek, ogólną zasadą jest brak

ograniczeń w zakresie minimalnych czy
maksymalnych progów udziału

zagranicznego

w spółce. Podmioty gospodarcze mogą obejmować

lub nabywać

do 100% udziałów (akcji) spółki;

mogą czynić to:

◊ tworząc samodzielnie lub z polskimi

udziałowcami (akcjonariuszami) spółkę od
podstaw, tzw. greenfield investment,

◊ nabywając akcje spółek na pierwotnym i wtórnym

rynku papierów wartościowych,

◊ dokonując transakcji z pominięciem rynku,

bezpośrednio z właścicielem, w tym przede
wszystkim Skarbem Państwa, który - jak się
wydaje - ma najwięcej do zaoferowania
inwestorom zagranicznym w procesie
prywatyzacji.

Wychodząc od zasady ogólnej należy jednak
mieć na uwadze kilka następujących spraw:

1)w niektórych sektorach istnieją ograniczenia

procentowego udziału kapitału zagranicznego,

2)w pewnych „wrażliwych” sektorach mogą być

preferowane inne inwestycje niż greenfield
investment (np. sektor bankowy),

Inwestycje zagraniczne w Polsce, praca zbiorowa pod redakcją

B. Durka, op. cit., s. 24.

Przez obejmowanie uważa się objęcie działów (akcji)w spółceza

wkład do kapitału spółki lub w związku z podwyższeniem kapitału

zakładowego (akcyjnego)spółki.

Nabycie oznacza czynność prawną, polegająca na przeniesieniu

na nabywcę praw udziałowych wspólnika (akcjonariusza) za pomocą

przede wszystkim umowy sprzedaży, ale i np. darowizny.

Inwestycje zagraniczne w Polsce, praca zbiorowa pod redakcją

B. Durka, op. cit., s. 24.

Rozdział II

3)w sektorach „wrażliwych”, objętych systemem

ministra przekształceń własnościowych, może on
określić w wydanym zezwoleniu strukturę
kapitałową spółki,

4)w praktyce zainwestowanie mniej niż 50%

kapitału spółki może oznaczać, że spółka jest
podmiotem krajowym ze wszystkimi wynikającymi
z tego faktu konsekwencjami.

W 1995 roku opracowano projekt nowelizacji

ustawy o spółkach z udziałem kapitału
zagranicznego, który w 1996 roku został wdrożony
do naszego systemu prawnego.

Zasadniczą zmianą, którą wprowadziła
nowelizacja ustawy o spółkach z udziałem kapitału
zagranicznego, jest zniesienie obowiązku
uzyskiwania zezwoleń

MSW

przez

podmioty

z udziałem kapitału zagranicznego przy
prowadzeniu działalności w zakresie doradztwa
prawnego, obrotu nieruchomościami, handlu
importowanymi dobrami konsumpcyjnymi oraz
działalności związanej z przemysłem
zbrojeniowym.

W 1995 roku przygotowano projekt nowelizacji

ustawy z 1920 roku regulującej sprzedaż
nieruchomości cudzoziemcom, w tym sprzedaż
ziemi.

Zmiany w naszym systemie prawnym,
regulującym działalność podmiotów z udziałem
kapitału zagranicznego, świadczą o postępującym

Por.: jw.

Por.: Inwestycje zagraniczne - szanse i zagrożenia, B. Durka,

op. cit. s. 55.

Por.: jw.

Rozdział II

procesie dostosowań tego systemu do uregulowań
Unii Europejskiej, do norm i standardów WTO
i OECD. Sprzyjają one napływowi ZIB do Polski.

2.2 Wielkość i dynamika bezpośrednich inwestycji
zagranicznych

Sfery

rządzące i społeczeństwo wiązało

i wiąże duże nadzieje z napływem kapitału
zagranicznego do naszego kraju. Jednocześnie
napływ kapitału zagranicznego do Polski wywołuje
obawy i wątpliwości zarówno wśród polityków,
społeczeństwa, jak też inwestorów zagranicznych.
Aby wyjaśnić te wątpliwości i formułować
obiektywne oceny o tym procesie konieczne jest
stałe monitorowanie działalności inwestorów
zagranicznych w Polsce. Do tego niezbędny jest
zorganizowany, spójny system przepływu informacji
o inwestycjach zagranicznych. Obecnie działają
pewne segmenty tego systemu w: GUS, PAIZ, MPW,
NBP, IKCHZ. Należy jednak dążyć do połączenia
tych systemów w zorganizowany system, który
umożliwiałby prowadzenie systematycznego
monitoringu inwestycji zagranicznych i dałby
podstawy do formułowania rekomendacji dla
polityki gospodarczej oraz dla promocji
inwestycji zagranicznych.

Inwestycje zagraniczne napływające do Polski

pobudzają wzrost gospodarki, tworzą nowe miejsca
pracy, przyspieszają modernizację struktury
gospodarczej, wpływają na poprawę
konkurencyjności produkcji, zwiększają eksport,

Rozdział II

przyczyniają się do wdrażania nowych technologii
oraz nowoczesnego managmentu i organizacji
produkcji. Te pozytywne skutki napływu inwestycji
zagranicznych dotyczą jednak tylko niewielkiej
części polskiej gospodarki. Intensywność tego
procesu jest ciągle zbyt mała.

Pod koniec lat osiemdziesiątych inwestycje

w postaci bezpośrednich inwestycji zagranicznych
są nowością. Polska w tamtych czasach postrzegana
była jako kraj, w którym inwestycje zagraniczne
nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Świadczy
o tym wielkość napływu zagranicznych inwestycji
bezpośrednich do naszego kraju.

Wartość

średnioroczna

tych

inwestycji

w latach 1984 do 1989 wynosiła 16 mln USD, co
stanowi zaledwie ułamek procenta w porównaniu do
wielkości napływu bezpośrednich inwestycji
zagranicznych w ostatnich latach.

Tabela 1 przedstawia wielkość napływu
bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski
oraz tempo ich zmian w latach 1984 - 1997.

Por.: Inwestycje zagraniczne w Polsce, praca zbiorowa pod

redakcją B. Durka, op. cit., s. 9.

Rozdział II

Tabela 1

Wielkość zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce

w latach 1984 - 1997 (w mln USD)

Lata

Wartość roczna

ZIB

Wartość

zakumulowana

Tempo zmian

(%)

84 - 89

16*

0,2

1990 89 105 1
1991 291 396 3,3
1992 687 1.083 8
1993 549 1.632

6,4

1994 2.689 4.321

31,4

1995 2.511 6.832

29,3

1996 5.159 12.027

60,6

1997 8.560 20.587 -

* Dane średnioroczne.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Status of

Foreign Direct Investment in Poland at the End of 1997.

Według danych PAIZ, obejmujących

bezpośrednie przepływy inwestycji zagranicznych
wielkich inwestorów w Polsce w 1990 r., ZIB
osiągnęły zakumulowaną wartość 105 mln USD, a ich
napływ w ciągu tego roku wyniósł 89 mln USD.

Następne dwa lata tj. 1991 i 1992 rok to
dynamiczny rozwój bezpośrednich inwestycji
zagranicznych w Polsce. Wartość inwestycji
zagranicznych na koniec 1991 roku wynosi 396 mln
USD (napływ w ciągu roku 291 mln USD), a na
koniec 1992 roku 1083 mln USD (napływ w ciągu
roku 687 mln USD ).

Według PAIZ, rok później, w 1993 roku
skumulowana wartość inwestycji zagranicznych
w Polsce wynosiła 1.632 mln USD. W tym roku
właśnie zanotowano nieduży spadek wartości

Rozdział II

rocznej ZIB w porównaniu z rokiem poprzednim
i zanotowano 549 mln USD.

