Trudności w pracy nauczycielskiej

w relacjach z wychowankiem

,,Tak jak dobry poeta to poeta

czytany, tak dobry nauczyciel

to nauczyciel szanowany.’’

Autorytet nauczyciela

Związany jest głównie z jego głęboką wiedzą i znajomością spraw

młodzieży, wyraża się najpełniej w życzliwym stosunku do uczniów,

zrozumieniu ich pragnień i dążeń, a więc na gruncie nie oficjalnego

programu nauczania, lecz relacji nieformalnych.

Nauczyciel, który odnosi się z szacunkiem do dzieci, traktuje je

poważnie, interesuje się ich sprawami i troskami, cieszy się

znacznie większym autorytetem niż nauczyciel "formalista".

Bezpośredniość i takt względem młodzieży, wyrozumiałość dla jej

przeważnie niegroźnych wybryków to czynniki warunkujące

uznanie jego autorytetu przez uczniów. Oddziaływanie

wychowawcze takiego nauczyciela nie będzie oparte na prestiżu

jego stanowiska, żądaniu ślepego posłuszeństwa, wymuszaniu

podporządkowania się i podkreślaniu swojej wyższości nad

uczniem. Taki nauczyciel nie sprawuje władzy, lecz współdziała z

uczniami.

Nauczyciel powinien znać ucznia, a

więc odbiorcę.

Uczeń to jednostka mająca własne doświadczenia i określone

umiejętności. Stąd ważna jest nie tylko gruntowna wiedza z

zakresu nauczanego przedmiotu. Wyniki w nauce nie zależą

wyłącznie od ucznia ani od nauczyciela, lecz od ich wzajemnej

współpracy i współdziałania. Nauczyciel, który nie udaje, że

wie wszystko, lecz podaje wiadomości rzetelnie i na

odpowiednim poziomie, rozwija bądź wzmacnia motywacje

uczniów, ukazuje tym samym swą dobrą wolę, chęć szczerej

pomocy. Tylko dzięki osobowym odniesieniom o charakterze

nieformalnym nauczyciel może dowieść, że jego celem nie

jest wytykanie błędów i upokarzające odsłanianie niewiedzy

podopiecznych, lecz ich wszechstronny rozwój, zaspokajanie

naturalnej ciekawości i pragnienia wiedzy.

,,Nauczyciel to ktoś, kto ułatwia

przejście innym, sam pozostając w

miejscu.’’

Każdego należy traktować sprawiedliwie. Nie należy wybierać

faworytów ponieważ inne osoby mogą poczuć się urażone i

niepotrzebne. Poprzez to zmieni się stosunek do nauczyciela.

Wzajemne kontaktowanie się między sobą powinno być

pozbawione uprzedzeń, a także warto starać się nie kierować

emocjami.

Nauczyciel jest zobowiązany do stawiania określonych wymagań

w stosunku do uczniów. Nie mogą być one zbyt wysokie dla

uczniów słabszych, ponieważ nie poradzą z tym sobie

edukacyjnie. Mogą przestać lubić nauczyciela i zajęcia. Wobec

uczniów bardziej uzdolnionych wymagania powinny być wyższe,

aby nie zmarnować ich talentu. Należy pozwolić i pomagać im w

rozszerzaniu wiedzy. Nauczyciel, od początku procesu

nauczania, zobowiązany jest do zapoznania się z możliwościami

uczniów i zapewnieniem im dogodnych warunków.

Dialog między nauczycielem a uczniami jest bardzo

ważny. Dający pozytywne rezultaty

  Konflikty nauczyciel-uczeń zdarzają się dosyć często. Ważniejsze

jest jednak to, jak je rozwiązać, niż skupiać się na nich.

Nauczyciele często nie skupiają się na rozwiązaniu sporów, lecz na

pokazaniu uczniom swojej wyższości. Traktują to jako grę. Walczą o

władzę. Uczniowie traktują ich jak wrogów. Ginie tu wzajemny

szacunek i współpraca. Uczeń nie ma poparcia. Przychodzi

zestresowany na zajęcia w obawie o otrzymaniu niskiej oceny,

ponieważ nauczyciel chce się na nim zemścić. Również z tego

samego powodu może unikać zajęć.

   Zachowania destruktywne nauczyciela, np. krzyk, groźba, kpina,

obraza mają powstrzymać ucznia od  działań, których nie akceptuje

wychowawca. Jednak są one czynnikiem zniechęcającym do

działania i nauczyciela, a także ucznia. Kiedy nauczyciel zachowuje

się obojętnie wobec ucznia, nie budzi zainteresowania,

wychowanek może odebrać to jako niechęć do siebie.

