PRZEDMIOT I

ZAKRES EKONOMII

Dzieło Ksenofonta

„Oikonomikos”

Termin oikonomia

jest, etymologicznie

rzecz biorąc źródłem

dzisiejszego

określenia

„ekonomia”.

W interpretacji Ksenofonta

ekonomia jest nauką o:

•gospodarstwie,
•zarządzaniu

majątkiem,

•domem.

U Arystotelesa

ekonomia oznacza

naukę o prawach

gospodarstwa

domowego. Oikos

znaczy po grecku dom,

gospodarstwo, nomos-

prawo.

Określenie „ekonomia

polityczna” zostało

upowszechnione na

początku XVII wieku,

m.in. dzięki książce

Antoine’a

Montchretiena

Montchretien

zajmował się w

swojej książce

głównie

problematyką

finansów

państwowych

Ukształtowanie się

ekonomii w pełny system

naukowy wiąże się

historycznie z

narodzinami

nowoczesnego

liberalnego systemu

gospodarczego, zwanego

kapitalizmem

wolnokonkurencyjnym.

Z ekonomią nierozerwalnie

związane są dwa nazwiska:

•A. Smith,
•D. Ricardo.

Zadaniem ekonomiki

jest rozpoznanie i

badanie w

działaniach ludzkich

przejawów zasady

gospodarności.

Według O. Langego

ekonomia

polityczna=

ekonomia

społeczna

Ekonomia

dyscyplina zajmująca

się opisem kategorii i

zjawisk gospodarczych

oraz ich analizą

teoretyczną, służącą

wykryciu prawidłowości

procesu

gospodarowania.

Rzadkość

stosunek

użyteczności do

ilości dobra, czyli

użyteczność

zawarta w

jednostce

danego dobra.

Dobro jest

użyteczne

wówczas, gdy ma

zdolność

zaspokajania

potrzeb.

Bogactwem

narodów są

materialne i

niematerialne dobra

rzadkie

.

Problem rzadkości

zupełnie inaczej

wygląda w

odniesieniu do

zasobu, jakim jest

wiedza.

Wiedza

pewien

ogólny stan

świadomości

społecznej

Zasób wiedzy naukowej

nagromadzenie efektów

badań naukowych

dokonanych w

poprzednich okresach

przez przedstawicieli

poszczególnych

dyscyplin, w różnych

zakresach.

Wyniki badań

naukowych zwłaszcza

powstające w sferze

B+R (badań i rozwoju)

oznaczają strumień

nowej wiedzy, odkrycia i

wynalazki wzbogacają

bowiem już istniejący

zasób wiedzy.

Jednym z najważniejszych

podziałów wiedzy jest jej podział

na wiedzę:

• konkurencyjną, tzn. taką, która jest

ograniczona co do udziału w niej
uczestników życia gospodarczego (np.
wiedza technologiczna, opatentowana
czy typu know- how);

• niekonkurencyjną, w zasadzie

dostępną dla wszystkich uczestników
życia gospodarczego (teoretycznie, bo
praktycznie trzeba spełnić pewne
warunki- mieć określone kwalifikacje,
wykształcenie, itp.).

Kapitał wiedzy

zasób wiedzy niezwiązany z

osobą, ale traktowany jako

czynnik produkcji,

charakteryzuje się tym, że

nie zużywa się jak kapitał

fizyczny, nie traci na

wartości i może być

równocześnie użytkowany

przez różnych uczestników

życia gospodarczego

.

Kapitał

zasób (majątek), który

właściciel angażuje w

działalność

gospodarczą na

własny rachunek w

celu uzyskania

korzyści, zwanych

zyskiem.

P.A. Samuelson wymienia cztery grupy

zasobów niezbędnych, aby machina postępu

ekonomicznego mogła ruszyć z miejsca. Są to:

• zasoby ludzkie (podaż pracy,

wykształcenie, dyscyplina,
motywacja);

• zasoby naturalne;
• akumulacja kapitału (kapitał

rzeczowy);

• technologia (nauka, inżynieria,

zarządzanie, przedsiębiorczość).