Rok 1994 to bardzo silny wzrost
bezpośrednich inwestycji zagranicznych. W tym
roku napłynęło do Polski 2.689 mln USD,
a skumulowana wartość tych inwestycji wyniosła
4.321 mln USD. Rok później zanotowano obniżenie
dynamiki wzrostu inwestycji bezpośrednich w
naszym kraju. W roku 1995 wartość skumulowana
ZIB wynosiła 6.832 mln USD , a wartość roczna
2.511 mln USD.

W ocenie PAIZ na koniec 1996 roku wartość

inwestycji zagranicznych w Polsce wyniosła
12 027 mln USD i była wyższa od ich stanu na
koniec 1995 roku o 76,1%. W całym 1996 roku
napłynęło do Polski 5.195 mln USD w formie nowych
inwestycji zagranicznych czyli dwa razy więcej
niż w 1995 roku.

Na koniec 1997 roku PAIZ oszacowała
skumulowaną wartość ZIB na 20.587 mln USD.
W ciągu tego roku napłynęło do Polski 8.560
mln USD. Najnowszy raport PAIZ podsumowujący
I półrocze 1998 roku szacuje skumulowaną wartość
bezpośrednich inwestycji zagranicznych na 25.603
mln USD (dane z czerwca 1998 roku).

Tabela 2 przedstawia wielkość bezpośrednich

inwestycji zagranicznych krajów inwestujących
w Polsce na koniec 1997 roku.

Rozdział II

Tabela 2

Najwięksi inwestorzy zagraniczni w Polsce w 1997 roku

(w mln USD)

Kraj

Inwestycje w mln

USD

Plany w mln

USD

Ilość

firm

USA 3.981

3.167

Niemcy 2.104

1.036

134

Koncerny
międzynarodowe

1.654 827

Włochy 1.636

1.063

Francja

1.616

1.402

Holandia 1.213

352

Korea Południowa 1.077 612

Wielka Brytania

1.002

441

Austria 660

185

Szwecja 565

185

Szwajcaria 445

303

Australia 354

Dania 306

Norwegia 240

439

Irlandia 191

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Status of Foreign

Direct Investment in Poland at the End of 1997.

Jak wynika z listy PAIZ, do państw, które są

najbardziej zaangażowane w inwestowanie w Polsce
należą: USA, Niemcy, Włochy, Francja, Holandia.
W ciągu dwóch ostatnich lat do tych państw
dołączyła Korea Południowa.

Tabela 3 przedstawia listę największych

korporacji międzynarodowych inwestujących
w Polsce - czerwiec 1998 rok.

Rozdział II

Tabela 3

Korporacje międzynarodowe inwestujące w Polsce - czerwiec

1998 rok (w mln USD).

Inwestor

Wartość

inwestycyjna

Zobowiązania

Fiat, Włochy 1.247

708

Daewoo, Korea

1.207

390

Gasprom, Rosja

834

826

EBRD, międzynarodowa 653

216

Metro AG, międzynarodowa 537

650

Polish-American Enterprise Fund,
USA

510 -

ING Group, Holandia

420

Pepsi CO, USA

412

380

IPS, USA

370

Coca - Cola Beverages, GB

350

ABB, międzynarodowy 310

216

Reemstma Cigarettenfab., Niemcy

307

General Motors, USA

303

600

Nestle, Szwajcaria

300

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Status of

Foreign Direct Investment in Poland at the End of June 1998.

2.3 Struktura regionalna i branżowa bezpośrednich
inwestycji zagranicznych w Polsce

2.3.1 Struktura regionalna (lokalizacja) inwestycji bezpośrednich

Jak wynika z licznych badań, zdecydowana

większość inwestycji z udziałem kapitału
zagranicznego lokuje się wokół największych
aglomeracji miejskich oraz w Polsce zachodniej.

Z danych GUS na koniec 1994 roku wynika, że

najwięcej spółek z udziałem kapitału
zagranicznego zarejestrowano w Warszawie (6818).

Rozdział II

Kolejne pozycje pod tym względem zanotowały
województwa: poznańskie (1294), gdańskie (1272),
katowickie (1268), szczecińskie (1045),
wrocławskie (1029), krakowskie (752), oraz
łódzkie (677). Najmniej spółek bo zaledwie 16
zarejestrowano w województwie zamojskim, nieco
więcej w chełmskim (24) oraz w bialskopodlaskim
i łomżyńskim (po 29).

W następnych latach -

1995 - 1997 - tendencje te były umacniane.

Szanse rozwoju gospodarczego tych regionów

zależą w znaczącym stopniu od tego, w jaki sposób
postrzegane jest przez inwestorów ryzyko
inwestowania na danym terenie. Ryzyko to
różnicuje się nie tylko w skali państw, ale także
w skali mniejszych jednostek przestrzennych -
miast i regionów. Badania ryzyka inwestycyjnego
od kilku lat prowadzi Instytut Badań nad
Gospodarką Rynkową. Uzyskane wyniki wskazują, że
do regionów o najwyższej atrakcyjności
inwestycyjnej „należą tereny o wysokim stopniu
urbanizacji, relatywnie dobrze rozwiniętym
zapleczu przemysłowym, charakteryzujące się
stosunkowo wysoką, jak na warunki polskie,
chłonnością rynku. Na obszarach tych najlepiej
rozwinięta jest telekomunikacja i komunikacja. Do
grupy przodującej należą województwa:
warszawskie, gdańskie, katowickie, poznańskie,
wrocławskie i krakowskie”.

Cechą charakterystyczną transformacji
polskiej gospodarki jest różnorodność metod

Inwestycje zagraniczne - szanse i zagrożenia, B. Durka, op.

cit. s. 78.

Prywatyzacja polskiej gospodarki w ujęciu regionalnym, praca

zbiorowa pod redakcją M. Jarosz, op. cit., s. 36.

Rozdział II

i dróg jej prywatyzacji. Prywatyzacja z udziałem
kapitału zagranicznego, realizowana zwłaszcza
w formie ZIB, stanowi potencjalnie jedną
z najbardziej atrakcyjnych dróg aktywizacji
regionów. Potencjał gospodarczy ulega
wzmocnieniu, nowi właściciele z reguły wnoszą do
sprywatyzowanych firm nowoczesną technologię,
nowoczesne metody organizacji i zarządzania,
dostęp do nowych rynków zbytu, środki niezbędne
do uzdrowienia sytuacji finansowej firm.
Z punktu widzenia państwa atrakcyjność ZIB wynika
także z faktu, że są one transferem finansowym,
który nie powoduje powstawania długu i związanych
z tym kosztów obsługi i spłaty. Zasilone w ten
sposób firmy wykazują ekspansję, która przyczynia
się do wzrostu zatrudnienia oraz zapotrzebowania
na rzeczowe czynniki produkcji.

Badania

dowiodły, że obraz firm w regionach

o najwyższych nakładach inwestycyjnych jest
niewątpliwie pozytywny. Firmy te inwestują,
wprowadzają nowe technologie i produkty,
inwestują w kapitał ludzki. Niektóre z nich
zapewniają swym pracownikom względnie atrakcyjne
wynagrodzenie. Cechują się też z reguły wysoka
dynamiką wzrostu przychodów i zysków netto.

W Polsce istnieją duże oczekiwania związane

z rozwojem gospodarki, pozytywną rolą kapitału
zagranicznego i samych inwestycji bezpośrednich.
Wynikają one ze świadomości różnic w poziomie
rozwoju gospodarczego, który oddziela Polskę
od najbardziej rozwiniętych krajów.

Por.: jw., s. 42.

Por.: jw., s. 48.

Rozdział II

Prawdopodobnie nie wszystkie inwestycje
zagraniczne są jednoznacznie korzystne. Stąd
konieczność selektywnego ich traktowania.
Wypracowanie odpowiednich procedur postępowania
w tym zakresie wymaga z kolei systematycznych,
pogłębionych analiz efektów i dotychczasowych
doświadczeń związanych z funkcjonowaniem kapitału
zagranicznego w Polsce i w poszczególnych jej
regionach.

