RATOWNICTWO

MEDYCZNE

OSTRE ZATRUCIA

Wstęp

• Trucizna to każda substancja stała, płynna lub

gazowa, która po wprowadzeniu do organizmu

zakłóca jego funkcje życiowe. Według

Światowej Organizacji Zdrowia zatrucia są

czwartą, co do częstości — po chorobach

układu krążenia, nowotworach i urazach —

przyczyną zgonów.

• W krajach wysoko rozwiniętych 75%

zarejestrowanych zatruć dotyczy małych dzieci i

jest spowodowanych nieodpowiednio

zabezpieczonymi, ogólnodostępnymi

gospodarczymi środkami chemicznymi i lekami.

• Zatrucia dorosłych najczęściej mają charakter

ekspozycji na szkodliwe substancje chemiczne w

trakcie pracy bądź też są wynikiem prób

samobójczych. Najczęstszą przyczyną za truć w

Polsce są leki (nasenne, uspokajające,

psychotropowe), alkohole i gazy (tlenek węgla).

• Śmiertelność w ostrych zatruciach wynosi ok. 1%;

znaczną część poszkodowanych udaje się

uratować przy użyciu klasycznych metod

terapeutycznych, bez konieczności wdrażania

leczenia wysoko specjalistycznego.

• Wystąpienie objawów toksycznych często nie jest

bezpośrednio związane z ilością zaabsorbowanej

trucizny, lecz za leży od rodzaju ekspozycji, od

drogi wniknięcia substancji szkodliwych i ich

dystrybucji w organizmie oraz od wrażliwości

osobniczej.

Zasady ogólne

• Działania ratunkowe w ostrych zatruciach

mają na celu zabezpieczenie zagrożonych
funkcji życiowych, ograniczenie skutków
ekspozycji i eliminację trucizny.

• Jeżeli od początku nie zapewni się

prawidłowej drożności dróg oddechowych
pacjenta, odpowiedniej wentylacji i krążenia
krwi, to wszelkie czynności terapeutyczne
związane z zatruciem, nawet najbardziej
specjalistyczne, są bez znaczenia.

Drogi skażenia

Spożycie
• Najczęstszą drogą, którą substancje

trujące, stale i płynne dostają się do

organizmu, jest przewód pokarmowy.

Spożycie trucizny to droga skażenia

obserwowana głównie u ofiar prób

samobójczych (leki), u alkoholików

(metanol, alkohole przemysłowe) i u

małych dzieci (chemia gospodarcza).

Wstrzyknięcie
• Trucizny wstrzyknięte to najczęściej

narkotyki (głównie opioidy) przyjmowane
dożylnie przez osoby uzależnione.

• U cukrzyków samodzielnie pobierających

insulinę objaw toksyczne może wywołać
jej nieodpowiednie dawkowanie.

• Innym typem wstrzyknięć wywołujących

objawy toksyczne są użądlenia przez
owady lub ukąszenia przez jadowite węże.

Inhalacja
• Wdychane mogą być gazy, pary lub

aerozole. Najczęściej wdychaną trucizną jest

tlenek węgla. W wyniku wypadków

przemysłowych i rolniczych oraz pożarów

może dojść do ekspozycji na takie gazy, jak

tlenki azotu, fosgen, cyjanki itp. Podczas

ratowania ofiar zatruć gazami ratownicy po

winni pamiętać o szczególnych środkach

bezpieczeństwa, które należy stosować w

celu uniknięcia ekspozycji na związki

toksyczne.

• Odrębną kategorię trujących inhalacji

stanowi wąchanie kleju lub rozpuszczalników

organicznych w celu wywołania odurzenia.

Absorpcja
• Substancje toksyczne mogą być

także absorbowane przez skórę.
Przykład to zatrucie insektycydami i
grupy związków fosforoorganicznych.

Ocena wstępna

Wywiad
• W celu ustalenia właściwej drogi

postępowania leczniczego wobec osoby
poszkodowanej, w pierwszej kolejności
należy uzyskać informacje dotyczące
zatrucia. Wywiad zebrany od osoby
poszkodowanej bądź, gdy jest ona
nieprzytomna, od świadków zdarzenia,
powinien dać odpowiedź na następujące
pytania:

• Czy pacjent miał kontakt (jakąkolwiek drogą), z jaką

niebezpieczną substancją?

