Choroby genetyczne

człowieka

2 zi

Podział chorób

• Mutacje punktowe:
○ uwarunkowane autosomalnie recesywne
○ uwarunkowane autosomalnie dominująco
○ sprzężone z chromosomem X
○ o złożonym podłożu genetycznym
• Mutacje chromosomowe:
○ związane ze zmianą liczby chromosomów
○ związane ze zmianą struktury

chromosomów

Uwarunkowane autosomalnie

recesywnie

• Alkaptonurię wywołuje defekt enzymu

oksydazy homogentyzynianowej. Oksygenaza
homogentyzynianu odpowiada za rozkład
produktu ubocznego przemian tyrozyny -
kwasu homogentyzynowego

Objawy

• Zabarwianie się moczu i woskowiny pod

wpływem powietrza na czerwono lub czarno
pod wpływem tworzonego kwasu
homogentyzynowego. Przyczyną artretyzmu
jest długotrwałe nagromadzanie kwasu
homogentyzynowego w kościach i
chrząstkach stawowych

Leczenie

• Zmniejszenie ilości przyjmowanej tyrozyny i

fenyloalaniny do minimum spowalnia rozwój
choroby. Fenyloalanina jest aminokwasem
egzogennym i jej przyjmowanie w pokarmie
jest niezbędne do przeżycia



Fenyloketonuria –schorzenie polegające na
uszkodzeniu genu kodującego enzym
hydroksylazę fenyloalaninową biorący udział w
metabolizmie fenyloalaniny. Powoduje ona
upośledzenie aktywności enzymatycznej białka.
Chorobę rozpoznaje się u 1 na 15000 dzieci



Objawy

Znaczny stopień upośledzenia rozwoju

umysłowego. Niedobór melaniny jest przyczyną
bardzo jasnej skóry, włosów i tęczówek. Mogą
występować drgawki, zaburzenia chodu,
postawy, zesztywnienie stawów

Leczenie

• Fenyloketonurię można z powodzeniem leczyć

za pomocą diety ubogiej w fenyloalaninę i
bogatej w inny aminokwas – tyrozynę.
Aminokwas usuwać można z pokarmów
hydrolizowę białek w niego bogate



Albinizm (bielactwo) - wywołany jest przez

brak enzymu tyrozynazy przekształcającego
prekursor melaniny w barwnik melaninę.
Warunkuje go gen recesywny
homozygotyczny. Cechę tę zaliczamy do
genetycznych anomalii pigmentacji

Objawy

• Bardzo jasna cera

przez którą wyraźnie

widać naczynia

krwionośne.

Owłosienie żółto-

białe lub białe.

Tęczówki oka są

różowe, a źrenice

czerwone

Leczenie

• Bielactwo wrodzone jest nieuleczalne.

Pojawia się od urodzenia i utrzymuje przez
całe życie chorego. Nie ma dotychczas
skutecznego leczenia bielactwa nabytego.



Anemia sierpowata, niedokrwistość
sierpowata - wrodzona anemia polegająca na
wadzie budowy hemoglobiny. Pod wpływem
mutacji dochodzi do zmiany struktury
białkowej. Powstaje tzw. hemoglobina S .
Kształt krwinek czerwonych przypomina
kształt sierpowaty. Choroba ta występuje
najczęściej u Mulatów i Murzynów



Objawy

Zmęczenie, skrócenie oddechu, szybkie bicie

serca i opóźnienie wzrostu. Po pewnym czasie
nerki, płuca, serce i stawy ulegają trwałemu
uszkodzeniu

Leczenie

• Lekarze zalecają profilaktyczne podawanie

antybiotyków. Oprócz szczepień rutynowych
należy także stosować szczepienia przeciw
zapaleniu płuc, grypie oraz wirusowemu
zapaleniu wątroby. Przetaczanie krwi -
zapobieganie niedokrwistości i powikłaniom



Mukowiscydoza jest najczęściej występującą

chorobą genetyczną u ludzi. Przyczyną
choroby jest mutacja genu odpowiedzialnego
za syntezę błonowego kanału chlorkowego
CFTR. Podstawowe zaburzenia dotyczą
czynności gruczołów wydzielania
zewnętrznego: trzustki, gruczołów ślinowych,
potowych i śluzowych w przewodzie
pokarmowym i układzie oddechowym

Objawy

• Gęsty i lepki śluz, który zatyka oskrzela i jest

podłożem dla rozwoju bakterii, zwłaszcza dla
gronkowca złocistego i pałeczki ropy błękitnej.
Występuje suchy i uciążliwy kaszel, niekiedy
duszność. Nawracające zapalenia oskrzeli i
płuc. Przewlekłe zapalenie zatok
przynosowych bocznych nosa z polipami.
Powiększenie objętości brzucha.
Zaczopowanie przewodów ślinianek gęstą
wydzieliną śluzową

Leczenie

• Leczenie jest wyłącznie objawowe.

