Rzeczpospolita w dobie

Sejmu Wielkiego

Kształtowanie się programu

reform

Po I rozbiorze Stanisław A. Poniatowski wraz z Radą
Nieustającą kontynuowali prace nad reformami państwa.
Usprawniono administrację, porządkowano prawo miejskie,
rozbudowywano szkolnictwo.
Próby wprowadzenia zmian w Rzeczpospolitej zbudziły
protest rosyjskiego ambasadora i dużej części szlachty.

Odrzucono też projekt kodyfikacji praw opracowany przez
Andrzeja Zamoyskiego. Kodeks ten miał ujednolicać przepisy
w Polsce, ale Sejm na skutek protestów posłów odrzucił go w
1780 roku.

Wojna Rosji z Turcją

W latach 80. XVIII wieku w Europie zmieniła się sytuacja
polityczna. Zmarł król Prus Fryderyk II a jego następca
Fryderyk Wilhelm II deklarował przyjazne stosunki wobec
Rzeczpospolitej.

W roku 1787 wybuchła wojna rosyjsko – turecka

, która

początkowo nie przebiegała pomyślnie dla Rosji. Dodatkowo
w 1788 do wojny przyłączyły się Austria i Szwecja, co
spowodowało,

że Fryderyk Wilhem II zaniepokojony silną

pozycją Austrii zaproponował sojusz prusko – polski.

Król Stanisław Poniatowski aby uzyskać zgodę na
powiększenie armii, zaproponował udział oddziałów polskich
w wojnie z Turcją. Caryca Katarzyna przyjęła ofertę. Skutkiem
tego

król zwołał Sejm na jesień 1788 roku. Sejm ten miał

zatwierdzić porozumienie z Rosją i wyrazić zgodę na
powiększenie armii Rzeczpospolitej. Sejm ten nazywany jest
w dziejach Sejmem Czteroletnim lub Sejmem Wielkim
(obradował aż 4 lata).

Sejm Wielki

Już na początku obraz zawiązano konfederacje na której czele stanęli
marszałkowie Sejmu –

Stanisław Małachowski i Kazimierz Nestor

Sapieha

.

Zabezpieczono w ten sposób obrady przed ich zerwaniem.

Wśród posłów wytworzyły się 3 obozy: hetmański, królewski i
patriotyczny.



Kliknij, aby
edytować format
tekstu konspektu



Drugi poziom
konspektu



Trzeci poziom
konspektu



Czwarty
poziom
konspektu



Piąty
poziom
konspekt
u



Szósty
poziom
konspekt
u



Siódmy
poziom
konspekt
u



Ósmy
poziom
konspekt
u

Dziewiąty poziom

konspektuKliknij,
aby edytować
style wzorca
tekstu

Drugi poziom

Trzeci poziom

Czwarty poziom

Piąty poziom

Kliknij, aby
edytować style
wzorca tekstu

Drugi poziom

Trzeci poziom

Czwarty poziom
Piąty poziom

Kliknij, aby
edytować style
wzorca tekstu

Drugi poziom

Trzeci poziom

Czwarty poziom
Piąty poziom

Stronnictwa polityczne

Stronnictwa

polityczne

Sejmu Wielkiego

Stronnictwo

Patriotyczne

Stronnictwo

Hetmańskie

Stronnictwo

Dworskie

Obóz Hetmański

Na czele stali:

-

Franciszek Ksawery Branicki

-

Seweryn Rzewuski

-

Szczęsny Potocki

Obóz grupował skrajnie konserwatywną szlachtę, był

przeciwny reformom

i dążył do usunięcia z tronu

Poniatowskiego przy pomocy Rosji

Obóz Królewski

Na czele stał

król

,

a do stronnictwa należeli jego stronnicy i

członkowie rodziny królewskiej.
Dążyli oni do przeprowadzenia

reform państwowych przy

porozumieniu i przy pomocy Rosji.

Obóz Patriotyczny

Na czele stali:

-

Stanisław Potocki

-

Ignacy Potocki

-

Adam Kazimierz Czartoryski

-

Stanisław Małachowski

Popierali oni przeprowadzanie reform a państwie,

opowiadali się

za uniezależnieniem od Rosji

w sojuszu z

Prusami.

Stronnictwo Hetmańskie

Franciszek Ksawery Branicki

Seweryn Rzewuski

Szczęsny Potocki

Sejm Wielki 1788 – 1792 (Stronnictwa polityczne)

Występowali przeciwko wzmocnieniu
władzy centralnej zagrażającej
pozycji magnatów; związek z Rosją

Stronnictwo Dworskie

Stanisław August Poniatowski

Michał Poniatowski

Jacek Małachowski

Sejm Wielki 1788 – 1792 (Stronnictwa polityczne)

Dążyli do wzmocnienia władzy
wykonawczej przy zachowaniu
związków
z Rosją

Stanisław Małachowski

Hugo Kołłątaj

Adam Kazimierz Czartoryski

Kuźnica
Kołłątajowska

2. Sejm Wielki 1788 – 1792 (Stronnictwa polityczne)

Stronnictwo Patriotyczne

Ignacy Potocki

Opowiadali się za reformami,
unowocześnieniem państwa,
uniezależnieniem się od Rosji,
a zbliżeniem z Prusami.