• Jaka to była substancja i kiedy nastąpiła ekspozycja?

• Jak długo trwała ekspozycja?

• Ile trucizny zostało wprowadzone do organizmu?

• Czy zachowały się opakowania po substancji, która po

wodowała zatrucie?

• Co jeszcze mogła spożyć osoba poszkodowana? Czy piła

alkohol? Czy podawano jej jakieś „odtrutki”?

• Czy wystąpiły wymioty? Jeżeli tak, to, po jakim czasie od

kontaktu z trucizną? Ile ich było?

• Dlaczego doszło do zatrucia? Czy pacjent w przeszłości

cierpiał na zaburzenia psychiczne? Czy jest możliwe, aby

próbował popełnić samobójstwo (czy np. pozostawił list

pożegnalny)?

• Czy osoba poszkodowana była przewlekle chora, cierpiała

na alergię lub przyjmowała stale jakieś leki? Czy była od

czegoś uzależniona?

• Ile pacjent waży?

Badanie fizykalne
• Postępuj według przyjętego dla ostrych

stanów zagrożenia życia schematem ABCDE,

należy ocenić ewentualne patologie z zakresu

układu oddechowego i układu krążenia, stan

narządów jamy brzusznej ubytki

neurologiczne Niezbędne jest zbadanie stanu

przytomności, wielkości i reakcji źrenic,

ruchomości gałek ocznych, reakcji na bodźce

bólowe i ruchomości kończyn. Stan skóry

powinien być oceniony pod względem śladów

oparzeń, rumieni, pęcherzy i krwiaków.

Należy także wziąć pod uwagę możliwość

urazów związanych z nagłą utraty

przytomności bądź z zaburzeniami percepcji.

Monitorowanie
• Podstawowe parametry życiowe ofiary

zatrucia, które należy objąć ścisłym
nadzorem, to: częstość i głębokość
oddechów, akcja serca (zapis ciągły EKG),
ciśnienie tętnicze krwi, temperatura ciała,
diureza godzinowa.

• Wartości wszystkich parametrów życiowych

pacjenta i ich zmiany powinny być
dokładnie odnotowywane w dokumentacji,
gdyż mogą okazać się niezbędne do
postawienia właściwej diagnozy i
prowadzenia prawidłowego leczenia.

Toksydromy

• Termin toksydrom odnosi się do zespołu

objawów różnicujących, które są

obserwowane po ekspozycji na różne

substancje toksyczne. Zespoły te obejmują

szereg odstępstw od stanu fizjologicznego w

zakresie skóry, oczu, błon śluzowych, układu

oddechowego, krążenia, przewodu

pokarmowego i stanu neurologicznego. Są

charakterystyczne dla wielu grup substancji

toksycznych. Określenie właściwego

toksydromu pomaga postawić trafną

diagnozę i wdrożyć prawidłowe leczenie w

sytuacji, gdy nie wie się, jaki czynnik

szkodliwy wywołał zatrucie. Można w

przenośni powiedzieć, że Toksydrom to

„odcisk palca” trucizny.

Zasady postępowania ratunkowego w

ostrych zatruciach

1. Rozpoznanie
2. Utrzymanie podstawowych funkcji

życiowych

3. Identyfikacja trucizny
4. Leczenie przyczynowe:
• dekontaminacja
• eliminacja trucizn,
• odtrutki
5. Leczenie objawowe podtrzymujące

Sytuacje swoiste

Trucizny spożyte

• Najczęstsze czynniki sprawcze zatruć drogą

pokarmową to: kwas acetylosalicylowy,

paracetamol, alkohol, detergenty, destylaty

ropopochodne i grzyby. Głównymi przyczynami,

zatruć są:

• Przedawkowanie leków;

• Łączenie leków i alkoholu;

• Przechowywanie substancji trujących w

opakowaniach spożywczych;

• Przechowywanie leków, detergentów i chemii

gospodarczej w miejscach dostępnych dla dzieci;

• Występowanie trujących roślin w miejscach

dostępnych dla dzieci;

• Nieznajomość grzybów.

• W wypadku małych dzieci nie można

lekceważyć spożycia roślin jako

przyczyny ostrych zatruć. Rośliny trujące

nie koniecznie muszą być egzotyczne,

należy do nich też wiele popularnych

roślin ogrodowych. Trujące są bluszcze i

po woje, kwiaty (tulipany, jaskry,

stokrotki, żonkile, fiołki, azalie, petunie,

narcyzy), jagody jemioły, rododendrony,

części krzewów pomidora.

