44

ONIE

K

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

MARZEC-KWIECIEÑ • 2/2004

W

ŁÓKNISTE

ZWYRODNIENIE

KOŚCI

W³ókniste zwyrodnienie koœci (oste-

odystrophia fibrosa) jest hormonozale¿-

nym zanikiem kostnym, w wyniku któ-

rego w miejscu zanikaj¹cej tkanki kost-

nej wytwarzana jest tkanka ³¹czna w³ók-

nista. Choroba wystêpuje najczêœciej

u koni m³odych, a zmiany lokalizuj¹ siê

g³ównie w trzewioczaszce.

Przyczyna choroby le¿y w zaburzeniu

stosunku poziomu wapnia do fosforu we

krwi oraz wtórnie w niedoczynnoœci przy-

tarczyc. Wzrost poziomu fosforu w suro-

wicy aktywuje proces resorpcji jonów wap-

nia z tkanki kostnej. Wzmaga siê dzia³a-

nie osteoklastów. W miejsce zresorbowa-

nej tkanki kostnej organizm zaczyna pro-

dukowaæ du¿¹ iloœæ tkanki ³¹cznej, w wy-

niku czego dochodzi do utraty twardoœci

koœci i powiêkszenia ich obrysu (1, 5)*.

Objawy i rozpoznawanie choroby

Podstawowym objawem w³óknistego

zwyrodnienie koœci jest znacznego stopnia

powiêkszenie obrysu trzewioczaszki. Za-

nikaj¹ widoczne przed chorob¹ anatomicz-

ne wynios³oœci kostne (ryc. 1). Niektórzy

lekarze nazywaj¹ ten objaw „g³ow¹ hipo-

potama”. Zmiany lokalizuj¹ siê prawie za-

wsze obustronnie. Wystêpuje utrata twar-

doœci tkanki kostnej, szczêkê i ¿uchwê

konia mo¿na bez problemu wyginaæ na

boki. Wskutek dzia³ania osteoklastów do-

chodzi do zaniku blaszek zêbodo³owych,

w wyniku czego wystêpuje chwiejnoœæ zê-

bów, a czasami ich wypadanie (1, 5)*.

Powiêkszenie obrysu trzewioczaszki po-

woduje czêœciowe zamkniecie œwiat³a jam

nosowych, w wyniku czego pojawiaj¹ siê

objawy niedro¿noœci górnych dróg odde-

Leczenie

W pocz¹tkowym stadium choroby pod-

stawowym sposobem postêpowania jest

zmiana ¿ywienia. Podstaw¹ diety powin-

no byæ siano, a w okresie letnim trawa.

Nale¿y ograniczyæ do minimum lub wrêcz

usun¹æ dodatek ziarna i otr¹b z dawki

pokarmowej.

Leczenie farmakologiczne zasadniczo

polega na podawaniu zwierzêciu prepa-

ratów wapniowych drog¹ doustn¹ oraz

pozajelitow¹.

Ewentualne zabiegi operacyjne, maj¹-

ce na celu udro¿nienie dróg oddecho-

wych, nie przynosz¹ ¿adnego efektu.

Rokowanie zale¿y od stadium choro-

by. W jej pocz¹tkowej fazie po zastoso-

waniu leczenia i zmianie ¿ywienia roko-

wanie jest na ogó³ pomyœlne. W zaawan-

sowanym stadium choroby rokowanie

jest zazwyczaj z³e (1)*.

