Specyficzne trudności w czytaniu
i pisaniu – dysleksja, dysortografia
i dysgrafia u uczniów klas IV-VI

Opracowanie: prof. zw. dr hab. Marta Bogdanowicz

PRZYCZYNY TRUDNOŚCI W CZYTANIU

obni

ż

enie poziomu inteligencji

zaniedbania dydaktyczne

wady zmysłów (wzroku, słuchu)

zaniedbania

ś

rodowiskowe

schorzenia neurologiczne

Nie ka

ż

de dziecko, które

ź

le czyta,

to ucze

ń

z dysleksj

ą

!

SPECYFICZNE TRUDNOŚCI SZKOLNE

Specyficzne trudno

ś

ci

w uczeniu si

ę

czytania

i pisania

dysleksja/dysleksja

rozwojowa

dysortografia

dysgrafia

Specyficzne trudno

ś

ci

w uczeniu si

ę

matematyki

dyskalkulia

Inne specyficzne

trudno

ś

ci

w uczeniu si

ę

umiej

ę

tno

ść

czytania

nut

uczenie si

ę

układów

ruchowych

wykonywanie zada

ń

manualnych

posługiwanie si

ę

map

ą

SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W CZYTANIU I PISANIU

Rodzaj trudno

ś

ci

Przyczyna trudno

ś

ci

dysleksja/dysleksja
rozwojowa

zaburzenia rozwoju j

ę

zyka

w powi

ą

zaniu z zaburzeniami

spostrzegania słuchowego i

wzrokowego

dysortografia

trudno

ś

ci w

komunikacji pisemnej

dysgrafia

słaby rozwój ruchowy

(szczególnie r

ą

k) oraz

koordynacji wzrokowo-ruchowej

SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ

MATEMATYKI A DYSLEKSJA



10% dzieci z dysleksj

ą

doskonale radzi sobie z matematyk

ą

, nawet ponad

poziom oczekiwany dla ich wieku i inteligencji



30% dzieci z dysleksj

ą

osi

ą

ga oczekiwany dla ich wieku i mo

ż

liwo

ś

ci

poznawczych poziom umiej

ę

tno

ś

ci matematycznych



10% dzieci z dysleksj

ą

wykazuje trudno

ś

ci w matematyce wskutek

problemów z pami

ę

ci

ą



25% dzieci z dysleksj

ą

ma słabsze osi

ą

gni

ę

cia matematyczne ni

ż

rówie

ś

nicy, jednak jest to raczej efekt uboczny trudno

ś

ci w czytaniu – po

udzieleniu pomocy w postaci zaj

ęć

terapii pedagogicznej problemy z

matematyk

ą

ust

ę

puj

ą



25% dzieci z dysleksj

ą

ma powa

ż

ne problemy z uczeniem si

ę

matematyki –

wskazuje to na współwyst

ę

powanie u nich dysleksji z dyskalkuli

ą

(Attwood, 2002)

TERMINOLOGIA

Dysleksja to odmienny sposób nabywania
umiej

ę

tno

ś

ci czytania i pisania oraz ortografii

o podło

ż

u neurobiologicznym.

Trudno

ś

ci poznawcze, które powoduj

ą

t

ę

odmienno

ść

, mog

ą

tak

ż

e

wpłyn

ąć

na umiej

ę

tno

ś

ci planowania, liczenia itp. Istnieje wiele mo

ż

liwych

przyczyn dysleksji, w tym równie

ż

genetyczna. Nie ma zwi

ą

zku pomi

ę

dzy

obecno

ś

ci

ą

dysleksji a poziomem inteligencji, wkładem pracy czy pozycj

ą

społeczno-ekonomiczn

ą

.

(European Dyslexia Association, 2007)

DYSLEKSJA – MISTRZYNI PARADOKSÓW



Dysleksj

ę

odkryli i opisali lekarze, a nie pedagodzy czy

nauczyciele. Jest wymieniana w klasyfikacjach chorób (ICD–10 i
DSM–IV).



Dziecko nie ma wady wzroku, a „nie widzi”, nie ma wady słuchu, a

„nie słyszy”.



Dziecko jest inteligentne, a nie mo

ż

e nauczy

ć

si

ę

tak prostej

czynno

ś

ci jak czytanie czy pisanie.



Dziecko uczy si

ę

, a jest pos

ą

dzane o lenistwo.



Dziecko du

ż

o czyta, a nie potrafi zapami

ę

ta

ć

pisowni cz

ę

sto

powtarzaj

ą

cych si

ę

wyrazów.



Dziecko zna zasady pisowni, a robi bł

ę

dy ortograficzne.



Dziecko układa własne wiersze, a nie potrafi zapami

ę

ta

ć ż

adnego

ze znanych.



Wybitnym trudno

ś

ciom czasem towarzysz

ą

wybitne uzdolnienia.