Ocena wstępna

• Na miejscu zdarzenia należy zwracać uwagę na

takie ślady, jak puste opakowania po lekach,

rozsypane tabletki bądź kapsułki, rozlane

substancje chemiczne lub opakowania po nich,

fragmenty roślin, resztki pożywienia oraz napojów,

ślady wymiotów. Niezmiernie ważne jest zwrócenie

uwagi na stan drożności dróg oddechowych. Wiele

substancji chemicznych, niezależnie od ich

specyficznego działania, może, bowiem

powodować uszkodzenie lub obrzęk dróg

oddechowych. Wywiad zebrany od

poszkodowanego lub świadków zdarzenia powinien

być na tyle wyczerpujący, na ile po zwala sytuacja.

Objawy

• Objawy zatrucia drogą pokarmową

różnią się w zależności od czynnika
wywołującego. Nawet ciężkie zatrucie
może dawać początkowo tylko nikle
objawy, a przez to znacznie utrudniać
wstępną ocenę stanu pacjenta.

• Najczęstsze objawy występujące przy

zatruciach drogą pokarmową:

• Obrzęk błony śluzowej jamy ustnej;
• Nudności i wymioty;
• Biegunka;
• Zmieniony stan psychiczny;
• Ból, tkliwość, rozdęcie lub kurcze w jamie brzusznej;
• Oparzenia lub przebarwienia w obrębie jamy ustnej;
• Bolesność gardła lub ból w trakcie przełykania;
• Charakterystyczny zapach wyczuwalny z ust lub z po

wierzchni ciała, w zależności od spożytej substancji;

• Niewydolność oddechowa;
• Zaburzenia rytmu serca (tachykardia, bradykardia);
• Zmiany ciśnienia tętniczego krwi;
• Zwężenie lub rozszerzenie źrenic;
• Skóra sucha i ciepła lub zimna i wilgotna.

Wstępne działania

ratunkowe

• Zabezpieczenie drożności dróg oddechowych.

Należy usunąć wszelkie ciała obce z jamy ustnej

(tabletki, wymiociny). Gdy pacjent jest

nieprzytomny, trzeba użyć rurki ustno-gardłowej lub

nosowo-gardłowej. Niektóre trucizny powodują

powstanie dużej ilości wydzieliny, mogącej zalegać

w ustach i gardle, dlatego urządzenie ssące powinno

być stale dostępne. Jeżeli nie ma przeciw wskazań,

należy ułożyć pacjenta w pozycji bezpiecznej.

Tlenoterapia bierna lub wspomaganie

oddechu. Na leży podawać tlen za pomocą maski o

przepływie ok. 15 I/min. W razie niewydolności

oddechowej rozpocząć wspomaganie oddechu.

• Zapobieganie dalszym i wtórnym

obrażeniom. Dotyczy to takich

przypadków, jak zatrucia lub skażenia

substancjami żrącymi. Należy, pamiętając o

własnym bezpieczeństwie, usunąć

pozostające resztki substancji toksycznej z

powierzchni ciała i z jamy ustnej. Ze

względu na niebezpieczeństwo aspiracji nie

należy dokonywać płukania jamy ustnej u

pacjentów nieprzytomnych.

• Jak najszybsza konsultacja z ośrodkiem

specjalistycznym? Kluczowe jest jak

najszybsze podanie węgla aktywowanego,

może to nastąpić po konsultacji z lekarzem

ośrodka specjalistycznego.

 Zabezpieczenie pozostałych

resztek substancji toksycznej oraz
opakowania po niej. Bardzo istotne
jest dostarczenie do ośrodka
specjalistycznego wszystkich
pozostałych resztek lub próbek
spożytej substancji toksycznej oraz
pojemników po niej. Jeżeli zatrucie
nastąpiło w wyniku spożycia roślin,
należy zabezpieczyć ich liście, kwiaty,
owoce itp. Wiele informacji może także
dostarczyć: analiza próbki wymiotów.

Węgiel aktywny

• W wypadku ostrego zatrucia drogą doustną

lek z wyboru, który należy podać w pierwszej

kolejności, to węgiel aktywowany. Jest on

wytwarzany z węgla drzewnego. Ma

niezwykle porowatą strukturę, dzięki czemu

może adsorbować (wiązać na swojej

powierzchni) wiele substancji chemicznych.