C

HOROBY

WORKÓW

POWIETRZNYCH

Worek powietrzny, stanowi¹cy rozsze-

rzenie tr¹bki s³uchowej ³¹cz¹cej gard³o

z jam¹ bêbenkow¹, jest parzyst¹ struk-

tur¹ anatomiczn¹, charakterystyczn¹ dla

koniowatych. Uchy³ki tr¹bek s³uchowych

zaczynaj¹ siê tworzyæ bezpoœrednio po

urodzeniu i powiêkszaj¹ swoj¹ objêtoœæ

wraz ze wzrostem konia. U doros³ych

osobników mo¿e siê w ka¿dym z nich

zmieœciæ od 300 do 500 ml powietrza. Pod

wzglêdem anatomicznym s¹ one zlokali-

zowane pomiêdzy gard³em, krtani¹, ¿u-

chw¹ i podstaw¹ czaszki. Obydwa worki

powietrzne stykaj¹ siê ze sob¹ œcianami

przyœrodkowymi, z zewn¹trz okryte s¹

miêœniami i œliniank¹ przyusznicz¹. Ka¿-

da z jam uchy³ka tr¹bki s³uchowej prze-

chowych (dusznoœæ, surowiczo-œluzowe

wyp³ywy z nozdrzy). Zamkniêcie œwiat³a

kana³u ³zowego objawia siê wyp³ywem

z worków spojówkowych. Czasami obser-

wuje siê powiêkszenie wêz³ów ch³onnych

zagard³owych. W obrazie radiologicznym

obserwujemy zmniejszenie wysycenia cie-

nia koœci i obecnoœæ w nich nieregular-

nych jam o wysyceniu tkanek miêkkich.

Rozpoznanie choroby stawiamy na

podstawie badania klinicznego, radio-

logicznego i analitycznego (okreœlenie

poziomu Ca, P i AP w surowicy). Dodat-

kowo nale¿y przeprowadziæ analizê pa-

szy u¿ywanej do karmienia chorego

zwierzêcia (1)*.

Choroby obturacyjne

górnych dróg

oddechowych u koni

Andrzej Bereznowski, Joanna Persona*
Katedra Nauk Klinicznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie,
*Prywatna Praktyka Weterynaryjna, Warszawa

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

W poniższej publikacji autor kontynuuje temat chorób obturacyjnych u koni z części

pierwszej artykułu, gdzie został opracowany temat chorób jam nosowych oraz zatok
obocznych nosa.

CZĘŚĆ II. WŁÓKNISTE ZWYRODNIENIE KOŚCI

CZĘŚĆ II. WŁÓKNISTE ZWYRODNIENIE KOŚCI

CZĘŚĆ II. WŁÓKNISTE ZWYRODNIENIE KOŚCI

CZĘŚĆ II. WŁÓKNISTE ZWYRODNIENIE KOŚCI

CZĘŚĆ II. WŁÓKNISTE ZWYRODNIENIE KOŚCI

I CHOROBY WORKÓW POWIETRZNYCH

I CHOROBY WORKÓW POWIETRZNYCH

I CHOROBY WORKÓW POWIETRZNYCH

I CHOROBY WORKÓW POWIETRZNYCH

I CHOROBY WORKÓW POWIETRZNYCH

Ryc. 1. W³ókniste zwyrodnienie koœci u konia. Widoczne powiêk-

szenie trzewioczaszki z zatarciem widocznych struktur anato-

micznych.

fot. B. T

urek

46

ONIE

K

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

MARZEC-KWIECIEÑ • 2/2004

dzielona jest koœci¹ gnykow¹ na mniej-

sz¹ czêœæ boczn¹ i wiêksz¹ przyœrodko-

w¹. Ich wnêtrze wyœcielone jest b³on¹ œlu-

zow¹, pod któr¹ bezpoœrednio przebiega-

j¹ bardzo wa¿ne dla ¿ycia zwierzêcia pnie

naczyniowe i nerwowe. Ujœcia gard³owe

worków powietrznych zlokalizowane s¹

w czêœci górno-bocznej gard³a i maj¹

kszta³t kilkucentymetrowych szczelin (18,

19, 20)* (ryc. 2).

Spoœród chorób worków powietrznych

najwa¿niejsze znaczenie dla lekarza

praktyka maj¹: odma worków powietrz-

nych, ich zapalenia – nie¿ytowe, ropne

i grzybicze.

O

DMA

WORKÓW

POWIETRZNYCH

Jest to choroba wieku Ÿrebiêcego, mo¿e

rozwijaæ siê od pierwszych tygodni po uro-

dzeniu, najczêœciej ujawnia siê do

18. miesi¹ca ¿ycia. Jej istot¹ jest nagro-

madzenie powietrza w jamie worka po-

wietrznego, co spowodowane jest gene-

tycznym defektem ujœcia gard³owego tr¹b-

ki s³uchowej. Powietrze bez trudu prze-

dostaje siê do jamy worka powietrznego,

nie ma jednak mo¿liwoœci wydostaæ siê

z niego. Zjawisko to czêsto nazywane jest

„efektem wentyla” (1, 5, 21, 22)*.