Zbigniew Zaborowski wyróżnił następujące formy relacji

między nauczycielami a uczniami:

- relacje o charakterze stymulatywnym- nauczyciel traktuje

uczniów jako współpartnerów, darzy ich życzliwością i zaufaniem;

akceptuje uczniów, stosuje częściej nagrody niż kary, nawiązuje

przyjazne i bliskie, aczkolwiek nie nazbyt poufałe, stosunki z

wychowankami; stara się podwyższyć samoocenę i wiarę w siebie

uczniów sprawiających trudności wychowawcze;

- relacje rzeczowe- nauczyciel wykonuje poprawnie swoje

obowiązki dydaktyczne i wychowawcze; sprawiedliwie ocenia

uczniów według przyjętych z góry racjonalnych kryteriów; jego

stosunki z uczniami są „oficjalne”: nie wnika w ich osobiste

problemy i trudności, nie nawiązuje z nimi bliższych kontaktów;

- relacje obojętne- nauczyciel nie interesuje się ani wynikami

pracy uczniów, ani ich indywidualnymi problemami; nie troszczy

się o ich rozwój umysłowy czy społeczny; jego ingerencja w życie

klasy ogranicza się do spraw wyjątkowych;

- relacje konfliktowe- między nauczycielem a uczniami trwa

ustawiczna walka; nauczyciel narzuca decyzje i poglądy, stosuje

surowe sankcje; przewaga kar nad nagrodami jest wyraźna;

uczniowie czują się stale zagrożeni.

Typy osobowości

nauczycieli

H.H.Anderson wyróżnił nauczycieli:

-dominujących (władczych, apodyktycznych)

-integrujących.

Stosunek dominujący nauczyciela do uczniów cechuje przewaga kar oraz

rozkazów, pouczeń, zakazów itp. Nauczyciel władczy nie respektuje

indywidualności ucznia, jego przyzwyczajeń, poglądów i życzeń. Taki

stosunek jest niekorzystny z wychowawczego punktu widzenia, wywołuje

bowiem u dzieci poczucie niepewności, brak równowagi emocjonalnej,

wpływa ujemnie na koncentrację uwagi i realizację celu, a ponadto może

sprzyjać zachowaniom agresywnym wobec rówieśników.

Stosunek integrujący wiąże się z postawą demokratyczną nauczyciela, z

szanowaniem przez niego indywidualnych własności ucznia.

Oddziaływania wychowawcze są wówczas skuteczne, zwłaszcza jeżeli

nauczyciel potrafi współdziałać z uczniami. Sposób kierowania klasą

wpływa na stosunki między nauczycielem a uczniami. Mogą one dotyczyć

całego zespołu klasowego lub poszczególnych uczniów.

Trudności w pracy nauczycielskiej –

trudności w relacjach z rodzicami

Każdy z rodziców doprowadzając swoje dziecko do instytucji

edukacyjnej - szkoły, zawiera pewną transakcję społeczną między
nim a nauczycielem, co przekłada się na pewien rodzaj usługi,
którą rodzic otrzymuje od nauczyciela.

Omawiając problem wychowania rozumiemy, że kształtowanie

dobrych cech u młodego człowieka wymaga wielkiego wysiłku i
nakładu pracy, a jednocześnie dobrej współpracy ze strony szkoły
w relacji z domem rodzinnym.

Zrozumiałym jest, że różna jest perspektywa widzenia nauczyciela i

rodzica, w zależności od pełnienia odrębnych ról i uczestniczenia
w życiu szkoły, może więc mieć to wpływ na powstawanie
konfliktów.

Główną przyczyną powstawania trudności w relacjach nauczyciel –

rodzic są oczekiwania rodziców w stosunku do szkoły. Zdarza się,
że niezadowolony z ocen dziecka zarzuca nauczycielowi brak
kompetencji, niesprawiedliwe traktowanie, złe funkcjonowanie
klas, szkoły.

Typy konfliktowych rodziców

Rodzic prezentujący zachowanie wrogie jest nieprzyjaźnie

nastawiony wobec wszystkich, niezadowolony z wyników
pracy i funkcjonowania klasy, czuje się urażony. Praca z takim
rodzicem jest trudna, zamiast owocnej dyskusji o postępach
dziecka, przeradza się w odpierającą atak kłótnię.

