12.06.21

1

Człowiek w perspektywie śmierci

12.06.21

2

Czynniki wyznaczające sytuację

osoby umierającej:



Wyjątkowość przeżyć

wyznaczanych przez zbliżającą się
śmierć;



Kontekst społeczny- zachowania

otoczenia, które ma świadomość
zbliżającej się śmierci

12.06.21

3

Czynniki różnicujące przebieg

procesu umierania, który jest

procesem dynamicznym:

Niepewność

Ból przewlekły

Izolacja społeczna

Lęk i niepokój

12.06.21

4

Modele komunikacji w

chorobach o niepomyślnym

rokowaniu:

1.

Komunikowanie wprost o zbliżającej się śmierci:

- podawanie informacji mówiącej o poważnym

charakterze choroby, o nieuleczalności, bez

ukrywania jej nazwy, z mniej lub bardziej

wyraźną sugestią nieuchronności śmierci

(65%);

- podawanie pełnej informacji, uzupełnionej

określeniem orientacyjnego przeżycia z

chorobą (21%).

12.06.21

5

2.

Informowanie pośrednie

-

śmierć bywa pokazywana jako

rozwiązanie bardziej korzystne;

- podawanie informacji zakamuflowanej
albo polegającej na „dawaniu do
zrozumienia”, forsowanie złudnej
nadziei np. „To jest poważna sprawa, ale
z tym można żyć i ludzie żyją”.

12.06.21

6

Typy świadomości w procesie

umierania /Glaser i Strauss/

Świadomość zastrzeżona

Pacjent nie zdaje sobie sprawy z tego, że

umiera, chociaż rodzina i personel wiedzą.

Aby utrzymać chorego w nieświadomości

podejmowane są strategie ukrywania prawdy

Świadomość podejrzewania

Pacjent podejrzewa, domyśla się, że umiera.

Stara się zweryfikować podejrzenia. Staje się

czujny, podejrzliwy, wrażliwy.

12.06.21

7

Typy świadomości w procesie

umierania /Glaser i Strauss/

Świadomość wzajemnego udawania

Najczęściej występujący model we

współczesnych szpitalach. Wszyscy wiedzą i

zachowują się tak, jakby nie wiedzieli. Gra

wywołuje uczucie osamotnienia pacjenta i jego

rodziny.

Otwarta świadomość

Pacjent wie, rodzina i personel również. Wiedza

nie jest symetryczna, zwykle najwięcej wie

personel, później rodzina, na końcu pacjent.

12.06.21

8

Ból przewlekły

Został nazwany przez socjologów

bólem aspołecznym, ponieważ

zmusza chorego do przyjęcia

strategii izolacji od środowiska.

Izolacja ta jest wynikiem

koncentracji na bólu

wszechogarniającym, który

determinuje człowieka i zamyka go

w naturze. Sprzyja dezintegracji

osobowości.

12.06.21

9

Ból przewlekły

Szacuje się, że około 25%

pacjentów umierających na

raka nie doświadcza bólu, 75%

odczuwa ból coraz bardziej

uporczywy i intensywny.

Wrażliwość na ból posiada silne

komponenty psychologiczne i

społeczne.

12.06.21

10

Interrelacja czynników

psychofizycznych i społecznych

według A. G. Lipmana

Ból

somatyczny

wrogość

samotność

niepokój

depresja

12.06.21

11

Etapy umierania według

E. Kubler- Ross

1. Zaprzeczenie i izolacja

-

„to niemożliwe, że umieram”

2. Gniew

„dlaczego właśnie ja?”

3. Targowanie się

„dobrze rozumiem, ale może uda się przesunąć

termin śmierci”

4. Depresja

żałoba po sobie samym

5. Akceptacja

wyciszenie

12.06.21

12

Koncepcja E. M. Pattisona.

Pacjent umierający świadomie

przechodzi przez pewne fazy
umierania. Fazy te różnią się

stopniem odczuwanego niepokoju.

12.06.21

13

Koncepcja E. M. Pattisona.

1. Ostra faza kryzysu-

Rozpoczyna się w momencie, kiedy

chory dowiaduje się lub uświadamia

sobie nieodwracalność losu, faza

cechuje się wzmożonym poczuciem

niepokoju, lęk może wywoływać różne

zachowania np. depersonalizację,

panikę. Uruchamiają się mechanizmy

obronne. Lęk powoli zaczyna opadać.

12.06.21

14

Koncepcja E. M. Pattisona.

2. Przewlekła faza życia –umierania

Jest to okres stopniowego

ograniczania aktywności życiowej,

słabnięcia sił fizycznych, wzrastania

dolegliwości, uzależnienia od

innych. Lęk opada.

12.06.21

15

Koncepcja E. M. Pattisona.

3. Faza terminalna

Chory wchodzi w nią, gdy akceptuje

nieodwracalność losu. Jest to moment

trudny do uchwycenia. Charakteryzuje się

tym, że pacjent zamyka się w sobie,

odwraca się od świata zewnętrznego. W

momencie śmierci lęk osiąga poziom

zerowy.

12.06.21

16

Lęki przed śmiercią według Schulza:

Lęk przed zmianami zachodzącymi w ciele;

Lęk przed poniżeniem;

Lęk przed cierpieniem fizycznym;

Lęk przed uzależnieniem od innych;

Lęk przed przerwaniem ważnych zadań

życiowych;

Lęk przed pozostawieniem bliskich;

Lęk przed nieistnieniem;

Lęk przed karą za grzechy.

12.06.21

17

Żałoba

Zadania stojące przed rodziną:

/H.C. Arndt, M. Gruber/

1.

Uporanie się z osobistymi więzami

łączącymi ze zmarłym, z redukcją

wewnętrznego napięcia spowodowanego

stratą;

2. Zmodyfikowanie dotychczasowej

struktury obowiązków i ról rodzinnych;

3. Konieczność odnalezienia nowych relacji

ze światem zewnętrznym

12.06.21

18

Żałoba

Fazy żałoby:

Zaprzeczenie
Rozpacz
Akceptacja

12.06.21

19

Żałoba

Sposób przeżywania żałoby zależy od

następujących czynników:

1.

Czynniki związane z okolicznościami śmierci

(dramatyzm, dotychczasowe

doświadczenia);

2.

Czynniki psychiczne (natura relacji ze

zmarłym, antycypacja w śmierci, sposób

radzenia sobie w sytuacjach trudnych itp.)

3.

Czynniki społeczne (kontekst społeczno-

kulturowy, normy, wzory reakcji na stratę,

postawy światopoglądowe itp.)

12.06.21

20

Pogrzeb

Pogrzeb jest manifestacją uczuć

wobec zmarłego oraz okazją do

wyrażenia społecznego

wsparcia dla osieroconych.

12.06.21

21

Pogrzeb

Funkcje społeczne:

Pogrzeby integrują ich uczestników,dają okazję

do spotkania, kształtują zbiorową pamięć o

zmarłym,

Pogrzeby skłaniają uczestników do konfrontacji z

własną śmiertelnością, do refleksji na temat

miejsca śmierci w kulturze,

Pogrzeby są afirmacją istniejącego porządku

społecznego. Pomimo śmierci jednostki i

największego nawet żalu, życie idzie dalej,

porządek społeczny zostaje zachowany.