Znaczenie postawy

Znaczenie postawy

nauczyciela w

nauczyciela w

zapobieganiu agresji

zapobieganiu agresji

i przemocy dzieci w

i przemocy dzieci w

młodszym wieku

młodszym wieku

szkolnym.

szkolnym.

Renata
Wolińska

Na podstawie materiałów szkoleniowych CBT Warszawa, Centrum

Arruppe Gdynia oraz materiałów

www.przemocwszkole.pl

-

Joanna Węgrzynowska, Agnieszka Milczarek

Zachowania ryzykowne:

Zachowania ryzykowne:

• palenie tytoniu

• picie alkoholu

• zażywanie środków

psychoaktywnych

• wczesna inicjacja seksualna

• porzucanie nauki szkolnej

• ucieczki z domu

• udział w grupach nieformalnych,

sektach

• bulimia, anorexia nervosa

• próby samobójcze

• depresja (smutek, apatia)

• nerwica (lęk)
• zachowania agresywne,

autoagresywne, przestępcze,
przemoc

O zachowaniach

O zachowaniach

agresywnych mówimy

agresywnych mówimy

wtedy, gdy następuje:

wtedy, gdy następuje:

1. Przekroczenie granic drugiej osoby - każdy

ma prawo do nietykalność, godności
osbistej.

2. Intencja skrzywdzenia, wykorzystywanie

przewagi wynikające z osłabienia zdolności
do obrony drugiej osoby.

3. Wyrządzenie szkody materialnej.

4. Wyróżnienie dwóch stron: sprawca – ofiara.

Agresja, przemoc

Agresja, przemoc

fizyczna:

fizyczna:

• bicie
• popychanie, szturchanie
• podcinanie
• wymuszanie pieniędzy
• zamykanie w pomieszczeniach
• niszczenie przedmiotów
• kopanie
• plucie

Agresja, przemoc

Agresja, przemoc

słowna:

słowna:

• przezywanie
• wyśmiewanie
• grożenie
• ośmieszanie
• plotkowanie
• namawianie się
• szantażowanie
• obrażanie

Agresja, przemoc bez

Agresja, przemoc bez

użycia słów i kontaktu

użycia słów i kontaktu

fizycznego:

fizycznego:

• wrogie gesty

• miny

• izolowanie

• odrzucanie

• manipulowanie związkami

przyjaźni

Zachowania

Zachowania

problemowe

problemowe

umożliwiają:

umożliwiają:

• zaspokojenie najważniejszych potrzeb

psychologicznych

• realizację ważnych celów rozwojowych

• radzenie sobie z przeżywanymi

trudnościami

Etiologia

Etiologia

zaburzeń

zaburzeń

zachowań.

zachowań.

Przyczyny tkwiące w

Przyczyny tkwiące w

rodzinie:

rodzinie:

• brak ciepła, zaangażowania, zainteresowania

sprawami dziecka

• pobłażliwość i przyzwolenie na stosowanie

agresji przez dziecko

• brak jasnego przekazu, co jest dobre, a co złe

• brak jasno wyznaczonych granic

• stosowanie agresji i przemocy przez rodziców

• rozwiązywanie konfliktów metodami „siłowymi”

• kryzysy domowe

• podwójne wzorce zachowań

• autokratyczne wychowanie

Wpływ grupy

Wpływ grupy

rówieśniczej:

rówieśniczej:

• naśladowanie lidera grupy

• rozmycie się odpowiedzialności

w grupie

• uczeń używający przemocy odnosi

korzyści, i często nie traci swojej
popularności

Czynniki

Czynniki

osobowościowe:

osobowościowe:

• cechy temperamentalne

• słaba odporność na frustrację
• wysoki poziom lęku, niepokoju
• niedojrzałość emocjonalna i społeczna
• zaburzone poczucie własnej wartości
• nierealistyczne oczekiwania wobec siebie

i otoczenia

• słaba samokontrola

Agresja impulsywna:

Agresja impulsywna:

• często ma podłoże biologiczne – jest typowa dla

odmiennego funkcjonowania płatów czołowych,

związana jest z temperamentem i zaburzeniami

w transporcie serotoniny

• wiąże się z dużą pobudliwością, nagłymi i często

niewspółmiernymi do bodźca oraz

niekontrolowanymi wybuchami, słabą samokontrolą

zachowań

• zwykle nie jest ukierunkowana na osiągnięcie

jakiegoś celu, może być skierowana przeciwko

samemu sobie

Agresja zsocjalizowana:

Agresja zsocjalizowana:

• wiąże się zwykle z niewielką wewnętrzną

pobudliwością

• jest kontrolowana i używana w celu

osiągnięcia konkretnego celu

• jej stałe występowanie związane jest

zazwyczaj z utrwalonymi schematami

zachowań aspołecznych

Strategia radzenia sobie z

Strategia radzenia sobie z

wybuchem:

wybuchem:

Przed

W trakcie

Po

1. Uważne

obserwowanie
dziecka.