2.3.2 Struktura branżowa inwestycji bezpośrednich

Większość zainwestowanego przez największych
inwestorów kapitału zagranicznego trafiła do
przemysłu. Wartość tych inwestycji w przemyśle
wyniosła 11.042 mln USD (czyli 53,6%), kolejne
zaś 5.782 mln USD to zobowiązania
inwestycyjne.

Spośród gałęzi przemysłu

najwięcej kapitału zagranicznego przyciągnął
przemysł:

◊ elektromaszynowy

◊ spożywczy i przetwórstwo żywności

Następne miejsca zajęły telekomunikacja oraz
sektor finansowy. Małe zainteresowanie
zagranicznych inwestorów wzbudzają: rolnictwo
i ubezpieczenia.

Inwestycje zagraniczne - szanse i zagrożenia, B. Durka, op.

cit. s. 59.

Por.: Inwestycje zagranicznew Polsce, B. Durka, op. cit. s.

76.

Rozdział II

Tabela 4

Inwestycje zagraniczne w przemyśle polskim w 1997 roku

(w mln USD)

Sektor

Inwestycje

Zobowiązania

Przemysł ogółem 11.042

5.782

spożywczy 3.276

1.109

elektromaszynowy 2.510

1.969

drzewno -
papierniczy

1.158 293

chemiczny 1.087

518

mineralny 971

864

elektryczny 664

260

metalurgiczny 375 184

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Status of Foreign

Direct Investment in Poland at the End of 1997.

Wyżej podana tabela (tabela 4) przedstawia
inwestycje zagraniczne w przemyśle polskim w 1997
roku natomiast wykres 5 ukazuje wielkość
inwestycji zagranicznych w Polsce w pozostałych
działach gospodarki polskiej (poza przemysłem).

Wykres 5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Status of Foreign

Direct Investment in Poland at the End of 1997.

Inwestycje zagraniczne w Polsce w wybranych

działach gospodarki w 1997 roku (w mln USD)

Budownictwo -

554

Ubezpieczenia -

354

Górnictwo - 16

Rolnictwo - 15

Handel - 1.408

Gospodarka

komunalna - 96

Rozdział II

Przemysł jest największym obszarem dla
inwestycji zagranicznych, choć pod względem
liczby spółek z udziałem kapitału zagranicznego
(według danych GUS) przoduje handel i naprawy
(6848 zarejestrowanych spółek z kapitałem
zagranicznym). Dopiero na drugim miejscu - w tym
zestawieniu - jest wykazywany przemysł (5258)
i w dalszej kolejności: obsługa nieruchomości
i firm (2008), budownictwo (1154), transport,
składowanie oraz łączność

(938),

hotele

i restauracje (435), rolnictwo i leśnictwo (235),
pośrednictwo

finansowe

(160),

górnictwo

i kopalnictwo (77), ochrona zdrowia i opieka
społeczna (74), edukacja (73) i zaopatrzenie
w energię, gaz i wodę (11).

2.4 Czynniki stymulujące napływ zagranicznych
inwestycji bezpośrednich

Większość badań dowiodła rosnący udział

pozytywnie nastawionych osób do kapitału
zagranicznego w coraz niższych wiekowo grupach
respondentów. Niebawem młodzi ludzie będą
stanowić podstawę kadr w gospodarce. Ważne jest,
że nie czują oni lęku przez obcym kapitałem, są
lepiej przygotowani, wykazują większą zdolność do
konkurencji i akceptowania zmian w otoczeniu. Są
otwarci na przyjmowanie inwestycji zagranicznych
i wiążą z nimi nadzieję na znaczną poprawę swojej
pozycji oraz sytuacji przedsiębiorstw i kraju.

Przyjmując i zachęcając inwestorów
zagranicznych Polska napotyka silną konkurencję

Inwestycje zagranicznew Polsce, B. Durka, op. cit. s. 78.

Rozdział II

w gospodarce światowej. O inwestycje zagraniczne
zabiegają kraje wysoko rozwinięte, kraje
rozwijające się, w tym szczególnie o szybko
rozwijających się rynkach.

W ostatnich latach Polska była coraz
częściej oceniana jako najatrakcyjniejszy kraj do
inwestowania spośród krajów Europy Środkowo -
Wschodniej.

Tabela 5 przedstawia wielkość zagranicznych

inwestycji bezpośrednich napływających do krajów
naszego regionu w latach 1991 - 1995.

Tabela 5

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w wybranych krajach

Europy Środkowo - Wschodniej w latach 1991 - 1995

(w mln USD)

Kraj

1991

1992

1993

1994

1995

1995 (%)

Czechy - -

568

862

500

20,0

Węgry

1 462 1 479

2 350

1 114

3 500

27,4

Polska

291

678

1 715

1 875

2 510

20,0

Słowacja - - 199 203 250 2,0
Słowenia - 111

113 84 150 0,6

CEFTA
razem

3 260

4 832

4 084

8 910

WŚW
razem

3 657

6 600

6 603

12 757

100

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Inwestycje

zagraniczne - szanse i zagrożenia, praca zbiorowa pod redakcją

B. Durka, op. cit., s. 69.

Z roku na rok następuje ugruntowanie się

pozytywnych opini o stabilnym inwestowaniu
w naszym kraju. W rezultacie zwiększa się nasza
atrakcyjność dla inwestorów zagranicznych.

Inwestycje zagraniczne w Polsce, praca zbiorowa pod redakcją

B. Durka, op. cit., s. 13.

Por.: Inwestycje zagraniczne w Polsce, praca zbiorowa pod

redakcją B. Durka, op. cit., s. 14.

Rozdział II

końcem 1995 roku Centrum Badań

Marketingowych „Indicator” przeprowadziło badania
opinii o inwestycjach zagranicznych w Polsce.
Według opinii badanych podstawowym czynnikiem
przyciągającym inwestorów zagranicznych do Polski
jest tania siła robocza oraz duża podaż siły
roboczej.

Niżej podana tabela 6 ilustruje listę
rankingową czynników decydujących o podjęciu
działalności gospodarczej w Polsce przez
inwestorów zagranicznych.

Tabela 6

Czynniki decydujące o podjęciu działalności gospodarczej

w Polsce przez inwestorów zagranicznych w 1997 roku (w %)

Miejsce

Znaczenie czynników

Czynniki

liście

ranking.

bardzo

ważny

średn.

ważny

mało

ważny

niewa

żny

Koszt siły roboczej

60.8

20.8

7.0

10.8

Wielkość polskiego rynku

49.1

21.7

9.1

19.4

Wzrost gospodarczy

18.7

25.4

10.3

14.9

Podaż siły roboczej

44.4

26.4

11.2

17.3

Redukcja kosztów prod. 5

37.2

24.2

11.0

26.7

Gwarancja własności 6

36.1

20.3

12.5

30.0

Bezpieczeństwo prawne

29.0

22.2

17.0

31.0

Korzystne warun. działania 8 28.6

27.7

16.5

26.5

Poziom cen

26.8

30.1

15.5

26.8

Możl. transferu zysków

26.2

25.8

18.0

29.3

Nabycia gruntu, nieruch. 11

25.7

21.3

15.5

36.6

Możl. wycofania kapitału 12

20.0

20.9

20.4

37.0

Dostępność surowców

19.9

22.5

14.9

42.1

System bankowy

17.7

21.2

17.4

49.9

Korzystne warunki ekspor.

17.6

18.2

14.4

49.2

Szanse na członkostwo

UE 16 15.4

17.1

21.5

45.2

Inwestycje zagraniczne - szanse i zagrożenia, praca zbiorowa

pod redakcją J. Rymaryk, J. Brach, AE,Wrocław, 1997, s. 98.