Leczenie objawów ze strony układu
oddechowego: antybiotykoterapia,
inhalacja, fizykoterapia, sport, mukolityki,
rhDNaza - Dornaza Alfa inhalacje preparatu
enzymatycznego prowadzą do hydrolizy
endogennego DNA, terapia tlenowa



Leczenie

objawów ze
strony układu
pokarmowego:
substytucja
enzymatyczna,
dieta
wysokokaloryczn
a, suplementacja
witaminowa

Uwarunkowane autosomalnie

dominująco

• Brachydaktylia – wada wrodzona polegająca

na skróceniu palców dłoni i stóp. Do
obiektywnego pomiaru długości palców
stosuje się najczęściej wskaźnik będący
ilorazem długości 3. palca do długości dłoni.



Pląsawica Huntingtona - choroba genetyczna,

atakująca ośrodkowy układ nerwowy.
Choroba występuje u 1 na 15 000 osób.
Objawia się między 35 a 50 rokiem życia. Od
momentu rozpoznania średni czas przeżycia
wynosi 15-20 lat. Przyczyną choroby jest
mutacja w genie HD kodującym białko
huntingtynę, położonym na chromosomie 4

Objawy

• Pojawienie się drżenia rąk i nóg. Zmniejszenie

napięcia mięśni. Zaburzenia umysłowe,
otępienie, postępujące zaburzenia pamięci
oraz zmiany osobowości i depresja. Z czasem
pojawiają się zaburzenia mowy i połykania

• Leczenie
Jak na razie nie ma skutecznych metod

leczenia tej choroby. Stosuje się jednak
leczenie objawowe mające na celu złagodzenie
pląsawicy czy depresji

Sprzężone z chromosomem X

• Daltonizm - najczęściej polega na

nierozróżnianiu koloru zielonego i
czerwonego. Występuje głównie u chłopców.
Daltonizm nabyty może pojawić się w wyniku
uszkodzenia siatkówki lub dróg wzrokowych



Hemofilia to genetyczne zaburzenie

krzepnięcia krwi związane z brakiem lub
niedoborem czynnika krzepnięcia. Zatem
choroba przenoszona jest przez kobiety i
mężczyzn, ponieważ chromosom X występuje
w genomie u matek jak i ojców

Objawy

• Choroba trwa przez całe życie, charakteryzuje

się skłonnością do nadmiernych krwawień
samoistnych, lub wywołanych niewielkimi
urazami. Krwawienie następuje zwykle do
stawu, co wywołuje ból, obrzęk i skurcze
okolicznych mięśni.

O złożonym podłożu

genetycznym

• Choroba Alzheimera to choroba

ośrodkowego układu nerwowego,
charakteryzująca się występowaniem
otępienia. Początek choroby występuje zwykle
po 65 roku życia, może występować też
wcześniej. Dochodzi do zaniku kory
mózgowej.

Objawy

• Dochodzi do wystąpienia następujących

objawów:

• zaburzenia pamięci
• zmiany nastroju
• zaburzenia funkcji poznawczych
• zaburzenia osobowości i zachowania

Leczenie

• Dotychczas nie znaleziono leku, cofającego

lub chociaż zatrzymującego postęp choroby.
Leczenie farmakologiczne koncentruje się na
objawowym leczeniu zaburzeń pamięci i
funkcji poznawczych

Związane ze zmianą liczby

chromosomów

• Zespół Klinefeltera występuje tylko u osób

płci męskiej i jest skutkiem nieprawidłowości
dotyczącej jednego z chromosomów
płciowych. Chorobę tę charakteryzuje
obecność dodatkowego chromosomu X.
Szacuje się, iż zespół Klinefeltera występuje
raz na około 1000 żywych narodzin chłopców

Objawy

• Mężczyźni są osobami wysokiego wzrostu,

słabiej umięśnionymi oraz o bardziej kobiecej
sylwetce, wynikającej z charakterystycznej
budowy klatki piersiowej i miednicy. Dłuższe
niż przeciętnie są kończyny górne i dolne

• Leczenie polega na dożywotniej substytucji

testosteronu w postaci enantatu testosteronu
lub cypionatu testosteronu. Nie jest możliwe
pobudzenie czynności kanalików
plemnikotwórczych



Zespól Turnera związany jest z zaburzeniami

chromosomalnymi, głównie jako jeden
chromosom X. Istotą choroby jest dysgenezja
gonad z niedoborem wzrostu i licznymi,
drobnymi wadami w budowie ciała i
narządów wewnętrznych

Objawy

• Niski wzrost (poniżej 150 cm), koślawość

łokci, szpotawość kolan, wady nadgarstka,

puklerzowata klatka piersiowa. Oprócz tego

płetwistość szyi, nisko osadzone uszy, wady

układu moczowego, krążenia i serca.

