Z

OGNISKOWANE

W

YWIADY

G

RUPOWE

(FGI)
(

Z

ANG

. F

OCUS

G

ROUP

I

NTERVIEWS

)

Dr hab. inż. Jadwiga Stobiecka

O

GÓLNA

CHARAKTERYSTYKA



Jest to jedna z najpopularniejszych metod badań

jakościowych, polegająca na wspólnej dyskusji grupy

respondentów / uczestników wywiadu, na zadany z góry

temat / grupę tematów.



W trakcie wywiadu grupowego podejmowane są pytania

badawcze o charakterze eksploracyjnym próby

wyjaśniania / zrozumienia zjawisk, motywacji, postaw,

zachowań bez intencji wyrażania badanej rzeczywistości w

sposób liczbowy i czysto opisowy.



Uczestnicy dyskusji (8-12 osób) stymulują się wzajemnie,

inspirują, prowokują do wyrażania opinii i konstruowania

pomysłów.

Z

OGNISKOWANE

W

YWIADY

G

RUPOWE

(

CIĄG

DALSZY

)



Zogniskowane wywiady grupowe prowadzone są przez

wyspecjalizowanych badaczy/moderatorów, którzy

nadzorują przebieg dyskusji, ukierunkowują rozmowę

zgodnie z zaplanowanym scenariuszem, pomagają

w dochodzeniu do konkluzji.



Wywiad realizowany jest zwykle w pomieszczeniach /

salach umożliwiających zleceniodawcy badania bieżący

podgląd uczestników dyskusji poprzez lustro weneckie lub

za pomocą monitorów.



Przebieg dyskusji grupowej jest też zazwyczaj rejestrowany

na kasetach video, a podstawą interpretacji wyników staje

się pogłębiona analiza przebiegu wywiadu dokonywana

przez prowadzącego ją badacza.

P

RZYKŁADY

INNYCH

TECHNIK

OPARTYCH

NA

PROCESACH

GRUPOWYCH



Grupy konfliktowe (conflict groups),



Grupy kierowane (command groups),



Grupy zadaniowe (task groups),



Grupy uwrażliwiające (sensitive groups),



Grupy przypominajęce (recall groups),



Grupy spotkaniowe (management encounter

groups),



Rozszerzone grupy twórcze (Extendent

Creativity Groups – ECG).

O

BSZARY

WYKORZYSTANIA

WYWIADÓW

FGI



Wprowadzenie produktów na rynek



Badanie koncepcji produktu



Badanie pozycjonowania produktu



Badanie produktów (reakcja na produkt)



Badanie nazw, etykiet, opakowań



Badanie reklamy (przed kampanią lub po

kampanii)



Badanie przekazu reklamowego



Badanie postaw



Generowanie idei



Tworzenie kwestionariuszy

S

TOSOWANE

TECHNIKI

PRACY

Z

UCZESTNIKAMI

WYWIADÓW

Eksploracja



Pytania sondujące



Sortowanie,



Odgrywanie roli,



Techniki projekcyjne,



Konfrontacja,



Pytania deprywacyjne,

Poszukiwanie nowych idei



Zestawiane cech,



Zależności wymuszone,



Analiza morfologiczna

(metoda Zwicky’ego),



Burza mózgów (technika

Osborna),



Synektyka (technika

Gordona)

E

FEKTY

GRUPOWE

CHARAKTERYSTYCZNE

DLA

WYWIADÓW

FGI



Efekt synergii (grupa generuje więcej pomysłów;



Efekt kuli śnieżnej (komentarzy jednych członków
grupy wywołują repliki innych;



Efekt stymulacji (grupa wyzwala większą
motywację i entuzjazm);



Efekt bezpieczeństwa (w grupie śmielej ujawniane
są własne poglądy);



Efekt spontaniczności (wypowiedzi są bardziej
naturalne)

Z

ASADNICZE

ETAPY

WYWIADU

FGI



Cel(e) wywiadu (definicja problemu badawczego)



Planowanie wywiadu grupowego (kryteria

selekcji uczestników, liczba wywiadów, miejsce ich

przeprowadzenia, wybór moderatora)



Przygotowanie (rekrutacja, przygotowanie

scenariusza, przygotowanie materiałów

badawczych, np. technik projekcyjnych)



Realizacja wywiadu (moderowanie)



Analiza i interpretacja wyników



Opracowanie raportu

C

ECHY

CHARAKTERYSTYCZNE

SCENARIUSZA

WYWIADU

FGI



Ramowy zapis wątków do dyskusji (topic guide)