Rozdział II

Stopa inflacji

14.8

21.5

17.5

45.4

Dostęp do kredytów

11.5

15.5

18.8

53.4

Zaopatrzenie w energię 19

11.3

18.8

17.6

51.4

Transport 20

11.2

20.9

20.2

46.8

Dochód narod. na 1miesz. 21 5.9

16.0

21.1

56.1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Inwestycje

zagraniczne - szanse i zagrożenia, praca zbiorowa pod redakcją

J. Rymaryk, J. Brach, op. cit., s. 95.

Zatem czynniki wskazywane jako ważne

to: wartość zasobów ludzkich (podaż i koszty siły
roboczej), relatywnie niskie koszty produkcji,
stabilność sytuacji politycznej i gospodarczej
oraz, jak sądzę, mało dotychczas doceniany
czynnik w Polsce - wielkość polskiego rynku.
Chrakterystyczne jest, że pośród wszystkich
czynników nie wymienione jest korzystne położenie
Polski w centrum Europy.

2.5 Bariery bezpośrednich inwestycji zagranicznych

Oceniając ekonomiczne warunki działania
przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego
w Polsce, GUS przeprowadził badanie inwestorów
zagranicznych. Systematycznym badaniem objęto
ponad 2 tys. przedsiębiorstw krajowych i około
150 firm z udziałem kapitału zagranicznego. Były
to głównie duże i średnie firmy.

przeprowadzeniu

badań przedsiębiorstw,

stwierdzono istotne różnice w ocenach między
przedsiębiorstwami z kapitałem

zagranicznym

i przesiębiorstwami krajowymi. W działalności
przedsiębiorstw wyodrębniono następujące typy

Rozdział II

barier: popytowe, podażowe,

finansowe

i systemowe.

◊ bariery popytowe - są mniej dokuczliwe dla firm

zagranicznych niż dla przedsiębiorstw
krajowych. Firmy zagraniczne mniej obawiały się
konkurencji ze strony importu, jednak bariera
niedostatecznego popytu zagranicznego jest dla
nich silniej odczuwana. Może to świadczyć
o tym, że oferta rynkowa firm zagranicznych
jest bardziej atrakcyjna dla rynku krajowego
niż dla rynku zagranicznego, na którym jest już
dobrze znana.

◊ bariery podażowe - są na ogół mniej dotkliwe

dla przedsiębiorstw zagranicznych niż dla
przedsiębiorstw krajowych. Zwłaszcza w zakresie
ocen stopnia nowoczesności parku maszynowego
przewaga tych pierwszych jest zdecydowana.
Natomiast brak wykwalifikowanych pracowników
jest równie dokuczliwy dla obu grup
przedsiębiorstw.

◊ bariery finansowe - podobnie jak dwie pierwsze,

są mniej odczuwalne przez obcy kapitał.
Podmioty z udziałem kapitału zagranicznego mają
wyraźnie mniej kłopotów z uzyskaniem kredytów
na korzystnych warunkach. Mniej uciążliwe jest
dla nich także obciążenie budżetowe.

◊ bariery systemowe - nie są jednoznacznie

oceniane przez badane grupy podmiotów. Z jednej
strony, przedsiębiorstwa z udziałem kapitału

Rozdział II

zagranicznego nie mają szczególnych kłopotów
z realizacją procesu inwestycji, ale z drugiej
strony dużo gorzej niż ogół podmiotów oceniają
stan przepisów prawnych. Być może jest to
subiektywny efekt szoku adaptacji do prawa
polskiego. Na pewno jednak jest to także
sygnał o potrzebie poprawy istniejącego stanu
rzeczy w tej materii.

Spora grupa inwestorów zagranicznych jako

najważniejszą barierę inwestowania w Polsce
postrzegała jeszcze nie tak dawno niestabilność
polityczną. Przejawy destabilizacji sytuacji
politycznej, spory o politykę gospodarczą
i wdrażane instrumenty finansowe mogłyby wpłynąć
na kształtowanie się niekorzystnego wizerunku
naszego kraju i zmniejszyć naszą atrakcyjność dla
inwestorów zagranicznych.

Jednakże ostatnie dwa, trzy lata pokazały,
że pomimo zmiany rządu, parlamentu - jednym
słowem - zmiany polityki państwa nie zmienia się
polityka gospodarcza. Relatywnie dobre wyniki
gospodarcze wskazują, że nasz kraj pozostaje
nadal atrakcyjny dla kapitału zagranicznego.

Inwestorzy

zagraniczni

oceniając czynniki

zniechęcające do inwestowania w Polsce
eksponowali niespójny i niestabilny system
prawny, niekorzystną dla inwestorów zagranicznych
politykę celną, duże ryzyko inwestycyjne,
konflikty społeczne,

powolne

tempo

i niewystarczający zakres reform gospodarczych,
nadmierne roszczenia związków zawodowych.

Por.: Inwestycje zagraniczne w Polsce, prac zbiorowa pod

redakcją B. Durka, op. cit., s. 12.

Rozdział II

Utrzymująca się od 1994 roku dynamika wzrostu
polskiej gospodarki zadecydwała o lepszej pozycji
Polski na listach porównujących atrakcyjność
inwestowania.

Oceniając Polskę inwestorzy zagraniczni
skarżą się na biurokrację. Stwierdzono, że
w naszym kraju nie ma zadawalającej regulacji
prawnej dotyczącej inwestycji zagranicznych.

Inwestycje zagraniczne w Polsce, prac zbiorowa pod redakcją

B. Durka, op. cit., s. 116.

Rozdział III

Rozdział III

Znaczenie bezpośrednich inwestycji

zagranicznych dla kraju przyjmującego

na przykładzie Polski.

3.1 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a wzrost
gospodarczy

Efektywny przebieg transformacji polskiej

gospodarki, podobnie jak i innych, przechodzących
od gospodarki planowanej do rynkowej (np. Czechy,
Węgry), warunkowany jest w dużej mierze przez
charakter wdrażanej koncepcji otwierania rynku.

Najogólniej można przyjąć, że u podstaw
koncepcji otwierania gospodarki każdego kraju
tkwi założenie o wzrastającym wpływie otoczenia
na jej rozwój. Podstawowym zaś wyznacznikiem
otwierania gospodarki jest nadrzędne
uwzględnienie w polityce inwestycyjnej podaży
i popytu zagranicznego, szerzej zaś patrząc -
kierunków rozwoju gospodarki światowej. Oznacza
to, że otwieranie gospodarki nie następuje
automatycznie w wyniku zaistniałych zmian
politycznych. Te ostatnie stanowią jedynie
wyjściową przesłankę dla efektywnego przebiegu
procesu otwierania gospodarki, który w swej
istocie ekonomicznej jest determinowany przez
przesłanki natury ekonomicznej, technicznej,
technologicznej kształtujące politykę gospodarczą

Rozdział III

państwa i jej integralną część - zagraniczną
politykę ekonomiczną.

Teoretyczna

więc istota procesu otwierania

gospodarki sprowadza się do wiązania kierunków
rozwoju danej gospodarki z kierunkami rozwoju
gospodarki

światowej poprzez odpowiednie

kształtowanie procesów inwestycyjnych
wykorzystując w tym celu powiązania handlowe,
produkcyjne i naukowo - techniczne, którym
kształt nadaje zagraniczna polityka ekonomiczna
państwa.

W pierwszej fazie transformacji gospodarczej

jako zjawisko prawidłowe należy uznać
proimportowy

typ

otwierania

gospodarki

i towarzyszącą mu nadwyżkę importową
wykorzystywaną na cele rozwojowe zarówno przez
fakt pozytywnego jej wpływu na poziom akumulacji
jak i odpowiednią strukturę dóbr będących
w dyspozycji danej gospodarki. W praktyce powinno
to więc oznaczać preferowanie rozwoju takich
powiązań z zagranicą, które będą sprzyjać przede
wszystkim zwiększaniu dóbr inwestycyjnych
przeznaczonych głównie na zaspokajanie
modernizacyjnych potrzeb gospodarki. Od samego
jednak początku podstawowym warunkiem efektywnego
przebiegu proimportowego otwierania gospodarki
jest wiązanie importu z eksportem, głównie
w ramach różnych form współpracy produkcyjnej,
w tym zwłaszcza w ramach m.in. takich inwestycji
bezpośrednich, które kreują zdolności eksportowe.
Wynika to z wymogu stwarzania trwałych warunków

K. Starzyk, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a handel

zagraniczny Polski, AE, Kraków, 1997, s. 2.

