1

• Receptory α- adrenergiczne:

– α 1- postsynaptyczne
– α 2- presynaptyczne- autoreceptory

Autoreceptory- znajdują się w neuronie

wytwarzającym dany neuroprzekaźnik i
są na ten przekaźnik wrażliwe. Biorą
udział w procesach regulacyjnych o
charakterze sprzężenia zwrotnego

2

• α - blokery

– α -blokery nieselektywne
– Selektywne α 1-blokery

3

• Pobudzenie presynaptycznych α 2

powoduje zahamowanie uwalniania
NA

4

• Niewybiórczy α -bloker –

Blokuje działanie NA na receptory pre- i

postsynaptyczne

• Blok presynaptycznych α 2-

niekontrolowane uwalnianie NA z
nadmiernym zwiększeniem efektów
sympatykomimetycznych (rec. β-
głównie sercowe)=> tachykardia,
tachyarytmia

5

• Selektywny α 1- bloker
• Wybiórczy antagonista α 1 nie ma

powinowactwa do
presynaptycznych receptorów α 2
=> nie nasila uwalniania NA

6

• Fenoksybenzamina

– Dominuje działanie α

1

- i α

2

- adrenolityczne

– Ponadto wywiera działanie

antyserotoninowe, antyhistaminowe i
cholinolityczne

– Powoduje:

• Przyspieszenie czynności serca
• Znaczny spadek ciśnienia tętniczego
• Zaburzenia ortostatyczne

Leki α

1

- i α

2

- adrenolityczne

7

• Fenoksybenzamina
• Nieodwracalnie blokuje receptory α =>

działanie długotrwałe (znoszone przez
nowopowstałe białko receptorowe)

• Zastosowanie:

– W kombinacji z antagonistą b przed zabiegiem

usunięcia pheochromacytoma

– Neurogenne zaburzenia opróżniania pęcherza

(podwyższone napięcie mięśni zwieracza)

Leki α1- i α2- adrenolityczne

8

• Fentolamina

– Działa silnie α

1

- i α

2

- adrenolitycznie

– Blokuje także receptory serotoninowe i

zwiększa uwalnianie histaminy

– Powoduje:

• Rozszerzenie obwodowych naczyń

krwionośnych

• Obniżenie ciśnienia tętniczego
• Skurcze mięśni gładkich jelit
• Wzrost wydzielania soku żołądkowego

Leki α

1

- i α

2

- adrenolityczne

9

• Fentolamina
• Blokuje receptory α odwracalnie =>

działanie krótkotrwałe

• zastosowanie:

– Guz chromochłonny nadnerczy-

zapobieganie nadciśnieniu napadowemu

Leki α1- i α2- adrenolityczne

10

• Tolazolina

– Silnie rozszerza naczynia krwionośne obwodowe

– Przyspiesza czynność serca i zwiększa objętość

minutową

– Poprawia przepływ w rozszerzonym łożysku

naczyń obwodowych

– Nieznacznie (lub wcale) obniża ciśnienie tętnicze

– Zastosowanie:

• Zaburzenia krążenia obwodowego- miażdżyca,

ch. Raynauda, ch. Buergera, odmrożenia

• Zator tętnicy pośrodkowej siatkówki oka

• Badania diagnostyczne czynności

wydzielniczej żoładka

Leki α

1

- i α

2

- adrenolityczne

11

• Blokada receptorów α

1

:

– Rozszerzenie naczyń krwionośnych

trzewnych i mięśni szkieletowych

– Spadek oporu obwodowego
– Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi
– Rozszerzenie łożyska żylnego zmniejsza

powrót krwi do serca

– Rozkurcz mięśniówki gładkiej zwieracza

pęcherza moczowego i torebki prostaty

Leki α

1

- adrenolityczne

12

• Zastosowanie:

• Nadciśnienie tętnicze
• Niewydolność mięśnia sercowego
• Łagodny przerost gruczołu krokowego

• Działania niepożądane:

• Hipotensja ortostatyczna
• Impotencja

Leki α

1

- adrenolityczne

13

• Prazosyna
• Terazosyna
• Doksazosyna
• Tamsulozyna
• Alfuzosyna

Leki α

1

- adrenolityczne

14

• Powodują wzmożenie uwalniania NA

z zakończeń presynaptycznych

• W efekcie-

• Podwyższenie ciśnienia tętniczego
• Przyspieszenie akcji serca

• Łatwo przenikają do OUN

Leki α

2

- adrenolityczne

15

• Johimbina

– Zastosowanie- afrodyzjak-do wzmożenia

potencji płciowej u mężczyzn i kobiet(??)