Połączenie cząstek trucizny z węglem

aktywnym hamuje jej wchłanianie z

przewodu pokarmowego. Skuteczność

działania węgla jest tym większa, im szybciej

zostanie on podany.

Wskazania

• Węgiel aktywowany to lek bardzo

bezpieczny, zalecany dla pacjentów, którzy

połknęli substancje toksyczne. W celu

zachowania pełnej siły adsorpcyjnej węgiel

aktywowany powinien być stosowany bez

innych farmaceutyków. U pacjentów

nieprzytomnych lub niebędących w stanie

samodzielnie połykać zawiesinę węgla

aktywowanego można podawać przez sondę

żołądkową, ale dopiero po intubacji dróg

oddechowych chorego, – aby zapobiec,

zachłyśnięciu. Podanie węgla aktywowanego

powinien zlecić lekarz.

Przeciwwskazania

• Nie należy podawać węgla aktywowanego

pacjentom, którzy:

• Mają zmieniony stan świadomości (nie są w pełni

przytomni), gdyż może dojść do jego aspiracji do

dróg oddechowych;

• Połknęli substancje o charakterze kwaśnym lub

zasadowym (np. amoniak, wybielacze, kwas solny);

• Mają mieć wykonywane badanie endoskopowe

przewodu pokarmowego.

• Węgiel aktywowany nie jest skuteczny (nie

adsorbuje) w przypadku zatrucia alkoholem, naftą,

benzyną, metalami (np. związkami żelaza, ołowiu,

litu).

Dawkowanie

• Węgiel aktywny z reguły podaje się w

formie wodnej zawiesiny lub papki
per os albo przez sondę żołądkową w
dawce jednorazowej 1 g/kg m.c. u
dorosłych i u dzieci. Jeżeli pacjent
wymiotuje, należy rozważyć po
wtórzenie dawki.

Objawy uboczne

• Najczęstszym objawem

niepożądanym są czarne, smoliste
stolce. U chorych cierpiących na
nudności podanie dużej ilości
zawiesiny może wywołać wymioty.
Inne skutki uboczne węgla
aktywowanego są niezwykle rzadkie.

Trucizny wziewne

• Do zatruć drogą wziewną dochodzi w wyniku

wdychania toksycznych gazów, oparów i

aerozoli. Większość przypadków ekspozycji

na szkodliwe substancje lotne jest związana z

ogniem, pożarem bądź przemysłem i często

przebiega początkowo w sposób utajony.

• Organizm człowieka wyjątkowo szybko

absorbuje związki toksyczne drogą

oddechową, dlatego kluczową rolę od

grywają szybkie i trafne działania ratunkowe.

Im dłużej trwa ła ekspozycja, tym rokowania

są gorsze. Związki często wywołujące

zatrucia to:

• Tlenek węgla (zob. niżej);
• Dwutlenek węgla (przemysł, ścieki);
• Chlor w postaci gazowej (baseny);
• Amoniak;
• Dwutlenek siarki;
• Pary rozpuszczalników organicznych;
• Gazy przemysłowe;
• Siarkowodór.

• Niosąc pomoc, w pierwszej kolejności

należy pamiętać o własnym

bezpieczeństwie i być świadomym

tego, że nie, które wziewne trucizny są

bezwonne i bezbarwne (np. tlenek

węgla). Dlatego też brak wyczuwalnego

zapachu lub widocznych oparów nie

gwarantuje bezpieczeństwa. W ta kich

sytuacjach niezbędna jest pomoc służb

specjalistycznych, odpowiednio

wyszkolonych i wyposażonych w sprzęt

gwarantujący bezpieczeństwo (maski

gazowe, aparaty oddechowe).

Ocena wstępna

• W przypadkach zatruć inhalacyjnych wyjątkowej

wagi nabiera troska o stan dróg oddechowych i

wentylację. Substancje wziewne, działając

miejscowo i ogólnie, mogą doprowadzić do ostrej

niewydolności oddechowej. Pacjent powinien mieć

zapewnioną dodatkową bierną terapię tlenem o

przepływie 15 l/min. Należy zebrać jak najwięcej

informacji o okolicznościach zdarzenia, kładąc

nacisk na to, jak długo trwała ekspozycja na

substancje szkodliwe, czy ekspozycja miała miejsce

w pomieszczeniu zamkniętym i ile osób zostało na

nią narażonych. W badaniu fizykalnym należy

uwzględnić fakt, że poza zatruciem ofiara mogła

doznać urazu.