Z punktu widzenia wzrostu i rozwoju

gospodarczego współcześnie w

każdej gospodarce należy wydzielić

co najmniej pięć grup zasobów:

1) zasoby ludzkie;
2) zasoby kapitału fizycznego

obejmujące kapitał rzeczowy (w tym
pieniądze) oraz zasoby naturalne;

3) technologię;
4) kapitał ludzki;
5) kapitał społeczny.

Zdaniem ekspertów Banku

Światowego przez zasoby ludzkie

rozumieć należy:

•

zasoby pracy (Zp), tzn. czystą
siłę roboczą (Z) +

•

kapitał ludzki (H) pojmowany
jako efekt edukacji oraz
kształcenia poza systemem
zinstytucjonalizowanym +

•

kapitał społeczny (S), czyli
indywidualne i instytucjonalne
stosunki międzyludzkie.

Kapitał ludzki

zakumulowany zasób

wiedzy, kwalifikacji,

umiejętności, zdolności

oraz gotowości

zwiększania potencjału

gospodarczego przez

jego właścicieli.

Według ekspertów Banku

Światowego kapitał

społeczny

to indywidualne i

instytucjonalne

stosunki

międzyludzkie.

Według Roberta Putmana

kapitał społeczny tworzą takie

kategorie jak:

• zaufanie,
• normy postępowania

obowiązujące w danym
społeczeństwie,

• sieci łączności (powiązania)-

ich charakter wewnątrz
wspólnot i charakter relacji
społeczeństwa z państwem.

Korupcja jest

negatywnym

wskaźnikiem

poziomu kapitału

społecznego danego

kraju.

Richard Rose

Q = F(Z, K, T, H,

S),

gdzie:

Q – produkcja (PKB),

F – ogólna funkcja zmiennych

wymienionych w nawiasie,

Z – zatrudnienie czystej siły

roboczej,

K – kapitał fizyczny,

T – technologia,

H – kapitał ludzki,

S – kapitał społeczny.

Do elementów składowych

kapitału ludzkiego,

wymienionych przez nas

wcześniej, autorzy Kapitału

intelektualnego zaliczają

dodatkowo:

•kulturę

organizacyjną,

•filozofię firmy.

Kapitał strukturalny (Ks)

obejmuje:

• sprzęt komputerowy,
• oprogramowanie,
• bazy danych,
• strukturę organizacyjną,
• patenty,
• znaki handlowe
• wszystko inne, co wspiera

produktywność pracowników.

KI = H + Ks,

gdzie:

KI – kapitał intelektualny,

H – kapitał ludzki,

Ks – kapitał strukturalny.

Rodzaje potrzeb:

• egzystencjalne,
• socjalne,
• produkcyjne,
• konsumpcyjne,
• Indywidualne,
• zbiorowe,
• materialne,
• duchowe.

Potrzeby

egzystencjalne:

potrzeby

zdeterminowane

przez czynniki

biologiczne. Zalicza

się do tego rodzaju

m.in. żywienie,

możliwość

mieszkania, snu,

odpoczynku.

Potrzeby socjalne

obejmują

potrzeby w

zakresie higieny

i kultury oraz

oświaty.

Potrzeby produkcyjne

potrzeby w

zakresie

czynników

produkcji, czyli

odpowiedniej

ilości ich

zasobów.

Potrzeby konsumpcyjne

potrzeby

egzystencjalne i

socjalne oraz tzw.

wyższe potrzeby.

Potrzeby są

zaspokajane w

większości

indywidualnie, ale

część jest

zaspokajana w

sposób

zorganizowany,

zbiorowo

Jeżeli ekonomiści

zajmują się

ogólnymi

problemami rozwoju

gospodarczego,

mówimy, że jest to

analiza w skali

makroekonomicznej.

Mikroekonomia

zajmuje się przede

wszystkim

badaniem

poszczególnych

rynków

funkcjonujących w

ramach danej

gospodarki.

Mezoekonomia

Opis i analiza

zjawisk

związanych z

procesami

przemian

strukturalnych

Ekonomia pozytywna

oznacza opis

istniejącej

rzeczywistości, czyli

zajmowanie się

światem takim, jak on

jest, a nie takim,

jakim powinien być.

Ekonomią normatywną

zajmują się z kolei ci

ekonomiści, którzy dokonują

ocen wartościujących,

stwierdzając, jakie ich

zdaniem powinny być ceny,

płace, zatrudnienie czy

poziom produkcji oraz jaka

polityka gospodarcza jest

sprawiedliwa, a jaka nie.