Rozdział III

dochodzenia do równowagi wewnętrznej
i zewnętrznej gospodarki przy stale wzrastającym
imporcie.

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne
odgrywają podstawową rolę w transformacji każdej
gospodarki poprzez fakt, że w istotnej mierze
determinują one jej działalność inwestycyjną.
Wynika to z: niedostatecznego poziomu
oszczędności gospodarstw domowych, niewielkich
rozmiarów reinwestowanego zysku przedsiębiorstw
sektora prywatnego oraz publicznego
(przedsiębiorstwa państwowe są na ogół
deficytowe), a także ograniczonych możliwości
inwestycji z budżetu. W takiej sytuacji istotna
rola w finansowaniu inwestycji musi przypadać
oszczędnościom zewnętrznym, w tym głównie
w ramach bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
Im większe będą rozmiary tych inwestycji, tym
większe będzie ich oddziaływanie na tempo wzrostu
gospodarki i zmiany jej struktury, na dynamikę,
poziom i strukturę produkcji, usług, rynek pracy,
potencjał innowacyjny, eksport, a w konsekwencji
na jej konkurencyjność.

W roku ubiegłym produkt krajowy brutto

wzrósł prawie o 6%, a realnie w stosunku do 1989
roku był wyższy o około 9%. O 22% wzrosły
w cenach porównywalnych nakłady inwestycyjne,
a w stosunku do 1990 roku były wyższe o ponad
52 %. Na takie tempo inwestowania miał głównie

Por.: jw.

Por.: jw., s. 3.

Por.: jw.

Rozdział III

wpływ dynamiczny wzrost transferu obcych
kapitałów inwestycyjnych.

Wzrost gospodarczy rzędu 6% i start rozmów

zjednoczeniowych z Unią Europejską, to dobra
zachęta dla zagranicznego kapitału. „To kraj
bezpiecznych inwestycji”, twierdzi Gerald Hines
z amerykańskiej firmy deweloperskiej, która
planuje wybudowanie w Warszawie 40 tys. m

powierzchni biurowej. Liczy się na 25% zysk,
podczas gdy w całej Europie Środkowo - Wschodniej
zysk ten ocenia się na 12%.

Bezpośrednie

inwestycje

zagraniczne

w procesie transformacji polskiej gospodarki
niosą za sobą nie tylko korzyści bezpośrednie
(związane ze wzrostem akumulacji, produkcji,
eksportu, zatrudnienia oraz ze znajdowaniem
środków na restrukturyzację gospodarki), ale
także korzyści pośrednie - być może nawet
ważniejsze - określane mianem spill over.
Kategoria spill over występuje nie tylko na
poziomie przedsiębiorstw, lecz przede wszystkim
na poziomie branż, gałęzi, działów, sektorów czy
całej gospodarki. Czynnikami, które determinują
popyt na owe spill over to przede wszystkim luka
technologiczna i edukacyjna oraz menedżerska,
a także w dużym stopniu zapotrzebowanie na
kapitał potrzebny dla restrukturyzacji gospodarki
i podwyższenia jej konkurencyjności.

A. Chmielewski, „Stabilne inwestowanie”, Polityka, 1998.

Na podst. „Financial Times”, Mogło być lepiej, Rynki

zagraniczne, nr 72, 1998.

K. Starzyk, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a handel

zagraniczny Polski, op. cit., s. 6.

Rozdział III

3.2 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a zatrudnienie
i wynagrodzenia

Wpływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich
na zatrudnienie warto rozpatrywać

zarówno

w aspekcie ilościowym, jak również edukacyjnym
i dotyczącym wydajności pracy. W końcu 1995 roku
w przedsiębiorstwach z udziałem kapitału
zagranicznego zatrudnionych było 495 tys. osób -
co stanowiło około 10,1% ogółu zatrudnionych
w przedsiębiorstwach w Polsce oraz 4,4% ogółu
zatrudnionych w gospodarce narodowej.

Dla

porównania, w 1993 roku przedsiębiorstwa te
zatrudniały 374 tys. osób, tj. 7% ogólnego
zatrudnienia w przedsiębiorstwach oraz 3,3% ogółu
zatrudnionych w gospodarce narodowej.

Wydajność pracy w przedsiębiorstwach
z udziałem kapitału zagranicznego jest znacznie
wyższa od średniej krajowej. Ilustrują to wyższe
przychody

jednego

zatrudnionego,

które

w przedsiębiorstwach z udziałem kapitału
zagranicznego w 1995 roku były prawie dwukrotnie
wyższe od średniej krajowej. Jest to możliwe -
z jednej strony - dzięki lepszej organizacji
pracy i systemowi szkolenia, a z drugiej strony
dzięki wyższemu poziomowi technologicznemu
przedsiębiorstw z udziałem kapitału
zagranicznego.

Z ogólnej liczby 495 tys. około 90% przypadało na działalność

gospodarczą, w tym na produkcję 36%, na handel i naprawy 34%

oraz obsługę nieruchomości 10%.

Por.: K. Starzyk, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a

handel zagraniczny Polski, op. cit., s. 4.

K. Starzyk, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a handel

zagraniczny Polski, op. cit., s. 4.

Rozdział III

W 1996 roku spółki z udziałem kapitału

zagranicznego zatrudniały blisko 526 tys. osób,
co stanowiło 4,6% całego

zatrudnienia

w gospodarce narodowej. Zwiększa się też przewaga
firm z kapitałem zagranicznym pod względem
wydajności

pracy,

mierzonej

przychodami

w przeliczeniu na 1 pracownika. W 1996 roku
wydajność pracy w tych firmach była dwukrotnie
wyższa od przeciętnej dla ogółu podmiotów
gospodarki narodowej.

Wejście kapitału zagranicznego w pierwszym
okresie jego działalności nie pozwala jeszcze na
jednoznaczną opinię o aktywizacji lokalnych
zasobów pracy. Z pięciu badanych
przedsiębiorstw

w dwóch zatrudnienie wzrosło,

w dwóch spadło, zaś w jednym pozostawało na
stabilnym poziomie. Łączny bilans zwolnień
i przyjmowania nowych pracowników jest jednak
pozytywny. Zatrudnienie ogółem we wszystkich
badanych przedsiębiorstwach wzrosło w stosunku do
stanu przed pojawieniem się zagranicznych
właścicieli o 1,6%.

Nieodłącznym elementem polityki zatrudnie-
niowej jest polityka kształtowania wynagrodzeń.
Generalnie w przedsiębiorstwach, w których miały
miejsce redukcje w zatrudnieniu, były zarazem
wyższe przeciętne wynagrodzenia. W stosunku do
przeciętnych wynagrodzeń brutto w sektorze
przedsiębiorstw na koniec czerwca 1995 roku

I. Wojtulewicz, „Inwestycje zagraniczne”, Rynki zagraniczne,

nr 79, 1998.

Dane według J. Pietrewicz, Wpływ zagranicznych inwestycji

bezpośrednich na rozwój gospodarczy regionów, PAN, Warszawa

1995, s. 43.