Objawy

• Objawy zatrucia substancjami lotnymi mogą być

następujące:

• Utrudnione oddychanie lub duszność;

• Ból lub pieczenie w klatce piersiowej;

• Kaszel, stridor, sapanie;

• Chrypka;

• Nudności lub wymioty;

• Ból głowy;

• Splątanie, zaburzenia świadomości;

• Zmieniony stan psychiczny;

• Drgawki;

• Zawroty głowy;

• Sinica;

• Tachypnoe, bradypnoe

Objawami oparzenia dróg oddechowych są spalone

włosy w nozdrzach oraz ślady sadzy w ślinie i gardle.

Początkowe postępowanie ratunkowe
• Jak najszybciej umieścić pacjenta poza szkodliwym

środowiskiem?

• Ułożyć poszkodowanego w pozycji leżącej z lekko

uniesioną głową i tułowiem.

• Rozpocząć podawanie tlenu przez maskę oddechową.
• Jeżeli pacjent jest niewydolny oddechowo, rozpocząć

wentylację wspomaganą.

• Zabezpieczyć wszystkie opakowania mogące

dostarczyć informacji dotyczących substancji, która

wywołała zatrucie. We wszystkich przypadkach, w

których pacjent jest nie przytomny lub doznał urazu,

niezbędne jest przeprowadzenie dokładnego badania

fizykalnego w celu wykrycia obrażeń wymagających

zaopatrzenia.

Tlenek węgla

• Tlenek węgla (czad, CO) jest najczęstszą

przyczyną śmiertelnych zatruć wziewnych.

W USA umiera z jego powodu 3500 osób

rocznie. Tlenek węgla powstaje w wyniku

niecałkowitego spalania paliw organicznych

w silnikach spalinowych domowych

urządzeniach grzewczych (w zimie liczba za

truć wzrasta). Ogromne jego ilości powstają

podczas pożarów i są czynnikiem

sprawczym śmierci wielu ofiar. Również

znaczna część udanych prób samobójczych

wiąże się z zatruciem tym gazem. W

zamkniętym garażu pracujący silnik

samochodu może wytworzyć śmiertelne

stężenie tlenku węgla w ciągu 15 – 30 min.

• Tlenek węgla jest bezbarwnym, bezwonnym i

niedrażniącym gazem — z tego właśnie

powodu jest niezwykle nie bezpieczny. Zwykle

ofiara zatrucia nie jest świadoma

ekspozycjina, CO, dopóki stan jej zdrowia nie

ulegnie załamaniu.

• Toksyczność tlenku węgla wynika z jego

niezwykle duże go powinowactwa do

hemoglobiny w erytrocytach (jest ono 200

razy większe niż w przypadku tlenu). Z tą

właśnie hemoglobiną tworzy trwałe połączenie

— karboksyhemoglobinę, niemającą zdolności

transportowania tlenu w organizmie. Śmierć w

zatruciu tlenkiem węgla jest spowodowana

przez uduszenie na poziomie komórkowym.

• Objawy zatrucia, CO są bardzo różnorodne i mało

swoiste, co w wielu wypadkach opóźnia

rozpoznanie. Mogą występować bóle głowy,

nudności, wymioty, splątanie, drgawki, za burzenia

świadomości, a w ciężkich przypadkach śpiączka.

Często ofiary podają uczucie wzmożonego ciśnienia

w głowie i szum w uszach. Objawy lekkiego lub

przewlekłego za trucia przypominają grypę, jednak

nie występuje gorączka ani powiększenie węzłów

chłonnych. W badaniu przedmiotowym można

stwierdzić zaburzenia rytmu serca, rozszerzone

źrenice, sinicę lub bladość skóry. Opisywane w

podręcznikach wiśniowe zabarwienie skóry lub

śluzówek w praktyce jest widywane bardzo rzadko.