Objawy kliniczne i rozpoznanie

Zasadniczym objawem choroby jest

obecnoœæ miêkkiej, niebolesnej, zlokalizo-

wanej w okolicy k¹ta ¿uchwy deformacji

o charakterystycznym bêbenkowym wypu-

ku (ryc. 3). Zmiana ta wystêpuje najczê-

œciej jednostronnie, bardzo rzadko zdarza

siê odma obustronna. Dodatkowo, czêsto

obserwujemy objawy towarzysz¹ce, takie

jak kaszel, brak apetytu, zwracanie kar-

my przez nos, dusznoϾ. Wskutek zabu-

rzeñ w po³ykaniu mo¿e dojœæ do zach³y-

stowego zapalenia p³uc (1, 21, 22, 23)*.

Rozpoznanie choroby nie nastrêcza wiêk-

szych trudnoœci, gdy¿ jej objawy s¹ bardzo

charakterystyczne. PewnoϾ diagnozy daje

nam nak³ucie jamy rozszerzonego worka po-

wietrznego i upuszczenie zalegaj¹cego

w nim powietrza. Du¿e znaczenie diagno-

styczne ma równie¿ badanie endoskopowe

uchy³ków tr¹bek s³uchowych oraz badanie

rentgenowskie (1, 22, 23)*.

Leczenie

Ze wzglêdu na to, ¿e leczenie zachowaw-

cze choroby nie przynosi oczekiwanych

efektów, jedynym skutecznym sposobem

postêpowania jest leczenie operacyjne.

Pierwsz¹ z metod postêpowania chirur-

gicznego przy zmianach zlokalizowanych

jednostronnie jest wykonanie sta³ego po-

³¹czenia pomiêdzy chorym i zdrowym wor-

kiem powietrznym. Powietrze z obydwu

uchy³ków odprowadzane jest przez jedno

(zdrowe) ujœcie gard³owe tr¹bki s³ucho-

wej. Drug¹ czêsto stosowan¹ metod¹

maj¹c¹ zastosowanie szczególnie w przy-

padku odmy obustronnej jest wyciêcie

fragmentu œciany worka powietrznego

wraz z jego ujœciem gard³owym. Wytwo-

rzony otwór umo¿liwia ³atwe wydostawa-

nie siê powietrza z wnêtrza worka, jak

równie¿ jego wnikanie do wnêtrza uchy³-

ka. Dostêp operacyjny do worka powietrz-

nego uzyskujemy w tzw. trójk¹cie Vibor-

ga (1, 5, 19, 21, 22, 23)*.

Rokowanie w przypadku odmy

uchy³ka tr¹bki s³uchowej jest najczê-

œciej pomyœlne.

N

IEŻYTOWE

I

ROPNE

ZAPALENIA

WORKÓW

POWIETRZNYCH

Zapalenia nie¿ytowe i ropne b³ony œlu-

zowej worków powietrznych najczêœciej

maj¹ t³o bakteryjne i wirusowe. W obu

przypadkach prawie zawsze mamy do

czynienia z przeniesieniem siê zaka¿e-

nia z okolicznych tkanek, np. z gard³a

czy wêz³ów ch³onnych zagard³owych

(ryc. 4). Zaka¿enia wiruso-

we charakteryzuj¹ siê

ostrym przebiegiem, nato-

miast zaka¿enia bakteryj-

ne, bêd¹ce najczêœciej za-

ka¿eniami oportunistycz-

nymi, maj¹ zazwyczaj

przebieg podostry lub

przewlek³y. Najwa¿niejszy-

mi czynnikami etiologicz-

nymi zapalenia b³ony œlu-

zowej worków powietrz-

nych s¹: wirus grypy koni

oraz b-hemolityczne pa-

ciorkowce, takie jak Strep-

tococcus equi i Streptococ-

cus zooepidemicus. Pierw-

sza z bakterii jest odpowie-

dzialna za wyst¹pienie zo³-

zów, w przebiegu których

dochodzi do powstawania

ropni wêz³ów ch³onnych

zagard³owych. Ropnie te mog¹ otwieraæ

siê do œwiat³a worków powietrznych, pro-

wadz¹c do ich ropnego zapalenia. Rów-

nie¿ zapalenie œlinianki przyuszniczej,

stany zapalne górnych dróg oddecho-

wych i naczyñ ch³onnych mog¹ wtórnie

prowadziæ do zapalenia b³ony œluzowej

uchy³ków tr¹bek s³uchowych. Rzadko do

zapalenia worków powietrznych docho-

dzi wskutek dra¿ni¹cego dzia³ania cia³

obcych, które dosta³y siê do górnych dróg

oddechowych konia (1, 2, 5, 8, 24, 25)*.