Koncentracja wokół problemów a nie pytań



Określenie ram czasowych na omówienie

poszczególnych zagadnień



Struktura przejrzysta, łatwa do zapamiętania

i korzystania z niego



Nie dłuższy niż 1-2 strony

E

TAPY

PROCESU

POGŁĘBIONEGO

WYWIADU

GRUPOWEGO

Z

WYODRĘBNIENIEM

ROLI

MODERATORA

I

ZACHOWAŃ

RESPONDENTÓW

E

TAP

1

W

PROWADZENIE

I

FORMOWANIE

Moderator
 stworzenie atmosfery

otwartości



ogólne przedstawienie celu i
tematyki spotkania przez
moderatora



omówienie warunków i
zasad przebiegu sesji

Respondenci


w początkowej fazie spotkania
krótkie zaprezentowanie się
każdego z respondentów,
przeważnie sprowokowane
przez moderatora



bardzo zwięzłe wspomnienie
uczestników o użytkowaniu
produktów / korzystaniu z usług
będących przedmiotem sesji

E

TAP

2

W

STĘPNE

ROZPOZNANIE

Moderator

 przedstawienie

ogólnego, jeszcze nie
sprecyzowanego
zagadnienia

Respondenci

 odkrywanie wzajemnych

relacji (co sobą
reprezentują i jakie mają
wiadomości)

 ujawnianie asertywnych

zachowań

E

TAP

3

U

FORMOWANIE

Moderator

naprowadzanie na

zasadniczą
problematykę

 zidentyfikowanie

typów respondentów

Respondenci

 wzajemna akceptacja
 ustalenie pewnych

norm zachowań w
grupie



gotowość na przyjęcie
zadań

E

TAP

4

W

ŁAŚCIWA

DYSKUSJA

Moderator



przejście do
właściwej dyskusji



pełne stawianie
problemów zgodnie z
wytycznymi
scenariusza

 wykorzystanie

bodźców
zewnętrznych

Respondenci



wspólna działalność
grupy nakierowana na
zadania zgodnie z
celami badania

E

TAP

5

Z

AKOŃCZENIE

Moderator



nakłanianie do
uzupełniania
wypowiedzi



nakłanianie do
podawania uwag
końcowych



nakłanianie do
podsumowania sesji

Respondenci

 przed wyznaczonym

końcem spotkania
powracanie myślami do
swojego codziennego
życia i obowiązków

 nieraz okazywanie

zniecierpliwienia

O

RGANIZACJA

WYWIADU

Fokusownia

F

OKUSOWNIA

POKÓJ

,

W

KTÓRYCH

PROWADZONY

JEST

WYWIAD

F

OKUSOWNIA

L

USTRO

WENECKIE

F

OKUSOWNIA

–

POKÓJ

DLA

KLIENTA

(

OSÓB

ZLECAJĄCYCH

WYWIAD

)

F

OKUSOWNIA

P

OKÓJ

DLA

TŁUMACZA

C

ECHY

DOBREGO

MODERATORA

Jego umiejętności

U

MIEJĘTNOŚCI

POZNAWCZE

 inteligentny



szybko się uczy



ma świetną pamięć



ma zdolność generalizacji

 wnikliwy (pytanie o przyczyny, dopytywanie)



giętki, elastyczny

U

MIEJĘTNOŚCI

ZWIĄZANE

Z

PROWADZENIEM

WYWIADU

 zadaje odpowiednie pytania

 otwarty na nowe informacje



dużo wie, ale nie wszystko



umie słuchać



odróżnia "mówienie" od "odpowiedzi na pytania"

 ma wyczucie czasu

 jest dobrym obserwatorem



wrażliwy na komunikaty niewerbalne

U

MIEJĘTNOŚCI

ZWIĄZANE

Z

KONTAKTEM

Z

INNYMI

LUDŹMI



łatwo nawiązuje kontakt

 jest empatyczny

 jest komunikatywny



ma szacunek dla słuchaczy

 jest przyjacielski

 ma poczucie humoru

 jest energiczny, dynamiczny

E

TAPY

DOSKONALENIA

UMIEJĘTNOŚCI

MODERATORA



Wprowadzenie teoretyczne do metody – książki
(na temat prowadzenia wywiadu, jakościowych
metod badań, zogniskowanych wywiadów
grupowych), treningi, szkolenia.



Oglądanie wywiadów prowadzonych przez
doświadczonych moderatorów.