Zatrucie, CO należy podejrzewać również wtedy,

gdy grupa ludzi przebywających w jednym

pomieszczeniu w zbliżonym czasie prezentuje

szereg nie specyficznych, grypopodobnych objawów

• Leczenie zatrucia, CO ma na celu dostarczenie

do organizmu jak największej ilości tlenu i

wyparcie cząstek, CO z połączenia z hemoglobiną.

Czas półtrwania, karboksyhemoglobiny w

organizmie chorego oddychającego powietrzem

atmosferycznym wynosi 520 min, natomiast przy

dychaniu 100% tlenem - 80 min. Poza

zastosowaniem ogólnych zasad leczenia zatruć

wziewnych należy zapewnić pacjentowi spokój i

odpoczynek, aby maksymalnie ograniczyć

wydatek energetyczny organizmu. Praca serca,

powinna być ciągle monitorowana.

• Idealną metodą leczniczą zatruć, CO jest terapia

w komorze hiperbarycznej, w której okres

półtrwania karboksyhemoglobiny wynosi ok. 20

min. Niestety, w Polsce możliwość leczenia

tlenem hiperbarycznym jest ciągli ograniczona.

Trucizny wstrzyknięte

• Trucizny wstrzyknięte dostają się bezpośrednio do organizmu

w wyniku celowej domięśniowej, dożylnej lub podskórnej
iniekcji. Najczęściej zatrucia tego typu wiążą się z takimi
związkami chemicznymi, jak leki i narkotyki.

• Do tej kategorii zatruć zalicza się również użądlenia owadów

i ukąszenia jadowitych zwierząt. Ukąszenia i użądlenia przez
owady (pszczoły, osy, szerszenie, meszki, mrówki, kleszcze)
są najpowszechniejszym typem ekspozycji na trucizn
wstrzyknięte. Często mają charakter wielokrotny. Wywołują
natychmiastową reakcję miejscową, mają też opóźnione
działanie ogólnoustrojowe. Mogą także być przyczyną reakcji
alergicznej, powodującej wstrząs anafilaktyczny — stan
ostrego zagrożenia życia. W USA, co roku notuje się ok. 100
przypadków śmierci w wyniku użądlenia przez pszczoły.

Postępowanie

• Należy przeprowadzić wstępne badanie

fizykalne i uzysk jak najwięcej informacji

dotyczących wydarzenia. W wywiadzie

należy położyć szczególny nacisk na dane

dotyczące reakcji alergicznych w

przeszłości, przyjmowanych leków i czasu,

jaki upłynął pomiędzy ekspozycją a

wystąpieniem objawów. Konieczne jest

zbadanie i zanotowanie wartość i

podstawowych parametrów życiowych

pacjenta (ciśnienie, akcja serca,

temperatura, stan świadomości).

Objawy

• Objawy patologiczne związane z wstrzyknięcie (zarówno

celowym, jaki przypadkowym) substancji toksycznych mogą być

następujące:

• Osłabienie;

• Zawroty głowy;

• Dreszcze;

• Gorączka;

• Nudności i wymioty;

• Skrajne zmiany ciśnienia tętniczego;

• Zmiana wielkości źrenic;

• Ślady wkłucia igły na powierzchni skóry (najczęściej w dole

łokciowym, na grzbiecie stopy i dłoni, na grzbiecie prącia i na

szyi);

• Miejscowe reakcje zapalne (ból, obrzęk, zaczerwienie- nic) w

miejscu ukłucia lub ukąszenia;

• Zaburzenia oddychania;

• Zmiana wyglądu skóry (koloru, ocieplenia, napięcia);

• Zaburzenia czucia, porażenia.

Początkowe postępowanie

ratownika:

•

Zabezpieczenie dróg oddechowych;

•

Dostarczenie tlenu o przepływie 15 l/min lub, gdy jest to

konieczne, podjęcie sztucznej wentylacji;

•

Zapobieganie zachłyśnięciu treścią wymiotów (należy

być przygotowanym na możliwość wystąpienia

wymiotów)

•

W wypadkach użądleń i ukąszeń należy pamiętać o

własnym bezpieczeństwie i chronić pacjenta przed

powtórną ekspozycją;

•

W wypadkach iniekcji celowych (narkotyki) należy

zabezpieczyć wszelkie ślady mogące ułatwić

identyfikację trucizny (strzykawki, opakowania, butelki);

•

Monitorowanie funkcji życiowych pacjenta;

•

Gotowość do szybkiego działania w razie wystąpienia

reakcji alergicznej.