Uszkodzenie gonad prowadzi do: braku

rozwoju gruczołów sutkowych, owłosienia

łonowego i pachowego, braku miesiączki,

niedorozwoju zewnętrznych narządów

płciowych

Leczenie

• Leczenie polega na

poprawie wzrastania –
hormonem wzrostu oraz
na wywołaniu feminizacji –
estrogenami. Niska
mineralizacja kości
wymaga suplementacji
wapnia, witaminy D,
witaminy C



Zespół Downa zwany też trisomią 21,

ponieważ charakteryzuje się dodatkowym
chromosomem w 21 parze alleli. Występuje w
około jednym przypadku na 600 urodzeń.
Częstość występowania zespołu Downa
zwiększa się z wiekiem matki

Objawy

• Niemowlęta zachowują się spokojnie, mało

płaczą a napięcie ich mięśni jest obniżone. Ich

rozwój psychiczny i fizyczny jest opóźniony.

Głowę mają małą, część potyliczną

spłaszczoną, kończyny górne krótkie, oczy

skośne, uszy małe i nisko osadzone, nos

spłaszczony, a w kącie powiekowym przy

nosie skóra tworzy fałdy. Język jest duży i z

trudem mieści się w jamie ustnej. Ręce są

krótkie i szerokie



Zespół Edwardsa jest to trisomia

chromosomu 18. Częstość występowania
zespołu szacowana jest na 1:8.000 urodzeń.
30% żywo urodzonych dzieci umiera w
pierwszym miesiącu życia, tylko 10%
przeżywa 1 rok. Częstość zespołu Edwardsa
wzrasta z wiekiem matki, częściej występuje
u dziewczynek

Objawy

• Występuje wzmożone napięcie mięśni,

przykurcz kończyn, nisko osadzone uszy,
pojawiają się wady stóp. Często występują
wady serca lub ośrodkowego układu
nerwowego. Zniekształcone małżowiny uszne,
mała bródka i wypukła potylica



Zespół Pataua – trisomia chromosomu 13.

Częstość występowania u żywo urodzonych
dzieci szacowana jest na 1:5,000 - 1:15,000.
Trisomia 13 spowodowana jest nierozejściem
się chromosomów podczas I lub II podziału
mejotycznego u któregoś z rodziców. Około
70% dzieci umiera w ciągu pierwszego roku
życia

Objawy

• Ubytki owłosienia, szczególnie na głowie, oraz

bardzo blisko siebie osadzone oczy. Czasami
może dość nawet do ich "połączenia".
Stosunkowo często obserwowany jest także
rozszczep wargi i podniebienia, występowanie
dodatkowego palca najczęściej po stronie
małego palca. Występują też wrodzone wady
serca

Związane ze zmianą struktury

chromosomów

• Zespół Pradera-Williego spowodowany jest

nieobecnością regionu chromosomu 15,
powstałą na skutek jednego z mechanizmów:
delecji fragmentu ojcowskiego chromosomu

• Objawy
Niski wzrost, bardzo małe dłonie i stopy,

wąska twarz, niewielkie usta, oczy w kształcie
migdałów i niedorozwinięte organy płciowe.
Stwierdzono też, że dzieci te mają jasne włosy
oraz niebieskie lub szare oczy



Zespół Angelmana - mikrodelecja odcinka 15

chromosomu pochodzącego od ojca.
Brakujący odcinek chromosomu
odpowiedzialny jest m.in za regulację białka
zwanego ubikwityną. Nie jest zazwyczaj
rozpoznawany w okresie noworodkowym i
niemowlęcym, dopiero gdy pojawiają się
problemy rozwojowe

Objawy

• Do cech charakterystycznych należy:

opóźnienie w rozwoju, upośledzenie mowy,

zaburzenia ruchu, osoba ta odznacza się

nadmierną pobudliwością.

• Pojawiają się: zez, bruzda tętnicy potylicznej,

grzybica języka, problemy z karmieniem,

wysunięcie żuchwy do przodu, zmniejszona

ilość barwnika w skórze, zaburzenia snu

Koniec