Sporządzanie notatek z obserwowanych
fokusów prowadzonych przez doświadczonych
moderatorów.

E

TAPY

DOSKONALENIA

UMIEJĘTNOŚCI

MODERATORA

–

CIĄG

DALSZY



Pierwsze próby moderowania pod okiem osoby

doświadczonej (na tym etapie bardzo duże

znaczenie maja informacje zwrotne od trenera na

temat słabych i mocnych stron własnego

moderowania).



Oglądanie i analizowanie nagrań z własnych

wywiadów.



Świadome próby stosowania różnych technik (np.

różne sposoby zadawania pytań).



Praca nad doskonaleniem komunikacji

niewerbalnej (odczytywanie komunikatów innych

osób oraz kontrola własnych zachowań).

K

ILKA

DOBRYCH

RAD

DLA

MODERATORA



W trakcie układania scenariusza i w

trakcie wywiadu pamiętaj o celach

badania.



Czuj się swobodnie z każdym pytaniem w

scenariuszu (musisz wiedzieć, po co jest

pytanie, jakie są jego funkcje, czemu

służy).



Nie czytaj pytań ze scenariusza. Pytania

powinny być swobodnie wprowadzane do

rozmowy. Scenariusz nie służy do

czytania, a tylko do "zerkania".



Dyskretnie kontroluj czas.

R

ADY

DLA

MODERATORA

–

CIĄG

DALSZY



Bądź naturalny - bardzo ważna jest
spójność z własnym charakterem, wtedy
moderator czuje się komfortowo i
uczestnicy też to zauważą.



W trakcie prowadzenia wywiadu bądź
skoncentrowany na uczestnikach i celach
badania.



Ucz się z każdej nowej sytuacji - moderator
powinien robić to całe życie - nie ma
momentu, kiedy nie można jeszcze się
czegoś nauczyć.

T

YPY

UCZESTNIKÓW

WYWIADÓW

GRUPOWYCH



Ekspert rzeczywisty (nie powinno go tutaj być),



Wszechwiedzący (popisuje się),



Dominator (zawsze musi mieć ostatnie słowo),



Gadatliwy (nie chce dopuścić innych do głosu,



Antagonista (ma przeciwne zdanie jak inni, uparty, kłótliwy),



Kłótliwy,



Wątpiący (zawsze ma jakieś „ale”),



Pytający,



Konformista (podporządkowuje się wartościom, poglądom,

zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie),



Milczek (dużo wie, ale nie zabiera głosu),



Szeptacz (mruczy coś pod nosem, nie wiadomo do kogo),



Niezaangażowany (na niczym mu nie zależy, nic go nie

interesuje),



Lider (bardzo przydatny, integruje grupę, pobudza do działania),



Poszukujący kompromisu (stara się wypracować wspólne

stanowisko, zachęca do podsumowywania wypowiedzi).

Z

JAWISKA

NIEKORZYSTNE

,

TZW

.

SYNDROMY

GRUPOWE

:

1. Myślenie grupowe

(groupthink; przekroczenie spójności grupowej):



Poczucie całkowitego bezpieczeństwa i poczucie optymizmu

grupy;



Wysiłki członków grupy zmierzające do przyspieszenia procesu

podejmowania decyzji;



Ignorowanie moralnych konsekwencji decyzji;



Uproszczony obraz przeciwników;



Presja na członków grupy o odmiennych opiniach niż większość;



Autocenzura;



Iluzja jednomyślności;



Samozwańczy strażnicy myśli.

2. Przesunięcie poziomu ryzyka w grupie

(prezentowanie

bardziej radykalnych poglądów i ryzykownych rozwiązań).

R

APORT

Z

BADAŃ

FGI

S

TRUKTURA

RAPORTU

1.

Część wprowadzająca

•

Strona tytułowa

•

Spis treści

•

Cele badania

•

Metoda badania

•

Podsumowanie

2.

Część właściwa

•

Wyniki

•

Interpretacja

•

Wnioski

3.

Część uzupełniająca

•

Załączniki

C

ECHY

DOBREGO

RAPORTU

Z

BADAŃ

FGI



krótki (zwięzły, ale nie pobieżny);



język komunikatywny, dostosowany do odbiorcy;



odpowiedni dobór cytatów (tzw. verbatims)



stanowią one elementy „ożywiające” raport,



są ilustracją tekstu i są spójne z treściami

przekazywanymi w raporcie;



zawiera interpretację (a nie tylko opis);



estetyczny, przejrzysty graficznie.

Dziękuję za uwagę