Trucizny absorbowane

przez skórę

• Ryzyko kontaktu ze szkodliwymi związkami

chemicznymi wzrasta wraz z postępem cywilizacji i

rozwojem przemysłu. Z reguły substancje toksyczne

absorbowane przez powierzchnię skóry wywołują

reakcje miejscowe, takie jak oparzenia, podrażnienia

i odczyny zapalne. W wypadku skażeń dużej

powierzchni ciała lub przy ekspozycji na związki

silnie toksyczne może wystąpić działanie

ogólnoustrojowe. Przykładowo zetknięcie już ok.

2,5% powierzchni ciała dorosłe go człowieka z 100%

kwasem fluorowodorowym może mieć skutek

śmiertelny. Miejscowe działanie drażniące mogą tak,

że wywierać substancje pochodzenia roślinnego.

Ocena i czynności

wstępne

• Przybywając na m zdarzenia, należy zwrócić uwagę na

wszelkie ślady substancji chemicznych lub

opakowania po much. Bezwzględnie trzeba

przestrzegać środków ostrożności w celu zapewnienia

bezpieczeństwa zespołu ratującego. W niektórych

przypadkach niezbędna jest pomoc służb

wyspecjalizowanych w neutralizacji związków

toksycznych.

• Należy jak najszybciej przerwać ekspozycję pacjenta

na czynnik szkodliwy, umieszczając go poza obszarem

skażonym i przeprowadzając dekontarninację. W

wypadku związków ciekłych dekontaminacja

miejscowa polega na przepłukiwaniu skóry wodą lub

jakimkolwiek roztworem płynu obojętnego. Płukanie

powinno trwać, co najmniej kilkanaście minut.

• Nie wolno podejmować prób neutralizowania

trucizny roztworami o przeciwnym pH,
ponieważ zwiększa się wówczas zakres
uszkodzenia tkanek w wyniku powstałej w
miejscu skażenia reakcji egzotermicznej.
Substancje szkodliwe, które mają postać
proszków i pyłów, należy uprzednio usunąć z
powierzchni skóry przy użyciu szczoteczki.
Jeśli związki drażniące dostały się do oka,
niezbędne jest jego płukanie czystą wodą
przynajmniej 20 min.

• Pacjenta należy ustawić tak, aby spływająca

woda nie powodowała powiększenia obszaru
skażenia.

W skład wyposażenia oddziału

ratunkowego powinna wchodzić
komora dekontaminacyjna —
osobne pomieszczenie
przeznaczone na potrzeby
dekontaminacji całego ciała, z
ujęciem wody i osobnym
odpływem ścieków

Objawy

Objawy sugerujące absorpcję związków

toksycznych to:

• Ślady ciekłych lub sproszkowanych substancji

chemicznych na powierzchni skóry pacjenta,

• Oparzenia skóry,
• Swędzenie i/lub podrażnienie skóry,
• Zaczerwienienie,
• Obrzęk,
• Wypełnione płynem pęcherze,
• Miejscowa bolesność,
• Wysypka.

Wstępne postępowanie

ratunkowe

• Pamiętając o własnym bezpieczeństwie

(używając rękawiczek i innych środków
ochronnych), należy odizolować pacjenta od
źródła kontaminacji, usunąć skażoną odzież.

• Monitorować funkcje życiowe

poszkodowanego, w razie potrzeby
zastosować ratunkowe ABC.

• Przeprowadzić miejscową dekontaminację

skażonego obszaru ciała.

• Przekazać pacjenta na oddział ratunkowy.

Alkohol i narkotyki

• Alkohol, narkotyki i inne substancje odurzające są

nadużywane przez ogromną liczbę ludzi na świecie.

Stanowi to bardzo duży problem społeczny w

wymiarze zarówno moralnym, jak i finansowym.

Jakkolwiek przedstawione powyżej ogólne metody

postępowania ratunkowego w ostrych zatruciach

mogą być zastosowane do niesienia pomocy

większości ofiar nadużycia alkoholu i narkotyków,

trzeba zwrócić uwagę na pewne szczególne

problemy związane z tymi pacjentami.

• Osoby będące pod wpływem substancji

odurzających bardzo często doznają różnego

stopnia urazów, co musi być uwzględnione w

postępowaniu ratunkowym. Ich stan psychiczny

jest z reguły zmieniony, nierzadko zachowują się

gwałtownie i agresywnie, co dodatkowo utrudnia

udzielanie pomocy.