Rozdział III

przewyższały ich poziom w granicach ok. 60%.
Jednocześnie występowały przypadki wykorzy-
stywania istniejącego lokalnie dużego nadmiaru
„rąk do pracy” i oferowania niższych stawek
wynagrodzeń. Tam z kolei, gdzie przy umowie
sprzedaży zawarte były czasowe gwarancje
zatrudnienia, przeciętny poziom wynagrodzeń tylko
stosunkowo nieznacznie (o ok. 15%) przewyższał
średnią krajową. Wysokiemu, w stosunku do
średniej krajowej, poziomowi wynagrodzeń
w niektórych przedsiębiorstwach towarzyszył
zarazem relatywnie wyższy wzrost wydajności
pracy. Rezultatem tych procesów, są niskie,
jak na warunki polskiej gospodarki, wskaźniki
pracochłonności przychodów, zawierające się,
według dostępnych danych, w przedziale od 9,2% do
14,3%. Ten ostatni wskaźnik odnosi się przy tym
do przedsiębiorstwa z niewygasłymi jeszcze
gwarancjami zatrudnienia.

Wydaje

się zatem, że polityka płacowo-

zatrudnieniowa firm przejętych przez kapitał
zagraniczny, podporządkowana jest ogólnej
przesłance zwiększenia intensywności
i efektywności wykorzystania czynnika pracy.
Przeważnie wyższy od przeciętnych poziom
wynagrodzeń oznacza większe możliwości nabywcze
zatrudnionych mieszkańców określonego regionu,
stanowiąc pozytywny impuls popytowy dla
producentów dóbr i usług konsumpcyjnych.

Por.: J. Pietrewicz, Wpływ zagranicznych inwestycji

bezpośrednich na rozwój gospodarczy regionów, op. cit., s. 43.

Por.: J. Pietrewicz, Wpływ zagranicznych inwestycji

bezpośrednich na rozwój gospodarczy regionów, op. cit., s. 44.

J. Pietrewicz, Wpływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich

na rozwój gospodarczy regionów, op. cit., s. 44.

Rozdział III

3.3 Wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na
handel zagraniczny i bilans płatniczy

Handel zagraniczny kraju przyjmującego
bezpośrednie inwestycje zagraniczne wykazuje
ścisły związek z tymi inwestycjami. Bezpośrednie
inwestycje zagraniczne mają również istotny wpływ
na bilans płatniczy kraju, w którym są one
dokonywane. Fakt taki odnotowuje się również
w polskim handlu zagranicznym i bilansie
płatniczym.

W 1996 roku wartość eksportu wzrosła o 6,7%

do poziomu 24,4 mld USD podczas, gdy odpowiednie
wskaźniki dla importu wynosiły 27,8% i 37,0 mld
USD. W rezultacie bilans handlowy wykazał saldo
ujemne w wysokości 12,6 mld USD (w 1995 roku 6,2
mld USD). Za zaistniałą sytuację w bilansie
handlowym Polski na pierwszy rzut oka należałoby
obciążyć przedsiębiorstwa z udziałem kapitału
zagranicznego, gdyż 67% tego deficytu tj. 8,4 mld
USD, przypadało właśnie na te przedsiębiorstwa.

Wynikało to stąd, że w 1996 roku eksport
przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego
wyniósł 9,3 mld USD, co stanowiło 38,1% całego
polskiego eksportu (w 1995 roku odpowiednio 7,9
mld USD i 34,7%). Natomiast import
przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego
w 1996 roku wyniósł 17,7 mld USD tj. 47,7%

K. Starzyk, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a handel

zagraniczny Polski, op. cit., s. 6.

Rozdział III

importu ogółem (w 1995 roku odpowiednio 12,2 mld
USD i 42,1%). Do nieco jednak odmiennych wniosków
dojść można, jeśli głębiej zanalizuje się ten
problem.

Jeżeli bowiem porówna się tempo wzrostu
eksportu firm z kapitałem zagranicznym z tempem
wzrostu firm wyłącznie o polskim kapitale, to
okaże się, że o przyroście eksportu w 1996 roku
decydowały przedsiębiorstwa z kapitałem
zagranicznym. Tempo wzrostu ich eksportu wynosiło
17,4% podczas gdy przyrost eksportu polskich
przedsiębiorstw wynosił zaledwie 1,1%. Relatywnie
wyższego tempa wzrostu eksportu przedsiębiorstw
z udziałem kapitału zagranicznego należy
oczekiwać w następnych latach. To relatywnie
większe proeksportowe nastawienie przedsiębiorstw
z udziałem kapitału zagranicznego wynika
niewątpliwie z wyższego poziomu międzynarodowej
konkurencyjności tych przedsiębiorstw aniżeli
przedsiębiorstw o wyłącznie polskim kapitale.
Składa się na to przede wszystkim wyższy poziom
technologiczny ich produkcji i związana z nim
wyższa jakość i nowoczesność produkcji, a ponadto
łatwiejszy często dostęp do rynków zagranicznych,
a także stosowanie nowoczesnego marketingu. One
też charakteryzują się wyższą wydajnością
pracy.

każdym rokiem firmy z udziałem kapitału

zagranicznego coraz aktywniej włączają się w
handel zagraniczny. Wśród podmiotów z kapitałem

Por.: K. Starzyk, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a

handel zagraniczny Polski, op. cit., s. 6.

K. Starzyk, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a handel

zagraniczny Polski, op. cit., s. 6.

Rozdział III

zagranicznym, uczestniczących w wymianie
handlowej z zagranicą, występują zarówno
producenci - eksporterzy, importujący na potrzeby
produkcji krajowej oraz produkcji kierowanej na
eksport, jak i firmy pośredniczące w eksporcie
i imporcie. W ubiegłym roku łączna wartość
eksportu spółek z kapitałem zagranicznym wyniosła
11 mld USD. Rośnie też import tych firm.
W ubiegłym roku kupiły one towary wartości 21,1
mld USD.

Jak wynika z raportu IKCHZ znaczne
zapotrzebowanie na import firm z kapitałem
zagranicznym wynika z modernizacji ich potencjału
produkcyjnego, co wpływa na zwiększenie importu
inwestycyjnego. Jednocześnie rosnąca produkcja
tych przedsiębiorstw wpływa na zwiększenie popytu
na import zaopatrzeniowy. Poprawia się też wynik
finansowy spółek, w tym wskaźniki rentowności
kapitału i majątku. Świadczy to o efektywniejszej
gospodarce zasobami i środkami finansowymi na tle
podmiotów z kapitałem polskim.

Z roku na rok maleje udział importu

zaopatrzeniowego, zwiększa się natomiast import
konsumpcyjny i inwestycyjny. W imporcie
konsumpcyjnym dominują wyroby przemysłu
elektromaszynowego, spożywczego,

lekkiego

i chemicznego. Rośnie import inwestycyjny. Jest
to import wyrobów przemysłu elektromaszynowego

I. Wojtulewicz, „Inwestycje zagraniczne”, Rynki zagraniczne,

nr 79, 1998.

Por.: jw.

Rozdział III

i metalurgicznego, mineralnego, drzewno -
papierniczego oraz produktów rolnictwa.

3.4 Bezpośrednie inwestycje zagraniczny a transfer
technologii

Inwestorzy zagraniczni od momentu
przejmowania zakładów rozpoczęli wprowadzanie
istotnych zmian technologicznych w produkcji.
Zainstalowano nowe maszyny i zatrudniono ekipy
specjalistów zachodnich, którzy pracowali nad
unowocześnieniem produkcji, podnoszeniem
wydajności pracy, a także szkolili polskich
pracowników na wszystkich szczeblach
przygotowując ich do podjęcia nowej produkcji.
Prowadzono też kursy zawodowe, kursy językowe,
zastosowania komputerów, bhp, itp.

Dla wielu wykształconych, młodych
pracowników stworzono niezwykłą szansę poznania
produkcji na najwyższym, światowym poziomie.
Obcowanie z nowoczesnymi maszynami, świetną
organizacją pracy, nauką języków obcych, pozwala
wielu z nich zyskać kwalifikacje nie tylko do
wykorzystania w tym, konkretnym zakładzie, ale
i w innych tej branży w Polsce i w świecie.

Tempo wprowadzanych zmian i innowacji dla

części pracowników jest zabójcze. Tylko młodzi

PAP, „Więcej na inwestycję i konsumpcję”, Rynki zagraniczne,

nr 74, 1998.