2. Znajomość

sytuacji, w

których
zazwyczaj
dochodzi do
wybuchu.

3. Strategia

„Rozminowani
e wybuchu”.

1.

Czy ja tu

rządzę?

2.

Czy ja jestem

bezpieczny?

3.

Czy inni są

bezpieczni?

4.

Czy sprawca

jest

bezpieczny?

Tylko cztery

odpowiedz „tak”

pozwalają na

uznanie wybuchu

za „niepowikłany.

ZABRANIE UWAGI

1. Odesłanie.

2. Posprzątanie

.

3. Przeproszeni

e.

4. Konsekwencj

a
regulaminow
a.

W zupełnie inny

dzień wprowadź

„kodeks

złości”.

Pozostałe przyczyny:

Pozostałe przyczyny:

• wpływ mediów
• czynniki związane z organizacją

pracy szkoły

• czynniki związane z procesem

nauczania

• czynniki związane z relacjami

nauczyciele – uczniowie

Postawa wychowawcy

Postawa wychowawcy

sprzyjająca
zapobieganiu
trudnościom
wychowawczy
m

prowokując
a do
zaburzeń
zachowań

•

Zachowanie pożądane + wzmocnienie pozytywne

= więcej zachowań pożądanych

•

Zachowanie pożądane + brak wzmocnienia

pozytywnego

= mniej zachowań pożądanych

•

Zachowanie niepożądane + wzmocnienie

negatywne

= mniej zachowań niepożądanych

•

Zachowanie niepożądane + brak wzmocnienia

negatywnego

= więcej zachowań niepożądanych

Rozumienie i rzetelna

Rozumienie i rzetelna

wiedza warunkiem

wiedza warunkiem

wspomagania

wspomagania

terapii zaburzeń

terapii zaburzeń

zachowań –

zachowań –

strategie

strategie

działania

działania

.

.

Czynniki sprzyjające

Czynniki sprzyjające

powstawaniu

powstawaniu

zachowań problemowych

zachowań problemowych

wynikające z postawy

wynikające z postawy

nauczyciela:

nauczyciela:

• unikanie w szkole miejsc o szczególnie

wysokim ryzyku występowania przemocy

• ignorowanie skarg uczniów o tym, że są

obiektem ataków rówieśników

• ignorowanie choćby minimalnych

przejawów przemocy i agresji

• ignorowanie gróźb uczniów

o planowanej przemocy,

agresji

• brak działań w przypadkach przemocy

ze strony uczniów lub nieinformowanie

o tego rodzaju zajściach

• usprawiedliwianie agresywnych

zachowań niektórych uczniów jako

uzasadnionych

• niewłaściwe komunikowanie się
• relacje oparte tylko na wymaganiach

bez wzmocnień pozytywnych

• „niesprawiedliwa” ocena, odebrana

przez ucznia jako nieadekwatna do
jego wiedzy i umiejętności

• presja czasowa, czy też ponaglanie do

szybkiego wykonania zadania
wywołujące negatywne emocje

• obawa przed niepowodzeniem, duża

ilość zadań domowych, częste prace
klasowe

• brak swobody w wyrażaniu własnego

zdania

• antypatia nauczyciela wobec ucznia,

chłód emocjonalny

• obawa przed złośliwymi uwagami

pod swoim adresem

• obawa przed pogorszeniem opinii

i stosunków z kolegami

Cechy skutecznego

Cechy skutecznego

nauczyciela:

nauczyciela:

• jasne przekazywanie norm i zasad

• brak akceptacji dla zachowań agresywnych
i przemocowych

• sprawiedliwość

• pozytywne wzmocnienia

• dostarczanie wzorców zachowań

• cierpliwość

• ciągłe inicjowanie współpracy z rodzicami

• strategie nauczania dostosowane do

indywidualnych możliwości uczniów

• kontakt z uczniami poza zajęciami

• ciągła wymiana informacji z uczniami

Jasne określenie reguł i granic

Jasne określenie reguł i granic

oraz bezwzględne ich

oraz bezwzględne ich

przestrzeganie.

przestrzeganie.