• Idazoksan

Stosowane w badaniach

doświadczalnych

Leki α

2

- adrenolityczne

16

Alkaloidy sporyszu

• Pierwsze znane leki o działaniu

adrenolitycznym, nie wykazują
działania wybiórczego

• Budowa chemiczna- zachowana

struktura NA, A, dopaminy, serotoniny

• Działają na receptory α-adrenergiczne,

serotoninowe lub dopaminowe

17

• Dihydroergotoksyna, dihydroergotamina

– Mieszaniny pochodnych hydroksylowyh alkaloidów

sporyszu- ergokrystyny, ergokryptyny i ergokarniny

– Działają α-adrenolitycznie- rozkurcz naczyń

krwionośnych

– Działanie bezpośrednie- kurczenie mięśni gładkich

naczyń żylnych, zmniejszenie ciśnienia tętniczego

– Zastosowanie:

• Stany skurczowe obwodowych naczyń

krwionośnych

• Nadciśnienie tętnicze
• Migrena (zapobieganie i leczenie)
• Zaburzenie krążenia mózgowego
• Razem z heparyną w zapobieganiu zakrzepom

Alkaloidy sporyszu

18

• Ergotamina

– Słabe działanie α-adrenolityczne na

mięśnie gładkie naczyń krwionośnych

– Działa bezpośrednio kurcząco na mięśnie

gładkie tętniczek

– Bardzo silnie kurczy rozszerzone naczynia

krwionośne oraz mięsień macicy

– Zastosowanie:

• Migrena (napady)
• Niedostateczne zwijanie macicy, krwawienia

poporodowe

Alkaloidy sporyszu

19

• Ergometryna i metyloergometryna

– Działają silnie kurcząco na mięsień macicy

• Bromokryptyna

– Bardzo słabe działanie na rec. α-, silne

działanie na rec. D2

– Hamuje uwalnianie prolaktyny i hormonu

wzrostu

• Metysergid

– Silnie blokuje rec.serotoninowe

Alkaloidy sporyszu

20

• Działania niepożądane:

– Nudności i wymioty- wpływ na

chemoreceptory α-adrenergiczne i
dopaminergiczne w rdzeniu przedłużonym

– Uczucie zimna i parestezje w kończynach-

działanie kurczące naczynia krwionośne i
zmniejszony przepływ naczyniowy

Alkaloidy sporyszu

21

• Zatrucia alkaloidami sporyszu- objawy:

– Wymioty
– Silny ból brzucha
– Pragnienie
– Parestezje w kończynach
– Szerokie źrenice

• Leczenie- zapobieganie wchłanianiu-

diazepam

Alkaloidy sporyszu

22

Inne leki blokujące

receptory α

• Neuroleptyki- pochodne fenotiazyny i

butyrofenonu

– Ich działanie przez obwodowe receptory

α- adrenergiczne nie jest
wykorzystywane klinicznie

– Jest przyczyną działań niepożądanych w

leczeniu psychiatrycznym

23

• Blokują receptory β- i znoszą działanie

endogennej NA

• Właściwości farmakologiczne zależą od:

– Siły i wybiórczości działania na receptory β
– Wewnętrznej aktywności

sympatykomimetycznej (ISA, PAA, RIA)

– niespecyficznego działania błonowego
– Dodatkowego efektu rozszerzającego naczynia

Leki β- adrenolityczne

24

• Blokowanie receptorów β

1

- powoduje:

– Zwolnienie czynności serca (ujemne działanie

chrono- i dromotropowego, wzmocnione
działaniem błonowym)

– Zmniejszenie pracy serca i zapotrzebowania na

tlen (ujemne działanie inotropowego)

– Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi (działanie

ośrodkowe i obwodowe)

– Zmniejszenie uwalniania reniny
– Hamowanie drżeń mięśniowych (działanie na

mięśnie poprzecznie prążkowane i gospodarkę
potasową, działanie ośrodkowe)

– Działanie uspokajające (ośrodkowe)

Leki β- adrenolityczne

25

• Blokowanie receptorów β

2

- powoduje:

– Skurcz oskrzeli
– Skurcz naczyń obwodowych
– Skurcz macicy
– Hamowanie glikogenolizy
– Hamowanie uwalniania insuliny

• Blokowanie receptorów β

3

- powoduje:

– Hamowanie lipolizy

Leki β- adrenolityczne

26

Leki β- adrenolityczne

• Profilaktyka wtórnego

zawału serca

• Profilaktyka stanów

stresowych

• Profilaktyka nawrotowych

krwawień z żylaków

przełyku

• Nadciśnienie tętnicze
• Choroba niedokrwienna

serca

• Zawał serca (ograniczenie

strefy martwicy serca)

• Dusznica bolesna

• Zaburzenia rytmu

nadkomorowego i

komorowego z

nadpobudliwości

• Tyreotoksykoza
• Phaeochromacytoma
• Nerwica lękowa
• Choroba Parkinsona
• Migrena (profilaktyka)
• Abstynencja alkoholowa
• Łagodne drżenia mięśniowe
• Jaskra

Zastosowanie:

Zastosowanie:

27

• Działania niepożądane

:

– Nudności, wymioty, biegunka
– Duszność, skurcz oskrzeli
– Zaburzenie przewodzenia w układzie

bodźcoprzewodzącym serca

– Zwolnienie czynności serca
– Spadek ciśnienia tętniczego
– Ujawnienie niewydolności krążenia
– Oszołomienie, senność
– Zaburzenie krążenia obwodowego
– Pogłębienie stanów hipoglikemicznych

Leki β- adrenolityczne

28

Leki β- adrenolityczne

• Kardioselektywność- zwiększone

powinowactwo do receptorów β

1

w

porównaniu do β

2

• Wewnętrzna aktywność

sympatykomimetyczna- działanie β-
agonistyczne
ISA- intrinsic sympathomimetic activity
PAA- partial agonistic actvity
RIA- rest intrinsic activity

29

• Kardioselektywność ma duże

znaczenie kliniczne- wiąże się ze
zmniejszeniem działań
niepożądanych ze strony gospodarki
węglowodanowej i lipidowej oraz ze
strony oskrzeli i naczyń krwionośnych

Leki β- adrenolityczne

30

• β - blokery kardioselektywne
• nie wpływają na kontrolę glikemii-

można stosować u chorych z cukrzycą

• Można również stosować u osób z:

– Zaburzeniami gospodarki lipidowej
– Chorobami naczyń obwodowych
– POChP
– depresją

Leki β- adrenolityczne

31

• Nieselektywne β -blokery
zastosowanie może wiązać się z
• upośledzeniem wazodylatacji naczyń,
• zmniejszeniem pojemności minutowej

serca

• Objawami zaburzenia krążenia

obwodowego (oziębienie dystalnych
części kończyn)

Leki β- adrenolityczne

32

• Nieselektywne β -blokery
• wydłużenie i maskowanie objawów

hipoglikemii (potliwość i tachykardia)

• Zwiększenie insulinooporności-

sprzyja rozwojowi hiperglikemii

Leki β- adrenolityczne

33

Leki antyarytmiczne- podział

Williamsa

• Klasa I- blokujące kanały sodowe zależne

od napięcia

• I A- chinidyna, prokainamid
• I B- lidokaina, fenytoina (szybko dysocjują)
• I C- flekainid, enkainid (wolno dysocjują)

• Klasa II- antagoniści receptorów β

-adrenergicznych

• Klasa III- wydłużające potencjał

czynnościowy serca- amiodaron, sotalol

• Klasa IV- antagoniści wapnia- werapamil,

diltiazem

34

Leki β- adrenolityczne

Bez ISA

• Propranolol
• Tymolol
• Nadolol
• Sotalol
• Tertarol

Z ISA

• Pindolol
• Alprenolol
• Oksprenolol
• Penbutolol
• Karteolol
• Mepindolol

I generacji- nieselektywne

I generacji- nieselektywne

35

Leki β- adrenolityczne

Bez ISA

• Atenolol
• Metoprolol
• Esmolol
• Bewantolol
• Bisoprolol
• Betaksolol

Z ISA

• Celiprolol
• Acebutolol
• Praktolol
• Epanolol

II generacji- kardioselektywne

II generacji- kardioselektywne

36

Leki β- adrenolityczne

• Karwedilol
• Bucindolol
• Dilewalol
• Nebiwolol

III generacji- wielofunkcyjne (hybrydowe)

