„Zasada zrównoważonego rozwoju
w turystyce województwa śląskiego”

Zasada zrównoważonego rozwoju, zwana również

ekorozwojem,
pojawiała się w licznych dokumentach rządowych już od
początku XX wieku.

Środowiska naukowe alarmują o potrzebie nie tylko

istnienia zapisów
w ustawach o zasadzie zrównoważonego rozwoju, ale wdrażania
jej w życie,
szczególnie w sferze gospodarczej działalności człowieka.

Od wielu już lat zaczęto odnotowywać wzrost presji

człowieka na
środowisko. Presję tę pogłębia dodatkowo chaos legislacyjny,
dotyczący
szczególnie ochrony środowiska i ochrony przyrody.

Liczne błędy i nieprawidłowości w zarządzaniu sferą

gospodarczą
w ostatnich kilkudziesięciu latach, spowodowały konieczność
dostosowania się
do prawa w Unii Europejskiej

Pałac w Pszczynie

O zasadzie zrównoważonego rozwoju, mówiło się już na przełomie lat

sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, gdy do opinii społecznej dotarł fakt,
który specjalistom i aktywistom ruchów ekologicznych był już znany,
że

rozwój cywilizacji przemysłowej może zagrozić biologicznym podstawom

egzystencji człowieka, a także rozwojowi ekonomicznemu.

Zapadlisko w

Knurowie

Zanieczyszczenia wylane bezpośrednio do cieku wodnego

Huta Katowice

Tak długotrwały rozwój koncepcji zrównoważonego rozwoju
spowodował różnorodne definiowanie terminu “ekorozwój”
– “rozwój zrównoważony”.

Ekorozwój

=

Rozwój zrównoważony

Rozwój

zrównoważony

Ekorozwój

Ekorozwój

Rozwój zrównoważony

Parteka (1997, 2001)
Kassenberg (2001)

Ujęcie powszechne

Kołodziejski (1997)
Kozłowski (1998)

Meandry Rudy na terenie Parku Krajobrazowe „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”

Definicji “zasady zrównoważonego rozwoju” od lat siedemdziesiątych

powstało wiele, jednak większość z nich posiada wspólne elementy, które można
określić jako paradygmaty ekorozwoju.

Paradygmaty

(pewniki)

ekorozwoju

- zasady

zrównoważonego

rozwoju

ekorozwój jest typem rozwoju społeczno-gospodarczego ekorozwój jest koncepcją
międzypokoleniową
- realizowany przez człowieka i przebiega - może być realizowany tylko przy
zachowaniu równowagi w
w technosferze, uwzględnianiu potrzeb przyszłych
pokoleń z potrzebami
obecnie żyjących ludzi

Ekorozwój

to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w

którym następuje proces integrowania działań politycznych,
gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi
przyrodniczej

oraz

trwałości

podstawowych

procesów

przyrodniczych

w

celu

zagwarantowania

możliwości

zaspokojenia

podstawowych

potrzeb

poszczególnych

społeczności lub obywateli zarówno współczesnego, jak i
przyszłych pokoleń.

Chcąc ujednolić definicję “zasady zrównoważonego rozwoju”, należy

pamiętać o jej złożoności, zatem można powiedzieć,
że “zasada zrównoważonego rozwoju” – “ekorozwój” to:

-

zespół wszystkich działań, które poprawiają warunki życia człowieka
na Ziemi, nie powodując degradacji środowiska przyrodniczego,

-

szereg działań polegających na prowadzeniu wszelkiej działalności
gospodarczej w harmonii z przyrodą w taki sposób, aby nie spowodować
nieodwracalnych zmian w żywej przyrodzie oraz nie umniejszając
możliwości przyszłych pokoleń do zaspokojenia swoich potrzeb,

-

taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces
integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych
z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych
procesów przyrodniczych w celu zagwarantowania możliwości
zaspokojenia podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub
obywateli zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokoleń.

Zasada zrównoważonego rozwoju :

• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.