Innym typem rodzica z którym możemy się spotkać w naszej

pracy wychowawczej jest rodzic - wiedzący wszystko. Osoba
taka wie dokładnie, jaką metodą powinno być nauczane jego
dziecko i nie ma oporów, żeby narzucać nauczycielowi swój
sposób myślenia i działania. Często sugeruje, że jego dziecko
umie wszystko, a pojawiające się kłopoty, są personalnymi
błędami nauczyciela, bądź szkoły. Tacy rodzice mają
tendencję do wywierania presji, ważne jest jednak, że mają
oni często do przekazania także wiele ważnych informacji i
cennych spostrzeżeń. Właściwą strategią postępowania w
takich przypadkach nie powinno być odpieranie ataków,
licytowanie się, ale próba włączenia rodzica w proces
edukacji dziecka.

Kolejnym typem rodzica są osoby, które oczekują od innych

respektowania zasad uznawanych przez niego za słuszne, brak
zrozumienia ze strony nauczyciela może powodować uogólnione
narzekania. Bywa często, że uskarżający się rodzice mogą
wskazywać na rzeczywiście ważne problemy, dlatego należy
spróbować włączyć rodzica w realizację określonego zadania,
aktywność własna pozwoli mu z jednej strony na zmienienie tego,
co mu się nie podoba, z drugiej zaś na przekonanie się o
trudnościach, jakie na to nie pozwalają.

Liczną grupę rodziców, z którymi przychodzi się spotykać w szkole,

są rodzice nieśmiali. Najczęściej są osobami cichymi, nie
podejmują zazwyczaj inicjowanej przez nauczyciela rozmowy, nie
wyrażają swoich oczekiwań. Niektórzy z nich są po prostu
rzeczywiście nieśmiali. Jednak inni nie współpracują z innych
przyczyn. Które należałoby poznać. Wycofującemu się z kontaktu
rodzicowi należy stworzyć warunki zapewniające poczucie
bezpieczeństwa, ośmielenie i zachęcenie.

Recepta na dobrą współpracę z

rodzicami i opiekunami dzieci to:

• nie uważać, że zawsze mamy rację i że wszystko wiemy,
• nie trzymać się kurczowo utartych schemat
• trzeba patrzeć, słuchać, odczuwać i poszukiwać,
• zawsze być gotowym, by pomóc rodzicom rozwiązać problem,
• być szczerym, komunikatywnym i otwartym,
• być elastycznym, otwartym na zmiany i ciekawe propozycje,
• krytykę ze strony rodziców przyjmować i spokojnie

analizować.

Zasady współżycia i

współpracy wśród

nauczycieli

„Układ stosunków międzyludzkich wśród nauczycieli jest nie
tylko

warunkiem

skuteczności

procesu

nauczania

i

wychowania, ale także bezpośrednim instrumentem wpływu
wychowawczego, oddziałującym pozytywnie lub ujemnie na
rozwój dziecka, na kształtowanie jego postaw, przekonań i
poglądów. Cele, jakie sobie stawiają nauczyciele oraz drogi,
którymi do tych celów zmierzają, normy moralne akceptowane
w zawodzie nauczycielskim, układ stosunków międzyludzkich w
procesie nauczania i wychowania to elementy o wyjątkowo
doniosłym znaczeniu dla efektów pracy wychowawczej. Zespół
nauczycielski nie zintegrowany wokół realizacji zadań
wychowania dzieci i młodzieży, a tym bardziej zespół skłócony,
hamuje prace wychowania, osłabia wyniki pracy szkoły.”

Układ stosunków w zespole nauczycielskim
decyduje też w dużym stopniu o pomyślnym
przebiegu procesu adaptacji zawodowej
młodego nauczyciela, jego przystosowaniem
do obowiązków dydaktycznych,
wychowawczych i opiekuńczych, do
współpracy i współżycia z innymi członkami
zespołu nauczycielskiego i wreszcie do
współpracy z rodzicami i opiekunami oraz z
całym otoczeniem społecznym szkoły.