Objawy choroby i jej rozpoznawanie

Objawy kliniczne zapalenia b³ony œlu-

zowej worków powietrznych ró¿ni¹ siê

od siebie w zale¿noœci od przebiegu pro-

cesu chorobowego. W przypadkach

ostrych zaka¿eñ bakteryjnych i wiruso-

wych dominuj¹ objawy choroby pierwot-

nej (np. zapalenia wêz³ów ch³onnych czy

górnych dróg oddechowych). Objawy

zapalenia worków powietrznych wysu-

waj¹ siê na pierwszy plan w przypad-

kach przebiegaj¹cych przewlekle.

Podstawowym objawem klinicznym za-

palenia nie¿ytowego i ropnego worków

powietrznych jest surowiczo-œluzowy lub

œluzowo-ropny wyp³yw z nozdrzy. Najczê-

œciej jest to wyp³yw obustronny, mo¿na

jednak zaobserwowaæ nasilenie wyp³ywu

po stronie objêtej procesem chorobowym.

Wysiêk cechuje siê przykrym, gnilnym

zapachem oraz tym, ¿e jego iloœæ zwiêk-

sza siê po opuszczeniu przez konia g³owy

w dó³. W wysiêku czasami mo¿na zaob-

serwowaæ obecnoœæ uformowanych, okr¹-

g³ych lub owalnych struktur, zwanych ka-

mieniami worków powietrznych. Powsta-

j¹ one z fragmentów obumar³ej b³ony œlu-

zowej, z elementów morfotycznych krwi

i z ropy. Wskutek gêstnienia wysiêku do-

chodzi do agregacji elementów sta³ych wy-

dzieliny, a ci¹g³e ruchy g³o-

wy konia formuj¹ agregaty

w formy kuliste.

Kolejnym charaktery-

stycznym objawem zapale-

nia worków powietrznych

jest widoczna (czasami je-

dynie wyczuwalna) defor-

macja w okolicy k¹ta ¿u-

chwy. Dotykanie jej spra-

wia koniowi ból. Podczas

omacywania jej zwiêksza

siê wyp³yw z nozdrzy.

Zdeformowany worek po-

wietrzny mechanicznie

uciska okoliczne struk-

tury, powoduj¹c czêsto

zaburzenia w po³ykaniu,

dusznoœæ, regurgitacjê

(1, 5, 24, 25)*.

Rozpoznanie choroby

stawia siê na podstawie

Ryc. 2. Ujœcia gard³owe worków powietrznych.

Ryc. 3. Odma worka powietrznego u konia.

Charakterystyczna deformacja w okolicy

k¹ta ¿uchwy.

Ryc. 4. Wnêtrze worka powietrznego z widocz-

nym wpuklaj¹cym siê do jego œwiat³a wêz³em

ch³onnym zagard³owym.

fot. J. Sikora

fot. J. Sikora

fot. B. T

urek

47

KONIE

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

MARZEC-KWIECIEÑ • 2/2004

wnikliwego badania klinicznego, endosko-

pii górnych dróg oddechowych i czasami

badania radiologicznego.

Badanie endoskopowe pozwala nam

na obejrzenie ujœæ gard³owych tr¹bek

s³uchowych oraz wnêtrza worków po-

wietrznych. W przypadku zapalenia b³o-

ny œluzowej worka powietrznego pierw-

szym zauwa¿alnym objawem jest zaczer-

wienienie i rozpulchnienie fa³du przykry-

waj¹cego ujœcie gard³owe. Z dolnego koñ-

ca ujœcia wyp³ywa delikatna stru¿ka wy-

siêku. Po wejœciu endoskopem do worka

powietrznego obserwujemy przekrwienie

i obrzêk b³ony œluzowej oraz nagroma-

dzenie znacznej iloœci wysiêku, g³ównie

w czêœci przyœrodkowej worka. Mo¿na za-

obserwowaæ deformacje œcian worka po-

wietrznego, spowodowane przez powiêk-

szone wêz³y ch³onne zagard³owe. Przy

pomocy endoskopu mo¿na pobraæ prób-

ki wysiêku do badania mikrobiologicz-

nego i okreœlenia lekoopornoœci wyizo-

lowanego szczepu.