Por.: B. Danecka Społeczne aspekty prywatyzacji z udziałem

inwestorów strategicznych: przedsiębiorstwo - społeczność

lokalna, PAN, Warszawa, 1995, s. 59.

Rozdział III

i ci najzdolniejsi, są w stanie podołać
wymaganiom czasów. Starsi, mniej otwarci na
przyjmowanie zmian, tkwiący w swych nawykach
muszą odejść z zajmowanych stanowisk pracy.
Przenoszeni są do prac o mniejszym tempie,
o niższym stopniu złożoności. Rodzi się w nich
uczucie pokrzywdzenia, odsunięcia, niedocenienia.
Pracownicy o wieloletnim stażu mają poczucie
zmarnowanego

życia. W świadomości wielu

pracowników sukcesy produkcyjne zakładu, wzrost
produkcji, rozszerzanie asortymentu, budowa
nowych hal, itp. dokonuje się zbyt dużym kosztem,
kosztem ich życia, ich ambicji.

Jedną z części stosowanych miar
nowoczesności technologii i urządzeń jest ich
wiek. Istnieje pytanie - w jakim stopniu

przedsiębiorstwa z udziałem kapitału
zagranicznego wprowadzając zmiany metod
wytwarzania i technicznego uzbrojenia pracy
przyczyniają się do modernizacji polskiego
przemysłu podwyższając tym samym jego
konkurencyjność.

Przeprowadzone w Polsce badania tych
zależności dla 846 przedsiębiorstw z udziałem
kapitału zagranicznego, wskazują, że w 1995 roku
większość tych przedsiębiorstw (około 63%)
stosowała urządzenia i technologie których wiek
mieścił się w przedziale od 1 roku do 5 lat, przy
czym przeważały technologie sprzed roku. Ponad
jedna czwarta badanych przedsiębiorstw (28,6%)

Por.: B. Danecka, Społeczne aspekty prywatyzacji z udziałem

inwestorów strategicznych: przedsiębiorstwo - społeczność

lokalna, op. cit. s. 59.

Rozdział III

wykorzystywała urządzenie sprzed 10 lat. Według
tych badań proporcjonalnie najwięcej najnowszych
technologii i urządzeń (nie starszych niż rok)
stosują firmy z udziałem kapitału kanadyjskiego
(86,7%), brytyjskiego (71,9%), austriackiego
(70,7%) i amerykańskiego (70,5%). Najnowsze
technologie (sprzed roku) wprowadzają na polski
rynek (rok 1995) inwestorzy zagraniczni
działający w takich branżach jak: informatyka
(94,1%), wydawnictwa i poligrafia (83,3%), hotele
(78,3%) oraz produkcja maszyn i urządzeń
(73,5%).

Wraz z napływem do polskiej gospodarki

kapitału zagranicznego oraz nowoczesnych
technologii nastąpiły korzystne zmiany
technicznego środowiska pracy. Znalazło to
odbicie w takich zmianach tego środowiska, jak
jakość maszyn i urządzeń oraz procesów
technologicznych, wzroście zakresu automatyzacji
i komputeryzacji produkcji, jakości surowców
i materiałów do produkcji a także samych warunków
ekologicznych. Rzutuje to nie tylko na jakość
oferowanych produktów i usług, ale również na
higienę i bezpieczeństwo pracy.

Warto

też podkreślić, że krajowi producenci

dość często wzorują się na wyrobach wprowadzonych
przez inwestorów zagranicznych. Proces
naśladownictwa stał się tym samym nieodłącznym
atrybutem polskiego rynku. Produkty wzorowane na
ofercie zagranicznych inwestorów pojawiają się

Por.: K. Starzyk, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a

handel zagraniczny Polski, op. cit., s. 5.

K. Starzyk, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a handel

zagraniczny Polski, op. cit., s. 5.

Rozdział III

bardzo szybko na rynkach, najczęściej już w ciągu
roku. Zjawisko imitacji poprawia atrakcyjność
krajowych towarów konsumpcyjnych i w rezultacie
rośnie ich udział w rynku. Wzrost towarów
oferowanych przez przedsiębiorstwa zagraniczne
oznacza,

że następują w Polsce procesy

substytucji importu w dziedzinie artykułów
rynkowych dzięki bezpośrednim inwestycjom
zagranicznym, zmniejszając tym samym presję na
bilans handlowy. Dla wielu rodzimych
przedsiębiorstw stwarza to niewątpliwie nowe
możliwości eksportowe.

Por.: jw.

K. Starzyk, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a handel

zagraniczny Polski, op. cit., s. 6.

Zakończenie

Zakończenie

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne mogą być
siłą postępędową zmian w wielu dziedzinach:
w prywatyzacji, mobilizacji kapitału,
pozyskiwaniu nowoczesnej technologii, produkcji
towarów wysokiej jakości na rynek krajowy i na
eksport.

Możliwości przyciągania bezpośrednich
inwestycji zagranicznych są zróżnicowane i zależą
między innymi od takich czynników jak:
zaawansowanie przemian rynkowych (postęp
prywatyzacji), warunki prawne, polityka
podatkowa, poziom usług bankowych, stan
infrastruktury telekomunikacyjnej, poziom
kapitału ludzkiego (menedżerskiego, marketingu
i organizacji, znajomości języków obcych).

Można stwierdzić, że bezpośrednie inwestycje
zagraniczne odgrywają kluczową rolę w gospodarce
państwa przyjmującego. ZIB mają istotny wpływ na
wzrost

gospodarczy,

handel

zagraniczny

i bilans płatniczy takiego kraju. Niosą za sobą
również transfer technologii, przeobrażenia
w dziedzinie telekomunikacji i zastosowania
komputerów.

Jak

wskazują dane zamieszczone w tej pracy,

w Polsce po roku 1989 rośnie znaczenie
bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Z roku
na rok, w bardzo dużym tempie wzrasta ich
wiekość. Coraz więcej firm angażuje swój kapitał

Zakończenie

w naszym kraju i wpływa w ten sposób na jego
rozwój gospodarczy.

Zachodnim inwestorom, Polska jawi się jako

kraj o wciąż polepszjących się warunkach do
dokonywania inwestycji. Wśród byłych państw
socjalistycznych Polska jest państwem obszarowo
największym i ludnościowo

najliczniejszym,

co oznacza potencjalnie zasobny rynek zbytu
i pracy. Położenie między krajami byłego Związku
Radzieckiego i Niemcami daje naszemu kraju
naturalną pozycję w handlu między Wschodem i
Zachodem.

Polska jest krajem atrakcyjnym dla
zachodniego inwestora również dlatego, że jest
krajem narodowościowo jednolitym i szansa
konfliktu etnicznego jest w niej najmniejsza
w całej Europie Środkowo - Wschodniej. Wraz
z krajami grupy wyszechradzkiej Polska ma
największe szanse do wejścia w struktury Unii
Europejskiej na przełomie tego stulecia. Posiada
siłę roboczą, która jest stosunkowo dobrze
wyszkolona oraz jest zasobna w bogactwa
naturalne, które są oceniane przez zachodnich
inwestorów relatywnie wysoko. Posiada też
bezpośredni dostęp do morza.

Lecz jednak poza dodatnimi aspektami
inwestowania kapitał zagraniczny napotyka w
naszym kraju na przeszkody. Zalicza się do nich:
niestabilność polityczną, dysproporcjonalny
rozwój bazy przemysłowej w stosunku do kadry
technicznej i sektora usługowego, słabo
rozwinięty system bankowy, nadal mały szacunek
dla pracy wśród kadry robotniczej.