Adaptacja nauczyciela w

szkole:

Proces adaptacji zawodowej młodego nauczyciela jest rozumiany
nie jako bierne przystosowanie się do zastanej rzeczywistości
pedagogicznej i społecznej, jako rezygnacja z własnej wizji tej
rzeczywistości, ukształtowanej na uczelni, ale jako określona forma
przystosowania, która nastawiona byłaby na twórcze
przekształcenie zastanej rzeczywistości zgodnie z celami
wychowawczymi szkoły. „Przez przystosowanie rozumiemy bowiem
zwykle takie zmiany lub modyfikacje postaw i zachowań w
stosunku do wzorców i norm obowiązujących w nowym
środowisku, które umożliwiłyby jednostce skuteczne rozwiązanie
sytuacji konfliktowych i powodzenie w pełnienie nowej roli
społecznej. Zgodnie z rozumieniem tych procesów, chodzi nie tylko
o akceptację pozytywnych elementów środowiska społecznego, ale
również o wpływanie na środowisko w kierunku eliminacji
elementów negatywnych, zmiany ich na bardziej pożądane.”

Pozycja nauczyciela:

Znalezienie właściwego miejsca w

zespole nauczycielskim w
jednakowym niemal stopniu zależy
od samego nauczyciela, jak też od
dyrektora szkoły i zespołu
nauczycielskiego. Na pozycję
młodego nauczyciela w zespole
decydujący wpływ wywierają poziom
i charakter jego przygotowania
zawodowego wyniesionego z uczelni
ora stosunek do wykonywanych
zadań i obowiązków.

Pełne natomiast możliwości pracy młodego nauczyciela
urzeczywistniają się w zespole, w którym panuje
atmosfera

życzliwości,

szczerości,

koleżeństwa,

wzajemnej pomocy, atmosfera sprzyjająca twórczym
poszukiwaniom

coraz

lepszych

rozwiązań

dydaktycznych,

opiekuńczych,

wychowawczych.

Wytworzenie takiej atmosfery zależy od wielu czynników –
od

dyrektora

szkoły,

działalności

kolektywu

nauczycielskiego, właściwiej organizacji pracy w szkole itp.
Decydujący, jak się wydaje, wpływ na wytworzenie takiej
atmosfery pracy mają postawy poszczególnych członków
zespołu nauczycielskiego, obsługi, wnoszenie przez
każdego osobistego wkładu do wytworzenia pożądanego
wzorca kultury pracy, współpracy i współżycia.

Współpraca nauczycieli w klasie

integracyjnej:

Nauczyciele pracujący w klasie integracyjnej pełnią funkcje
równorzędne, w równym stopniu są odpowiedzialni za klasę. Nie
powinno być sztywnego, formalnego podziału zdań. Współpraca
pedagogów powinna dotyczyć wszystkich dziedzin pracy w szkole. W
takiej współpracy niezbędna jest wzajemna akceptacja i ustalenie
wspólnej linii postępowania bowiem wzajemne relacje obojga nauczycieli
wpływają w sposób znaczący na uczniów oraz ich rodziców. Od tej
współpracy w dużej mierze zależy powodzenie istnienia i funkcjonowania
klasy integracyjnej.
Współpraca wychowawców jest tutaj ogromnie ważna. Zdaniem
Burzyńskiej i Domańskiego za najistotniejsze należy uważać ścisłe
trzymanie się przyjętych zasad, wzajemne uzupełnianie się i
współodpowiedzialność za wychowanków. Praca w grupie integracyjnej
wymaga od wychowawców współpracy z całym zespołem terapeutyczno-
wychowawczym tj. psychologiem, logopedą, rehabilitantem ruchowym
oraz ścisłego współdziałania z rodzicami (J. Bogucka 1994, s. 123)

Bardzo istotna jest prawidłowo zorganizowana współpraca
nauczyciela przedmiotu i pedagoga specjalnego. Jakość
współpracy tych nauczycieli decyduje o atmosferze panującej w
klasie oraz uzyskiwanych efektach, zarówno w odniesieniu do
uczniów pełnosprawnych jak i tych o specjalnych potrzebach.

Na pierwszym etapie edukacyjnym ta współpraca dotyczy w
zasadzie tylko dwóch nauczycieli, którzy przez trzy lata dzielą się
odpowiedzialnością za przebieg pracy w klasie. Opracowują
zasady indywidualizacji procesu nauczania, dzielą się wynikami
obserwacji uczniów, dotyczącymi ich możliwości i ograniczeń.
Pracując cały czas razem mogą tworzyć bardzo sprawny duet
edukacyjny w czym wielką pomocą jest ilość czasu jaki spędzają
razem i jaki mogą wykorzystać dzięki temu do doskonalenia
współpracy.

Dziękujemy za uwagę

Prezentację przygotowały

Justyna Skowronek

Aneta Ufniarz

Aneta Szczepańska