„Od Sasa do Lasa” -

Rzeczpospolita w dobie

unii polsko – saskiej.

Unia Rzeczpospolitej z

Saksonią

Po śmierci Jana III Sobieskiego rozpoczęła się
kolejna rywalizacja o tron Polski. Zakończyła się
ona podwójną elekcją

księcia Conti

– kandydata

z Francji i elektora saskiego –

Fryderyka

Augusta Wettina

. Ten drugi mając poparcie

Rosji jako pierwszy wkroczył z armią do
Krakowa i koronował się przyjmując imię
Augusta II. Zdarzenie to zapoczątkowało

w

1697 unię personalną miedzy Saksonią i
Rzeczpospolitą.

Saksonia

-

Dobrze rozwinięty kraj pod względem gospodarczym – zwłaszcza
rzemiosło stało na wysokim poziomie, górnictwo i rolnictwo;

-

Silna pozycja elektora saskiego jako osoby wybierającej cesarza;

-

Ograniczona rola władcy przez landtagi

-

Wzrost znaczenia dynastii Wettinów w Rzeszy po objęciu tronu
polskiego;

Rzeczpospolita w wojnie

północnej

Od początku panowania August II Mocny prowadził ożywioną

politykę zagraniczną, a jego celem było powiększenie autorytetu
dynastii Wettinów w Europie i ugruntowanie władzy w Polsce.

Za jego panowania:

-

Polska odzyskała Podole z Kamieńcem Podolskim – pokój w
Karłowicach – 1699 r.

-

Zaplanował odzyskanie Inflant od Szwecji , co spowodowało
wciągnięcie Rzeczpospolitej w

wojnę północną (1700 – 1721);

W pierwszych latach wojny północnej działania toczyły się na
terytorium Rzeczpospolitej, choć formalnie przyłączyła się ona
dopiero w 1703 r. Stało się tak, ponieważ August II przystąpił do
wojny jako elektor saski – przedstawiciel Saksonii.
Rzeczpospolita zmęczona wojnami XVII wieku stała się ofiarą owej
wojny, a dominujące znaczenie miały tu wojska szwedzkie i rosyjskie.
Kiedy Szwedzi wkroczyli do kraju część polskiej szlachty opowiedziała
się po ich stronie i zawiązała

konfederację warszawską (1704), która

zdetronizowała Augusta II i wybrała nowego króla w osobie
Stanisława Leszczyńskiego.

Stanisław Leszczyński, którego wybrano pod osłona wojsk
szwedzkich, był kandydatem proponowanym przez Karola XII – króla
Szwecji.
W odpowiedzi zwolennicy Augusta II Mocnego zawiązali własną
konfederację. Na nic się to zdało, gdyż August II po przegranej w
Saksonii w 1706 r. musiał zrzec się korony Polski.

Sprawa rozwiązała się dopiero w 1709 r. – w czasie bitwy pod
Połtawą, gdzie wojska szwedzkie zostały pokonane przez Rosję. Dzięki
Piotrowi I – carowi Rosji August II wrócił na tron Polski.

Sejm Niemy

Rządy Wettina w Rzeczpospolitej spotykały się z ostrą krytyką i
zawiązaniem kolejnej

konfederacji antykrólewskiej w Tarnogrodzie w

1715 roku

. Powodem jej zawiązania były jawne wpływy Piotra I w

Polsce i próby wprowadzania wojsk saksońskich w granice kraju.
Powstał otwarty konflikt pomiędzy królem a szlachtą.

Do roli

mediatora zaproszony został Piotr I – miało to ogromne znaczenie dla
dalszej sytuacji Polski.
Do porozumienia doszło w 1717 r. podczas tzw. Sejmu Niemego

.

Sejm Niemy 1717

1 II 1717 r. zatwierdzono zwołany na jeden dzień Sejm, który zyskał
miano "niemego" gdyż z obawy przed zerwaniem obrad nie
dopuszczono na nim do głosu nikogo z posłów (poza
przewodniczącym obradom marszałkiem S. Ledóchowskim).
Na sejmie postanowiono:
zmniejszenie władzy hetmanów,
sprawy wojska i skarbu z powrotem wróciły w ręce państwa;
uchwalono podatki na zawodową armię, która miała składać się w 24
tys. żołnierzy (18 tys. w Koronie i 6 tys. na Litwie) - choć w praktyce
powołano tylko 12 tys. W ten sposób, Polska i Litwa zyskały minimum
wewnętrznego ładu i bezpieczeństwa.
Postanowienia te w żaden sposób nie zabezpieczały Polski przed obcą
agresją. Przeciwnie - brak silnej armii uniemożliwiał prowadzenie
aktywnej polityki zagranicznej.