III generacji- wielofunkcyjne (hybrydowe)

37

• Działanie błonowe zmniejsza

kurczliwość mięśnia sercowego

• Propranolol
• Oksprenolol
• Metoprolol
• Acebutolol

Leki β- adrenolityczne

38

Propranolol

• Pogarsza stan chorych z astmą oskrzelową

i z zaawansowaną niewydolnością serca

• Blokując receptory β 2 w oskrzelach

prowokuje lub nasila napady astmatyczne

• Blok receptorów β 1 w mięśniu sercowym-

działanie inotropowe ujemne

• Stosowany w abstynencji- przeciwdziała

nadmiernemu pobudzeniu układu

współczulnego

Leki β- adrenolityczne

39

• Tymolol

• Stosowany w jaskrze- obniża

ciśnienie śródgałkowe przez
zmniejszenie produkcji płynu
śródgałkowego

• Dostępny w postaci kropli
• W Polsce nie jest dostępny w postaci

tabletek!

Leki β- adrenolityczne

40

Karwedilol (niewybiórczy)

• Blokuje receptory α 1 i β 2
• Bezpośredni mechanizm

wazodylatacji

• Właściwości antyoksydacyjne i

przeciwzapalne

• Nieznacznie blokuje kanały wapniowe
• Zmniejsza insulinooporność

Leki β- adrenolityczne

41

• Celiprolol

• Kardioselektywny
• Silny agonista β 2
• Bezpośredni mechanizm

wazodylatacyjny

• Słabo blokuje receptory α
• ISA

Leki β- adrenolityczne

42

• Nebiwolol

• Kardioselektywny
• Korzystnie wpływa na funkcję

śródbłonka i uwalnianie tlenku azotu

Leki β- adrenolityczne

43

• Równoczesne blokowanie receptorów α-

i β- :

– Rozszerza obwodowe naczynia krwionośne
– Zmniejsza opór obwodowy
– W efekcie- spadek ciśnienia tętniczego krwi

(Słabe działanie β- kurczące naczynia)

– Brak odruchowej tachykardii (skutek

działania β-adrenolitycznego)

Leki α- i β- adrenolityczne

44

Leki α- i β- adrenolityczne

• Zastosowanie;

– Nadciśnienie tętnicze
– Guz chromochłonny

– Labetalol

45

Metyldopa
• Podobnie jak DOPA przenika do OUN i

wchłania się na zasadzie transportu

zwrotnego do wnętrza komórek nerwowych,

gdzie pod wpływem DOPA- dekarboksylazy

ulega przekształceniu w

metylonoradrenalinę. Podobnie jak NA jest

przechowywana w ziarnistościach

synaptycznych, uwalniana do szczeliny

synaptycznej i wchłaniana zwrotnie-

FAŁSZYWY PRZEKAŹNIK. Nie ulega

deaminacji przez MAO.

Leki sympatykolityczne o działaniu

pośrednim

46

Metyldopa

• W szczelinie synaptycznej działa silnie

pobudzająco na receptory α

2

. Pobudzenie na

powierzchni komórek jądra pasma samotnego
powoduje zmniejszenie napięcia układu
współczulnego. Efekt- obniżenie ciśnienia
tętniczego, spowodowane rozszerzeniem
obwodowych naczyń krwionośnych,
zmniejszeniem oporu obwodowego i
zmniejszeniem pojemności wyrzutowej serca

Leki sympatykolityczne o działaniu

pośrednim

47

Metyldopa

• Jest przekształcana w fałszywy

przekaźnik również w neuronach
dopaminergicznych mózgu, dlatego może
wywoływać objawy zespołu Parkinsona,
stany depresyjne, mlekotok

• Zastosowanie- nadciśnienie tętnicze

Leki sympatykolityczne o działaniu

pośrednim

48

• Rezerpina

– Hamuje procesy wchłaniania do

ziarnistości synaptycznych DOPA, która
służy do syntezy NA

– Hamuje wnikanie do ziarnistości

synaptycznych NA, która została
wchłonięta zwrotnie z przestrzeni
synaptycznej

Leki sympatykolityczne o działaniu

pośrednim

49

• Rezerpina

– Długotrwałe zmniejszenie ciśnienia

tętniczego wskutek rozszerzenia
naczyń krwionośnych i zmniejszenia
oporu obwodowego oraz zwolnienia
czynności serca i zmniejszenia
objętości minutowej