Badanie radiologiczne jest mniej przydat-

ne w diagnozowaniu tej choroby i pozwala

nam na okreœlenia rozleg³oœci procesu cho-

robowego oraz na okreœlenie iloœci zalega-

j¹cego w rozszerzonych uchy³kach tr¹bki

s³uchowej wysiêku (1, 5, 8, 24, 25, 26)*.

Nie¿ytowe i ropne zapalenia b³ony œlu-

zowej worków powietrznych nale¿y ró¿-

nicowaæ z ropniami wêz³ów ch³onnych

zagard³owych, zapaleniem b³ony œluzowej

gard³a, œlinianki przyuszniczej, zatoki

szczêkowej oraz odró¿niaæ od z³amania

koœci gnykowej (28)*.

Leczenie choroby

Leczenie zapalenia worków powietrz-

nych mo¿e byæ zachowawcze i operacyj-

ne. Leczenie zachowawcze polega na

wprowadzeniu do worka powietrznego,

pod kontrol¹ endoskopu, kateteru, przez

który usuwa siê zalegaj¹cy wysiêk ropny

i deponuje œrodki lecznicze. P³ukanie wor-

ka powietrznego przeprowadzamy przy

opuszczonej przez konia w dó³ g³owie (cza-

sami niezbêdne jest farmakologiczne

uspokojenie zwierzêcia), u¿ywaj¹c do tego

celu roztworów œrodków o dzia³aniu an-

tyseptycznym i przeciwzapalnym, maj¹-

cych zastosowanie w leczeniu b³on œlu-

zowych. Zabiegi takie powtarzamy przez

kilka (kilkanaœcie) dni, po wyp³ukaniu

worka powietrznego z zalegaj¹cego wysiê-

ku mo¿emy zdeponowaæ w jego jamie pre-

paraty sulfonamidowe lub antybiotyki

zgodne z wynikiem badania lekooporno-

œci drobnoustrojów. Na skórê okolicy cho-

rego worka powietrznego mo¿na nak³adaæ

maœci rozgrzewaj¹ce, maj¹ce za zadanie

spowodowanie przekrwienia tkanek g³ê-

biej le¿¹cych. W przypadkach przebiega-

j¹cych ze zmian¹ stanu ogólnego pacjen-

ta wskazana jest chemioterapia ogólna

(1, 2, 5, 24, 25, 26, 27, 29)*.

W przypadkach niepoddaj¹cych siê le-

czeniu zachowawczemu oraz wtedy, gdy

w worku powietrznym zalegaj¹ du¿e kon-

glomeraty, niezbêdne jest przeprowadze-

nia zabiegu chirurgicznego. Otwarcia wor-

ka powietrznego dokonuje siê w trójk¹cie

Viborga, ranê œciany worka pozostawiamy

do samowygojenia (1, 19, 24, 25, 30)*.

Czynnikiem sprzyjaj¹cym leczeniu

zapalenia b³ony œluzowej uchy³ków

tr¹bki s³uchowej jest karmienie i poje-

nie konia z pod³o¿a. Czêste opuszcza-

nie g³owy u³atwia wymasowywanie wy-

siêku z jamy worka i jego wyp³ywanie

przez nozdrza (1, 2, 5, 8)*.

W przypadkach zapalenia wirusowe-

go i bakteryjnego b³ony œluzowej worków

powietrznych rokowanie jest pomyœlne.

G

RZYBICA

WORKÓW

POWIETRZNYCH

Etiologia i patogeneza

Grzybica worków powietrznych jest

najpowa¿niejsz¹ chorob¹ tych struktur

anatomicznych, mog¹c¹ czasami prowa-

dziæ do œmierci zwierzêcia. Patogenami

wywo³uj¹cymi zaka¿enie s¹ grzyby z ro-

dzaju Aspergillus, Candida i Penicillium.