Początek rosyjskiej

ingerencji

Najbardziej jednak złowieszczym aspektem uchwał Sejmu Niemego
był drobny - mogłoby się wydawać - szczegół: pod traktatem
warszawskim, który zatwierdził Sejm Niemy, widniał podpis będącego
jego faktycznym autorem rosyjskiego posła. W ten sposób Rosja - pod
pretekstem odgrywania roli gwaranta układu między królem a
szlachtą- zyskała możność legalnej ingerencji w wewnętrzne sprawy
Polski.

Kryzys suwerenności

państwa

Udział w wojnie północnej, która zakończyła się dopiero w 1721 ,
przyniósł same straty dla Rzeczpospolitej – zniszczenia, upadek
rolnictwa i epidemie chorób.
Dodatkowo podupadł autorytet dynastii Wettinów, za czasów których
Rzeczpospolita utraciła suwerenność i zdolność prowadzenia
samodzielnej polityki. Kolejne lata po sejmie niemym przyniosły
dalszą ingerencję Rosji w sprawy polskie. Bezbronna rzeczpospolita
nie była w stanie zahamować tego procesu, tym bardziej, że inne
państwa – Prusy, Austria i Francja, również zaczęły interesować się
wewnętrznymi sprawami naszego kraju.

Bezkrólewie

Okazją do powstrzymania tej sytuacji okazało się
być bezkrólewie po śmierci Augusta II w

1733

r.

Szlachta w wolnej elekcji wybrała królem
Stanisława Leszczyńskiego – teścia Ludwika XV.
Ale Rosja, Austria i Prusy niechętne wpływom
francuskim w Polsce przedstawiły swojego
kandydata – syna Augusta II –

Augusta III

Wettina

, który pod osłoną wojsk rosyjskich został

koronowany na króla Polski w

1733

r.

Koronacja Augusta III miała swój wydźwięk w Europie, ponieważ
Francja wypowiedziała wojnę Austrii – pretekstem była obrona zasad
wolnej elekcji w Polsce, a rzeczywiście chodziło o rywalizację
Habsburgów z Burbonami.
W wyniku działań Stanisław Leszczyński musiał uciekać z Polski, a w
jego obronie zawiązano

konfederację w Dzikowie w 1734

roku.

Konfederaci spodziewali się pomocy Turcji, ale ta nie nadeszła i
ponieśli szereg klęsk. Dlatego w

1736 r. sejm pacyfikacyjny zakończył

wojnę, a konfederaci zostali w zamian za ukorzenie się przed królem,
objęci amnestią.

„karczma zajezdna”

W wyniku tego konfliktu Rzeczpospolita utraciła autorytet. Wojska
pruskie, austriackie i rosyjskie dowolnie przekraczały granice,
plądrowały i niszczyły kraj. Polskę zaczęto traktować jak „karczmę
zajezdną”.
Sytuacja ta doprowadziła do powstania stronnictw politycznych, na
których czele stanęli przedstawiciele magnackich rodów.

Stronnictwa polityczne

-

Stronnictwo Potockich (republikanci) – nawoływali do tradycji
republiki; odrzucało projekty reform; starali się o pomoc Francji;

-

Familia – skupiona wokół rodziny Czartoryskich i Poniatowskich –
dążyli do wprowadzania reform na wzór Wielkiej Brytanii, dążyli
do współpracy z Rosją

„Polska nierządem stoi”

Stronnictwa polityczne dążyły do zmiany sytuacji państwa. Jedni

uważali że słabość państwa jest zaletą, bo nie stanie się ofiarą
ataków państw ościennych , bo nie stanowi militarnego
zagrożenia, inni uważali wprost odwrotnie.

Niemniej stronnictwa te przedstawiały projekty reform, np.

-

1743 „Głos wolny wolność ubezpieczający” – postulowano
ograniczenie władzy monarszej;

-

1760 – 1763 – „O skutecznym rad sposobie” autorstwa Stanisława
Konarskiego, który zażądał zniesienia liberum veto i głosowania
większością głosów

;

Sytuacja gospodarcza Polski

w dobie saskiej

-

Odbudowa kraju ze zniszczeń wojennych;

-

Szybka rozbudowa Warszawy (stała się centrum kulturalnym
państwa);

-

Rozwój miast – rezydencji magnaterii polskiej;

-

Próby modernizacji rolnictwa – nowe uprawy, technologie;

-

Budowa licznych drukarni;

-

1732 – 1739 z inicjatywy Stanisława Konarskiego zakon pijarów
wydał tzw.

Volumina legum

– 6 tomów zbiorów konstytucji – ustaw

sejmowych i innych aktów prawnych;

-

1740 Stanisław Konarski założył nowoczesną szkołę dla młodzieży
szlacheckiej

Collegium Nobilium

– zaczęto w ten sposób reformę

oświaty.