Prawa ekonomiczne

są to słowne

sformułowania

określające związki

między

poszczególnymi

składnikami procesu

gospodarczego.

W celach dydaktycznych wyróżnia

się trzy rodzaje praw

ekonomicznych:

•prawa

przyczynowe,

•prawa

współistnienia,

•prawa funkcyjne

.

Prawa przyczynowe

związki między elementami

procesu gospodarczego

polegające na tym, że po

pewnym określonym

zdarzeniu stale następują

inne określone zdarzenia,

przy czym następstwo to

odbywa się w czasie.

Prawa współistnienia

związki polegające na

łącznym występowaniu

dwu lub więcej

zdarzeń, które tworzą

pewną strukturę

zdarzeń, występując

stale razem.

Z prawami funkcyjnymi

mamy do czynienia

wówczas, gdy istnieje

związek (relacja) między

ilościowo wymiernymi

zdarzeniami, którą można

przedstawić za pomocą

funkcji matematycznych,

np., funkcji popytu i

podaży.

Wyniki badań ekonomii

szczegółowych oraz

geografii gospodarczej,

historii gospodarczej i

statystyki mogą i powinny

być wykorzystywane przez

ekonomię, m.in. na etapie

konkretyzacji i weryfikacji

wykrytych i opisanych

przez nią prawidłowości.

Model

uproszczony

schemat

funkcjonowania

gospodarki

narodowej lub

ogólnej- zjawiska

ekonomicznego.

Wśród modeli

ekonomicznych wyróżnia

się:

•modele

matematyczno-
cybernetyczne,

•modele opisowe.

W procesie analizy ekonomicznej jako

dane wykorzystuje się różnego rodzaju

mierniki:

•średnie (arytmetyczne,

geometryczne, ważone itd.),

•indeksy (agregatowe,

szczegółowe itd.),

•wskaźniki (siły nabywczej

ludności, nakładochłonności
itd.).

Falsyfikacja

procedura

mająca na celu

wykazanie

fałszywości

badanej

hipotezy

Weryfikacja

procedura

zmierzająca do

rozstrzygnięcia,

czy twierdzenie

jest prawdziwe.

Współcześnie jako główne procedury

metodologiczne wymienia się:

•

instrumentalizm (praktycystyczny pogląd na

teorię wiedzy, stwierdzający, że o jej naukowym

charakterze decyduje dostatecznie wysoki

stopień użyteczności).

•

koncepcję rewolucji naukowych prowadzących do

zmiany obowiązujących w nauce paradygmatów.

•

koncepcję naukowych programów badawczych,

traktowaną jako próba wypełnienia luki między

podejściami Poppera i Kuhna. Koncepcja ta

wykazuje wiele istotnych podobieństw do

koncepcji Kuhna, choć zdaniem Marka Blaga

koncepcja Lakatosa to w 80% Popper, a w 20%

Kuhn.

•

koncepcję retoryki kojarzoną z nazwiskiem

Deirdee McCloskey, która definiuje retorykę jako

sztukę wysławiania się lub badanie, w jaki sposób

ludzie wzajemnie się przekonują. Pisanie z

intencją przekonywania innych jest od czasów

starożytnej Grecji nazywana retoryką.

W procesie

gospodarowania

podmiotem

działalności są

ludzie

(poszczególne

jednostki, grupy

ludzi, społeczeństwo

jako całość itd.).

W roli podmiotów

gospodarczych

występują także

gospodarstwa domowe

ludności, pełniące

funkcje zarówno

konsumpcyjne, jak i

produkcyjne

(polegające na

zdobywaniu dochodu).

Proces

gospodarowania

polega na

podejmowaniu przez

podmioty gospodarcze

różnych decyzji.

Określamy je mianem

decyzji gospodarczych

Decyzje:

•mikroekonomiczn

e,

•makroekonomicz

ne.

Decyzje

mikroekonomiczne

decyzje

odnoszące się do

gospodarstw

domowych i

przedsiębiorstw.

Decyzje

makroekonomiczne

decyzje

dotyczące

gospodarki jako

całości