SYMPTOMY SPECYFICZNYCH TRUDNOŚCI

W CZYTANIU I PISANIU

Ucze

ń

:



niech

ę

tnie uczestniczy w

zabawach ruchowych



nie nad

ąż

a z zapisywaniem

notatek, z pisaniem
sprawdzianów



z trudem wyodr

ę

bnia

szczegóły w rysunkach,
schematach, na mapie



przekr

ę

ca zło

ż

one wyrazy



myli wyrazy zbli

ż

one

fonetycznie w j

ę

zyku obcym



nie pami

ę

ta kolejno

ś

ci liter

alfabetu



z trudem zapami

ę

tuje szereg

słów, nazwy miesi

ę

cy, liczby

wielocyfrowe, daty, terminy



ma problemy z okre

ś

leniem

poło

ż

enia przedmiotów

wzgl

ę

dem siebie

SYMPTOMY SPECYFICZNYCH TRUDNOŚCI

W CZYTANIU I PISANIU

Ucze

ń

:



czyta z mał

ą

licz

ą

bł

ę

dów,

lecz w wolnym tempie,
sylabizuje, niedokładnie
rozumie tekst

lub



czyta szybko, ale popełnia

wiele bł

ę

dów, domy

ś

la si

ę

tre

ś

ci, niedokładnie rozumie

tekst



myli litery podobne



popełnia bł

ę

dy podczas

przepisywania ze wzoru i ze
słuchu



popełnia bł

ę

dy ortograficzne

mimo znajomo

ś

ci zasad pisowni



ma trudno

ś

ci z poprawnym

zapisywaniem zmi

ę

kcze

ń

i

głosek nosowych



pisze słowa bezsensowne



ma trudno

ś

ci z napisaniem

nawet krótkiego tekstu



pisze niewyra

ź

nie, nie

przestrzega liniatury

DYNAMIKA ZMIAN OBJAWÓW SPECYFICZNYCH

TRUDNOŚCI W CZYTANIU I PISANIU

Wiek niemowl

ę

cy,

poniemowl

ę

cy i

przedszkolny

symptomy

nieharmonijnego

rozwoju

psychoruchowego

(opó

ź

nienia rozwoju

ruchowego i mowy)

Klasy I–III

izolowane

trudno

ś

ci w

czytaniu i pisaniu

Klasy IV–VI

uogólnione

trudno

ś

ci w nauce

szkolnej

UOGÓLNIONE TRUDNOŚCI W NAUCE SZKOLNEJ

(klasy IV-VI i młodzież starsza)



Trudno

ś

ci w czytaniu mog

ą

si

ę

zmniejszy

ć

i przejawia

ć

wolnym tempem czytania, niech

ę

ci

ą

do czytania lub ust

ą

pi

ć

na skutek pracy korekcyjno-kompensacyjnej.



Trudno

ś

ci w pisaniu mog

ą

si

ę

wyra

ż

a

ć

popełnianiem

bł

ę

dów ortograficznych mimo znajomo

ś

ci zasad pisowni.



Pojawiaj

ą

si

ę

wtórne zaburzenia emocjonalno-

motywacyjne.



Mog

ą

kształtowa

ć

si

ę

nieprawidłowe cechy w rozwoju

osobowo

ś

ci.

PATOMECHANIZM DYSLEKSJI

– zjawiska związane z dynamiką zmian objawów



Rozszerzanie si

ę

zakresu trudno

ś

ci na wi

ę

cej przedmiotów

szkolnych i ró

ż

ne obszary aktywno

ś

ci

ż

yciowej



Nawarstwianie si

ę

zaburze

ń

– nakładanie si

ę

wtórnych

zaburze

ń

emocjonalnych (obni

ż

enie poczucia własnej warto

ś

ci,

niestabilno

ść

samooceny)



Kompensowanie zaburze

ń

i redukcja niektórych trudno

ś

ci –

dzi

ę

ki zaj

ę

ciom terapii pedagogicznej, z racji dojrzewania

centralnego układu nerwowego oraz wspomagaj

ą

cej roli

wysokiej sprawno

ś

ci intelektualnej



Utrzymywanie si

ę

gotowo

ś

ci do nawrotu specyficznych

trudno

ś

ci w czytaniu i pisaniu – w sytuacji zaniechania pracy

nad problemem, stresu egzaminacyjnego, zm

ę

czenia, utraty

kontaktu z mow

ą

ojczyst

ą

Warto zapami

ę

ta

ć



„Nigdy nie jest za pó

ź

no”

aby ROZPOZNA

Ć

DYSLEKSJ

Ę

I PODJ

ĄĆ

TERAPI

Ę



ZAPRZESTANIE PRACY POWODUJE NAWRÓT

TRUDNO

Ś

CI:

„trenuj albo tra

ć

”



DYSLEKSJA JEST

„problemem całego

ż

ycia”

LITERATURA PODSTAWOWA

• M. Bogdanowicz, Ryzyko dysleksji.
Problem i diagnozowanie, Gda

ń

sk 2005.

• M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, Ucze

ń

z

dysleksj

ą

w szkole. Poradnik nie tylko

dla polonistów, Gdynia 2004.

• M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, M.
Ro

ż

y

ń

ska, Ucze

ń

z dysleksj

ą

w domu.

Poradnik nie tylko dla rodziców, Gdynia
2007.

• M. Bogdanowicz, Ryzyko specyficznych
trudno

ś

ci w czytaniu i pisaniu: dysleksji,

dysortografii i dysgrafii, Gda

ń

sk 2011.

WAśNE STRONY INTERNETOWE

Polskie Towarzystwo Dysleksji

www.ptd.edu.pl

Ministerstwo Edukacji Narodowej

www.men.gov.pl

Pomoce dla uczniów z dysleksj

ą

www.ortograffiti.pl