Najczêœciej izolowane s¹ dwa gatunki

drobnoustrojów: Aspergillus nidulans

i Aspergillus fumigatus. Wiêkszoœæ z czyn-

ników etiologicznych grzybicy worków po-

wietrznych to saprofity bytuj¹ce w orga-

nizmie zwierzêcia i w œrodowisku jego by-

towania. Przy niesprzyjaj¹cych warun-

kach ze strony homeostazy organizmu

dochodzi do rozwiniêcia siê zaka¿enia

grzybiczego. Dodatkowymi czynnikami

sprzyjaj¹cymi rozwojowi choroby s¹ wa-

runki mikroœrodowiskowe, panuj¹ce we-

wn¹trz worka powietrznego, takie jak wy-

soka wilgotnoœæ i s³aba cyrkulacja powie-

trza. Do koñca jednak nie wiadomo, jaki

ostatecznie mechanizm prowadzi do roz-

woju zaka¿enia grzybiczego. Wiadomo na-

tomiast, ¿e s¹ to najczêœciej zaka¿enia

oportunistyczne (1, 5, 31, 32, 33)*.

Strzêpki grzybni, które wniknê³y do

worka powietrznego zaczynaj¹ siê roz-

wijaæ na powierzchni b³ony œluzowej,

g³ównie w jego górnej czêœci. Wraz

z up³ywem czasu szybko rozwijaj¹ca siê

grzybnia zaczyna penetrowaæ œciany

worka, uszkadzaj¹c struktury anato-

miczne, przebiegaj¹ce w jego œcianie.

Poza powstaniem g³êbokich nad¿erek

i ognisk martwicowych czêsto dochodzi

do uszkodzenia naczyñ krwionoœnych

i pni nerwowych. Wskutek tego docho-

dzi do pora¿eñ okolic unerwianych przez

dany nerw oraz do krwawieñ do wnê-

trza worka powietrznego. Uszkodzenie

du¿ych naczyñ têtniczych mo¿e prowa-

dziæ do masywnych krwotoków z nosa

koñcz¹cych siê czasami zejœciem œmier-

telnym (1, 5, 31, 32, 33)*.

Objawy kliniczne i rozpoznawanie

Podejrzenie grzybicy worków powietrz-

nych mog¹ nam sugerowaæ nawracaj¹ce

krwawienia z nozdrzy, które nie s¹ zwi¹-

zane z prac¹ i wysi³kiem konia. Zbada-

no, ¿e oko³o 50% przypadków krwawieñ

z nozdrzy jest spowodowanych grzybic¹

worków powietrznych. Ze wzglêdu na to,

¿e choroba wystêpuje u koni doros³ych,

równie¿ wiek konia, u którego obserwu-

jemy krwawienia z nosa, mo¿e nam na-

suwaæ podejrzenie grzybicy worków po-

wietrznych (1, 5, 31, 32, 33)*.

Pierwszym objawem zaka¿enia grzy-

biczego worków powietrznych jest su-

rowiczy lub surowiczo-œluzowy, lekko

mêtny wyp³yw z nozdrzy. Wraz z up³y-

wem czasu iloœæ wyp³ywaj¹cego z noz-

drzy wysiêku wzrasta. Po kilku tygo-

dniach zauwa¿amy w nim domieszkê

krwi, której iloœæ stopniowo siê zwiêk-

sza. Kolejnym objawem, najczêœciej za-

uwa¿anym przez w³aœciciela, jest czê-

œciowe zaburzenie po³ykania. Obserwuje

siê obecnoœæ w ¿³obie lub pod nim ufor-

mowanych w procesie ¿ucia naœlinio-

nych mas pokarmowych. Jest to spowo-

dowane czêœciowym pora¿eniem gard³a,

co wynika z uszkodzenia przez grzyb-

nie nerwów przebiegaj¹cych w œcianie

worka powietrznego. Poza pora¿eniem

gard³a obserwuje siê inne objawy neu-

rologiczne, takie jak zespó³ Hornera, po-

ra¿enie miêœni twarzy, potrz¹sanie g³o-

w¹, zwê¿enie Ÿrenic, pora¿enie jêzyka.

Objawy neurologiczne mog¹ utrzymywaæ

siê nawet po wyleczeniu grzybicy worków

powietrznych (1, 5, 31, 32, 33)*.

Dodatkowo wskutek zaburzeñ w po³y-

kaniu mo¿e dochodziæ do przedostawa-

nia siê karmy i wody do tchawicy, oskrzeli

i p³uc, skutkiem czego mo¿e dojœæ do zgo-

rzelinowego zapalenia p³uc.