Normy klasowe służą:
• postawieniu dzieciom jasnych granic

(określeniu, co jest dopuszczalne, a co

nie)

• ochronie praw poszczególnych osób
• rozwojowi poczucia wspólnoty klasowej
• integracji klasy
• nauce demokratycznego stylu życia

Procedury sprzyjające

Procedury sprzyjające

„uwewnętrznianiu” norm

„uwewnętrznianiu” norm

przez uczniów:

przez uczniów:

• spotkania społeczności klasowej

• samoocena uczniów

• system wzmocnień pozytywnych i negatywnych

• zajęcia edukacyjne

Sposoby reagowania

Sposoby reagowania

na doraźne sytuacje.

na doraźne sytuacje.

• N: Czy można tak śmiać się z kogoś?

• U: (uśmiech na twarzy)

• N: Andrzej wstań! A Tobie byłoby przyjemnie,

gdyby się z Ciebie śmiali?

• U: Ze mnie nikt się nie śmieje.

• N: (ostrym tonem) Co to za wzruszanie

ramionami. Stań prosto, gdy nauczyciel do
Ciebie mówi i nie rób głupich min. Tak Cię
wychowali rodzice? Powinieneś się wstydzić.
Zaraz my się z Ciebie pośmiejemy.

F U O

Fakty Ustosunkowanie

Oczekiwania

Konstruktywne

Konstruktywne

komunikaty:

komunikaty:

• wyrażenie stanowiska, nazwanie faktu
• udzielenie informacji o tym, co było

złego w zachowaniu

• odwołanie się do ustalonych w klasie

zasad

• nadawanie komunikatu „Ja”
• sformułowanie oczekiwań

Unikaj wchodzenia w

rolę sprawcy, by

pokazać dziecku, co

czuje osoba

poszkodowana:

•

nie postępuj tak

samo jak sprawca

• empatię kształć w

inny sposób

Traktuj sprawcę

jako osobę, która
może sama wziąć

odpowiedzialnoś

ć za swoje czyny:

•

jasno zdeklaruj

czego

oczekujesz od

ucznia

Unikaj długich

monologów

i moralizowania:

•

nie wygłaszaj

długich mów do

dzieci, ich uwaga

szybko się wtedy

wyłącza

• nie trać czasu na

moralizowanie

Mów krótko i jasno:

•

formułuj krótkie

zdania

• opisz fakt

• zaakcentuj swoje

zdanie

• powołaj się na normy

• pokaż konsekwencje

takiego zachowania

dla ofiary

 

Unikaj okazywania

niepewności:

• nie spuszczaj wzroku

• nie udawaj, że nie

widzisz

• nie rozśmieszaj sytuacji

Reaguj stanowczo:

• mów

zdecydowanym,

pewnym głosem

• patrz w oczy

• miej wyprostowaną

sylwetkę

• bądź poważny

Unikaj agresji

słownej:

•

nie obrażaj, nie

zawstydzaj, nie oceniaj

osoby ucznia

•nie stosuj

komunikatów „Ty”

Szanuj ucznia:

•

mów o

zachowaniu, a nie

o osobie

•powołuj się na

ustalone normy i

zasady

•używaj

komunikatów „Ja”

Unikaj agresji

fizycznej:

•

nie szarp ze złością

• nie popychaj

• nie ściskaj za rękę

sprawcy

Użyj tylko tyle siły,ile

jest potrzebne do

rozdzielenia

agresora:

• użyj chwytu (najlepiej

otocz rękami od tyłu

klatkę piersiową dziecka

i ogranicz jego

ruchy ramion)

• poproś o pomoc drugą

osobę

• zrób to bez agresji

Interwencje wobec

Interwencje wobec

sprawcy np. agresji,

sprawcy np. agresji,

przemocy:

przemocy:

• indywidualna odpowiedzialność
• cykl rozmów
• hierarchia rozmów
• monitorowanie zachowania ucznia
• stosowanie konsekwencji pozytywnych
• hierarchia konsekwencji negatywnych