Zakończenie

W interesie Polski leży prezentacja jej

możliwości adaptacyjnych do potrzeb gospodarki
rynkowej. Wymaga to z kolei znajomości
mechanizmów handlu i biznesu, rozwinięcia
własnych strategii inwestycyjnych, a przede
wszystkim wymiany informacji i doświadczeń,
analizy potrzeb własnych i partnerów,
zrozumienia, że w sferze biznesu międzynarodowego
solidna transakcja jest zawsze oparta na
kalkulacji interesów uczestniczących w niej
stron.

Summary

Summary

Foreign Direct Investment belongs to
fundamental form the flow of capital in the
world’s economy. In these years Foreign
Investment has very dynamic progress. Foreign
Investment has also specific attributes. In one
cause it is desirable by recipient country and
mother country but in other cause there arouses
many fear.

Foreign Direct Investment is worthy of

mention for various reasons:

◊ high dynamic of propgress;

◊ specific attributes;

◊ fact, that not all regions of economy

parcitipate in similar degree in the flow of
Foreign Direct Investment;

This paper touches in theory problems about

Foreign Direct Investment. For the purpose of it,
is to show connection, function and influence
that Foreign Direct Investment exerts on economy
of recipient country this kind of capital.

In the first chapter was shown idea of

Foreign Direct Investment in general, motives of
investment and importance Foreign Investment in
the world’s economy.

In the second chapter was presented Foreign

Direct Investment in Poland: progress and
dynamics in last years, proportions, geography
and branch structure, barrier of investment. It
was shown law regulations in our country as well.

Summary

In the third chapter was discussed
importence Foreign Direct Investment for
recipient country. It was shown connection
beetwen growth of economy, employment and payment
in this country, foreign trade and also
technology.

Spis tabel i wykresów

Spis tabel i wykresów

TABELE

Tabela 1 - Wielkość zagranicznych inwestycji

bezpośrednich w Polsce w latach 1984 - 1997 .. 34

Tabela 2 - Najwięksi inwestorzy zagraniczni

w Polsce w 1997 roku ......................... 36

Tabela 3 - Korporacje międzynarodowe

inwestujące w Polsce - czerwiec 1998 rok ..... 37

Tabela 4 - Inwestycje zagraniczne w

przemyśle polskim w 1997 roku ................ 41

Tabela 5 - Zagraniczne inwestycje

bezpośrednie w wybranych krajach Europy Środkowo
- Wschodniej w latach 1991 - 1995 ............ 44

Tabela 6 - Czynniki decydujące o podjęciu

działalności gospodarczej w Polsce przez
inwestorów zagranicznych w 1997 r. ........... 45

WYKRESY

Wykres 1 - Przyrost wartości światowego GDP

w latach 1995 - 1996 ......................... 19

Wykres 2 - Przyrost wartości światowego

eksportu towarów i usług w latach 1995 - 1996 w
mld USD ...................................... 19

Wykres 3 - Inwestycje zagraniczne w

wybranych krajach w 1996 roku ................ 21

Spis tabel i wykresów

Wykres 4 - Najwięksi inwestorzy zagraniczni

w 1996 roku .................................. 21

Wykres 5 - Inwestycje zagraniczne w Polsce w

wybranych dziedzinach gospodarki w 1997 r. ... 42

Bibliografia

Bibliografia

1.A. Chmielewski, „Stabilne inwestowanie”,

Polityka, 1998;

2.B. Danecka, Społeczne aspekty prywatyzacji z

udziałem inwestorów strategicznych:
przedsiębiorstwo - społeczność lokalna, PAN,
Warszawa, 1995;

3.Dz.U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359;

4.Handel zagraniczny - organizacja i technika,

praca zbiorowa pod redakcją J. Rymarczyka, PWE,
Warszawa, 1996;

5.I. Wojtulewicz, „Inwestycje zagraniczne”, Rynki

zagraniczne, nr 79, 1998;

6.I. Wojtulewicz, „Inwestycje zagraniczne”, Rynki

zagraniczne, nr 79, 1998;

7.Inwestycje zagraniczne w Polsce, praca zbiorowa

pod redakcją B. Durka, Instytut Koniunktur i
Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa, 1995;

8.Inwestycje zagraniczne - szanse i zagrożenia,

praca zbiorowa pod redakcją J. Rymaryk, J.
Brach, AE,Wrocław, 1997;

9.J. Pietrewicz, Wpływ zagranicznych inwestycji

bezpośrednich na rozwój gospodarczy regionów,
PAN, Warszawa 1995;

10.J. Witkowska, Bezpośrednie inwestycje

zagraniczne w Europie Środkowo - Wschodniej,
UŁ, Łódź, 1996;

Bibliografia

11.K. Starzyk, Bezpośrednie inwestycje

zagraniczne a handel zagraniczny Polski, AE,
Kraków, 1997;

12.Międzynarodowe stosunki gospodarcze, praca

zbiorowa pod redakcją A. Budnikowskiego i E.
Kaweckiej - Wyrzykowskiej, PWE, Warszawa, 1996;

13.Na podst. „Financial Times”, Mogło być lepiej,

Rynki zagraniczne, nr 72, 1998;

14.PAP, „Więcej na inwestycję i konsumpcję”,

Rynki zagraniczne, nr 74, 1998;

15.Rett R. Ludwikowski, Regulacje handlu i

biznesu międzynarodowego, Dom wydawniczy ABC,
Warszawa, 1996;

16.Status of Foreign Direct Investment in Poland

at the End of 1997 - data of PAIZ;

17.Status of Foreign Direct Investment in Poland

at the End of June 1998 - data of PAIZ;

18.T. Pyka, K. Marcinek, H. Szkaradkiewicz, Zarys

ekonomiki i organizacji procesu inwestycyjnego,
AE, Katowice, 1979;

19.The List of Major Foreign Investors in Poland

at the End of June 1998 - data of PAIZ;

20.W. Zysk, Konkluzje Światowego Raportu

Inwestycyjnego UNCTAD (World Investment Report
1997), AE, Kraków, 1998;

21.Współczesna gospodarka światowa, praca

zbiorowa pod redakcją A. B. Kisiel - Łowczyc,
Uniwersytet Gdański, 1997;

22.Z. Olesiński, Inwestycje zagraniczne - szanse

i zagrożenia, AE, Wrocław 1997;

Document Outline

Wstęp
Rozdział IBezpośrednie inwestycje zagraniczne - ich
Rozdział IIBezpośrednie inwestycje zagraniczne w P
Rozdział III Z
Zakończenie
Summary
Spis tabel i wykresów
Bibliografia

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
bezposrednie inwestycje zagraniczne w polsce
bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce, makroekonomia
Największe bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce w 2009 roku, ekonomia, 2 rok, Finanse przeds
Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne, ekonomia, 2 rok, Finanse przedsiębiorstwa, BIZ w Polsce
Bezpośrednie Inwestycje Zagranicznee1, ekonomia, 2 rok, Finanse przedsiębiorstwa, BIZ w Polsce
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne, Ekonomia, Studia, II rok, Międzynarodowe stosunki gospodarcze,
WYKRES BezpoÂrednie Inwestycje zagraniczne w Polsce, Ekonomia, Studia, II rok, Międzynarodowe stosun
Inwestycje zagraniczne, Z procesem wchodzenia nowych podmiotów na rynek jest związane pojęcie bezpoś
Inwestycje Zagraniczne w Polsce, Materiały PSW Biała Podlaska, MSG - ćwiczenia
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne
INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE 1
Inwestycje zagraniczne w Polsce - odpowiedzi MSG, Materiały PSW Biała Podlaska, MSG - ćwiczenia
3) EB Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne, WSE notatki
Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne, Studia
Danuta Golik Bezporednie inwestycje zagraniczne w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem konkurencyjn
Nytko Marcin Znaczenie bezpośrenich inwestycji zagranicznych dla rozwoju gospodarczego Podkarpacia
Polska polityka zagraniczna oraz jej wpływ na politykę

więcej podobnych podstron

Bartłomiej Kościółek Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce rola i wpływ na gospodarkę kraju przyjmującego

Document Outline