Dz.U. 2001.62.627 z dnia 20 czerwca 2001 r.,

- Tytuł I, Dział I, Art.. 1. „Ustawa określa zasady ochrony środowiska oraz
warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań
zrównoważonego rozwoju”
- Tytuł I, Dział II, Art.. 13, Ust. 1 ochrona środowiska polega na:„racjonalnym
kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z
zasadą zrównoważonego rozwoju”

• Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. Ochrons i kształtowanie
środowiska

Dz.U.00.48.550 z dnia 14 czerwca

2000r.,

- Dział I, Rozdział 1, Art. 1.1. „Ustawa określa zasady ochrony i racjonalnego
kształtowania środowiska, zmierząjące do zapewnienia współczesnemu i
przyszłym pokoleniom korzystnych warunków życia oraz realizacji prawa do
korzystania z zasobów środowiska i zachowania jego wartości”
Art.2.1.Ust. 1. „racjonalnym kształtowaniu środowiska
i gospodarowaniu zasobami przyrodniczymi zgodnie z zasadą zrównoważonego
rozwoju”

PRZYRODNICZA

SPOŁECZNA

GOSPODARCZA

PRZESTRZENNA

SFERA

NARZĘDZIA

Edukacyjna

Ekonomniczne

(finansowe)

Kształtowanie

środowiska

Organizacyjne

Planistyczno

-lokalizacyjne

Prawne

Technologiczne

WARUNKI

Efektywność energetyczna

Efektywność materiałowa

Efektywność transportowa

INSTRUMENTY EKONOMICZNE

OCHRONY ŚRODOWISKA I EKOROZWOJU

motywacyjne

restrykcyjne

rekompensacyjne

zasilające

opłaty
ekologiczne

kary

odszkodowania

zadośćuczynienie

subwencje

ulgi
podatkowe

dotacje

pożyczki

kredyty preferencyjne

INSTRUKEMENTY PRAWNO-ADMINISTRACYJNE

OCHRONY ŚRODOWISKA I EKOROZWOJU

Zasady ochrony

komponentów środowiska

przyrodniczego

Normy prawne

dotyczące korzystania

ze środowiska przyrodniczego

określające

Zasady postępowania

administracyjnego,

np. wstrzymanie

działalności,

zadośćuczynienie

Dopuszczalną koncentrację
w środowisku zanieczyszczeń
lub dopuszczalne ich dawki dla
środowiska i człowieka

Dopuszczalną wielkość emisji
zanieczyszczeń do środowiska
przez przedsiębiorstwa, instalacje
lub związanych z używaniem,
określonych produktów

Zasady prowadzenia
działalności gospodarczej
oddziałującej na
środowisko

Zasady użytkowania koncesji
na prowadzenie określonych typów
działalności

Zgodnie z ustawą o ochronie środowiska niezbędne warunki do jej

realizacji ma stworzyć polityka ekologiczna państwa.

Natomiast zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska,

stanowią podstawę do:
* sporządzania i aktualizacji koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania
kraju,
* strategii rozwoju województw,
* planów zagospodarowania przestrzennego województw,
* studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin
* miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego

Celem pełnego wdrożenia

zasady

zrównoważonego rozwoju

w turystyce,

należałoby przeprowadzić ekologizację: produktu
turystycznego, kadr i regionów turystycznych.
Ekologizacja w tych trzech grupach winna
polegać na:
- promowaniu produktów przyjaznych
środowisku,
- współuczestniczeniu w edukacji ekologicznej
społeczeństwa,
- przestrzeganiu granic rozwoju wyznaczonych
pojemnością środowiska,
- kreowaniu zielonych miejsc pracy,
- wspomaganiu ekonomicznemu regionów, w celu
zatrzymana dochodów w miejscu wytwarzania
usług turystycznych

Ośrodek jeździecki w Rybniku

Zbiornik poeksploatacyjny Pogoria III

Ogród przypałacowy w Pszczynie

Zabytkowa kopalnia w Zabrzu

Kolejka wąskotorowa w
Rudach Wielkich

SILNE STRONY

Różnorodny i unikatowy w skali kraju

potencjał turystyczno-rekreacyjny

(walory przyrodnicze

i

kulturowych)

tworzenie nowych

produktów turystycznych

przyjaznych środowisku

Jaskinia w rezerwacie Zielona Góra

Pustynia Błędowska

Meandry Odry

Romańska rotunda św.
Mikołaja w Cieszynie

Sanktuarium Maryjne
w Rychwałdzie

Muzeum „Stara Zagroda” w Ustroniu

Ruiny gotycko-renesansowego zamku
w Ogrodzieńcu-Podzmczu

Wodospad w Sopotni Wielkiej
(Beskidy)

SILNE STRONY

Różnorodność kulturowa regionu,

duże poczucie tożsamości kulturowej,

wielowiekowe tradycje kultury przemysłowej

Gmach Opery Śląskiej w Bytomiu (1903r.)