Pewne rozpoznanie kliniczne mo¿na

postawiæ na podstawie badania endosko-

powego górnych dróg oddechowych i wor-

ków powietrznych. W pocz¹tkowej fazie

choroby zaobserwowaæ mo¿na obecnoœæ

wybroczyn i nad¿erek w b³onie œluzowej

górnych czêœci uchy³ków tr¹bek s³ucho-

wych i w okolicy ich ujœæ gard³owych.

Wraz z rozwojem choroby nad¿erki przyj-

muj¹ postaæ szarobrunatnych, placko-

watych, nieregularnych ubytków b³ony

œluzowej. W ich s¹siedztwie pojawiaj¹ siê

fragmenty skrzepów krwi. W przypadku

krwawienia z naczynia ju¿ podczas ba-

dania gard³a zauwa¿amy wyp³ywaj¹c¹

z ujœcia gard³owego tr¹bki s³uchowej

krew. Po wejœciu endoskopem do wnê-

trza worka, czasami ze wzglêdu na na-

48

ONIE

K

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

MARZEC-KWIECIEÑ • 2/2004

gromadzon¹ krew, nie udaje siê nam zlo-

kalizowaæ miejsca uszkodzenia naczynia

krwionoœnego (1, 31, 32, 33, 34)*.

Leczenie

Farmakologiczne leczenie grzybicy wor-

ków powietrznych jest uci¹¿liwe i z regu³y

nie przynosi dobrych efektów. W pocz¹t-

kowej fazie choroby prowadzi siê tylko le-

czenie miejscowe, polegaj¹ce na p³ukaniu

wnêtrza worka powietrznego roztworami

preparatów jodowych (Betadine

®

) i przeciw-

grzybiczych do stosowania zewnêtrznego

(Amfoterycyna B, Nystatyna). W stanie za-

awansowanym choroby, ze wzglêdu na

mo¿liwoœæ uogólnienia siê zmian, zaleca

siê zastosowanie preparatów przeciwgrzy-

biczych o dzia³aniu ogólnym (Ketokonazol,

Amfoterycyna B, Imidazol). Leki te nale¿y

stosowaæ przez 5-8 tygodni (1, 5, 31, 32,

33, 34, 35, 36, 37)*.

W przypadku wyst¹pienia krwawieñ

z naczyñ przebiegaj¹cych w œcianie wor-

ka powietrznego nale¿y zastosowaæ lecze-

nie przyspieszaj¹ce krzepniêcie krwi,

przetoczenie p³ynów krwiozastêpczych

oraz transfuzjê krwi pe³nej. Ze wzglêdu

na to, ¿e w przypadku masywnego krwa-

wienia mo¿e dojœæ do œmierci zwierzêcia,

leczenie chirurgiczne, maj¹ce na celu za-

mkniêcie œwiat³a uszkodzonego naczy-

nia, nale¿y podj¹æ ju¿ we wczesnej fazie

choroby (w momencie pojawienia siê

pierwszych krwawieñ).

Najczêœciej stosowane postêpowanie

chirurgiczne polega na zamkniêciu œwia-

t³a têtnicy szyjnej wewnêtrznej przez jej

podwi¹zanie (1, 31, 32, 33)*. Obecnie

prowadzone s¹ prace nad zamkniêciem

œwiat³a têtnicy poprzez umieszczenie

w jej wnêtrzu specjalnego, rozprê¿aj¹ce-

go siê balonika. Zabieg przeprowadzany

jest w znieczuleniu ogólnym pod kontrol¹

toru wizyjnego. Balonik jest wprowadza-

ny od strony têtnicy szyjnej wspólnej spe-

cjalnym cewnikiem do wykontrastowa-

nego uszkodzonego naczynia têtniczego.

Ze wzglêdu na trudnoœci techniczne

i bardzo wysokie koszty niewiele oœrod-

ków mo¿e sobie pozwoliæ na zastosowa-

nie tej techniki leczenia (38)*.

Rokowanie w przypadku grzybicy

worków powietrznych jest ostro¿ne do

niepomyœlnego. W przypadkach wcze-

snych wyleczenie choroby waha siê

w granicach 30%.

q

* Piœmiennictwo zostanie opublikowa-

ne wraz z III czêœci¹ artyku³u.

dr n. wet. Andrzej Bereznowski

Katedra Nauk Klinicznych

Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej

SGGW w Warszawie

e-mail: [e-mail]