– Zastosowanie- nadciśnienie tętnicze

Leki sympatykolityczne o działaniu

pośrednim

50

Guanetydyna

• Ze względu na budowę chemiczną słabo przenika do

OUN- działanie obwodowe

• Hamuje przewodzenie impulsów przez błonę

komórkową neuronu adrenergicznego

• Blokuje proces wchłaniania zwrotnego AK ze

szczeliny synaptycznej

• Hamuje wnikanie do ziarnistości synaptycznych już

wchłoniętych zwrotnie AK, co umożliwia ich

degradację przez MAO

• Zaburza proces magazynowania AK
• Nie przenika do wnętrza komórek chromochłonnych

rdzenia nadnerczy i nie zaburza magazynowania AK

w tych komórkach

Leki sympatykolityczne o działaniu

pośrednim

51

• Powodują zwiększenie przekaźnictwa w synapsach

pomiędzy zakończeniem włókien układu
współczulnego a narządami efektorowymi

• Działanie to może być wynikiem:

– Zmniejszenia uwalniania NA do szczeliny

synaptycznej

– Hamowania wchłaniania zwrotnego NA
– Hamowania degradacji enzymatycznej NA

• Stosunkowo szybko wywołują zjawisko tachyfilaksji
• Nie wpływają na uwalnianie amin katecholowych z

komórek chromochłonnych rdzenia nadnerczy

Leki adrenomimetyczne o działaniu

pośrednim

52

• Zwiększenie stężenia NA w przestrzeni

synaptycznej- skutki charakterystyczne dla

pobudzenia układu współczulnego i podania

NA:

– Rozkurczanie oskrzeli (pobudzenie receptorów β

2

drzewa oskrzelowego)

– Skurcz naczyń skórnych, nerkowych i trzewnych,

zwiększenie oporu obwodowego i wzrost ciśnienia

tętniczego (pobudzenie rec. α

1

)

– Poprawa przepływu wieńcowego, mózgowego i w

mięśniach szkieletowych

– Zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego i

objętości wyrzutowej serca

Leki adrenomimetyczne o działaniu

pośrednim

53

Efedryna
• Powoduje wzrost uwalniania NA z

zakończeń układu współczulnego i

neuronów OUN

• Działa bezpośrednio pobudzając receptory

postsynaptyczne

• Wywołuje

– Stany pobudzenia
– Wzrost reaktywności i zdolności koncentracji
– Usuwa objawy zmęczenia i senności
– Zmniejsza łaknienie

Leki adrenomimetyczne o działaniu

pośrednim

54

Efedryna
• Zastosowanie:

– Niedociśnienie, omdlenie
– Dychawica oskrzelowa i inne stany

skurczowe oskrzeli

– Nieżyt nosa
– Rozszerzenie źrenicy
– Składnik mieszanek wykrztuśnych

Leki adrenomimetyczne o działaniu

pośrednim

55

Leki adrenomimetyczne o działaniu

pośrednim

• Amezinium

– Zwiększa uwalnianie NA
– Hamuje aktywność MAO
– Stosowany w niedociśnieniu tętniczym

56

• Amfetamina, metamfetamina,

metylfenidat i pemolina- nasilenie
przekaźnictwa adrenergicznego.
Działają bardzo silnie na OUN

• TCA- zwiększenie stężenia NA w

przestrzeni synaptycznej w wyniku
hamowania procesów wchłaniania
zwrotnego w ośrodkowym i
obwodowym układzie nerwowym

Inne leki adrenomimetyczne

57

Inhibitory MAO
• Hamują aktywność MAO, powodując

zwiększenie stężenia amin katecholowych.

Łatwo przenikają do OUN, wywierając

wpływ na przekaźnictwo adrenergiczne,

dopaminergiczne i serotoninergiczne w

wielu strukturach mózgu. Ze względu na

brak wybiórczości działania wywołują wiele

skutków niepożądanych i rzadko znajdują

zastosowanie kliniczne. Inhibitory MAO o

wybiórczym działaniu MAO-B są stosowane

w psychiatrii

Inne leki adrenomimetyczne