Czarna Procesja

Obradami Sejmu interesowała się ludność Warszawy. Reakcje
mieszkańców miały silny wpływ na przebieg obrad.

W listopadzie 1789 roku na zaproszenie prezydenta stolicy
Jana Dekerta zjechali przedstawiciele 141 miast królewskich.

Przeszli przez miasto w pochodzie ubrani w czarne stroje
(stąd –

czarna procesja

) na zamek. Tam domagali się od króla

i Sejmu zwolnienia więźniów politycznych, dostępu do
urzędów i prawa zasiadania w Sejmie.

Obrady Sejmu

W czasie obrad widoczna była niechęć w stosunku do Rosji.
Na króla Poniatowskiego ambasador rosyjski naciskał by
zerwał Sejm, ale widząc że Rosja uwikłana jest w wojnę z
Turcją, odmówił.
Ośmielało to Sejm do bardziej radykalnych zmian. M.in.
Ustalono podwyższone podatki na wojsko – tzw.

podatek 10-

tego grosza

– szlachtę obciążono 10 %- owym a

duchowieństwo 20 % - owym podatkiem.
Efekty jednak były dość niewiele, gdyż zaniżano swoje
dochody i wartość ziemi.
Ostatecznie ustalono liczbę wojska na 65 tys., ale tego stanu
nie osiągnięto.

Reformy Sejmu Wielkiego

Reformy Sejmu Wielkiego(1788-

1792)

Zniesiono Radę Nieustającą

Wprowadzono stały podatek z dóbr szlacheckich: 10% tzw.
„ofiara dziesiątego grosza” i 20% podatek od dochodów
duchowieństwa.

Uchwalono stutysięczną armię

Prawo o sejmikach – pozbawiono szlachtę gołotę prawa głosu

Prawo o miastach – 1789 rok czarna procesja;
Powołanie przez sejm specjalnej komisji do spraw
reformy ustroju miast.

W wyniku jej prac:



dopuszczono mieszczan do urzędów;



prawo nabywania dóbr ziemskich;



własne sądownictwo, samorząd;



zakaz więzienia przed zapadnięciem wyroku;



prawo do nobilitacji szlacheckiej,



udział w sejmie z głosem doradczym w sprawach

miejskich.

Ustawa Rządowa – 3
maja 1791

Sojusz prusko - polski

Na wiosnę 1790 nastąpiło podpisanie sojuszu Polski z Prusami, który
był wymierzony przeciwko Austrii. Porozumienie to było potępiane
prze Sejm, nieufny wobec rządu pruskiego. Do konfliktu prusko –
austriackiego nie doszło, a cesarz Leopold II na zjeździe w
Reichenbach przyjął żądania pruskie. Tym samym sojusz Prus z Polską
stracił na wartości a korzystna sytuacja dla Rzeczpospolitej powoli
przemijała. Konflikt rosyjsko –turecki dogasał.

Prawo o sejmikach i

miastach

W marcu 1791 roku Sejm Wielki uchwalił

ustawę

wyłączającą z udziału w sejmikach szlachtę nieposesjonatą

,

co było uderzeniem w magnacką oligarchię. Dzięki

ustawie o

miastach

mieszkańcy otrzymali prawo nietykalności

osobistej, prawo nabywania dóbr ziemskich, dostęp do
urzędów, stopni oficerskich oraz możliwość powoływania
samorządów. Ułatwiono też proces nobilitacji.

Konstytucja 3 Maja

Akt ustawy zasadniczej przez długi czas przygotowywany był w
tajemnicy, z obawy że konserwatywna część posłów może odrzucić
projekt. Był on znany tylko części posłów. Głosowanie zaplanowano
na

3 maja 1971

roku, kiedy to większość posłów nie wróciła z przerwy

wielkanocnej. Tym samym, w myśl zasady, że nieobecni głosu nie
mają, projekt uchwalono.

Polska posiadała drugą na świecie

konstytucję.

Jan Matejko „Konstytucja 3 Maja”

Ustawa Rządowa – 3 maja 1791

Trójpodział Władzy

WŁADZA

USTAWODAWCZA

WŁADZA

WYKONAWCZA

WŁADZA

SĄDOWNICZA

Dwuizbowy

SEJM:



Izba poselska



senat



Król



Straż Praw

(Rząd)

Sądy odrębne

dla

poszczególnych

stanów

- zwoływany co dwa lata
- Zniesiono liberum veto
- Decyzje zapadały większością głosów
- Sejm konstytucyjny co 25 lat
- Senat miał prawo veta w stosunku do uchwał
izby poselskiej

KONSTYTUCJA:

-

Znosiła podział Rzeczypospolitej na Koronę i Litwę,

wprowadziła jedną nazwę państwa – POLSKA;

-

Utrzymała uprzywilejowaną pozycję szlachty

(pozbawiała praw politycznych
szlachtę, która nie posiadała ziemi);

-

Rozszerzała prawa mieszczan (do Konstytucji włączono

prawo o miastach
z IV 1791);

- Chłopi zostali wzięci pod opiekę prawa i rządu

-

Gwarantowała tolerancję religijna, zachowując

uprzywilejowaną pozycję
Kościoła katolickiego.