Część mieszkalna zabytkowego osiedla
w Nikoszowcu

Muzycy góralscy

Największa w kraju hala widowiskowo-
sportowa „Spodek” w Katowicach

,

Wzrost presji społecznej na poprawę jakości

środowiska wynikającej z

rosnącej

świadomości ekologicznej

oraz na zwiększenie nakładów

na tworzenie infrastruktury

ochrony środowiskowej

,

SILNE STRONY

Budowa autostrad

, dróg

ekspresowych i modernizacja

europejskich szlaków kolejowych,

spowoduje ulepszenie sieci i systemów

transportowych,

zmniejszenie zagęszczenia i skrócenie czasu trwania podróży,

co prowadzi do

poprawy jakości usług i bezpieczeństwa

Autostrada A-4 w Katowicach

Przykład prawidłowo zaprojektowanego
wysypiska odpadów komunalnych
w Dąbrowie Górniczej

SŁABE STRONY

Niski stopień wiedzy

o zasobach przyrodniczych,

kulturowych i turystycznych regionu,

w tym brak ośrodków edukacji regionalnej

oraz braki w infrastrukturze turystyczno-rekreacyjnej regionu

Ilość obiektów chronionych

93 do 138 (6)

47 do 93 (6)

22 do 47 (7)

8 do 22 (7)

1 do 8 (7)

Ilość form ochrony przyrody w poszczególnych gminach woj. śląskiego

Parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody

Niedostateczna ochrona

terenów źródliskowych

oraz zbiorników wody pitnej

Nadkoncentracja

składowania odpadów

poprzemysłowych

i zdegradowanych terenów

Mała dbałość

o materialne

bogactwo kulturowe regionu

SŁABE STRONY

Zbiornik wody pitnej w Dziećkowicach

Hałda kopalni „Bolesław Śmiały”
w Łaziskach Górnych

Pałac Opacki w Rudach

SZANSE

- zapowiadana zmiana polityki ekologicznej państwa

uwzględniająca regionalne różnice stanów zagrożeń
ekologicznych,

-

tworzenie programów zapobiegających

niszczenie

dorobku kulturowego

, co pozwoliłoby na jego renowację,

utrzymanie i wykorzystanie turystyczne,

-

stworzenie systemu informacji kulturowo-turystycznej

pozwoliłoby na promocję regionu,

-

zmniejszenie zanieczyszczeń

powietrza wpłynie

pozytywnie na poprawę jakości gleb i wód powierzchniowych
oraz w znacznym stopniu przyczyni się do polepszenia stanu
zdrowia mieszkańców regionu. Poprawa jakości powietrza należy
również do istotnych elementów nowego wizerunku
województwa,

-

rewitalizacja terenów poprzemysłowych

będzie

czynnikiem tworzenia nowego wizerunku województwa oraz
zwiększy turystyczną atrakcyjność regionu,

-

zachowanie istniejących zasobów przyrodniczych

regionu, bioróżnorodności, przyczyni się do wzrostu
atrakcyjności regionu oraz poprawi warunki życia jego
mieszkańców,

Kolejka gondolowa na szyndzielnię

Ośrodek żeglarski na Zbiorniku Rybnickim

Stok narciarski na Klimczoku

Barka na Kanale Gliwickim

-

niekorzystny wizerunek województwa

w kraju i zagranicą, jako obszaru

zagrożenia ekologicznego i o kryzysowej strukturze gospodarczej,

ZAGROŻENIA

Mechaniczna degradacja szlaku turystycznego spowodowana nadmiernym ruchem turystycznym

Gdzie nogi nie dojdą, tam dojedzie samochód

Znaleziska współczesnych dowodów istnienia człowieka

Naskalne malowidła z przełomu XX/XXI w