• Biorąc udział w ratowaniu ofiar

nadużycia alkoholu lub narkotyków,
należy bezwzględnie zadbać o własne
bezpieczeństwo. Trzeba zwrócić
szczególną uwagę na obecność
przedmiotów potencjalnie
niebezpiecznych, takich jak brudne igły
osób przyjmujących narkotyki dożylnie
(przypadkowe zakłucie może mieć
bardzo poważne konsekwencje -
alkoholicy i narkomani często są
nosicielami wirusów HIV, w.z.w. B i
w.z.w C). W niektórych sytuacjach
niezbędna staje się pomoc policji.

• Większość wypadków przedawkowania

alkoholu czy narkotyków dotyczy osób od tych
substancji uzależnionych; zdarza się jednak,
że są one efektem kumulacji bądź wynikiem
przypadkowej pomyłki lub próby samobójczej.
Konsekwencją nadużycia alkoholu lub
narkotyków może być wiele problemów
medycznych, z których najczęstsze to:
zaburzenia świadomości, depresja
oddechowa, zatrzymanie akcji serca, drgawki,
urazy, hipotermia, hipertermia. Zakres
objawów patologicznych spotykanych u tych
pacjentów jest bardzo duży i zależy od
rodzaju oraz dawki przyjętej substancji.

• Należy podkreślić, że zadaniem ratownika

medycznego niosącego pomoc ofierze nadużycia

alkoholu lub narkotyków jest szybkie rozpoznanie

i leczenie zaburzeń podstawowych funkcji

życiowych przez nie spowodowanych, a nie

zwalczanie specyficznych objawów działania

poszczególnych substancji.

• Trzeba zwrócić także uwagę na

niebezpieczeństwo zbyt schematycznego

myślenia i wyciągania fałszywych wniosków.

Osoba ze zmienionym stanem świadomości lub

inny mi patologicznymi objawami (np. bełkotliwa

mowa, zaburzenia równowagi), od której wyczuwa

się zapach alkoholu, może wcale nie być „po

prostu pijana”. Objawy sugerujące wpływ alkoholu

mogą być wynikiem udaru, urazu głowy, szoku,

zaburzeń stężenia cukru u diabetyków.

Ocena wstępna i czynności

ratunkowe

• Postępowanie ratunkowe powinno przebiegać według

typowego schematu ABCDE. Należy:

• Zabezpieczyć drożność dróg oddechowych. Jeśli

zaistniało ryzyko urazu — konieczna jest stabilizacja

stanu pacjenta.

• Podać tlen. Alkohol może powodować depresję ośrodka

oddechowego, która wymaga natychmiastowej podaży

tlenu przez maskę lub nawet intubacji i sztucznej

wentylacji.

• Jeżeli prawdopodobieństwo doznania urazu nie zaistniało

— ułożyć pacjenta w pozycji bocznej bezpiecznej. Istnieje

duże ryzyko zachłyśnięcia, dlatego urządzenie ssące ma

być gotowe do użycia.

• Zmierzyć temperaturę ciała pacjenta. Narkotyki

upośledzają działanie ośrodka termoregulacji, a zatem

niezbędne może być ogrzanie lub chłodzenie ciała

pacjenta.

III. Dalsze czynności

• Szybki transport do szpitala.
• Bieżąca ocena stanu pacjenta.

Działanie narkotyków i alkoholu bywa
bardzo gwałtowne. W ciągu krótkiego
czasu może rozwinąć się
niewydolność oddechowa lub
krążeniowa. Nie rzadziej, niż co 5 min
należy przeprowadzać ocenę stanu
pacjenta.

• Jeżeli u pacjenta występuje

którykolwiek z wymienionych poniżej

sześciu objawów, wskazujących na ostry

stan zagrożenia życia, bez względu na

czynnik wywołujący, trzeba jak

najszybciej przetransportować chorego

na oddział ratunkowy ze wskazaniem

najwyższego priorytetu. Wspomniane

objawy to:

• Utrata świadomości,

• Zaburzenia oddychania,

• Zaburzenia rytmu serca (tachykardia,

bradykardia, arytmia),

• Wymioty przy zmienionym stanie

świadomości,

• Temperatura ciała powyżej 38°C,